Daydi isut maysa a nacabutbuteng a tiempo ti Reformacion. Ginasgasut a tawen a ti sentencia ti Roma a mangexcomulgar kinigtotna dagiti mannacabalin nga arari; pinunnona dagiti maingel nga imperio iti kinaayay-ay ken dadael. Dagidiay a pagtinnagan idi ti sentenciana, nacaalalinggec ken nacaalaliaw ti panangibilang ti sangalubongan cadacuada; maisinada iti pannakidennada cadagiti padada a tao, ket matratarda a cas la tulisan, a macamatcamat aginggat maibusda. DP 131.1
Ni Lutero saanna a di nakita ti dugudog a nganngani tumupac kencuana; ngem isu nagtacder a sititibker, ket nagtalec ken Cristo a cas saranay ken salindegna. Idinto ta kinupicupanna ti pammati ken tured ti maysa a martir insuratna: “No ania ti nganngani mapasamac diac ammo, wenno diac paganano nga ammoen....Ti basnut agdisso laeng iti caycayatna. siac awan butbutengco. Uray pay ti bulong saan a matnag no di nakem ti Amatayo. Saan aya nga adadda ti panangaywanna cadatayo! Nalag-an a banag ti ipapatay gapu iti Verbo, ta uray ti Verbo met laeng idi immay limmasag natay. No mataytayo a maibuyog Kencuana, agbiagtayto met a maibuyog Kencuana ; ket no lasatentayo dagiti linasatna nga. adda iti masangoanantayo, agyantayto met idiay yanna ket makipagnaedtayto Kencuana nga agnanayon.”22D'Anbigne, b. 6, ch. 9 (3d London ed , Walther, 1840). DP 131.2
Idi naidanon ken Lutero ti bola ti papa, kinunana “Isut laisec ken gubatee, a cas naulpit, saan a pudno .. . .Ni Cristo met laeng ti kinondenarna iti dayta. ...Agrag-oac iti panagsagabac iti cacasta a rigat gapu iti caimbagan a panggep. Maricnac payen ti dacdackel a pannacaluc-at iti uneg ti pusoc; ta iti eamaudianan maammoac a ti papa isu ti anticristo, ket ti tronona isu ti trono ni Satanas met laeng. ”23D'Aubigne, b. 6, ch. 10. DP 131.3
Nupay casta ti bilin ti Roma saan nga awan naibungana. Dagiti pagbaludan, pammarparigat, ken campilan isudat armas a napigsa a pagipapilitda iti panagtungpal. Dagiti nacapuy ken umaanito nagpigergerda idi addada iti sango ti bilin ti papa; ket nupay adda nasacnap a panangisakit ken Lutero, adu dagiti nacaricna a ti biag nangina unay nga ipeggad iti panggep ti reforma. Cas la isuamin idin ipakitada a ti trabajo ti Reformador nganngani agsardengen. DP 131.4
Nupay casta idi inkeddeng ni Lutero ti maudi a pannakisinana iti iglesia saan a di napacuyogan iti nacabutbuteng a pannakigubalgubalna kencuana met laeng. Idi nganngani dumteng iti castoy a canito insuratna: “Dumegdeg iti inaldaw a maricnac no casano carigat ti panangyidso cadagiti bacabacá a naipauneg ti tao idi kinaubingna. O, mano nga utut ti napataud caniac, nupay adda ti Nasantoan a Surat iti sikigac, no cunaec caniac met laeng a nalintegac ket ituredco ti agtacder a maymaysa a maibusor iti papa, ket cunaec nga isut anticristo! Amangan a pannacariribuc ti pusoc. Naminano daras ti diac panangintuud caniac met laeng a sipapait itay saludsud a masansan a taltalamitimen dagiti pasurot ti papa: ‘Sicsica laengen ti masirib? Mabalin ngata nga isuda la aminen ti bimmiddut? Ket no, calpasan ti isuamin, sica ti bimmiddut, ken mangitabtabbug cadagiti adu a cararua iti biddutmo, sinonto ngarud ti madusa iti agnanayon? Casta ti pannakibacbacalco met laeng ken ni Satanas, agingganat iti ni Cristo, gapu iti di mariro a saona, pinalagdana ti pusoc a maibusor cadagitoy a duadua.”24Martyn “Life and Times of Luther,” pp. 372, 373. DP 132.1
