Eritsuka-tsukana n’eribyaho ly’omundu, Satani mwatsuka emibiri yiwe y’eriteba abandu. Iyo oyuwabukaya erihona n’rilwa na Nyamuhanga ly’omu lubula mwanza eriretera abikali b’oku kihugo bw’erimuyikundikaniako omu malwa wuwe akala n’egavument ya Nyamuhanga. Adamu bana Hawa basangawa ibali n’obutseme ndeke omw’olobera Ebihano bya Nyamuhanga, na kino kyabya bwimiri obukikala ibuneho erigania ebyo Sataniasangawa inyabiribuga omu lubula, ati ebilayirro bya Nyamuhanga bikalyatangirira ebihangikwa byiwe kandi bikalwa n’obubuya bwabyo. Erisyonger’okw’ekyo, mwakw’obusu bunene akalangira obuhimbano obubuyaobuteka-tekerwe omwai n’omugle abate batakola kibi abo. Mwatwamo eriwisyabo ati, akendibya abirigabulabo oku Nyamuhanga akaletabo ahisi sy’obutoki bwuwe, anginayimirya ekihugo neryo inyahiraho obwami bwuwe akalwan’Ow’endata kutsibu. OO 531.1
Satani kwanatayikangania omu mitse-na-mibere yiwe ibangabere ibakamugana oku ndambi eyo, kusangwa iyo Adamu bana Hawa basangawa ibabirikungwa oku muyigi mubi kutsibu ono; liriryo mwakolera ou wirimya, inyanabisire ekilubirirwa kiwe, amatoka eriberererya ekyo anz’erikola. Mwalaba omu nzoka, ekyabya kihangikwa ekiwite omubiri owuwenenga, amakania na hawa ati, “Nyamuhaga abugire ati simwase mulye oku buli muti owali omw’irima, kwehi?” Enzuko 3:1. Hawa kwatingira omw’ihalikana n’omutebya, angabere inyane ndeke; nikwa mwingira omu mukania n’enzoka eyo neryo yammukinda omu menge wayo. Abandu banene kubakakindawa batya. Bakatika-tika n’erihalikana omu buhaka omu myatsi eyihambire oku ebyo Nyamuhanga akayitsutsa, neryo omu kitswa ky’eryolobera erilayira ly’obunya-lubula, bakaliga esyonganikyo, kand’ikwa isikaswika-swika emikolere ya Satani. OO 531.2
“Omukali mwabuga n’enzoka ati, “Twanginalya oku biguma by’emiti y’omwirirma: nikwa oku kiguma ky’omuti owali ahokati-kati k’eririma, Nyamuhanga abiribuga ati, simwase mulye kugo, n’omu lyangabya eritula kugo, mukasyahola. Nenzoka muyabuga n’omukali yiti, “kwenene simwendisyahola kusangwa Nyamuhanga anasi ati omu kiro mwasyalya kugo ameso wenyu akendisyalibukala, neryo mukendisyabya ng’esyonyamuhanga, eriminya ekibuya n’ekibi.” Emilondo 2-5. Mwabuga ati bakendisyabya nga Nyamuhanga, ibabya n’obwenge obw’olulengo lw’endata kwilaba obu balwe nabwo n’eritoka eribyaho omu lulengo lw’endata kwilaba. Hawa mwakindwa ekirengo, n’erilaba omw’iyo, Adamu nayo mwakola ekibi. Mubaliga ebinywa by’enzoka, bati Nyamuhanga syaminyisaya ekyo abuga; mubatayiketer’omuhangiki wabo bamalengekania bati abya akakakirya obwiranda bwabo neryo bati banginatunga obwenge bw’olulengo lwendata n’erihamibwa omw’itwa Ebihano byiwe. OO 532.1
Ibwa Adamu abere abiribihya mwabana ebinyw’ebyo ibikaminyisayaki, kwehi, biti “Omu kiro mwasyalya kugo, mwasyahola kwenene,?” Mwabana ibikaminyisaya ng’oku Satani amusondola eryikirirya, ati abya iniw’eribya mundu wa kitsumbi kwilab’aho? Obw’o neryo ikyabya kyuwene eritw’Ebihano, na Satani imwabanika ng’omuwatikya w’abandu? Nikwa mwahabana kino eribya ikikaminyisaya eritwirwa-lubanza ery’obunya-lubula. Nyamuhanga ng’erisuyira busana n’ekibi ky’omundu, mwabug’ati omundu asyasuba omu kitaka omwalusibawa: “Wuli lututu neryo wasyasuba omu lututu.” Omulondo owa 19. Ebinywa bya Satani biti “Ameso wenyu asyalibukala,” mukyabanika ini kweneneomu nzira eyi nyisa: Adamu bana Hawa babere bagana eryobera Nymuhanga, ameso wabo mwalibukala, bamalangira obukiru bwabo; mubaminya ekibi kandi mubagerya oku makalihira awalwa omw’itwa Ebihano. OO 532.2
Omukati-kati k’eririma mwabyamulasire omuti w’engebe, ebiguma byago ibiwite obutoki bw’erireka engebe iyabyaho kera-na-kera. Adamu kwalyikala inyanolobere Nymuhanga angalolire embere eribya inyanemulya oku muti ono isihali lukako eryangabere kera-na-kera. Nikwa abereabiribihya mubamukutula okw’isyaswalya oku muti w’engebe,, neryo amabya w’erihola. Eritwirwa-lubanza ly’obunya-lubula liti, “Wuli tsutsu, neryo wasyasuba omu tsutsu,” likakanganaya okw’ihwereho iguma ly’engebe. OO 532.3
Obutahola obwalaganisibawa omundu busana n’obwowa, mwaganalyo erilaba omw’itwa Ebihano bya Nyamuhanga. Adamu syangalabirye olubuto luwe lw’ekyo abya isyawite; kandi hangabere isihakiri maha busana n’abandu abawire. Nyamuhanga, erilaba omu buhre bwa mugala wuwe, kw’atalireta obuthola bwo hakuhi nabo. Ikine kiti “oluholo mulwalabira oku bandu abosi, kusangwa abosi babiribihya,” “Kristo abirireta engebe n’obutahola erikolerya omu Ngulu Mbuya.” Abanya Roma 5:12; Timoteo 1:10. Kandi erilaba omu Kristo musa nimoobutahola bwangasungika. Yesu mwabuga ati; “Oyukikiriraya oku Mugala awite engebe y’erikota.” Abanya Roma 2:7. OO 533.1
Oyo musa oyuwalaganisaya Adamu y’engbe erilaba omw’itendyolobera Nyamuhanga niyo mutebya mukulu. Kandi eribuga ly’enzoka yikabuga na Hawa omu Edeni — “Kwenene simwendisyahola,” lyabya itulago ly’erimbere oku butahola bw’omundu. Kand’ikwa eribuga lino, erisegemere oku butoki bwa Satani busa, likabugibawa oku rutali omu makanisa tetete aw’abakristo kandi abandu banene bakangiriralyo n’omuhwa munene ng’oku ababuti betu b’erimbere bangiriralyo. Eritswera-lubanza ly’obunya-lubula liti: “Omundu oyukakol’ebibi asyahola” (Ezekieli 18:20) likangirirawa nga likaminyisaya liti: Omundu oyukakola ekibi syendisyahola, nikwa asyabyaho kera-na-kera. Sitwangabya butsir’isweka busana n’olwanzo lunene kutsibu olukaleka abandu ibabya ab’eryikirirya lingana n’eri oku binywa bya Satani neryo ibabya n’obutikirirya batya oku mwatsi w’ebinywa bya Nyamuhanga. OO 533.2
