1 - Ang Paglumpag sa Jerusalem

“Kon unta bisan karon nahibalo pa lamang ikaw sa mga butang nga maoy pasikaranan sa kalinaw! Apan natago kini karon gikan sa imong mga mata. Kay ikaw pagahiabtan ra sa mga adlaw nga ang imong mga kaaway magapakural ug yuta libot kanimo, ug ikaw pagalikusan ug pagapiiton sa tanang dapit, ug igapusdak ikaw sa yuta, ikaw ug ang imong mga kabataan sa sulod kanimo, ug dili nila ikaw binlan ug usa ka bato nga magapatong sa bato; kay ikaw wala man makaila sa panahon sa pagduaw kanimo.” Lucas 19:42-44.DP 13.1

Gikan sa tumoy bungtod sa Olibo, nag- tutok si Jesus sa Jerusalem. Matahum ug malinawon ang talan-awon nga nagwad- wad sa Iyang atubangan. Panahon kadto sa Pasko sa mga Hebreohanon, ug naghugpong didto ang mga anak ni Jacob nga gikan sa tanan nga kayutaan aron sa pagsaulog sa dako nga nasudnon nga pista. Taliwala sa mga tanaman ug mga kaparrasan, ug sa lunhaw nga mga bakilid nga gilarayan sa mga tolda sa mga magpapanaw, nagtindog ang naghagdanhagdan nga mga bungtod, ang hatag-as nga mga palasyo, ug ang dagkong mga paril sa ulohang siyudad sa Israel. Ang anak nga babaye sa Sion daw mapagarbohon nga nag-ingon, Nagalingkod ako nga rayna, ug dili makakita og kasubanan; ingon nga matahum, ug nag-isip sa iyang kaugalingon nga pinaboran sa Langit, kaniadto pa, sa nangaging kapanahunan, ang harianon nga mga magalawit miawit: “Matahum sa gitas-on, ang kalipay sa tibuok nga yuta, mao ang bukid sa Sion...ang ciudad sa gamhanang Hari.” Salmo 48:2. Makita sa dayag ang matahum nga mga gambalay sa templo. Ang mga silaw sa nagkasalup nga adlaw midan-ag sa nyebihon nga kaputi sa iyang marmol nga mga paril, ug misidlak gikan sa bulawanon nga ganghaan ug sa torre ug sa kinatas-an. “Ang kahingpitan sa katahum” kini nagbarog, ang garbo sa nasod nga Judio. Unsa ang makita nga talan-awon sa anak sa Israel nga dili maghinamhinam sa kalipay ug pagdayeg! Apan layo nga laing mga hunahuna ang nag-okupar sa kaisipan ni Jesus. “Ug sa nagkahiduol na Siya ug sa pagkakita Niya sa siyudad, kini Iyang gihilakan.” Lucas 19:41. Taliwala sa nagalukup nga pagmaya sa madaugon nga pagsulud, samtang giwarawara ang mga palwa sa palma, samtang ang malipayon nga pagdayeg nagapukaw sa mga lanog nga misibaw sa kabukiran, ug linibo nga mga tingog nagpama- tuud Kaniya nga hari, ang Manunubos sa kalibutan nasanapan og kalit sa usa ka misteryoso nga kasub-anan. Siya, ang Anak sa Dios, ang Sinaad sa Israel, kansang gahum nakabuntog sa kamatayon ug nagtawag sa mga piniutan niini gikan sa lubnganan, naghilak, dili tungud sa kasarangan nga kaguul, kundili sa hilabihan, dili kapugngan nga kasakit.DP 13.2

Ang Iyang mga luha dili alang sa Iyang kaugalingon, bisan Iyang nasayran pag- ayo kon diin padulong ang Iyang mga tiil. Sa Iyang atubangan naghay-ad ang Getsemane, ang talan-awon sa Iyang nagsingabut nga kasakit. Ang ganghaan sa mga karnero makita usab, nga sulud sa mga kasiglohan nagaagi ang mga biktima nga halad, ug kini pagaablihan alang Kaniya sa panahon nga Siya “ingon sa usa ka nating carnero... ginadala ngadto sa ihawan.” Isaias 53:7. Dili layo gikan niini mao ang Kalbaryo, ang dapit nga pagalansangan. Diha sa agianan diin sa dili madugay pagalaktan ni Cristo mahulog ang makahahadlok nga dakung kangitngit samtang ang Iyang kalag mahimo nga usa ka halad alang sa sala. Apan dili ang pagpamalandong niining mga talan-awon ang nakatakyap Kaniya ngadto sa kasubo niining takna sa kalipay. Walay tilimad-on sa Iyang kaugalingon alang sa hilabihan kadako nga tawhanong pagagulo ang nagsalimbong niadtong dili hakog nga espiritu. Mihilak Siya alang sa linibo nga malaglag sa Jerusalem—tungud sa pagkabuta ug pagkadili mahinulsulon niadtong Iyang gianhi aron panalanginan ug luwason.DP 13.3

Ang kasaysayan sa kapin sa usa ka libo ka tuig sa pinasahi nga pagpanalangin ug pagbantay sa Dios, nga gipakita sa pinili nga katawhan, dayag sa mga mata ni Jesus. Didto ang Bukid sa Moria, diin ang anak sa saad, ang matinugyanon nga bik- tima, gigapus ibabaw sa halaran—simbolo sa paghalad sa Anak sa Dios. Didto ang pakigsaad sa panalangin, ang mahimayaon nga saad alang sa Mesias, gipanghimatuud ngadto sa amahan sa matinumanon. Genesis 22:9, 16-18. Didto ang kalayo sa halad nga misulbong ngadto sa langit gikan sa giukan ni Ornan nagpahiklin sa espada sa manulunda nga nagalaglag (1 Cronicas 21)—tukma nga simbolo sa pagantos sa Manluluwas ug sa pagpataliwala sa sad-an nga katawhan. Ang Jerusalem maoy pinasidunggan sa Dios labaw sa tanan dinhi sa yuta. Si Jehova “nagpili sa Sion,” Iyang “gitinguha nga kini alang sa Iyang puloyanan.” Salmo 132:13. Didto, sa daghang kaliwatan, gilitok sa mga manulunda ang ilang mga mensahe sa pasidaan. Didto ang mga saserdote, nagtabyog sa ilang mga insensaryo, ug ang aso sa insenso, uban sa mga pagampo sa mga nanagsimba, naga- saka sa atubangan sa Dios. Didto sa matag adlaw ang dugo sa gipatay nga mga nating karnero gihalad, nga nagatudlo ngadto sa umalabot nga Cordero sa Dios. Didto gipadayag ni Jehova ang Iyang presensya pinaagi sa panganod sa himaya ibabaw sa trono sa kalooy. Didto nahimutang ang giugbokan niadtong kahibulungan nga hagdan nga nagdugtong sa yuta ug langit (Genesis 28:12; Juan 1:51)—niana nga hagdan diin ang mga manulunda sa Dios nagasaka ug nagakanaog, ug nagaabli alang sa kalibutan sa dalan ngadto sa labing balaan sa tanan. Kon ang Israel ingon nga nasod nagpabilin pa nga maunungon sa Langit, ang Jerusalem magpabilin unta sa kahangturan, nga pinili sa Dios. Jeremias 17:21-25. Apan ang kasaysayan niadtong pinalabi nga katawhan maoy usa ka talaan sa paglapas ug pagrebelde. Sila misalikway sa grasya sa Langit, miabuso sa ilang mga pribilihiyo, ug mitamay sa ilang mga kahigayunan.DP 13.4

Bisan og “ilang gibiaybiay ang mga sulogoon sa Dios, ug gitamay ang Iyang mga pulong, ug gipanamastamasan ang Iyang mga manalagna” (2 Cronicas 36:16), nagpadayag gihapon Siya sa Iyang kaugalingon ngadto sa Israel, ingon nga “si Jehova, usa ka Dios nga maloloy-on, mapuangoron, mahinay sa pagkasuko, ug madaku sa mahigugmaon nga kalolot ug kamatuoran” (Exodo 34:6); bisan pa sa sinublisubli nga pagsalikway, ang Iyang kalooy nagpadayon sa mga paghangyo. Uban sa labaw pa ka maloloy-on nga gugma sa usa ka amahan alang sa iyang anak, ang Dios “nagpaadto kanila pinaagi sa Iyang mga sulogoon, nga mingbangon pagsayo ug nagpadala, tungod kay Siya may kalooy sa Iyang katawhan, ug sa Iyang dapit nga puloy-anan.” 2 Cronicas 36:15. Sa diha nga ang pagsaway, pagpaki- looy, ug ang pagbadlong napakyas, Iyang gipadala kanila ang labing maayong gasa sa langit; labaw pa niana, Iyang gibubu ang tibuuk langit nianang usa ka Gasa.DP 14.1

