Kapitulo 28—Si Ezechias

Ingon nga tataw nga kalainan sa barumbado nga pagmando ni Achaz mao ang repormasyon nga nahimo sulod sa mauswagon nga paghari sa iyang anak. Si Ezechias misaka sa trono nga desidido sa pagbuhat sa tanan nga diha sa iyang gahum sa pagluwas sa Juda gikan sa kapalaran nga nakaapas sa amihanang gingharian. Ang mga mensahe sa mga manalagna wala maghatag ug pagpadasig ngadto sa dili hingpit nga mga sukdanan. Pinaagi lamang sa piho nga repormasyon nga mapugngan ang gihulga nga mga paghukom.MH 300.1

Diha sa krisis, si Ezechias nagmatuod nga usa ka tawo sa higayon. Wala madugay gikan sa iyang pagsaka sa trono nga misugod sa paglaraw ug sa pagpatuman sa laraw. Siya miliso pag-una sa iyang pagtagad ngadto sa pagpahauli sa mga tulomanon sa templo, nga dugay na nga wala matagad; ug niining buhata sa mainiton siya naghangyo sa pagbulig sa usa ka pundok sa mga sacerdote ug sa mga Levihanon nga nagpabilin nga matinuoron sa ilang balaan nga pagtawag. Masaligon sa ilang matinuoron nga pagbulig, sa walay pugongpugong siya misulti uban kanila mahitungod sa iyang tinguha sa pagpalihok sa dihadiha ug malukpanon nga mga kausaban. “Ang atong mga amahan nanagpakalapas,” siya misugid, “ug nanagbuhat niadtong daotan sa mga mata ni Jehova nga atong Dios, ug mingsalikway Kaniya, ug gilingiw nila ang ilang mga nawong gikan sa puloy-anan ni Jehova.” “Karon kini ania sa akong kasingkasing ang paghimo sa usa ka tugon uban kang Jehova, ang Dios sa Israel, aron nga ang Iyang mabangis nga kasuko ipasimang gikan kanato.” 2 Cronicas 29:6, 10.MH 300.2

Diha sa pipila ka maayong pagkapili nga mga pulong gisubli sa hari ang kahimtang nga ilang ginaatubang—ang tinakpan nga templo ug ang paghunong sa tanang mga tulomanon diha sa sulod sa mga utlanan niini; ang makauulaw nga pagdiwata nga gibuhat diha sa mga kadalanan sa siyudad ug sa dbuok nga gingharian; ang apostasiya sa kadaghanan nga magpabilin unta nga matinaoron ngadto sa Dios kong ang mga pangulo sa Juda nagbutang pa unta sa ilang atubangan sa usa ka matarung nga sumbanan; ug ang pagkaunlod sa gingharian ug ang kapildihan sa kadungganan diha sa pagtahod sa naglibut nga mga nasud. Ang amihanan nga gingharian nagakadugmok sa madali; daghan ang nangamatay pinaagi sa espada; ang usa ka pundok sa katawhan nadala na ingon nga mga bihag; sa wala madugay ang Israel nahulog sa hingpit ngadto sa mga kamot sa mga Asinanhon, ug naguba sa tuman; ug kini nga gidangatan sa siguro mahitabo sa Juda usab, gawas kong ang Dios magbuhat sa dakung gahum pinaagi sa pinili nga mga tinugyanan.MH 300.3

Si Ezechias mipakiluoy sa mga sacerdote sa paghiusa uban kaniya diha sa pagpahinabo sa gikinahanglan nga mga kausaban. “Ayaw na pagmapasagdanon,” nagtambag siya kanila; “kay si Jehova nagpili kaninyo sa pagtindog sa atubangan Niya, aron sa pagalagad Kaniya, ug magasunog sa insenso.” “Balaana karon ang inyong kaugalingon, balaana ang balay ni Jehova, ang Dios sa inyong mga amahan.” Mga bersikulo 11,5.MH 301.1