Enyuma w’eribihya omundu kw’anataligirwa erirya oku muti w’engebe, angabereho kera-na-kera, neryo ekibi kyangabere isikyangaswahwaho. Nikwa abakerubi n’omuyali owamugulumira kw’ekirimi ky’omuliro mubyalinda “enzira eyikalola ew’obu muti w’engebe” Enzuko 3:24 neryo sihali na muguma ow’omw’ihika lya Adamu oyuwaligirwe erikyuruka omukangya oyo n’erirya oku kiguma ekikaha engebe. Neryo busana n’ekyo sihali kibi ekikendisyakota. OO 533.3
Nikwa enyuma w’eriwa Satani mwalagira abalaika buwe erikolesya amenge manene erilangira bati bakingiraya omu mundu mw’erikirirya liti omundu syalikwa goto-goto; neryo enyuma w’erireka abandu bakangirira amabehi ano, babya b’eryebembetyabo okw’itwamo bati omubihya akendisyabyaho kera-na-kera. Litya omunya-mwami w’omwirimya, inyakakolera erilaba omu bandu buwe, akatulago ati Nymuhanga ni mwiti oyukatuhulaya; inyakabuga ati iyo Nyamuhanga akagusa omu muliro mw’abosi abatemutsemesaya, n’erireterabo erisyowa erihitana liwe kera-na-kera; kandi ati omugulu bakagalawa obulumi obukalire kutsibu omu birimi by’omuliro owatendisyalima na kera, Omuhangiki wabo akatungererabo n’erisima. OO 534.1
Kw’atya omukulu w’ababi emitse yiwe ey’erimuminyirako akambalayayo Omuhangiki kandi oyuli muwatikya w’abandu. Obutsurumi nibwa Satani. Nyamuhanga ni lwanzo n’ebyosi ebyo ahangika byabya nzongole, ibiluyirirene, kandi ibyuwene, erihika aho kibi kyaletawamo mukulu w’abakahona ow’erimbere. Satani iyuwene-wene niyo nzigu eyikatebereraya abandu b’okw’ikol’ekibi, neryokandi inyitabo amabya inyanginatoka. Neryo akabya amabiriminya ati abiriringira omundu y’omu byala byiwe, neryo akayisyetera omw’itsandya eryo omundu oyo abirikola. Alyaligirawa inyangakumulire abandu bosi b’omu katimba kiwe. Ku hatabya busana n’eriyitsungiramo ry’obutoki bw’obunya-lubula, sihangabere mugala kutse mwali wa Adamu na muguma oyuwangabalire. OO 534.2
SSatani akarondekanaya erikinda abandu lino, ng’oku akinda ababuti betu b’erimbere, omw’itsingya-tsingya erisikira lyabo oku muhangiki wabo n’erisondolabo okw’itika-tika oku bwenge bw’egavumenti yiwe n’obulingirirania bw’Ebihano byiwe. Satani n’abakwenda buwe bakabwira abandu bati Nyamuhanga ni mubi kwilababo, ibanayilusyako olubanza busana n’obubi bwabon’erihona erilwa na Nuaamuhanga.Omutebya mukulu akalengaho erihumya obutsurumi bw’emitse-na-mibere yiwe erihirabwo oku Tata wetu w’elubula, ati abandu batoke erilangira nga basobiryeko kutsibi-tsibu bakamuhigita erilwa omu lubula kusangwa syangolobere omulemi oyutawite bulingrirania ng’oyo.Akakanganaya ekihugo ky’obwiranda obu banginayisyandiriramo ahisi syiwe, bamalengekabo n’obunya-muliki obu bilayiro bya Yehova ebikala-kalire bikakaka kubo. Omu nzir’eyo akatoka erilomberery’abandu erilusyabo oku Nyamuhanga. OO 534.3
Engangirirya eyikabuga yiti ababi ababirihola bakahisibawa omu muliro owa kera-na-kera ku yikatita buyuyu ahali olwanzo, olukogo n’obulimgirirania! Bati busan n’ebibi by’engebe y’oku kihugo eyiri nguhi, abakola-nabi bakendisyikala ibanemwagalibwa kusangwa Nymuhanga akineho. Engangirirya eyo yabirikangiriribwa ehosi —hosi kandi yikine n’omu bipindi eby’erisubiriramo eby’esyonyikirirya sy’abakristo. Omundu muguma oyusomire eby’engangirirya/enyikirirya byo kutsibu mwabuga ati: “Erilangira abandu ku bakagalibawa e kulimu likendisyakanyirirya obutseme bw’abatunganene kera-na-kera. Omugulu bangalangira abandu ab’obuhangiranwa ng’obwabo kandi ababutawa omu mibere ng’eyabo, ibabiriguswa omw’agalwa ng’eri, ibo ibabirihamibwa, ikikendisyaleka ibayowa kubatsemire.” Ogundi mwakolesya ebinywa bino ati: “Omugulu erisuyira busana n’obutowa likendisyakolwa kera-na-kera oku bandu abamugulumirirawako erihitan’inene eryo, omuki owakalw’oku muliro owakahisayabo akendisyatumba n’erihetukir’endata kera-na-kera, abali kw’olukogo, ababya isibatayitulungania oku bindu ebikita bulige ebyo, bakendisyabuga bati, Amina, Aleluya! MupipeOmwami Mukulu!” OO 535.1
Omu hiyani hy’Ekinywa kya Nyamuhanga, ni hayi aho tukegaya erikangirirya ng’eryo, kwehi? Abalamibirwe abakendisyabya ibane omu lubula bakendisyikala ibane omw’ikwa bulige, kandi nibya ibanemuyowa ng’abandu ba buli kiro kwehi? Bino ni by’erihingisania n’obutalegana bw’andu abakagalibawa isibaliyisamambula busana n’obulumi kutse eryagalwa ly’ehitembu-tembu, kwehi? Eyihi, eyihi; Eryo siryo erikangirirya ly’Ekinywa kya Nyamuhanga. Abo abakatul’emyatsi eyibugibirwe aho ndata eyi banginabya ini bandu basomire kingaho-ngaho kandi nibya ini bandu basikibirwe, nikwa babiritebya omu lwenge-lwenge lwa Satani olw’eribindula ekiwire ati kyamabya inikyo kihikire. Akasondol’abandu erihindula ebyo Masako akabuga. Inyakahira omu binywa mw’obukalihe n’obubi ebiri byiwe, nikwa isiby’Omuhangiki wetu. Omwami Mukulu ati: “Ng’oku nyineho, sinyiritsemera omu luholo lw’omubihya; nikwa nyiti omubihya abinduke erilwa omu nzira yiwe nyibi, abyeho: mubinduke, mubinduke erilwa omu syosyonzira syeyu nyibi; kusangwa mukendikwa busana naki, kwehi? Ezekieli 33:11. OO 535.2
Nyamuhanga angatungamo magoba wahi, kwehi twamikirirya tuhi akatsemera omw’ilangira eryagalwa ly’abandu eritehwa; tuti emilake n’emisimbo, n’ebitsumi eby’ebihangikwa ebikagalawa ebyo ahambirire omu birimi by’omuliro ekulimu? Emirenge mibi-mibi eno syanginabya ini syonyimbo sy’erihotolako omu kutwe kw’Olwanzo olutendisyahwaho, Kwehi? Kikahatikanawa ambu eryagalya abandu bakola-nabi erikita bulige lyangakangania eripona lya Nyamuhanga oku kibi ng’erilolo erikatsandaya obuholo n’emigendere mibuya y’olubula n’ebihugo ebyosi.Iloli!Wuti mbwino eripona lya Nyamuhanga oku kibi niyo nzumwa eyikaleka iryabyaho kera-na-kera , kusangwa, erikwamana n’erikangirirya ery’abasomire eby’engangirirya/enyikirirya bano, eriloly’embere ly’eryagaly’abandu isibawite maha w’erisyayirirwa-lukogo likatsurumaya abakagalibawa abo, neryo bakabya bakakunulaerihitana lyabo omw’itakira n’ebitsumi, bakabya ibakakanyiriraya obulito bw’erikindwa-lubanza lyabo. Olukengerwa lwa Nyamuhanga silulikanya omw’iloly’embere ly’erikanyirirya ekibi ebirimo bitabahwa. OO 536.1