Ang Anak sa Dios mismo gipadala aron sa pagpakilooy sa dili mahinulsulon nga siyudad. Si Cristo maoy nagpagula sa Israel ingon nga usa ka maayong parras gikan sa Ehipto. Salmo 80:8. Ang Iyang kaugalingong kamut maoy nagpapahawa sa mga dili matinoohon gikan niini. Siya ang nagtanum niini “sa usa ka bungtod nga mabungahon kaayo.” Ang Iyang maa- limahon nga pagbantay nagapanalipod sa palibot niini. Iyang ginapadala ang Iyang mga alagad sa pagmatuto niini. “Unsa pay arang buhaton Ko sa Akong kaparrasan,” nagkanayon Siya, “nga wala Nako buhata?” Isaias 5:1-4. Bisan sa Iyang pagtan-aw nga kini kinahanglan magbunga og mga parras namunga man hinoon kini og ihalas nga mga parras, apan uban sa mahidlawon nga paglaum nga magmabungahon kini, Siya mismo ang miadto sa Iyang kaparrasan, basin pa diay og makalingkawas kini sa pagkalaglag. Iyang gikalutan ang palibot sa mga punoan; gipulongan ug gipangga kini. Siya wala gibati og kakapoy sa Iyang tinguha sa pagluwas sa Iyang gitanum nga kaparrasan.DP 14.2

Sulud sa tulo ka tuig ang Ginoo sa kahayag ug sa himaya nagsige og sulud ug gawas taliwala sa Iyang katawhan. Siya “nagpangadto-adto sa paghimog mga kaayohan ug sa pagpang-ayo sa tanan nga gisakit sa yawa,” sa pagbugkos sa nasub-an sa kasingkasing, sa paghatag og kagawasan kanila nga mga binihag, sa pagpang-ayo sa mga buta, sa pagpalakaw sa mga bakol ug sa pag-ayo sa mga bungol, sa paghinlo sa mga sanlahon, sa pagbanhaw sa mga patay, ug sa pagwali sa maayong balita ngadto sa mga kabus. Buhat 10:38; Lucas 4:18; Mateo 11:5. Ngadto sa tanang hut-ong sa katilingban gipahinungud ang maloloy-ong tawag: “Umari Kanako, kamong tanan nga nabudlay ug nabug-atan, ug papahulayon ko kamo.” Mateo 11:28.DP 14.3

Bisan og gibalosan og daotan ang Iyang pagkamaayo, ug pagdumut alang sa Iyang gugma (Salmo 109:5), Siya gihapon nagpadayon sa Iyang buluhaton sa kalooy. Walay usa nga gibalibaran niadtong nangita sa Iyang grasya. Ang walay balay nga libudsuroy, ang pagpakaulaw ug ang pagtamay maoy Iyang naangkon sa matag adlaw, nagkinabuhi Siya aron sa pagalagad sa mga panginahanglan ug sa pagpagaan sa mga pagkaalaot sa katawhan, aron sa pagpakilooy kanila sa pagdawat sa gasa sa kinabuhi. Ang mga balud sa kalooy, nga gidagmalan pagbalik niadtong mga gahian og mga kasingkasing, karon nagabalik ingon nga labaw pa ka kusganon nga balud sa maloloy-on, dili matukib nga gugma. Apan ang Israel mitalikod sa iyang labing maayong Higala ug nag-inusarang Katabang. Ang mga pakilooy sa Iyang gugma gitamay, ang Iyang mga tambag giyam- iran, ang Iyang mga pasidaan gibiaybiay.DP 15.1

Ang takna sa paglaum ug pagpasaylo kusog nga milabay; ang kopa sa kasuko sa Dios nga gipugngan sa dugay nang panahon hapit na mapuno. Ang panganod nga nagatigum latas sa kapanahunan sa paglapas ug sa pagrebelde, karon itum na sa kaalaot, hapit nang mobusdak ibabaw sa sad-an nga katawhan; ug Siya nga mao lamang ang makaluwas kanila gikan sa ilang dili matukib nga kalaglagan gipasipadan, giabusaran, gisalikway, ug sa wala madugay gilansang. Sa nagabitay na si Cristo sa krus sa Kalbaryo, ang adlaw sa Israel ingon nga nasod nga pinalabi ug pinalanginan sa Dios natapos. Ang pagkawala sa bisan usa lamang ka kalag maoy usa ka kalamidad nga sa walay kinutuban molabaw sa bili sa mga bahandi sa kalibutan; apan sa pagtanaw ni Cristo sa Jerusalem, ang pagpanudya sa tibuuk siyudad, sa tibuuk nga nasod, diha sa Iyang atubangan—kanang siyudad, kanang nasod, nga sa kanhi pinili sa Dios, ang Iyang talagsaong bahandi.DP 15.2

Ang mga manalagna nagahilak tungud sa paglapas sa Israel ug sa makalilisang nga mga kagul-anan pinaagi sa mga kasal-anan nga hingkaplagan diha kanila. Naghandum si Jeremias nga ang iyang mga mata mahimong tuburan sa mga luha, aron siya magahilak sa adlaw ug gabii tungud sa pagkalaglag sa anak nga babaye sa Iyang katawhan, alang sa panon ni Jehova nga nabihag. Jeremias 9:1; 13:17. Busa unsa man, ang gikasub-anan Niya kansang mga matagnaong pagtanaw, moabut dili lamang sa mga katuigan, kundili sa mga kapanahunan! Iyang nakita ang manlulumpag nga mga manulunda nga adunay gibakyaw nga espada batok sa siyudad nga sa kanhi maoy puluyanan ni Jehova. Gikan sa mga bukid sa Olibo, ang mao gayud nga dapit diin sa ulahi pagapuyan ni Titus ug sa iyang kasundalohan, Siya nagatutok ngadto sa walog ibabaw sa mga sagrado nga sawang ug mga partiko, ug uban sa nalubog sa luha nga mga mata Iyang nakita, diha sa makalilisang nga panlantaw, ang mga paril nga gilibutan sa mga langyaw nga panon. Iyang nadungog ang tunub sa kasundalohan nga nangandam alang sa gubat. Iyang nadungog ang tingog sa mga inahan ug mga anak nga nagahilak alang sa tinapay diha sa gisu- long nga siyudad. Iyang nakita ang iyang balaan ug matahum nga balay, ang iyang mga palasyo ug mga torre, gitugyan sa mga kalayo, ug sa diin sila kanhi nagabarog, karon usa na lamang ka pundok sa nagkaugdaw nga mga kadaot.DP 15.3

Nagalantaw latas sa mga kaliwatan, Iyang nakita ang katawhan sa saad nga nagkatibulaag sa kayutaan, “sama sa mga gapnod sa baybayon sa kamingawan.” Sa yutan-ong panimalus nga hapit nang ipahamtang sa iyang mga anak, Iyang nakita ang unang inawas gikan niadtong kopa sa kasuko nga sa katapusang paghukum kini iyang tibawason hangtod sa katapusang mga tinulo. Ang diosnong kalooy, ang gugma nga naghandum, gilitok sa masulub-on nga mga pulong: “O Jerusalem, Jerusalem, nga nagapatay sa mga profeta ug nagabato sa mga sinugo nganha kanimo! Sa makadaghan gipangandoy Ko ang pagtigum unta sa imong mga anak, maingon sa himungaan nga nagatigum sa iyang mga piso ilalum sa iyang mga pako, apan nagadumili kamo!” O nga ikaw, usa ka nasod nga pinalabi kay sa uban, mahibalo unta sa panahon nga ikaw pagaduawon, ug sa mga butang nga nahisakup sa imong kalinaw! Akong gipugngan ang manulunda sa hustisya, gitawag Ko ikaw sa paghinulsul, apan sa kakawangan lamang. Dili lamang ang mga sulugoon, mga delegado, ug mga manalagna, ang imong gibalibaran ug gisalikway, kundili ang Balaan sa Israel, ang imong Manunubos. Kon ikaw magun-ob, ikaw lamang ang hinungdan niini. “Dili kamo moari Kanako aron unta makabaton kamog kinabuhi.” Mateo 23:37; Juan 5:40.DP 15.4