Panahon kadto alang sa dinalian nga pagbuhat. Misugod dayon ang mga sacerdote. Sa nadani ang pagbulig sa uban sa ilang mga kaubanan nga wala diha sa higayon niadtong maong komperensya, sa kinasingkasing misangon sila sa buhat sa paglimpyo ug sa pagbalaan sa templo. Tungod sa mga katuigan sa pagpasipala ug sa pagpasagad, kini giubanan sa daghang mga kalisdanan; apan naghago sa walay hunong ang mga sacerdote ug ang mga Levihanon, ug sa sulod lamang sa usa ka hamubo nga panahon nakahimo sila sa pagpahibalo nga ang ilang buhat natapus. Naayo ug gibuksan ang mga pultahan sa templo; nahipus ug gibutang sa ilang mga dapit ang balaan nga mga sudlanan; ug ang tanan naandam alang sa balik nga katukoran sa mga tulomanon sa santuwaryo.MH 301.2

Diha sa unang tulomanon nga gihimo, ang mga punoan sa siyudad mihiusa kang Hari Ezechias ug sa mga sacerdote ug sa mga Levihanon diha sa pagpangita sa pasaylo alang sa mga sala sa nasud. Diha sa ibabaw sa halaran gibutang ang mga halad tungod sa sala “aron sa pagbuhat sa pagtabon-sa-sala alang sa dbuok Israel.” “Ug sa natapus na nila ang paghalad, ang hari ug ang tanan nga diha uban kaniya nanagyukbo sa ilang kaugalingon ug nanagsimba.” Sa makausa pa milanog ang mga sawang sa templo sa mga pulong sa pagdayeg ug sa pagsimba. Gikanta uban sa kasadya ang mga alawiton ni David ug ni Asaph, sa gibati sa mga magsisimba nga sila naluwas gikan sa kaulipnan sa sala ug sa apostasiya. “Ug si Ezechias nalipay; ug ang tibuok katawhan, tungod niana nga giandam sa Dios alang sa katawhan: kay ang butang gibuhat sa madali.” Mga bersikulo 24, 29, 36.MH 301.3

Sa pagkamatuod giandam sa Dios ang mga kasingkasing sa punoang mga katawhan sa Juda sa pagpanguna niining usa ka piho nga kalihukan sa kausaban, aron sa pagsanta sa sulog sa apostasiya. Pinaagi sa Iyang mga manalagna Iyang gipadala ngadto sa Iyang pinili nga katawhan ang nagsunodsunod nga mga mensahe sa mainiton nga pakiluoy—ang mga mensahe nga ginatamay ug gidumilian sa napulo ka mga banay sa gingharian sa Israel, nga karon gitugyan ngadto sa kaaway. Apan didto sa Juda may nagpabilin nga ubay-ubay nga salin, nganha niining maong mga salin nagpadayon sa ilang pagpakiluoy. Patalinghugi si Isaias nga nagaagda: “Pamalik kamo ngadto Kaniya kang kinsa kamo nanukol sa hilabihan gayud, Oh mga anak sa Israel.” Isaias 31:6. Patalinghugi si Miqueas nga nagpahayag nga may pagsalig: “Ako magatan-aw ngadto kang Jehova; ako magahulat sa Dios sa akong kaluwasan: Ang akong Dios magapamati kanako. Ayaw pagkalipay batok kanako, Oh kaaway ko: Sa diha nga ako mapukan, mobangon ako; sa diha nga ako molingkod sa kangitngitan, si Jehova mao ang kahayag alang kanako. Antuson ko lamang ang kapungot ni Jehova, kay nakasala man ako batok Kaniya, hangtud nga Siya magalaban kanako, ug magapakanaug sa Iyang paghukom alang kanako: Dad-on Niya ako ngadto sa kahayag, ug ako makakita sa Iyang pagkamatarung.” Miqueas 7:7-9.MH 302.1