Omundu syangatoka erilengeka erilolo ngani ringahi eryo amabehi aw’eryagaly’abandu kera-na-kera lyakolire. Ekisomo ky’eBiblia, ekyoswiremoolwanzo n’obugenge, kandi ekyoswiremoolukeri kikakinibawa esyonyikirirya esitahandire oku kwenene n ‘eryambalibwa ebikita buba. Tukabya twamalengekania oku bubi obu Satani abiryambalya emibere ya Nyamuhanga, mbwino kyanginatuswekya eryowa ambu Omuhangiki-munya-lukogo oyo abandu bakamusaga n’erimupona, kwehi?Ebibi ebyo bakakanaya oku Nyamuhanga ebyabirilalagana omu kihugo erilwa oku syongangirirya sy’oku rutali omu makanisa byabiririleka ihabya ebigonye by’abandu, inga, ebigonye n’ebigonye, eby’abakatika-tika n’abakafiri. OO 536.2
Oluganikyo lw’eryagalya omundu kera-na-kera ni luguma lw’oku syongangirirya sy’amabehi esikakola obwabu bw’esyonye sy’e Babeli obw’akapulisayamoebihanda byosi. Eribuslirwa 14:18; na 17:2. Indi abahereya ba Kisto bangabya imubaliga amabehi ano n’eritulago oku rutali omu makanisa kikalire eriyitegererya. Mubangirirago erilwa e Roma, ng’oku banangirire esabato y’amabehi. Kwenene, abirikangiriribwa abandu bakulu-bakulu n’ababuyanga; nikw’ekyakakala oku nzumw’eyi kyasangawa isikiri kyatasa kubo ng’oku kyabiryasa okw’itwe. Babya kw’olukwamirwa busana n’ekyakakala ekyakoleraya omu butuku bwabo busa; itwe tukabulibawa busana n’ekyakakala ekikakoleraya omu butuku bwetu. Twamabinduka erilwa oku bwimiri bw’ekinywa kya Nyamuhanga, neryo tukaliga esyongangirirya sy’amabehi tuti kusangwa abo tata wetu mubakangiriryasyo, tukabya n’eritwirw’olubanza olwahulawa busana n’e Babeli, tukabya itukanywa oku bwabu bw’esyonye syago. OO 536.3
Ekitungaekinene obu engangirirya y’eryagalwa erya kera-na-kera yikalwa nabo bakagenda oku luhande olundi olusobire. Bakalangira bati Amasako akakanganaya Nyamuhanga ngani Nyamuhanga w’olwanzo n’olukeri neryo sibangikirirya bati akendisyabohera ebihangikwa by’omu muliro ow’ekulimuowamugulumira kera-an-kera. Nikwa ibanawite eryikirirya bati omutima w’omundu syalihola, bakalangira bati sihali kindi ky’erikola nikwa erigunzerera bati abandu bosi bakendisyagunzerera ibakalama. Abanene bakatwala eryubahisya ly’ eBiblia nga lyahiraaho eritasagisya bandubu buyira ibanolobera Nymuhanga, nikwa butsir’indi bikendisyaberereribwa. Obw’ibwa omubihya anginabya omw’itsangya-tsangya omubiri ery’eriyiminyako, isyalitsomana ebyo Namuhanga ayitsutsa, kandi nibya inyaganirya okw’igunzerera erisyangirirwa na Nyamuhanga. Engangirirya ng’eyo eyikabya nga yine oku lukogolwa Nyamuhang, nikwa eyikagalagandaya eritswera liwe omu bulingirirania, yikatsemesaya omutima w’omundu oyutemoobwa-nyamuhanga n’erisikirya ababihya tsutsutsu b’omu malolo wabo.- OO 537.1
Erikangania abakikiriraya omu mulamo w’abosi ng’oku bakalwa n’amasako batoke eryikalyaho esyongangirirya syabo esikatsandaya abandu, kikayitsutsa iwatonda ebinywa byabo ebyo bakayibugira. Oku luholo lw’omutabana oyuwabya isyasi Nyamuhanga, oyuwahola akanabiritunga obutandwa, omuhererya oyukikiriraya omu mulamo w’abosi mwasombola ekyasakirwe ekihambire oku Dawidi ng’ekitsweka kiwe ky’erikaniako kiti: “Mwahumulikana busana na Amoni, akalangira inyabirihola.” 2 Samueli 13:39. OO 537.2
Omubuyi oyo mwabug’ati: “Bakanyibulaya buli mugulu ambu byasyabya biti okw’abo abakalwa omu kihugo ibane omu kibi, bakahola kwamuhwa ibanatamire, ibahola ibane kw’ebitingu bya lusasi-sasi eby’ebyaga, isibyogirye erilw’oku syongyimba syabo, kutse ibahola ng’omulume mulere ono kw’amahola, isyali atikirirya omu enyikirirya yosi-yosi. Tukatsema busana n’amasako; erisubamo lyago likendigunzaho omulyambo owakasagisaya oyu. Amunoni abya mundu mubi kutsibu; abya mundu oyuteyisubamo oku malolo wuwe, mubamutamirya, neryo abere anatamire mubamwita. Dawidi abya muminyeri wa Nyamuhanga; abya inyakatekawa eriminya nga kyangabere ini kibi kutse kibuya busana na Amunoni omu kihugo ekikayasa. Omutima wuwe mwakangania bindu byahi? Omutima w’omwami Dawidi mwagenda oku Abusolomu; kusangwa inyabirihumulikana busana na Amunni, erilangira inyabirihola.’ Omulondo owa 39. OO 537.3
“Neryo omu binyw’ebi mukayitegereraya mwoki, kwehi? Sikiri kiti eryagalwa eritendisyahwa sikyabya kitsweka ky’erikirirya liwe lyekisomo, kwehi? Ku litya tukalangira na hano itwabana omukania ow’erikinda owakasikaya eritwamo erikatsemesaya kwilaba, ow’eriminya erirengire kandi omubuyanga ow’obubuya n’obuholo obw’abosi. Mwahumulikana erilangira mugala wuwe inyabirihola. Neryo busana naki, kwehi? Kusngwa omu buminyereri bwuwe inyakatungerer’eby’embere inyalangira iniby’olukengerwa neryo amalangira mugala wuwe oyo inyabirilusibwa omu birengo n’eritwalibwa hali kubyo, inyabirkundulwa kw’emiriki eyilwe yimubohire, kandi enyuma w’eriyirwamo oyubuyirire ekikagunza kandi oyutimbirweko ekyakala, inyabirihiribwa omu luhindano lw’emirimu y’abandu eyahetuka kandi eyikayitsangura. Erihumulikana lisa eryiwe lyabya liti omw’ilusibwa omu mibere y’ekibi n’eryagalwa erya munabwire, mugala wuwe mwanze abya inyabirigenda aho emihumulire y’endata kwilaba ey’Omulimu Abuyirire yangabere iyikahumulirawa oku mutima wuwe owakiniren’ekibi, aho obulengekania bwuwe bwangasukulirwa oku bwenge bw’elubula n’oku lwanzo olw’erikota, neryo inyanateka-tekwa n’obuhangiranwa obwerire eriyisyandira omw’iluhuka n’omu kitunga ky’omwandu w’obunya-lubula. OO 538.1