Nakita ni Cristo sa Jerusalem ang usa ka simbolo sa kalibutan nga migahi sa pagkawalay pagtoo ug sa pagsupak, ug nagadali sa pagsugat sa panimalus nga hukum sa Dios. Ang mga kagul-anan sa nahulog nga kaliwatan, nga nagpiit sa Iyang kalag, nagpugus gikan sa Iyang mga ngabil niadtong mapait nga pagtuaw. Iyang nakita ang talaan sa sala nga nakaplagan diha sa tawhanong kagul-anan, mga luha, ug dugo; natandog ang Iyang kasingkasing sa walay kinutuban nga kalooy alang sa mga gisakit ug nagantos sa yuta; naghandum Siya sa paghumpay kanilang tanan. Apan bisan ang Iyang kamut dili na makapabalik sa taub sa tawhanong kagul-anan; dyutay lamang ang mangita sa ilang bugtong Tinubdan sa panabang. Andam Siya sa pagbubu sa Iyang kalag ngadto sa kamatayon, aron sa pagdala sa kaluwasan nga ilang makab-ot; apan dyutay lamang ang moduul Kaniya aron makabaton unta sila og kinabuhi.DP 16.1

Ang Halangdon sa Langit diha sa mga luha! ang Anak sa walay kinutuban nga Dios nasamok diha sa espiritu, miduko sa kahigwaos! Ang talan-awon nagpuno sa tibuuk Langit sa katingala. Kining talan- awon nagpadayag kanato sa pagkamaka- lilisang sa sala; kini nagpakita kon unsa kalisud kining buluhatona, bisan alang sa walay Kinutuban nga Gahum, sa pagluwas sa sad-an gikan sa mga sangputanan sa paglapas sa balaod sa Dios. Si Jesus, nga naga- lantaw ngadto sa katapusang kaliwatan, nakakita sa kalibutan nga mahiagum sa usa ka limbong nga susama niadtong mahimong hinungdan sa pagkagun-ub sa Jerusalem. Ang dakung sala sa mga Judio mao ang ilang pagsalikway kang Cristo; ang dakung sala sa Cristohanong kalibutan mao ang ilang pagsalikway sa balaod sa Dios, ang patukuranan sa pangagam- hanan sa langit ug yuta. Ang kalagdaan ni Jehova pagatamayon ug isipon nga walay hinungdan. Minilyon nga nabilanggo sa sala, mga naulipon ni Satanas, gikatakda nga magantos sa ikaduhang kamatayon, magadumili sa pagpatalinghog sa mga pulong sa kamatuuran sa ilang adlaw sa pagduaw. Makalilisang nga pagkabuta! kahibulongan nga gugmang binuang!DP 16.2

Duha ka adlaw sa wala pa ang Pasko, sa diha nga si Cristo sa katapusang panahon mibiya sa templo, human masaway ang pagkasalingkapaw sa mga pangulong Judio, migawas na usab Siya uban sa Iyang mga tinon-an ngadto sa Bukid sa mga Olibo ug milingkod uban kanila sa bakilid nga balilihon nga nagdungaw sa siyudad. Sa makausa pa Iyang gitan-aw ang mga paril niini, ang iyang mga torre ug mga palasyo. Sa makausa pa Iyang gitan-aw ang templo diha sa nagagilak nga kaanindot, usa ka diadema sa katahum nga nagkorona sa sagrado nga bungtod.DP 16.3

Usa ka libo ka tuig kanhi, ang salmista nagpatin-aw sa pagpalabi sa Dios sa Israel, pinaagi sa paghimo sa iyang balaang balay nga Iyang puluy-an: “Sa Salem usab atua ang Iyang tabernaculo, ug ang Iyang puloy-anan atua sa Sion.” Iyang “gipili ang banay ni Juda, ang bukid sa Sion nga Iyang gihigugma. Ug gitukod Niya ang Iyang balaang puloy-anan sama sa mga kahitas-an.” Salmo 76:2; 78:68, 69. Ang unang templo natukod sa labing malamboon nga panahon sa kasaysayan sa Israel. Dagkong bahandi nga gitipigan alang niini nga katuyoan ang gitigum ni Haring David, ug ang mga plano sa pagtukod niini nahimo pinaagi sa diosnong kamandoan. 1 Cronicas 28:12, 19. Si Salomon, ang labing maalam nga hari sa Israel, ang naghuman sa buhat. Kini nga templo maoy labing matahum nga gambalay nga nahikit-an sukad sa kalibutan. Apan si Jehova nagpamatuud pinaagi kang manalagna Haggeo, bahin sa ikaduha nga templo: “Ang ulahing himaya niining balaya molabaw pa sa unang himaya.” “Ug uyogon Ko ang tanang mga nasud; ug ang Gipangandoy sa tanang mga nasud moabut; ug kining balaya pun-on Ko sa himaya, nagaingon si Jehova sa mga panon.” Haggeo 2:9,7.DP 16.4

Human sa pagkagun-ub sa templo pinaagi kang Nabucodonosor gitukod kini pag-usab mga lima ka gatus ka tuig sa wala pa matawo si Cristo pinaagi sa katawhan nga gikan sa hataas nga pagkabihag nahibalik ngadto sa nadaot ug halos awaaw nga nasod. Uban kanila ang mga tigulang nga nakakita kanhi sa himaya sa templo ni Salomon, ug mihilak sa patukuranan sa bag-o nga gambalay, tungud sa pagkaubus niini sa kalidad kay sa una. Ang pagbati nga nagpatigbabaw sa makusganon nag- hulagway sa manalagna: “Kinsa diha ang nanghibilin kaninyo nga nanagpakakita niining balaya sa iyang himaya kanhi? ug unsa ang inyong pagtan-aw niana karon? dili ba kana sa inyong mga mata ingon sa walay nahot?” Haggeo 2:3; Esdras 3:12. Dayon gihatag ang saad nga ang himaya niining ulahing balay kinahanglan mola- baw pa kay sa nahauna.DP 16.5

Apan ang ikaduha nga templo wala makatupong sa nahauna sa katahum; ni gibalaan kini pinaagi sa dayag nga mga handu- manan sa diosnong presensya nga napa- hinungud sa unang templo. Walay makita nga talagsaong gahum sa pagtimaan sa iyang dedikasyon. Walay panganod sa himaya nga makita aron magpuno niining bag-o nga natukod nga santuwaryo. Walay kalayo gikan sa langit nga manaog aron sa pagsunog sa halad diha sa iyang altar. Ang Shekinah o ang himaya sa Dios wala na magapuyo sa taliwala sa kerubin sa labing balaang dapit; ang arka, ang lingkoranan sa kalooy, ug ang mga lamisa sa pagpamatuud dili na makita sa sulud. Walay tingog nga milanug gikan sa langit aron sa pagpahibalo sa nangutana nga pari bahin sa kabubut-on ni Jehova.DP 17.1

Sulud sa mga siglo ang mga Judio kakawangang naningkamot sa pagpakita kon diin natuman ang saad sa Dios nga gihatag pinaagi kang Haggeo; apan ang garbo ug ang pagkawalay pagtoo nagbuta sa ilang mga hunahuna ngadto sa matuud nga kahulugan sa mga pulong sa manalagna. Ang ikaduha nga templo wala pasidunggi sa panganod sa himaya ni Jehova, kundili sa buhing presensya sa Usa kansang nagapuyo ang kahupnganan sa pagka- Dios sa lawas—nga ang Dios mismo nga napadayag diha sa unud. Ang “Handum sa tanang kanasuran” nahiabut gayud sa Iyang templo sa diha nga ang Tawo sa Nasaret nanudlo ug nanambal sulud sa balaan nga mga sawang. Diha sa presen sya ni Cristo, ug pinaagi lamang niini, nga ang ikaduhang templo milabaw kay sa nahauna diha sa himaya. Apan ang Israel misalikway sa gitanyag nga Gasa sa langit. Diha sa mapainubsanong Magtutudlo nga nianang adlawa migawas gikan sa iyang bulawanong ganghaan, ang himaya mibiya sa kahangturan gikan sa templo. Natuman na ang mga pulong sa Manluluwas: “Tan-awa, mabiniyaan ug magamingaw ang inyong balay.” Mateo 23:28.DP 17.2