Kini sila ug ang ubang susama nga mga mensahe nga nagpadayag sa may pagkaandam sa Dios nga mopasaylo ug modawat kanila nga miliso ngadto Kaniya uban sa hingpit nga katuyoan sa kasingkasing, maoy nakadala ug paglaum ngadto sa daghan nga naluya nga kalag diha sa mangitngit nga mga katuigan nga ang mga pultahan sa templo nagpabilin nga tinak-opan; ug karon, samtang ang mga pangulo nagpalihok sa usa ka reporma, ang usa ka panon sa katawhan, nga gikapuyan sa kaulipnan sa sala, naandam sa pagtubag.MH 302.2

Sila nga misulod sa mga sawang sa templo sa pagpangita sa kapasayloan ug sa pagbag-o sa ilang mga panaad sa pagsugot ngadto kang Jehova, may kahibulongang pagpadasig nga gihatag kanila diha sa matagnaong mga bahin sa Kasulatan. Ang solemning mga pasidaan batok sa pagdiwata, nga gisulti pinaagi kang Aloises diha sa pagdungog sa tibuok Israel, ginaubanan sa mga tagna mahitungod sa pagkaandam sa Dios sa pagpamati ug sa pagpasaylo kanila kinsa nga diha sa mga panahon sa apostasiya nagapangita Kaniya uban sa tibuok nila nga kasingkasing. “Kong ikaw mobalik kang Jehova nga imong Dios,” nakaingon si Moises, “ug magpatalinghug ka sa Iyang tingog; (kay si Jehova nga imong Dios, maloloy-on nga Dios;) dili Siya mobiya kanimo, dili usab magalaglag kanimo, dili usab mahikalimot sa Iyang tugon uban sa inyo nga Iyang gipanumpa ngadto kanila.” Deuteronomio 4:30, 31.MH 302.3

Ug diha sa matagnaon nga pagampo nga gihatag diha sa pagpahinungod sa templo kinsang mga tulumanon gipasig-uli ni Ezechias ug sa ivang mga katabang, si Salomon nakaampo nga nagingon, “Sa diha nga ang Imong katawhang Israel pukanon sa atubangan sa kaaway, tungod kay sila nakasala batok Kanimo, kong sila mobalik pag-usab Kanimo, ug magasugid sa Imong ngalan, ug magaampo, ug magapakiluoy Kanimo niining balaya: nan mamati Ikaw diha sa langit ug magpasaylo sa sala sa Imong katawhan nga Israel.” 1 Hari 8:33, 34. Ang patik sa diosnon nga pag-uyon niini nga pagampo napahimutang na; kay sa pagkatapus niini ang kalayo nga gikan sa langit aron sa pag-ut-ut sa halad nga sinunog ug sa mga halad, ug ang himaya ni Jehova nakapuno sa templo. Tan-awa ang 2 Cronicas 7:1. Ug sa pagkagabii si Jehova nagpakita ngadto kang Salomon sa pagsulti kaniya nga ang iyang pagampo nadungog, ug nga ang mahigugmaong-kalolot igapakita ngadto kanila nga magasimba didto. Gihatag ang maloloy-on nga pasalig nga nagingon: “Kong ang Akong katawhan nga gihinganlan sa Akong ngalan magmapainubsanon sa ilang kaugalingon, ug magampo, ug mangita sa Akong nawong, ug motalikod gikan sa ilang daotang dalan; nan Ako magapatalinghug gikan sa langit, ug magapasaylo sa ilang sala, ug magaayo sa ilang yuta.” Bersikulo 14.MH 303.1

Nahanabo ang madagayaong katumanan niining maong mga saad sa panahon sa repormasyon ilalom ni Ezechias.MH 303.2

Ang maayong sinugdanan nga nahimo diha sa panahon sa pagpanglinis sa templo gisundan sa usa ka malukpanon pa nga kalihukan diin misalmot ang Israel ug ang Juda. Sa iyang kasibut sa paghimo sa mga tulomanon sa templo nga usa ka tinuod nga panalangin ngadto sa katawhan, si Ezechias naninguha sa pagpabuhi sa karaan nga batasan nga tigumon sa tingub ang mga Israelihanon alang sa pag-saulog sa piesta sa Pasko.MH 303.3