Omu birengekanio bino twanginayitegereribwa nga tukikiriraya tuti omulamo w’erilubula syalisegema oku kinduki ekyo twangakola omu ngebe eno; n’omu lyangabya eribinduka ly’omutima owa munabwire, n’omu lyangabya okw’ikirirya erya munabwire, kutse okw’ibya n’ekiskomo ky’engangirirya/enyikirirya.” OO 538.2
Oyukayambahulamo muhererya wa Kristo kw’abya ahamirye amabehi awabugibawa n’enzoka omu Edeni atya ati: “Kwenene simwendisyahola.” Omu kiro mwasyalya kugo, ameso wenyu akendisyalibukala, neryo mwasyabya ng’esyonyamuhanga.” Mwabuga ati omubi kwilaba ababihy’abosi, omutsindi,omwibi n’omusingiri — enyuma w’erihola bakendisyayiteka-teka eryingira omu tseme eya kera-na-kera. OO 538.3
Neryo oyukatsulika amasako ono akalusaya eriguzerera liwe ly’okuki, kwehi? Erilwa omu kalondo kaguma akakakanganaya erihanika lya Dawidi okw’imuhonga okw’ilungulwa lya Nyamuhanga. Omutima wuwe mwakw’olukando lw’erigendera Abusolomo: kusangwa mwahumulikanibwa busana n’Amunoni abirilangira kw’amabirihola. Eryowa obulige lyabere lyabiriboberaho enyuma w’obutuku, amalengekania wuwe mwabindukira erilwa oku oyuwabirihola amagenda oku mugala wuwe oyukineho, oyuwabya inyabiriyitibitako akasaga eisuyirwa busana n’ebyaga byiwe. Obwo neryo ni bwimiri buti omutwenge,’eryikala n’ oyuwahalaya oku mwali wabo kandi omukundirya iyo Amunoni okw’ihola liwe oku ndambi eyo mwatwalibwa eyiri etseme, eyo eryeribwa n’eriteka-tekwa busana n’omundu n’eryikala n’abalaika abate batakola kibi! Amabehi awakatsemesaya kwenene, awangaleka omundu mubihya inyayowa nga bine ndeke! Eno ni ngangirirya ya Satani iyuwene-wene, kandi yikakola omubiri wuwe wo ndeke n’erilagira ng’eri lyanginatuswekya tukalangira obubi tsutsutsu bukakanyirira, kwehi? OO 538.4
ebyo omukangirirya muguma ow’amabehi ono akwamire bikasoborera eby’abandu banene. Bakabakula ebinywa bike eby’amasako ibalusyabyo oku nzumwa ngulu y’omulondo, emigulu emineneeyangabya iyikaminyisaya ekite ekyo alyasoborera. N’ehipindi ehitatsutsikenie ehyo bakahindulahyo neryo ibakolesyahyo ng’obwimaniro bw’esyongangirirya syabo esitawite aho sihandire omu kinywa kya Nyamuhanga. Obwimiri obulyahulawa ng’obwimiri ati omukundirya Amunoni ane omu lubula ni kikanganisyo buyira ekyo masako akaganaya ati Sihali mukundirya oyukendisyingira omu bwami bwa Nyamuhanga. 1 Abanya Korinto 6:10. Abakatika-tika, abatikirirye, n’abakahanga-hangaya bakabindula okwenene mu mabehi. N’ekinzigiri ky’abandu babiritebibwa omu menge wabo. OO 539.1
Ku kyalibya kwenene kiti abandu bosi bakagender’iguma elubula oku ndambi y’erihwamoomuka, neryo itukendiyikumbuka oluholo kwilaba engebe. Abandu bangyi babirigendera okw’ikirirya lino eribugaho esyongebe syabo. Omundu akabya amabiritimbwako ebirito, emiyibulo-buho n’erihw’amani, kikabanika okw’iyo nga kyolo eriyigunzaho atoke erigulukir’omu tseme y’ekihugo ekitendisyahwaho. OO 539.2
Nyamuahnanga abirihererya omu kinywa kiwe mw’obwimiri obukagunza ati akendisyasuyirsa abakatwa Ebihano byiwe. Abakayisika-sikaya bati niwa lukogo kutsibu syangatwir’omubihya y’olubanza omu bulengekania bwabo, batolere ibatungerera omusalaba w’eKalivari. Oluholo lwa mugala wa Nyamuhanga oyuteko kitingu lukatulago luti, “Oluhimbo lw’ekibi ni luholo,” luti obul’iketa ekilayiro kya Nymuhanga likatekawa eritunga ekisuyiro kyalyo omu bulingirirania. Kristo oyutabya awite kibi mwayirwamo kibi busana n’omundu. Mwahek’olubanza lw’eritw’Ebihano, Tata wuwe mwamubisako obusu bwuwe, erihika aho mutima wuwe atwikira n’engebe yiwe yamahinolwa. Eriyihayo eri eryosi lyakolawa ababihya ibanatoka erilamibwa. Sihabya yindi nzira yosi-yosi eyo omundu angatungiremoobwiranda obw’eriyisunulako ekisuyiro ky’ekibi. Kandi obuli mundu oyukagana eryingira omw’irihirirwa busana n’ebibi eryahebawa oku buguli bungana n’obu akatolera inyayihekera olubaza n’ekisuyiro ky’eriketa Ebihano. OO 539.3
Tutasyalengekanaya oku ekyo Biblia yikakangiriraya ekihambire oku bandu abatemoobwa-nyamuhanga n’abateyisubamo, abo omutuli w’engulu oyukabug’ati abandu bosi bakendisyalama akahira omu lubula ng’abalaika ababuyirire, ibanatsemire. OO 540.1
“Ngendiha oyukwire enyota y’erinywa oku ngununuko y’ amagetsi w’engebe oku busa.” Eribisulirwa 21:6. Erilaganisya lino ni ryabo basa abakwiry’enyota. Sihali gundi erilusyaho abakayow’obwaga bw’ amagetsi w’engebe, neryo ibarondekaniawo. Oyukakinda akendisyalya ebindu byosi mo mwandu; nage nasyabya Nyamuhanga wuwe nayo asyabya mugala wage.” Omulondo owa 7. Hano naho bindu birebe ebitolere ibyabyaho bikatondogolawa. Erilangira tuti tukalya ebindu byosi mu mwandu, tukatekawa erilwa n’ekibi n’erikindakyo. OO 540.2
Omwami Mukulu akabuga erilaba omu muminyereri Isaya ati: “Wubwire omutungnene, wuti kikendisyamuwanira.” “Obulige oku mukola-nabi! Kikendisyamubihira: kusangwa oluhimbo lw’ebyala byiwe lwasyamuhebwa.” Isaya 3:11. Nyamuhanga ow’obwenge ati: “Omubihya n’omu angabihya esyogendo igana n’ebiro byiwe bikakanya, nikwa nyinasi ndeke-ndeke nyiti kikendisyabya ndeke okw’abo abakasaga Nyamuhanga, abakasaga embere syiwe; nikwa sikyendisyabya ndeke oku bakola-nabi.” Omugambuli 8:12, 13. Na Paulo akatulago ati omubihya akayilundamanayako “erihitana oku kiro ky’erihitana n’eribisulwa ly’eritw’esyombanza lya Nymuhanga ery’obulingirirnia, oyukendisyatuha buli mundu ng’emibiri yiwe ku yabya;” “Obulige n’obulumi oku buli mundu oyukakola amalolo.” Abanya Roma 2:5, 6, 9. OO 540.3