Ang mga tinun-an napuno sa kataha ug kahibulong sa tagna ni Cristo bahin sa pagkapukan sa templo, ug sila naghandum nga makasabut og dugang sa kahulugan sa Iyang mga pulong. Ang bahandi, pangabudlay, ug kinaadman sa pagtukod sulud sa kapin sa kap-atan ka mga tuig gigugol aron lamang sa pagsiguro sa katahum niini. Si Herodes nga Dako nagpatuyang og gasto alang niini gikan sa Romanhon nga kadato ug sa Judio nga bahandi, ug bisan pa gani ang emperador sa kalibutan nagdayandayan sa pagpaanyag niini pinaagi sa iyang mga gasa. Ang dagkong mga bloki sa puti nga mga marmol, sa matahum nga pagkadako, gikuha gikan sa Roma alang niini nga katuyoan, naghulma og usa ka bahin niining gambalay; ug tungud niini ang mga tinon-an nanawag sa pagtagad sa ilang Agalon, nga nag-ingon: “Tan-awa ra, Magtutudlo, kadagku niining mga batoha ug kadagku niining mga balaya!” Marcos 13:1.DP 17.3

Alang niining mga pulonga, si Jesus naghatag og solemne ug katingalahang tubag: “Sa pagkatinuod, magaingon Ako kaninyo, nga dinhi wala unyay mahibiling usa ka bato nga pinatong sa bato nga dili pagatumpagon.” Mateo 24:2.DP 17.4

Uban sa pagkalumpag sa Jerusalem giusa sa mga tinon-an ang mga panghitabo sa personal nga pag-anhi ni Cristo sa temporaryo nga himaya alang sa pagkuha sa trono sa tibuuk ginharian, alang sa pagsilot sa masukihon nga mga Judio, ug alang sa pagpalingkawas sa nasod gikan sa Romanhong yugo. Ang Ginoo nagsulti kanila nga Siya magaanhi sa ikaduhang higayon. Busa sa paghisgot sa mga paghukum sa Jerusalem, ang ilang mga hunahuna nahisantup alang sa maong pag-anhi; ug samtang sila nagaalirong sa Manluluwas didto sa Bukid sa mga Olibo, sila nangutana: “Kanus-a man kini mahitabo, ug unsa man ang mga ilhanan sa Imong pag-anhi ug sa pagkatapus sa kapanahonan?” Bersikulo 3.DP 17.5

Ang umalabot sa maloloy-on gitago gikan sa mga tinon-an. Kon niadtong tungura nakasabut pa unta sila sa duha ka makaha- hadlok nga kamatuuran—ang pagantos ug ang kamatayon sa Manunubos, ug ang pagkagun-ub sa ilang siyudad ug sa ilang templo—mapuno gayud unta sila sa kalisang. Gipakita ni Cristo sa ilang atubangan ang latid sa dagkong mga panghitabo nga moabut sa dili pa ang pagsira sa kapanahunan. Ang Iyang mga pulong wala masabti sa bug-os; apan ang ilang kahulugan pagabuksan samtang ang Iyang katawhan magkinahanglan sa pahimangno nga gina- hatag niini. Ang tagna nga Iyang gisulti adunay duha ka kahulugan; nga samtang kini naghulagway sa pagkagun-ub sa Jerusalem, naghulagway usab kini sa mga makalilisang nga panghitabo sa katapusang dakung adlaw.DP 18.1

Gipamatuud ni Jesus ngadto sa nagpatalinghog nga mga tinon-an ang mga paghukum nga ipahamtang sa malapason nga Israel, ug ilabi na sa pagpanimalus nga magaabut kanila tungud sa ilang pagsalikway ug paglansang sa Mesias. Ang dili masayup nga mga timaan magauna sa makalilisang nga mga katapusan. Ang gikahadlukan nga takna magaabut sa makalit ug matulin. Ug ang Manluluwas nagpasidaan sa Iyang mga sumusunod: “Inigkakita ninyo sa gihisgutan sa profeta nga si Daniel, sa iyang gihisgutang malaglagon nga pasipala nga magatindog sulod sa dapit nga balaan (pasabta niini ang magabasa), nan, sila nga anaa sa Judea pakalagiwa ngadto sa kabukiran.” Mateo 24:15, 16; Lucas 21:20, 21. Kon ang mga makidyosdyos nga mga bandila sa mga Romano ipabarog na sa balaan nga yuta, nga pila lamang ka metros gikan sa paril sa siyudad, ang mga sumusunod ni Cristo mangita og kasigurohan diha sa pagkalagiw. Sa diha nga ang timaan sa pasidaan kinahanglang makita, kadtong buut moikyas kinahanglan dili maglangan. Sa tibuuk yuta sa Judea ug sa Jerusalem gayud, ang pahimatngon alang sa pagkalagiw kinahanglan tumanon dihadiha. Siya nga maabtan nga atua sa atup sa iyang balay kinahanglan dili na manaog pa sa pagsulud sa iyang balay, bisan sa pagsalbar sa iyang bililhon nga mga bahandi. Kadtong maabtan sa ilang mga uma o kaparrasan kinahanglan dili na mobalik aron sa pagilis sa ilang bisti nga gitrabaho ilalum sa kainit sa tibuuk adlaw. Kinahanglan dili sila maglangan sa usa ka gutlo, aron dili sila mahiapil sa kalaglagan.DP 18.2

Sa paghari ni Herodes, ang Jerusalem wala lamang mapaanyag sa hilabihan katahum, kundili pinaagi sa pagpabarog sa mga torre, mga paril, ug mga kota, nga nagdugang sa iyang natural nga kalig-on, giila kini nga daw dili malumpag. Siya nga niining panahona magapasidaan sa publiko sa pagkaguba niini, sama kang Noe sa iyang panahon, pagatawgon og usa ka buangbuang nga tigpakurat. Apan si Cristo miingon: “Ang langit ug ang yuta mangahanaw, apan ang Akong mga pulong dili gayud mahanaw.” Mateo 24:35. Tungud sa iyang mga sala, ang kaligutgut gipakanaog batok sa Jerusalem, ug ang iyang kagahian sa pagtoo nagahatud kaniya ngadto sa siguro nga kalaglagan.DP 18.3

Ang Ginoo nagpamatuud pinaagi kang manalagna Miqueas: “Pamatia kini, ipangamuyo ko kaninyo, kamo nga mga pangulo sa balay ni Jacob, ug mga magmamando sa balay sa Israel, nga nagaayad sa hustisya, ug nagbalit-ad sa tibook nga buhat sa katul-id. Ang Sion gitukod nila inubanan sa dugo, ug ang Jerusalem inubanan sa kasal-anan. Ang mga pangulo niina nagahukom alang sa hiphip nga maoy ganti, ug ang mga saserdote niana nagatudlo tungod sa suhol, ug ang mga manalagna nagapanagna tungod sa salapi: bisan pa niana sila nagasandig pa gayud kang Jehova, ug nagaingon: Dili ba si Jehova ania kanato? walay kadautan nga moabut kanato.” Miqueas 3:9-11.DP 18.4