Sulod sa daghang mga tuig ang Pasko wala magsaulog ingon nga usa ka nasudnon nga pangilin. Ang pagkabahin sa gingharian human sa pagkatapus sa paghari ni Salomon naghimo niini nga daw dili mabuhat. Apan ang makalilisang nga mga gaba nga nahiaguman sa napulo ka mga banay nakapukaw diha sa mga kasingkasing sa uban sa usa ka tinguha alang sa maarang-arang pa nga mga butang; ug ang makapahinuklog nga mga mensahe sa mga manalagna may ila nga sangputanan. Pinaagi sa harianong mga mensahero ang imbitasyon ngadto sa Pasko sa Jerusalem gibandilyo sa tanan nga dapit, “gikan sa usa ka siyudad ngadto sa usa ka siyudad latas sa tibuok kayutaan sa Ephraim, ug sa Manases, bisan ngadto sa Zabulon.” Sa kasagaran gipakgang ang mga magdadala sa maloloy-on nga imbitasyon. Ang mga dili mahinulsolon sa linangas nagwakli niini; bisan pa niana dihay uban nga maikagon sa pagpangita sa Dios alang sa usa ka tataw pa nga kahibalo sa Iyang kabubut-on, “nagmapainubsanon sa ilang kaugalingon. ug miabut ngadto sa Jerusalem.” 2 Cronicas 30:10, 11.MH 304.1

Diha sa kayutaan sa Juda ang pagtubag sa mensahe maoy kasagaran kaayo; kay sa ibabaw kanila mao “ang kamot sa Dios sa paghatag kanila sa usa ka kasingkasing sa pagbuhat sa sugo sa hari ug sa mga prinsipe”—usa ka sugo nga kauyon sa kabubut-on sa Dios sumala sa gipadayag pinaagi sa Iyang mga manalagna. Bersikulo 12.MH 305.1

Ang higayon maoy usa sa labing daku nga kaayohan ngadto sa katawhan nga natigum. .Ang gipasipalahang mga kadalanan sa siyudad gihinloan sa mga diwatahang mga halaran nga gibutang didto sa panahon sa paghari ni Achaz. Sa adlaw nga gitudlo gisaulog ang Pasko, ug ang semana gigamit sa katawhan diha sa paghalad sa mga halad sa pakigdait ug diha sa pagtoon kong unsa ang buot sa Dios nga ilang pagabuhaton. Adlaw-adlaw ang mga Levihanon “nanagtudlo sa maayong kahibalo mahitungod kang Jehova;” ug sila nga nakaandam sa ilang mga kasingkasing sa pagpangita sa Dios, nakakaplag ug pasaylo. Ang usa ka dakung kalipay maoy mihakop sa nagsimba nga katawhan; “ang mga Levihanon ug ang mga sacerdote nanagdayeg kang Jehova adlaw-adlaw, nga nanag-awit uban sa matunog nga mga tulunggon;’’ ang tanan nahiusa sa ilang tinguha sa pagdayeg Kaniya nga nagmatuod sa pagkamabinadon ug sa pagka-maloloy-on. Mga bersikulo 22, 21.MH 305.2

Ang pito ka adlaw nga gigahin alang sa piesta sa Pasko ningkilab lamang, ug ang mga magsisimba midisidir sa paggainit ug laing pito ka mga adlaw sa pagtoon sa labaw pa ka hingpit sa dalan ni Jehova. Ang manunudlo nga mga sacerdote nagpadayon sa ilang buhat sa pagpahimangno gikan sa basahon sa kasugoan; sa adlaw-adlaw ang katawhan nagtigum diha sa templo aron sa paghalad sa ilang halad sa pagdayeg ug sa pagpasalamat; ug sa nagkahaduul na sa pagkatapus ang dakung katiguman, nasabut nga ang Dios nagbuhat sa katingalahan diha sa pagkakabig sa masukihon nga Juda ug diha sa pagsanta sa sulog sa pagkadiwatahan nga naghulga sa harus sa tanan sa atubangan niini, ang solemni nga mga pasidaan sa mga manalagna wala mabungat nga kawang lamang. “May usa ka dakung kalipay diha sa Jerusalem: kay sukad sa panahon ni Salomon nga anak nga lalaki ni David nga hari sa Israel walay sama niana sa Jerusalem.” Bersikulo 26.MH 305.3