Sihali musingiri, sihali mutundirya, sihali oyukarumawa (oyo akabya ini mundu oyukaramaya esisumba) oyukendisyingira omu bwami bwa Kristo na Nyamuhanga.” Abanya Efeso 5:5. “Mukwamiriraye obuholo n’abandu bosi n’obubuyirire, kusangwa aho bute sihe mundu wasyalol’oku Mwami Mukulu.” Abaebrania 12:14. “Bawite omuyisa abakakwama Ebihano byiwe, ibanasyatoka erirya oku muti w’engebe, n’eryisyingira omu muyi munene oyo erilaba omusyonyukyo. Kusangwa eyihya yiri esyombwa, n’abalaguli, n’abasingiri, n’abiti, n’abakaramaya esisumba, n’owosi-wosi oyuwanzire eritula amabehi.” Eribisulirwa 22:14, 15. OO 541.1
Nyamuhanga abirikangania emibere-na-mitse yiwe, kandi ng’okw’akakola oku kibi. “Omwami Mukulu, oyuwoswire olukeri n’olukogo, oyutehitana luba-luba, kandi oyuwoswire obubuya n’okwenene, oyukayirir’olukogo ebigonye n’ebigonye by’abandu, oyukabuyira busana n’erikondomer’oku kibi, neryo ati syendisyabya butsir’isuyira ababi.” Abakaketa Ebihano bakendisyaheribwa haguma: Omuhindo w’ababi akendisyatwibwaho. Esyonyimbo 145:20 na 37:38. Obutoki n’amaka w’egavumentiy’obunya-lubula akendisyakolesibwa erikinda erihona n’erilwa na Nyamuhanga; ikwa nibya ebikayiminyikalaya ebyosi eby’obulingirirania bw’erisuyira bikendisyabya ibikagendera oku mibere-na-mitse ya Nyamuhanga ng’ow’olukogo, oyutyanguha erihitana kandi omwenge. OO 541.2
Nyamuhanga syalikaka eryanza kutse eritw’olubanza ly’oku mundu. Syalitsemera omw’olobera ery’obuli-nga-bukobe. Akasonda ati ebihangikwa byiwe bimwanze kusangwa olwanzo lumutolere. Anagaleka ibamwolobera kusangwa bakasima obwenge bwuwe, obulingirirania bwuwe, n’erihitya liwe oku bosi omu lwanzo. N’abosi abakaminya ebisimisyo bino bakendisyamwanza. Kusangwa babirisegera hakuhi nayo bakabuyahirawa ebisimisy byiwe. OO 541.3
Emisingyi y’Ebihano ey’olukeri, olukogo n’olwanzo eyakangiribawa n’erikanibwa n’Omulamia wetu, ni kisosekanio ky’emibere-na-mite ya Nyamuhanga. Kristo mwatulago ati mwatakangirirya kinduki ekite ekyoangirira rilwa oku Tata wuwe. Emisingyi y’Ebihano by’egavumenti y’obunya-lubula yikakolera haguma n’erilayira ly’Omulamia liti: “Mwanze esyonzigu syenyu.” Nyamuahanga akakolesaya eritswera ly’obulingirirania oku bakola-nabi, busana n’obubuya bw’olubula n’ebihugo ebyosi, nibya busana n’abakatswerawa abo. Anginatokesiryebo eritsema kwalibya inyanginatokire erikolakyo erikwamana n’Ebihano by’egavumenti yiwe n’emibere-na-mitse yiwe y’obulingirirania. Akatimbaya kubo kw’olwanzo luwe, akahabo eriminya Ebihano byiwe, n‘erikwamyabo olukogo luwe; nikwa bakagaya olwanzo luwe, ibatwala Ebihano byiwe mu kindu kitawite mubongo, n’erigana olukogo luwe. N’omu bakanatuga esyonzunzo syiwe obuli ndambi, sibesikaya oyukahasyo; bakapona Nyamuhanga kusangwa banasi kw’aponire ebibi byabo. Omwami Mukulu akayiyinaya obutahikana bwabo; liriryo endambi yikendisyahika oku muhindo omugulu ebyabo byasyatwibwamo. Akendisyabohera abakahona n’erilwa nayo bano b’oku luhandi luwe, mbwino? Akendisyakakabo erikola erisonda liwe, kwehi? OO 541.4
Abo ababiriyisombolerya Satani ng’omwebembetya wabo neryo babiribya ibanataberweko obutoki bwuwe sibayiteka-tekire erigenda ewa Nyamuhanga. Emiyiheko, amatebo, obusingiri, obutsurumi byabiriboherwa omu mibere-na-mitse yabo. Banginingira elubula erisyikala kera-na-kera n’abo obubabya bakagaya n’eripona oku kihugo, kwehi? Omubehi syendisyataliga okwenene na hake; obwolo-bwolo sibwendisyatasimwa abawite eriyiminyako n’ab’emiyihalambo; eribya butsira nzolo siryeligawa n’omukungulugutania. Olwanzo lw’eritediyitsomanako silwebanika ng’olwangasegerya oyukayiminyako yu hakuhi. Ni nzuko y’eriyisyandira lyahi eyo olubula lwangahabo ababiritobera omu by’ekihugo, kwehi? OO 542.1
Abo ababiribya ibanemulwa na Nyamuhanga esyongebe syabo syosi banginatwalwa omu lubula mu pwakara neryo ibalola okw’ilugirirana ly’emibere y’endata eyiriyo, aho obuli mundu oswire olanzo, obusu bwa buli mundu ibunoswireko obutseme, esyonyimbo mbuyanga isinemwimbibwa omw’iha Nyamuhanga n’Omwana w’Embuli bw’olukengerwa, n’amasangya w’ekyakakala awatelekerera inyanemusendera oku balamibawa akalwa oku busu bw’oyooyuwikere oku kitumbi ky’obwami — abo obu mitima yabo yoswiremoeripona Nyamuhanga, eripona okwenene n’obubuyirire, banginatulungana n’ekitunga kingaho-ngaho ky’omu lubula n’eriyitsungira omu syonyimbo syabo sy’eripipa, kwehi? Banginimanira olukengerwa lwa Nyamuhanga n’olw’Omwana w’Embuli, kwehi? Eyihi, eyihi; mubahebwa ebirimo binene by’eriyisubamo ambu ibanatoka eribyamw’emibere-na-mitse y’elubula; nikwa sibali batakangirirya obulengkania bwabo bw’eryanza eribya butsira nzolo; sibali batyiga olulimi lw’olubula, neryo oku ndambi eyo omuyisa akendisyabya inyabirilaba kubo. Engebe y’erihona n’erilwa na Nyamuhanga yabirireka ibatatolera olubula. Eribya butsira-nzolo lyayo, obubuyirire bwayo, n’obuholo bwayo ibikendibya mikenyo okw’ibo; olukengerwa lwa Nyamuhanga ilukendibya muliro owamugulumira kubo. Ibakendiyikumbuka eritswa omu mwanya abuyirre oyo. Ibakendiyitsuta eritindwa, batoke eribiswa oku busu bw’oyo oyuwahola busana n’erilamyabo. Erihera ly’abakola-nabi lyabiribohwa eriyisombolerya lyabo ibibene-bene. Eribya isibangingir’elubula lyabo n’itwamo lyabo, kandi oku luhandi lwa Nyamuhanga iritolere kandi irikakolawa omu lukogo. OO 542.2