Kining mga pulonga matinumanon nga naghulagway sa daotan ug sa maot nga mga lumulupyo sa Jerusalem. Samtang sila nagangkon sa hingpit nga pagtuman sa kalagdaan sa balaod sa Dios, ilang gilapas ang tanan nga patukuranan niini. Ilang gidumtan si Cristo tungud kay ang Iyang kaputli ug pagkabalaan nagpadayag sa ilang kasal-anan; ug sila nagsumbong Kaniya nga maoy hinungdan sa tanang kagubot nga miabut kanila ingon nga sangputanan sa ilang mga sala. Bisan og nakaila sila Kaniya ingon nga walay sala, ilang gipamatuud nga ang Iyang kamatayon kinahanglanon alang sa ilang kasigurohan ingon nga usa ka nasod. “Kon pasagdan ta Siya niini,” matod pa sa mga pangulong Judio, “ang tanan mosalig Kaniya, ug unya ang mga Romanhon manganhi ug ilang laglagon ang atong balaang dapit ug ang atong nasud.” Juan 11:48. Kon si Cristo igahalad, tingali sa makausa pa, sila mahimong usa ka nasod nga kusganon, nahiusa nga katawhan. Busa sila nangatarungan ug miuyon sa desisyon sa ilang labaw nga saserdote, nga labi pang maayo nga adunay usa ka tawong mamatay kay sa tibuuk nga nasod ang malaglag.DP 18.5

Busa ang mga pangulo sa Judio nagtukod sa Sion “inubanan sa dugo, ug ang Jerusalem inubanan sa kasal-anan.” Miqueas 3:10. Apan bisan pa niini, sa ilang pagpatay sa ilang Manluluwas tungud sa Iyang pagbadlong sa ilang mga sala, mao kadto ang ilang pagpakamatarong sa kaugalingon nga sila giila sa Dios ingon nga pinalabi nga katawhan ug nagpaabut sa Ginoo sa pagluwas kanila gikan sa ilang mga kaaway. “Busa,” nagpadayon ang manalagna, “ang Sion tungod kaninyo pagadarohon sama sa usa ka uma, ug ang Jerusalem mahimo nga mga tinapok, ug ang bukid sa balay maingon sa hatag-as nga mga dapit sa kalasangan.” Bersikulo 12.DP 19.1

Sulud sa hapit magkap-atan ka mga tuig human gikasulti ni Cristo ang pagkalaglag sa Jerusalem, ang Ginoo nagangan-angan sa Iyang mga paghukum ibabaw sa siyudad ug sa nasod. Kahibulungan ang pagkamainantuson sa Dios ngadto sa mga nagsalikway sa Iyang ebanghelyo ug sa mga mamumuno sa Iyang Anak. Ang sambingay sa kahoy nga dili mabungahon nagrepresentar sa pagtagad sa Dios sa nasod nga Judio. Ang kamandoan nagkanayon, “Putla kini; nganong pausikan pa man niini kining yuta?” (Lucas 13:7) apan ang diosnong kalooy naglugway pa niini sa dyutay nga panahon. Aduna pay daghan taliwala sa mga Judio nga walay alamag sa kinaiya ug sa buluhaton ni Cristo. Ug ang mga anak wala pa makapahimulus sa mga kahigayunan ni makadawat sa kahayag nga giyam-iran sa ilang mga ginikanan. Pinaagi sa pagwali sa mga apostoles ug sa ilang kaubanan, ang Dios magapasidlak sa kahayag ngadto kanila; sila tugutan sa pagtan-aw kon sa unsang paagi ang tagna natuman, dili lamang sa pagkahimugso ug sa kinabuhi ni Cristo, kundili diha sa Iyang kamatayon ug pagkabanhaw. Ang mga anak wala siloti tungud sa mga sala sa mga ginikanan; apan sa diha, nga uban sa kahibalo sa tanang kahayag nga gihatag ngadto sa ilang mga ginikanan, ang mga anak mosalikway sa dugang kahayag nga gihatag kanila, sila mahimong umalambit sa kasal-anan sa ilang mga ginikanan, ug magpuno sa sukdanan sa ilang kasal- anan.DP 19.2

Ang makanunayong pagantos sa Dios alang sa Jerusalem nagpamatuud lamang sa kagahian sa mga Judio sa ilang pagsuki. Sa ilang pagdumut ug pagminaldito ngadto sa mga tinon-an ni Jesus, ilang gisalikway ang katapusang tanyag sa kalooy. Dayon ang Dios mikuha sa Iyang panalipod gikan kanila, ug sa Iyang gahum nga nagapu- gong gikan kang Satanas ug sa iyang mga manulunda, ug ang nasod gipasagdan diha sa pagmando sa pangulo nga iyang gipili. Ang iyang mga anak nagtamay sa grasya ni Cristo, nga mao untay makasangkap kanila sa pagsumpo sa ilang daotang mga taras, ug karon kini maoy nahimong mga mananaog. Si Satanas nagpukaw sa labing bangis ug daotan nga mga pagbati sa kalag. Ang mga lalaki wala na mangatarungan; dili na sila makapangatarungan—gigam- han sa pagbati ug sa buta nga kasuko. Nahimo silang mga yawan-on sa ilang pagkamaldito. Sa panimalay ug sa nasod, taliwala sa labing hataas ug sa labing ubus nga mga hut-ong, dihay pagduda, kasina, pagdumut, kagubot, pagrebelde, pagpatay. Walay kasigurohan sa kinabuhi sa bisan diin nga dapit. Mga higala ug mga paryente magbudhiay sa usag usa. Mga ginikanan magpatay sa ilang mga anak, ug ang mga anak sa ilang mga ginikanan. Ang mga pangulo sa katawhan walay gahum sa pagdumala sa ilang kaugalingon. Ang dili mapugngan nga mga pagbati naghimo kanila nga mahariharion. Ang mga Judio nagadawat og mini nga pamatuud aron sa paghukum sa walay sala nga Anak sa Dios. Karon ang bakak nga mga sum- bong naghimo sa ilang mga kinabuhi nga walay kasigurohan. Pinaagi sa ilang mga binuhatan dugay na silang nag-ingon: “Himoa nga ang Balaan sa Israel mopahawa gikan sa among atubangan.” Isaias 30:11. Karon ang ilang handum gitugutan. Ang pagkahadlok sa Dios wala na magsamok kanila. Si Satanas mao na ang pangulo sa nasod, ug ang labing hatag-as nga mga kagamhanang sibil ug rilihiyoso ubus na sa iyang pagmando.DP 19.3

Ang mga pangulo sa nagkaatbang nga mga pundok usahay magkahiusa sa pagpasipala ug pagsakit sa ilang makalolooy nga mga biktima, ug sa makausa pa sila nag-usa sa ilang pwersa, ug nagpamatay sa walay kokalooy. Bisan ang pagkabalaan sa templo dili makapugong sa ilang makalilisang nga kabangis. Ang mga magsisimba gipamatay atubangan sa halaran, ug ang santuwaryo nahugawan sa mga lawas sa mga pinatay. Apan diha sa ilang buta ug mapasipad-on nga pangagpas ang mga nagpasiugda niining yawan-on nga mga buhat dayag nga nagpamatuud nga sila wala nahadlok nga pagagun-ubon ang Jerusalem, kay kadto mao ang siyudad sa Dios. Alang sa dugang nga pagpalig-on sa ilang gahum, ilang gihiphipan ang mini nga mga manalagna sa pagmantala, bisan og ang Romanhon nga mga kasundalohan nagaasdang na sa templo, nga ang katawhan magapaabut sa kaluwasan gikan sa Dios. Ngadto sa katapusan, ang panon sa katawhan nagahuput sa pagtoo nga ang Labing Hataas molaban alang sa pagbuntog sa ilang mga kaaway. Apan ang Israel nagsalikway sa diosnon nga panalipod, ug karon wala na siyay panalipod. Walay kalipay nga Jerusalem! Nga naguba pinaagi sa panagbingkil sa sulud niini, ang dugo sa iyang mga anak nga gipatay sa usag usa nila ka mga kamut nagpapula sa iyang mga kadalanan, samtang ang langyaw nga mga kasundalohan naglumpag sa iyang mga paril ug nagpatay sa iyang mga tawo sa panggubatan!DP 20.1

Ang tanang panagna ni Cristo bahin sa pagkagun-ub sa Jerusalem nangatuman gayud. Ang mga Judio nakasinati sa kamatuuran sa Iyang mga pulong sa pagpasidaan: “Ug ang takus nga inyong ipanghatag, mao usab ang takus nga inyong pagadawaton.” Mateo 7:2.DP 20.2