Ti papa inamsanna ni Lutero iti pannaca-excomulgar no madi nga agbabawi, ket ita ti pangamames maaramiden. Maysa a baro a bilin ti nagparang, ket imbunannagna ti maudi a pannacaisina ti reformador manipud iti Iglesia Romana, ket isut condenarenna a cas inlunod ti Langit, ket iramramanna met a condenaren a casta dagiti amin nga umawat cadagiti doctrinana. Ti dackel a susic naananayen ti pannacairugina. DP 132.2
Ti pannacasupiat isu ti gasat dagiti amin nga aramaten ti Dios a mangiparang cadagiti pudno a naisangsangayan nga agpaay iti tiempoda. Adda kinapudno a maipaay cadagidi aldaw ni Lutero. —maysa a kinapudno a naisangsangayan ti kinapategna iti dayta a tiempo; adda met agdama a kinapudno a ma- ipaay iti iglesia ita. Daydiay mangaramid cadagiti amin a banag cas mayannurot iti balacad ti pagayatanna, caayayona ti panangisaadna cadagiti tao iti baba dagiti nadumaduma a casasaad, ken ti panangibilinna cadacuada cadagiti annong a naisalsalumina a maipaay cadagiti tiempo a pagbibiaganda, ken cadagiti condicion a nacaisaadanda. No patgenda ti silaw a naited cadacuada, maluctanto iti sangoda dagiti dacdackel a buya ti kinapudno. Ngera saan nga adadda ti panagtarigagay ti caaduan ita iti pudno ngem ti panagtarigagay dagidi pasurot ti papa a bimmusor ken Lutero. Adda pay laeng casdi met laeng a panagduyos nga umawat cadagiti capanunutan ken ugugali dagiti tao lugar a ti sao ti Dios a cas idi immuna a panawen. Dagidiay a mangiparang iti pudno a maipaay itoy a tiempo saanda coma a namnamaen nga awaten ti dacdackel a pannacaanamong ngem ti pannacaawat dagidi immuna a reformador. Ti dackel a panagbinnusor ti pudno ken ulbod, ken ni Cristo ken ni Satanas, masapul a dumegdeg ti pigsana aginggat panungpalan ti historia toy a lubong. DP 132.3
Kinuna ni Jesus cadagidi adalanna : “No taga lubongcay coma, ti lubong ayatenna coma ti cucuana; ngem agsipud ta saancay a taga lubong, no di ket pinilicayo iti lubong, gapuna a guraennacay ti lubong. Laglagipenyo ti sao nga imbagac cadacayo: Saan a dacdackel ti adipen ngem ni Apona. No inrurumendac, irurumendacayto met: no sinalimetmetanda ti saoc, salimetmetandanto met ti saoyo. ”25Juan 15:19, 20. Ket iti sabali a bangir, ti Apo ibagana cadatayo iti nabatad : “Asicay pay inton amin dagiti tao agsaoda ti naimbag cadacayo! Ta casta ti araramiden dagidi ammada cadagidi saan a pudno a ntammadto.”26Lucas 6:26. Ti espiritu ti lubong saan nga adadda ti pannakitunosna iti espiritu ni Cristo ita ngem idi immuna a tiempo; ket dagidiay a mangicasaba iti sao ti Dios iti kinadalusna saanto nga adadda ti pannacaawatda ita ngem idi cua. Mabalin a mamalbaliw dagiti wagas ti ibubusor iti pudno, mabalin a nalimlimed ti igugura agsipud ta nasicsicapen ; ngem ti casdi met laeng nga ibubusor adda pay laeng ita, ket isuntot maiparangarang aginggat panungpalan ti tiempo. DP 133.1