Erisandakala ly’ amagetsi ng’oku lyabya n’ebirimi by’omuliro ow’ekiro kikulu ekyo likatulawo okw’itswera liti abakola-nabi sibangalama. Sibalimoobw’eriyihererya oku butoki b’wobunya-lubula. Babirikolesya erisonda lyabo ly’omwilwa na Nyamuhanga,. Omugulu engebe yamahwaho, omuyisa akendibya inyabirilaba, isibangasyabindula obulengekania bwabo erisubyabwo oku lundi luhandi, isibngasyabinduka erilwa okw’iketa bilayiro n’erisuba oku bwowa, erilwa okw’ipona erisuba oku lwanzo. OO 543.1
Omw’ireka eryita omwiti Kaina, Nyamuhanga mwaha eky’erilangirirako eky’ebyangalwa omw’irigira omukola-nabi eribyaho n’eriloly’embere n’emibere y’obubi obukalalagana butsir’ikakiribwa. Erilaba omw’ikangirirya lya Kaina n’eky’erilangirirako kiwe, ekunze y’abitsikulu buwe mubasondolwa erigender’omu kibi, erihika oku lulengo aho “obubi bw’omundu bwakanya kutsibu omu kihugo” n’obuli maganiryo w’ebirengekanio by’omutima wuwe abya kibi kisa-kisa emigulu yosi” “Ekihugo nakyo mukyatsanda kutsibu embere sya Nyamuhanga, kandi ekihugo mukyosulamoomwaga.” Enzuko 6:5, 11. OO 543.2
Omw’iyirir’olukogo oku kihugo, Nyamuhanga mwasangulako abikali ba kukyo ababi omu butuku bwa Nuha. Omu lukogo, mwaherya abikali b’e Sodoma ababi kutsibu. Erilaba omu butoki bwa Satani obw’amatebo abakakola amalolo bakabana abakalwira kubo n’erisimabo, neryo omu musind’oyo bakalolay’embere erisondol’abandi b’omw’ihona n’erilwa na Nyamuhanga. Ku byabya bitya omu mugulu wa Kaina n’owa Nuha, kandi n’omu mugulu wa Abrahamu na Loti; ku biri bitya n’omu mugulu wetu. Mw’omu lukogo lwa Nyamuhanga oku lubula n’ebihugo ebyosi indi Nyamuhanga, okw’ihunzerera akendisyatinda abakagana oluogo luwe. OO 543.3
“Obuhingyi bw’ekibi ni luholo; nikwa olusunzo lwa Nyamuhanga ni ngebe y’erikota erilaba omu Yesu Kristo Omwami Mukulu wetu.” Abanya Roma 6:23. Omugulu engebe ni mwandu oku batunganene, oluholo nilwo abakola-nabi bakendisyatunga. Iyo Musa mwatulago oku Israeli ati: “Nabirihir’embere syenyu munabwire engebe n’endeke, kandi oluholo n’enabi.” Eryibuk’ebihano 30:15. Oluholo, olukakanibawako omu mulondo oyusilw’oluholo olwahulirawa iyo Adamu. Kusangwa abandu bosi bakagalawa ekisuyiro ky’eribihya liwe. “Lw’oluholo olwakabiri” oluhirirweho omw’irengeka n’engebe y’erikota. OO 544.1
Ekyabya kyalwire omu kibi kya Adamu, oluholo mulwasigalira abandu bosi, abosi bakandagalir’omw’isinda omu nzira iyan’enguma. Neryo erilaba omu ndeka-teka y’omulamo, abosi ni b’erilusibwa omu masinda wabo. “Hakendisyabya erilubuka ly’abaholi, bosi abatunganene n’abatatunganene;” “Kusangwa omu Adamu abosi ng’oku mubahola, ku litya omu Kristo abosi basyayiramo abaliho.” Emibiri y’Abakwenda 24:15 na 1 Abanya Korinto 15:22. Liriryo hasyabya engabane ahokati-kti k’ebitung’ebibiri abasyalubukibwa. “Abosi abali omu masinda basyowa omulenge wuwe, neryo basyalubuka: Abosi abakola ndeke basyalubukira engebe; n’abo abakola nabi basyalubukira olubanza lw’eritswerwa.” 5:28, 29. Abo “ababiriganzwa ng’abatolere” busana n’erilubuka oku ngebe bawite omuyisa kandi babuyirire.” Okw’abo oluholo olwakabiri siluli n’obutoki.” Eribisulirwa 20:26. Nikwa abo abatitatunga eribuyirwa erilaba omw’iyisubamo n’eryikirirya, bakatekawa eritunga ekisuyiro ky’eritwa Ebihano — obuhingyi bw’ekibi.” Bakendisyahebwa ebisuyiro ebitalingirirene omu mululu w’omugulu n’omu bunene, erikwamana n‘emibiri yabo. Niwa oku muhindo basyagunzerera omu luholo olwakabiri. Nyamuhanga, oyukikala inyane n’obuligirirania n’olukogo, ng’oku kittehokekana busana nayo erilamirya omubihya y’omu bibi byiwe, akamulusayako eribyaho eryo eribihya liwe lyamutalisayako kandi eryo abirikangania ati syatolere. Omusakangyi oyuwasondolawa Mulimu Abuyirire akabuga ati: “Hakisiya katambi kake n‘ababihya sibendisyaswabya.” “Bakendisyabya nga sibali batabyaho.” Esyonyimbo 37:10 na Obadiya 16. N’erihemuka inene bakendisyahwaho, isibangasyibukwa. OO 544.2
Omuhindo w’ekibi kw’akendisyabya atya, n’amalige awosi n’eritindokala eby’alwa mukyo. Omusakangyi w’Esyonyimbo ati: “Wabiritinda ababi, wabirilusyaho erina lyabo kera-na-kera. Iwe nzigu y’abosi, eritinda lyamabirihika oku muhindo lwosi olwo. Esyonyimbo 9:5, 6. Iyo Yoane, omu kitabu ekya Eribisulirwa, akatungerer’embere oku kihugo eky’erikota, mw’owa olwimbo olw’eripipa olw’abosi, isilulimokalenge akatere oku hindi n’ahake. Obuli kihangikwa omu lubula n’oku kihugo mw’owa ikikahalamba olukengewa lwa Nyamuhanga. Eribisulirwa 5:13. Neryo siyendisyabya mundu wosi oyuwabiritala oyuwangatsuma Nyamuhanga bakasimbira ibane omw’ihisibwa eritendisyahwaho; eyo sihendisyabya mundu muhanya oyuwasyatulungania emilake yiwe n’esyonyimbo esy’ababirilamibwa. OO 545.1
Oku kisobi kikulu eky’obuta-hola kuli engangirirya eyikabuga yiti abakwire banasi ebiriho kandi bakowa — engangiriryang’ey’eryagalibwa erya kera-na-kera, eyikalwan’erikangirirya ly’amasako, n’erilagira ly’obulengekania kandi n’okw’iyowa lyetu ng’abandu. Erikwamana n’eryikirirya eryo bandu banene bali nalyo, ababirillama abali omu lubula banasi ndeke ebikakolawa oku kihugo nakwilabirirya esyongebe sy’abira babo obu babirisiga oku kihugo. Ibwa kyangabya kiti eribya nzuko y’obutseme oku baholi omw’iminya amalige y’abaliho, eriyilangirira ebibi ebyakolawa abanze babo, n’erilangirabo ku bakayiyinaya amalige awosi, erihw’amaha, n’eryagalwa omu ngebe? Nitseme y’elubula yingahi eyo ababya bakalindirira abira babo oku kihugo eyo bangayisyandiriramo? Kandi eryikirirya liti omundu oyutitayisubamo akabya akanahola akagusawa omu seke-seke y’omuliro kyasulusutaya obulengekania bwo kiti! Emitima yangaluma kiririhi ey’abo abakayegaya ibanemulangira abira babo bakandagalira omu masinda isibayiteka-tekire, bakayingira omu ngebe eya kera-na-kera ey’amalige n’ekibi! Abandu banene ekirengekanio kino kyabiwisyabo erisire. OO 545.2