Mga timaan ug mga kahibudngan nanagpanggula, dagkong katalagman ug kalaglagan. Sa tungang gabii ang talagsaon nga kahayag misidlak ibabaw sa templo ug sa halaran. Sa mga panganod sa pagsalup sa adlaw nahulagway ang mga karwahe ug mga kasundalohan nga nagakatigum alang sa gubat. Ang mga pari nga nagalagad sa kagabhion diha sa santuwaryo nangalisang sa kahibulongang mga tunog; ang yuta mikurog, ug ang usa ka panon sa mga tingog nadungog nga nanagsinggit: “Mamiya kita dinhi.” Ang dakung ganghaan sa silangan, nga hilabihan ka bug-at nga dili gani halos masira pinaagi sa kaluhaan ka mga kalala- kihan, ug nga gisirhan pinaagi sa dagkong mga puthaw nga gipadulot sa agianan nga batong bantilis, naabli nianang gabhiona, nga walay nakitang naghimo.—Milman, THE HISTORY OF THE JEWS, libro 13.DP 20.3

Sulud sa pito ka tuig usa ka tawo ang makanunayong nagtungas ug naglugsong sa kadalanan sa Jerusalem, nagbutyag sa mga kaparutan nga moabut sa maong siyudad. Sa adlaw ug sa gabii iyang gilay- lay ang awit sa pagbalata: “Usa ka tingog gikan sa silangan! usa ka tingog gikan sa kasadpan! usa ka tingog gikan sa upat ka mga hangin! usa ka tingog batok sa Jerusalem ug batok sa templo! usa ka tingog batok sa pamanhonon ug sa mga panga- saw-onon! usa ka tingog batok sa tibuuk katawhan!”— Ibid. Kining katingalahang binuhat gibilanggo ug gibunalan, apan walay pagreklamo nga migula sa Iyang mga ngabil. Sa insulto ug abuso, mitubag lamang siya: “Alaot, alaot ang Jerusalem!” “alaot, alaot ang mga pumuluyo niini!” Ang iyang singgit sa pasidaan wala mohunong hangtod nga siya gipatay panahon sa pagsulong nga iyang gipasidaan.DP 20.4

Walay usa ka Cristohanon nga nalaglag sa pagkagun-ub sa Jerusalem. Si Cristo naghatag og pasidaan sa Iyang mga tinonan, ug ang tanan nga misalig sa Iyang mga pulong nanagtukaw alang sa gisaad nga timaan. “Apan sa diha nga makita ninyo ang Jerusalem nga pagalikusan sa mga kasundalohan,” nag-ingon si Jesus, “nan, inyong masabut nga nagakahiduol na ang pagkalaglag niini. Ug unya sila nga anha sa Judea, pakalagiwa ninyo ngadto sa kabuki- ran, ug sila nga anaa sa sulod sa siyudad, papahawaa sila.” Lucas 21:20, 21. Human maliboti ang siyudad sa mga Romano nga ilalum sa pagdumala ni Cestius, sa kalit lang ilang giundang ang pagsulong sa diha nga andam na unta kaayo ang tanan alang sa kalit nga pag-ataki. Ang gilikusan, nga walay nay paglaum nga molampos sa pagsukol, diha na sa panahon sa paghural, sa diha nga ang Romanhong heneral mikuha sa iyang pwersa nga walay bisan gamayng tino nga hinungdan. Apan ang maloloy-ong pagbantay sa Dios maoy nag- mando sa tanang mga panghitabo alang sa kaayohan sa Iyang katawhan. Ang gisaad nga timaan gihatag ngadto sa nagpaabut nga Cristohanon, ug karon usa ka kahi- gayunan ang gihatag ngadto sa tanan nga buut motuman sa pasidaan sa Manluluwas. Ang mga panghitabo gigamhan pag-ayo sa pagkaagi nga walay mga Judio ni mga Romanhon nga makapugong sa pagpanga- lagiw sa mga Cristohanon. Sa pag-atras ni Cestius, ang mga Judio, nga mibutho gikan sa Jerusalem, migukod sa iyang nangatras nga kasundalohan; ug samtang ang duruha ka mga pwersa nanaggubat, ang mga Cristohanon nakahigayon sa pagbiya sa siyudad. Niining panahona ang nasod usab nahawanan sa mga kaaway nga unta maningkamot sa pag-atang kanila. Sa panahon sa pagsulong, ang mga Judio nagakatigum sa Jerusalem sa pagsaulog sa pista sa mga Tabernakulo, ug busa ang tanang Cristohanon sa tibuuk yuta nakaikyas nga wala gayud mahilabti. Sa walay langan mikalagiw sila ngadto sa usa ka dapit sa kasigurohan—ang siyudad sa Pella, sa yuta sa Perea, unahan sa Jordan.DP 20.5

Ang pwersa sa mga Judio, nga naggu- kod kang Cestius ug sa iyang kasundalohan, migukod kanila uban sa kabangis nga naghulga kanila sa bug-os nga kalaglagan. Diha sa dakung kalisud nga ang mga Romanhon nakahimo sa ilang pag-atras. Ang mga Judio namalik nga halos walay usa nga nakalas, ug uban sa ilang nakuha gikan sa kaaway mibalik nga madaugon sa Jerusalem. Apan kini nga daw kalampusan nagdala lamang kanila og kadaotan. Kini nagdasig kanila nianang espiritu sa kompi- yansang pagsukol sa mga Romanhon nga maoy nagadala sa kalit ug dili malitok nga kalaglagan sa siyudad.DP 21.1

Makalilisang ang mga kalamidad nga mihugpa sa Jerusalem sa panahon nga ang pagsulong gipadayon ni Titus. Ang siyudad gisulong sa panahon sa Pasko sa mga Hebreohanon, samtang minilyon sa mga Judio ang nagkatigum sulud sa iyang mga paril. Ang ilang mga tipiganan sa pag- kaon, nga kon maayo lang ang pagkatipig makasangkap sa panginahanglanon sa mga lumulupyo sulud sa katuigan, naguba kanhi tungud sa kasina ug panimalus sa nagkaatbang nga mga pundok, ug karon ang tanang mga kalisang sa kagutmanan nasinati. Ang usa ka takus nga harina gibaligya na sa usa ka talento. Hilabihan kasakit sa kagutum nga nasinati sa katawhan nga bisan ang mga lalaki mikaon na sa panit sa ilang mga bakus ug mga sandalyas ug sapin sa ilang mga taming. Daghang katawhan ang modalikyat panahon sa kagabhion aron sa pagpanguha ug ihalas nga mga tanum nga nanubo gawas sa mga paril sa siyudad, bisan og daghan na ang gipangdakup ug gipangpatay pinaagi sa bangis nga pagsakit, ug kadtong maka- balik sa sulud sagad matulis sa ilang na- hagdaw atul sa dakung katalagman. Ang labing bangis nga pagsakit gipahamtang pinaagi niadtong anaa sa kagamhanan, aron sa pagpugus gikan sa naglisud nga katawhan sa katapusang tinagoan nga pagkaon nga unta matagoan nila. Ug ki-ning mga pagpanglupig kanunay gibuhat sa mga tawong saktog kaon, ug nga gusto lamang magtigum og panginahanglan alang sa umalabot.DP 21.2

Linibo ang nangamatay tungud sa kagutum ug balatian. Daw nawala na ang natural nga pagbinatiay. Ang mga bana nanagpangawat sa ilang mga asawa ug ang mga asawa sa ilang mga bana. Ang mga kabataan manglunggub og pagkaon bisan diha na sa baba sa ilang tigulang nga mga ginikanan. Ang pangutana sa manalagna, “Malimot ba ang usa ka babaye sa iyang masuso nga bata?” nakadawat og tubag gikan sa sulud sa paril niadtong nalaglag nga siyudad: “Ang mga kamot sa makalolooy nga mga babaye nga nanag- lata sa kaugalingon nilang mga anak; sila nahimong ilang kalanon sa pagkalaglag sa anak nga babaye sa akong katawhan.” Isaias 49:15; Lamentaciones 4:10. Sa makausa pa natuman ang pasidaan sa tagna nga gihatag napulog-upat ka mga siglo kanhi: “Ang malomo ug ang maluya nga babaye sa taliwala ninyo, nga dili gayud motunub sa lapalapa sa iyang tiil sa ibabaw sa yuta tungod sa pagkalomo ug pagkaluya, ang iyang mata magamangil-ad alang sa bana sa iyang dughan, ug alang sa iyang anak nga lalaki, ug alang sa iyang anak nga babaye...ug alang sa iyang mga anak nga igaanak niya; kay sila pagakanon niya sa tago tungod sa pagkakulang sa tanang mga butang, sa paglikos kanimo ug sa kaguol nga ipaguol kanimo sa imong kaaway sa imong mga ganghaan.” Deuteronomio 28:56, 57.DP 21.3