Miabut ang panahon alang sa pagpamauli sa mga magsisimba ngadto sa ilang mga puloy-anan. “Ang mga sacerdote ang mga Levihanon mingtindog ug gipanalanginan ang katawhan: Ug ang ilang tingog nadungog, ug ang ilang pagampo midangat sa Iyang balaang puloy-anan, bisan ngadto sa langit.” Bersikulo 27. Gidawat sa Dios sila nga may mga kasingkasing nga nasub-an nga nagsugid sa ilang mga sala ug uban sa desidido nga tuyo miliso ngadto Kaniya alang sa pasaylo ug sa panabang.MH 306.1

Dihay nagpabilin karon nga usa ka importante nga buhat nga niini sila namalik ngadto sa ilang mga puloy-anan kinahanglan magsalmot, ug ang katumanan niini nga buhat nagpaila sa pagkatinuod sa repormasyon nga nabuhat. Ang talaan nagaingon: “Ang tibuok Israel nga mingtambong naggula ngadto sa mga siyudad sa Juda, ug gipanugmok ang mga haliging bato, ug giputol ang Asherim, ug gigun-ob ang mga hatag-as nga dapit ug ang mga halaran gikan sa tibuok Juda ug Benjamin, ug sa Ephraim usab ug sa Manases, hangtud nga ilang nagun-ob silang tanan. Unya ang tanang mga anak sa Israel namalik, ang tagsatagsa ka tawo ngadto sa iyang pinuy-anan, ngadto sa ilang kaugalingong mga siyudad.” 2 Cronicas 31:1.MH 306.2

Gitukod ni Ezechias ug sa iyang mga katabang ang nagkalainlain nga mga reporma alang sa pagpalig-on sa espintuhanon ug sa kalibutanon nga mga kaayohan sa gingharian. “Sa tibuok Juda,” ang hari “nagbuhat niadtong maayo ug matarung ug matinumanon sa atubangan ni Jehova nga iyang Dios. Ug sa tagsatagsa ka buhat nga iyang gisugdan sa pagalagad,...ug siya wala mobiya sa pagnunot Kaniya, kondili nagbantay sa Iyang mga sugo nga gisugo ni Jehova kang Moises. Ug si Jehova nag-uban kaniya; ug siya miuswag.” Mga bersikulo 20, 21; 2 Han 18:5-7.MH 306.3

Ang pagmando ni Ezechias naila sa usa ka pasunod nga talagsaong mga tagana nga nagpadayag ngadto sa naglibut nga mga nasud nga ang Dios sa Israel nag-uban sa Iyang katawhan. Ang kalampusan sa mga Asirianhon diha sa pagdaug sa Samaria ug diha sa pagpatibulaag sa nabungkag nga salin sa napulo ka mga banay taliwala sa mga nasud, niadtong sayo pang bahin sa iyang paghari, maoy nagdala sa kadaghanan sa pagduhaduha sa gahum sa Dios sa mga Hebreohanon. Sa napangahason tungod sa ilang mga kalampusan, ang mga taga Ninive dugay nang nagsalikway sa mensahe ni Jonas ug nahimong mahagiton sa ilang pagsupak sa mga katuyoan sa Langit. Sa pipila ka mga tuig tapus sa pagkahulog sa Samaria ang madaugong mga kasundalohan mitungha pag-usab sa Palestina, niining higayona nagtumong sa ilang mga kasundalohan batok sa kinutaang mga siyudad sa Juda, uban sa pipila ka mga kadaugan; apan sila mingsibug sa usa ka panahon tungod sa mga kalisdanan nga nahinabo sa ubang mga bahin sa ilang gingharian. Ayha pa sa katapusang mga katuigan sa paghari ni Ezechias, nga mapasundayag sa atubangan sa mga nasud sa kalibutan kong ang mga dios ba sa mga pagano ang modaug.MH 306.4