Amasako akabuga atiki oku bindu ebi, kwehi? Dawidi mwatulago ati omundu oyuholire syalyowa kutse eriminya ebiriho. “Omuka wuwe akamulwamwo, akasuba oku kitaka kiwe; oku kiro ekyo kini-nyini ebirengekanio byiwe bikahwa.” Esyonyimbo 146:4. Solomona akaha obwimiri ibwan’obuguma ati: Abaliho banasi kubakendisyahola, abaholi siabasi kindu na kiguma.” Olwanzo lwabo n’eripona abandu lyabo, n’obusu bwabo, bikabya ibyabirihwa; nibya sibakiwite mugabo na kera oku kindu kyosi ekikakolawa ahisi sy’eryuba.” “Omw’isinda eyo wukagenda eyo simuli mubiri, simuli menge w’erikolesya, simuli eriminya, simuli bwenge.” Omugambuli 95, 6, 10. OO 545.3
Omugulu engebe ya Hezekiya yayirawamo nyiri erihika oku birimo ikumi n’itanu, omw’isubibwamo oku misabe yiwe, omukama oyukasima oyo mwah’ewasingya y’eripipa oku Nyamuhanga busana n’olukogo luwe lungyi. Omu lwimbo luno akatulago enzumwa eyikaleka inyayitsanguraatya ati: “Eyisinda siyangapipa, ng’oku ngakola munabwire.” Isaya 38:18, 19. Engangirirya y’abanene ey’engangirirya/enyikiriryayikakanganaya yiti abaholi abahola ibanatunganene bane elubula, babiryingira omu tseme kandi bakapipa Nyamuhanga n’olulimi olutendisyahola kera-na-kera; liriryo iyo Hezekiya mwatalangira amaha w’olukengerwa ng’ayo omu luholo. Omu binywa by’omusakangyi w’esyonyimbo akah’obwimiri ati: “Omu luholo simuly’eribuka: omw’isinda nindi wasyaha erisima, kwehi?” “Abaholi sibepipa Namuhanga, n’omwangabya omundu wosi-wosi oyukandagalira eyiri obukutu.” Esyonyimbo 6:5; 115:17. OO 546.1
Oku kiro ky’ePentekoti, iyo Petero mwatulago ati omundu mukulu iyo Dawidi “abirihola kandi anatsikirwe n’eyisinda yiwe yineho na munabwire.” “Kusangwa Dawidi mwatahetukira elubula.” Emibiri y’Abakwenda 2:29, 34. Omwatsi ati Dawidi akendisyikala inyane omw’isinda erihika oku kiro ky’erilubuka ly’abaholi akakanganaya ndeke-ndeke ati abali batunganene sibaligeda e lubula bamahola. Ly’erilaba omw’ilubuka lisa, kandi kusangwa Krito mwalubuka; nimoDawidi angasyikala oku luhandi lw’amali lwa Nyamuhanga. OO 546.2
Na Pulo mwabuga ati “Abaholi bamatendisyalubukaobwo Kristo isyalitalubuka; neryo Kristo amabya imwatalubuka eryikirirya lyenyu nirya busa; mukine omu bibi byenyu. Obwo n’ababirigotserera omu Kristo ibabirihera lwosi olwo.” Abanya Korinto 15:16-18. Kyamabya kiti eribuga ebirimo bigonye bini abatunganene basangawa ibabirigender’iguma elubula bakahola, Paulo angasiri syabug’ati ati hamabya isihali erilubuka, “n’ababirigotserera omu Kristo obwo ibabirihera?” Erilubuka siryangabere irikayitsutsibawa. OO 546.3
Tindale oyuwitibawa busana n’erikwama Nyamuhanga aberee akabuga oku mibere eyo abaholi balirimwo, mwatulago ati: “Sinyiririga nyiti bane omu lukengerwaolwoswire olu Kristo alimwo, kutse abalaika basombwerwe ba Nyamuhanga olu balimwo. Kandi si katondi k’eryikirirya lyage; kusangwa ku kyalibya kitya ngalangira eritulago ery’erilubuka ly’abandu ini buyira.” William Tyndale, Preface to New Testament (ed. 1534). Mubasubira bamasakangakyo omu kitabu ekya British Reformers — Tindal, Frit, olupapura 349. OO 547.1
Ni nzumwa eyite yangaganibwa yiti amaha w’omuyisa w’obutahola okw’ihola ly’omundu abirireka abandu bangyi ibagalagandya egangirirya y’eBiblia ey’erilubuka. Omutse ono Dr. Adam Clarke mwakania kugo ati: “Engangirirya y’erilubuka yikabanika nga muyalengekanibwako kutsibu omu bakristo abatahabukire kwilaba ng’oku yiri litya! Kino kiri kiti, kwehi? Abakwenda ibakikala bakahatikanakyo, kandi ibakahira omu bakwami ba Nyamuhanga mw’ekihehu ky’omuhwa, obwowa n’eribya ibanatsangire omu mitima erilaba omu ngangirirya eyo. Abasuba omu mubiri wabo oku munabwire bakakanaya kuyo ku kake! Obwo abakwenda mubatul’engulu, neryo abakristo batahabukire mubikirirya; obwo tukatul’engulu, neryo obwo abakatwowa bakikiriraya ekinywa. Omu Ngulu mbuya simuli ngangirirya eyikahandawako omunwe kwilaba eyi; kandi omu mikolere y’eritul’engulu eya munabwire simuli ngangirirya eyikagalagandibawa kwilaba eyi!” — Ekitabu ekya Commentary ebikakanibawa oku 1 Abanya Korinto 15, akapindi aka 3. OO 547.2
Kino kyabiribya ikikalolay’embere erihika aho okwenene kw’olukengerwa olw’erilubuka kwabirisukuliribwa iguma, n’abakristo b’omu kihugo isibangaswalangirakwo. Omusakangyi mukulu w’eby’engangirirya/enyikirirya, akakania oku binywa bya Paulo ebiri omu 1 Abanya Tesalonika 4:13, 18, akabug’atya: “Busana n’ebilubirirwaebikakola, eby’obutekane engangirirya ey’omuyisa w’obuta-hola obw’abatunganene yikatwala omwanya ow’enganigirirya ey’eryasa ly’Omwami Mukulu engendo eyakabiri. Ekyo nikyo tutolere itwalindirira n’eriteyabusana nakyo. Ababirihola babiryingira omu lukengerwa. Sibalirirndirira engubi busana n’eritswerwa lyabo n’eribya lyabo batsumulwa.” OO 547.3
Nikwa Yesu abere akayalwa oku biga buwe mwatatulirabo ati bakenisyasa eyali yo luba. Mwabuga ati, “Nagenda eribateka-tekera omawnya.” Neryo nmagenda eribateka-tekera omwanya, ngendisyasubula, n’eribatwala eyo nyiri.” Yoane 14:2,3. Kandi Paulo akasubira inhyatubwira ati: “Omwami Mukulu iyuwene-wene akendisyandagala erilw’elubula n’omupuro, n’omulenge owa mukulu w’abalaika, kandi n’engubi ya Nyamuahnga; n’abaholera omu Kristo niou bakendisyatsuka erilubuka: neryo itwe tukineho kandi itukinasigere tukenisyabakulwa haguma nabo omu bitu, eriyeya Omwami Mukulu y’omu kyanya. Neryo kutwasyabyan’Omwmi Mukulu tutya kera-na-kera. Kandi akongerako ati: “Musikanganaye. Omu binyw’ebi.” 1 Abanya Tesalonika 4:16-18. Mbesi eritendisanga-sangana ly’ebinywa ebi ku lingana, ebinywa by’erihumulikania n’eby’omuhererya oyukabuga ati omulamo niw’abosi oyusangirwe inybiribugibwako! Omukangirirya oyo mwasika-sikya abandu ababirikwirwa abira babo ati, omuholi n’omwangabya mubihya bungahi, omugulu akuhula omuka wuwe w’erigunzerera kuna kihugo akabya iniw’eryangirirwa omu balaika. OO 548.1