Ang Romanhon nga mga pangulo naningkamot sa pagpahamtang og kalisang ngadto sa mga Judio aron sila mohural. Kadtong mga binilanggo nga misuki sa diha nga dad-on, gipamunalan, gisakit, ug gilansang atubangan sa mga paril sa siyudad. Ginatus ang gipamatay sa maong paagi matag adlaw, ug ang makahahadlok nga buhat nagapadayon hangtod nga, subay sa walog sa Josafat ngadto sa Kalbaryo, giugbok ang hilabihan ka daghan nga krus nga daw wala nay luna pa aron katamnan og laing krus sa matag gintang. Hilabihan ka makalilisang ang katumanan sa tunglo nga gisulti atubangan sa hukmanan ni Pilato: “Ang iyang dugo ipapaningil lang gikan kanamo ug sa among kaanakan.” Mateo 27:25.DP 22.1

Andam unta si Titus nga mopahunong sa makalilisang nga talan-awon, aron nga ang Jerusalem maluwas gikan sa pagtagamtam sa bug-os nga sukud sa iyang kalaglagan. Napuno siya sa kalisang samtang iyang nakita ang mga patay nga lawas nga gipundok didto sa mga walog. Ingon sa natingala, midungaw siya gikan sa tumoy sa Olibo ngadto sa matahum nga templo ug nagmando nga walay usa ka bato niini nga pagahilabtan. Sa wala pa niya sulayi ang pag-ilog sa lig-on nga panalipod, nagpakilooy siya sa mga pangulo sa Judio sa dili pagpugus kaniya sa paghugaw sa balaan nga dapit pinaagi sa dugo. Kon sila mogawas ug makigaway sa lain nga dapit, walay Romano nga manghilabot sa pagkabalaan sa templo. Si Josephus, sa usa ka labing makatandog nga paghangyo, nagpakilooy kanila sa paghural, aron sa pagluwas sa ilang kaugalingon, sa ilang siyudad, ug sa ilang dapit nga alampoanan. Apan ang iyang mga pulong gitubag lamang sa pait nga mga balikas. Ang mga pana gipunting kaniya, nga ilang katapusang tawhanong tigpataliwala, samtang nagbarog siya sa pagpakilooy kanila. Ang mga Judio nagsalikway sa mga pakilooy sa Anak sa Dios, ug karon ang paghangyo nakapaugdang lamang sa ilang tinguha sa pagbatok hangtod sa katapusan. Kawang lamang ang mga paningkamot ni Titus sa pagsalbar sa templo; ang Usa nga labaw pa kadako kay kaniya nagpamatuud na nga walay usa ka bato nga mahabilin ibabaw sa usa.DP 22.2

Ang buta nga pagkasukihan sa mga pangulo sa Judio, ug ang mangilngig nga mga krimen nga gihimo sulud sa gisulong nga dakbayan, nakapaukay sa kalisang ug sa kasuko sa mga Romanhon, ug si Titus sa katapusan nakahukum sa paghasmag sa templo. Hinoon, naninguha siya nga kon mahimo lang luwason kini gikan sa pag- kalaglag. Apan ang iyang mga kamandoan wala tagda. Apan sa nakapahulay na siya sa iyang tolda nianang gabhiona, ang mga Judio nga migawas pagkalit gikan sa templo, miataki sa mga sundalo sa gawas. Diha sa panagaway, usa ka sundalo ang milabay og agipo sa kalayo ngadto sa ganghaan sa beranda sa templo ug dihadiha ang mga lawak nga giaporohan og sedro nga nagpalibot sa templo midilaab sa kalayo. Midalagan si Titus ngadto sa maong dapit, gisundan sa iyang mga heneral ug mga kasundalohan, ug nagsugo sa mga sundalo sa pagpalong sa mga kalayo. Wala tagda ang iyang mga pulong. Sa ilang kapungut ang mga sundalo milabay pa ug mga nag- siga nga agipo ngadto sa silingang mga lawak sa templo, ug unya uban sa ilang mga espada daghan ang mga gipamatay sa mga Judio nga nanagtago didto. Mibaha ang dugo sa mga hagdanan sa templo sama sa tubig. Linibo sa mga Judio ang nangamatay. Milabaw sa tunog sa paggu- batan, nadungog ang mga tingog nga nag- singgit: “Ichabod!”—ang himaya mibiya.DP 22.3

“Nakita ni Titus nga dili na mahimo ang pag-usisa sa kapungut sa mga sundalo; misulud siya uban sa iyang mga opisyales, ug gisusi ang sulud sa sagrado nga gambalay. Ang katahum niini nagpuno kanila sa kahibulong; ug sa wala pa makaon sa kalayo ang sulud sa balaang dapit, iyang gihimo ang katapusang paningkamot sa pagluwas niini, ug midalikyat sa paggawas, nagmando sa mga sundalo sa pagpahunong sa sunog. Ang senturion nga si Liberalis naningkamot sa pagpatuman sa kamandoan uban sa iyang mga tawo sa buhatan; apan bisan ang pagtahud sa emperador wala na tagda tungud sa kabangis sa ilang kasuko batok sa mga Judio, ngadto sa bangis nga pag-ulbo sa gubat, ug ngadto sa dili matagbaw nga tinguha sa pagpanglungkab. Nakita sa mga sundalo ang ilang palibot nga nagadan-ag sa bulawan, nga misidlak tungud sa mga siga sa kalayo; ilang gitoohan nga ang dili maihap nga bahandi gitipigan didto sa santuwaryo. Usa ka sundalo, nga wala himatikdi, miduslit og kalayo taliwala sa mga bisagra sa pultahan: ang tibuuk gambalay kalit misilaub. Ang makabuta nga aso ug kalayo nakapugus sa mga sundalo sa pag-atras, ug ang halangdon nga tinukod gipasagdan sa iyang gidangatan.DP 22.4

“Usa kadto ka makasusubo nga talanawon ngadto sa Romanhon—unsa kaha kadto alang sa Judio? Ang tibuuk tumoy sa bungtod nga maoy nagmando sa dakbayan, misilaub sama sa usa ka bulkan. Nagsunudsunud ang pagkahugno sa mga gambalay, uban sa dakung pagkagun-ub, ug gipanglamoy sa nagkalayo nga bung- aw. Ang mga atup nga hinimo sa sedro nahisama sa mga panid sa kalayo; ang mga taluktuk misiga sama sa mga bangkil sa pula nga kahayag; ang mga torre sa ganghaan nagdilaab sa hatag-as nga mga haligi sa siga ug aso. Ang kasikbit nga mga bungtod nahayagan; ug ang mangitngit nga mga pundok sa katawhan hikaplagan nga nanagtan-aw sa makalilisang nga kabalaka sa nagpadayon nga kalaglagan: ang mga paril ug ang mga tag-as nga dapit sa dakbayan gitapukan sa mga panagway, ang uban nangluspad tungud sa pagagulo sa kasubanan, ang uban nagpangagut sa dili mahimong pagpanimalus. Ang mga singgit sa Romanhong kasundalohan samtang sila nanalagan ngadto nganhi, ug ang mga tiyabaw sa mga insurektos nga nangahanaw diha sa kalayo, misagol sa naghagurus nga mga kalayo ug sa mga dagkong lipak sa nahulog nga mga troso. Ang mga lanog sa kabukiran mitubag sa mga piliik sa mga tawo didto sa hatag-as nga mga dapit; sa tanang daplin sa mga paril nadungog ang panagsinggit ug panagminatay; mga katawhan nga himalatyon tungud sa kagutum naningkamot sa ilang katapusang kusog sa palitok sa singgit sa panghingutas.DP 23.1