Abandu bahi bakendisyabya bate bingira omu muyi ow’abatsumulwa, esyombanza syabo sikendisyatsuka erikubungulwa, n’emibere-na-mitse yabon’ebyo bakola Nyamuhanga akendisyatsuka erirebyabyo. Abandu bosi ni b’eritswerwa erikwamana n’ebindu ebisakire omu bitabu n’erihembwa ng’emibiri yabo ku yabya. Eritswera lino siriribyaho okw’ihola ly’omundu. Tahanda omunwe w’oku binywa bya Paulo ati: “Abirihiraho ekiro ekyo akendiyatsweramo ekihugo omu litunganene erilaba omu mulume oyu abirisingika, busana nayo abirisikya abandu bosi, kusangwa abirimulubukya erilwa omu baholi.” Emibiri y’Abakwenda17:31. Hano omukwenda akatondago ndeke-ndeke ati endambi yikanganibirwe, obwo omu migulu eyikayasa, yabirihiribwaho busana n’eritswera ekihugo. OO 548.2
Iyo Yuda akakanaya oku butuku ibwan’obuguma ati: “Abalaika abatayitegaya, nikwa mubalwa omu myanya yabo eyo babya bikeremwo, abiririndirabo omu mwirimya omu mahulula awatendisyatwika erihika oku kiro ekyo eky’eritwiramo esyombanza.” Na kandi akasuba omu binywa bya Enoka ati: “Lebaya Omwami Mukulu akasa n’emitwalo ey’abatunganene buwe, erisyatswera abandu bosi.” Yuda 6, 14, 15. Yoane akatulago ati mwalangira abaholi, abake-bake n’abalito-balito, ibimene embere sya Nyamuhanga; n’ebitabu mubyasukulwa:…n’abaholi mubatswerwa erilusirirya oku bindu ebyabya bisakire omu bitabu ebyo.” Eribisulrwa 20:12. OO 548.3
Ibwa abaholi bamabya ibanemuyisyandirira omu tseme y’omu lubula kutse ibanemwagalwa n’erisimbiraomu birimi by’ omuliro w’ekulimu, hali erisyaswayitsutsa lyahi busana n’eritswera ery’emigulu eyikayasa? Erikangirirya ly’ekinywa kya Nyamuhanga oku syonzumwa ngulu-ngulu hino siribisamire kandi siririyiganaya; lyanginayitegereribwa n’abandu ba buli kiro. Ibwa ni mundu wahi oyuteyisagirira oyuwangalangira obwenge kutse eritswera omu bulingirirania obw’omu mugane akwika-kwikire ng’oyu? Ababuyirire, enyuma w’erikubungula esyombanza syabo oku ndambi y’eritswera, banemwendisyahebwa erisimwa ambu, “Wasingya, iwe mugombe mubuya kandi muyiketerwa:… Wingire omu bitsange by’Omwaami Mukulu Wawe,” kandi ikwa ibanalwe bikere nayo, mbwino eribuga birimu bingyi? Abakola-nabi mbwino bakendisyabirikirwa erilwa eyo bakasuyirawa eyo base batswerawe omutsweri w’ekihugo kyosi ati: “Mulwe aho nyiri hano, inywe batakirwa, muye omu muliro owa kera-na-kera”? Matayo 25:24, 41. Mbesi, akasekereryo! Mbesi kukyangabya kihemu kingana oku bwenge n’obulingirirania bwa Nyamuhanga. OO 549.1
Omwatsi w’erikwika-kwika ow’obutahola bw’omundu abya muguma w’okusyongangirirya sy’eRoma, owayibwekawa erilwa omu bukafiri, amingiribwa omu kisomo ky’ekiKristo. Iyo Matini Luza mwahulirago haguma na “Esyonganikyo sy’amabehi tsutsutsu esikakola esyontumo sy’ebise.” — Ekitabu ekya Te Problemof Immortality(La Problem de Immortalité) ekyasakawa E. Petavel, oluyani olwa 255. Omukalalirya w’Erisubya Emiramirye yo Buhya oyo akakania oku binywa bya Solomona akabuga ati: “ogundi mwanya owakakanganaya ndeke ati abaholi sibawite ekyo bakowa. Ati eyo siyiri mubiri siyiri eby’amenge w’eritsopa-tsopania, siyiri eriminya, kutse obwenge. Solomona akatwamo ati abaholi bayiretwo, kandi sibalyowa kandu kosi-kosi na hake. Kusangwa abaholi bakesirye aho bali. Sibeganza biro kutse birimo, liriryo omugulu basyabukibwa bakendisyayitwa nga bamagunza n’eyitahikire dakika nguma.” - Byasakawa Matini Luza omu kitabu ekya Exposition of Solomon’s book called Eclessiastes, oluyani 152. OO 549.2
Omu masako Abuyirire simuli ahakegibawa ebinywa ebikabuga biti abatunganene bakagenda eyiri oluhimbo lwabo kutse ababihya eriyasuyirwa oku ndambi y’erihola. Abakulu-bakulu aba kera n’abaminyereri mubatasiga erisikya-sikya ng’eryo. Kristo n’abakwenda buwe mubatahula na kukyo. Ebiblia yikakangiriraya ndeke-ndeke yiti abaholi sibaligenda elubula oku ndambi eyo. Bakakanibawako ng’abayiretwo. 1 Abanya Tesalonika 4:14; Yobu 14:10-12. Oku kiro kisa-kisa aho omuliki w’ekitsipa akabohokaliran’aho ekibindi ky’esy’amagetsi kikatulikira (Omugambuli 12:6), ebirengekanio by’omundu bikahwa. Abakandagalira omw’isinda bali omu bukutu. Sibakyasi kindu kyahi ekikakolawa ahisi sy’eryuba.” Yobu 14:21. Ame! Ekiluhuko ky’obutseme busana n’abatunganene abaluhire! Endambi, minya ni nyiri kutse ni nyikuhi okw’ibo, ni katambi kanyho-nyoho. Bakesirye; engubi ya Nyamuhanga niyo yikendisyabukyabo ibatoka eribya n’obutaola obw’olukengerwa. “Kusangwa engubi yasyabuga n’abaholi basyalubukibwa omu musindo owatehonda… neryo omubiri owakahonda ono omuguluasyabya inyabiryambala owatehonda, n’owakahola inyabiryambala owatendisyahola, neryo ekinywa kyasyabererera ekisakire kiti, oluholo lwabiriheribwa, erikinda lyamabererera.” 1 Abanya Korinto 15:52-54. Bakendisyabya bakabirirkirwa erilwa omu tugotseri tunene twabo bakendisyatsuka erirengekania eritsuka oku ebyo balekerako erirengekania bakahola. Eriyowa oku mubiri ery’erigunzerera bw’obulumi bw’oluholo; ekirengekanio ky’erigunzerera kyabya kiti bakayatogera ahsi sy’obutoki bw’eyisinda. Bakendisyabya bakahangana erilwa omw’isinda ekirengekanio kyabo ky’ebitsange eky’erimbere kikendisyabugibwa omw’ilaka liti: “Iwe luholo, eritsimita lyawu liri hayi, kwehi? Iwe isinda, erikinda lyawu liri hayi, kwehi?” Omulondo owa 55. OO 549.3