“Ang pinatyanay sa sulud labaw pa ka makalilisang kay sa makita sa gawas. Mga lalaki ug mga babaye, tigulang ug batan-on, mga manggugubut ug mga pari, kadtong nakigaway ug ang nagpakilooy, gipamatay sa walay pili. Ang kadaghanon sa gipangihaw labaw pa kay sa mga mangiihaw. Ang mga sundalo kinahanglan mokatkat ibabaw sa mga pundok sa mga patay aron sa pagpadayon sa buhat sa pagpamatay.”—Milman, THE HISTORY OF THE JEWS, libro 16.DP 23.2

Tapos sa pagkaguba sa templo, ang tibuuk siyudad nahulog gilayon sa mga kamut sa mga Romanhon. Ang mga pangulo sa Judio mibiya sa ilang dili mabuntog nga mga torre, ug nakaplagan sila ni Titus nga biniyaan. Iyang gitan-aw sila uban sa katingala ug nagpamatuud nga ang Dios nag- tugyan kanila ngadto sa ilang mga kamut, tungud kay walay mga makina, bisan unsa ka gamhanan, ang makahimo sa pagbuntog batok niadtong makalilisang nga mga hinagiban. Ang siyudad ug ang templo naut-ut ngadto sa ilang mga patukuranan, ug ang yuta diin ang balaang balay gitukod naingon og “gidaro nga uma.” Jeremias 26:18. Sa pagsulong ug sa pagpangihaw nga nagsunud, kapin sa usa ka milyon sa mga tawo ang nangamatay; ang mga nabi- lin gidala ingon nga mga bihag, gibaligya ingon nga mga ulipon, gipangtaral ngadto sa Roma aron sa pag-adorno sa kadaugan sa mananaog, gipanglabay ngadto sa bangis nga mga mananap sa mga ampitiyatro, o gikatag ingon nga mga layas sa tibuuk kalibutan.DP 23.3

Ang mga Judio maoy nagpanday sa ilang kaugalingong mga talikala, sila maoy nagpuno alang sa ilang kaugalingon sa kopa sa pagpanimalus. Sa tumang pagkalaglag nga miabut kanila ingon nga usa ka nasod, ug sa tanan nga mga kagul-anan nga nagsunud kanila sa ilang pagkatibulaag, sila nagaani lamang sa ilang kaugalingong pinugas. Ang manalagna nag-ingon: “Kini mao ang imong pagkalaglag, Oh Israel;” “kay ikaw nahulog tungod sa imong kasal-anan.” Oseas 13:9; 14:1. Ang ilang mga pagantos kanunay nga nagsimbolo ingon nga silot nga miabut kanila pinaagi sa laktod nga kamandoan sa Dios. Pinaagi niini ang dakung limbongan naninguha sa pagtago sa iyang kaugalingong binuhatan. Tungud sa pagsalikway sa diosnong gugma ug kalooy, nakuha ang panalipod sa Dios gikan sa mga Judio, ug si Satanas gitugutan sa paggahum kanila sumala sa iyang kabubut-on. Ang makalilisang nga mga kabangis nga gibuhat diha sa pagkalaglag sa Jerusalem maoy pagpaila sa masilagong gahum ni Satanas alang niadtong magpasakup kaniya.DP 23.4

Dili nato masukod ang kadako sa atong utang kang Cristo sa kalinaw ug panalipod nga atong gipahimuslan karon. Ang gahum sa Dios mao ang nagapugong sa katawhan gikan sa bug-os nga pagpailalum sa pagmando ni Satanas. Ang dili matinumanon ug dili mapasalamaton adunay dakung katarungan sa pagpasalamat sa kalooy sa Dios ug sa hataas nga pagantos pinaagi sa Iyang pagpugong sa ilang pagminaldito, mananakod nga gahum sa daotan. Apan kon ang katawhan molapas na sa mga utlanan sa diosnong mga pagantos, ang maong panalipod pagakuhaon. Ang Dios dili magabarog ngadto sa makasasala ingon nga maoy tigpahamtang sa silot batok sa paglapas; kundili Iyang pasagdan ang mga nagsalikway sa Iyang kalooy, aron sa pagani sa ilang kaugalingong pinugas. Ang matag gihay sa kahayag nga gisalikway, matag pasidaan nga giyamiran o dili tumanon, matag kailibgon nga gipatuyangan, matag paglapas sa balaod sa Dios, maoy usa ka binhi nga gipugas nga mosangpot ngadto sa dili mosipyat nga ani. Ang Espiritu sa Dios, nga kanunay gisuklan, sa katapusan kuhaon gikan sa makasasala, ug wala na unyay mahabilin nga gahum sa pagsumpo sa daotan nga mga tinguha sa kalag, ug nga wala nay panalipod gikan sa pagdumut ug kasuko ni Satanas. Ang kalaglagan sa Jerusalem maoy usa ka makalilisang ug solemne nga pasidaan sa tanan nga nagtiawtiaw sa mga tanyag sa diosnong grasya, ug nagsalikway sa mga pagpakilooy sa diosnong gugma. Wala nay molabaw pang matapatong pagpamatuud sa pagdumut sa Dios sa sala, ug sa kasigurohan sa silot nga ipahamtang sa makasasala.DP 24.1

Ang tagna sa Manluluwas bahin sa pag-abut sa mga paghukum sa Jerusalem adunay lain pa nga katumanan, diin ang maong makalilisang nga pagkalaglag usa lamang ka hanap nga landong. Sa gidangatan sa pinili nga dakbayan atong makita ang kalaglagan sa usa ka kalibutan nga magsalikway sa kalooy sa Dios ug magyatak sa Iyang balaod. Mangitngit ang mga talaan sa tawhanong mga kasub- anan nga nasaksihan sa yuta panahon sa iyang hataas nga kasiglohan sa pagpaka- sala. Ang kasingkasing mogahi, ug ang hunahuna magmaluya diha sa pagpama- landong. Makalilisang gayud ang mga mahimong sangputanan sa pagsalikway sa kagamhanan sa Langit. Apan ang usa ka talan-awon nga labaw pa ka dulum gipakita diha sa mga pinadayag bahin sa umalabot. Ang mga rekord sa nangagi—ang hatag-as nga prosesyon sa kagubot, panagkaaway, ug mga gubat, ang “gubat sa manggugubat... didto sa kagubut, ug ang mga saput nga gilimisan sa dugo” (Isaias 9:5)—unsa ra man kini, kon itandi sa mga kalisang nianang adlawa sa diha nga ang Espiritu sa Dios nga nagapugong pagakuhaon na gikan sa mga daotan, nga wala na gayud pagpugong sa pag-ulbo sa tawhanong pagpatuyang ug sa yawan-on nga kasuko! Ang kalibutan unya makakita, ingon nga wala pa gayud mahitabo sukad, ang mga sangputanan sa paghari ni Satanas.DP 24.2

Apan nianang adlawa, sama sa panahon sa pagkalaglag sa Jerusalem, ang katawhan sa Dios pagaluwason, ang matag usa kansang ngalan makaplagan nga nasulat uban sa mga buhi. Isaias 4:3. Si Cristo nagpamatuud nga Siya moanhi sa ikaduhang higayon, aron sa pagtigum sa Iyang mga matinumanon ngadto Kaniya: “Ug unya ang tanang kabanayan sa yuta managminatay, ug ilang makita ang Anak sa Tawo nga moabut nga sinapwang sa mga panganod sa langit inubanan sa kagahum ug dakung himaya. Ug pagasuguon Niya ang Iyang mga manulunda pinaagi sa makusog nga tingog sa trumpeta, ug ilang pagahipuson ang Iyang mga pinili gikan sa mga sugdanan sa upat ka mga hangin, gikan sa usa ka tumoy sa langit ngadto sa usa.” Mateo 24:30, 31. Unya sila nga wala magatuman sa ebanghelyo pagalamyon sa espiritu sa Iyang baba ug malaglag uban sa kahayag sa Iyang pag-abut. 2 Tesalonica 2:8. Sama sa karaan nga Israel ang mga daotan maglaglag sa ilang kaugalingon; sila mangapukan pinaagi sa ilang kasalanan. Pinaagi sa kinabuhi nga diha sa sala, ilang gibutang ang ilang kaugalingon gawas sa kabubut-on sa Dios, ang ilang mga kinaiyahan naunlod sa hilabihan tungud sa pagkadaotan, nga ang pagpadayag sa Iyang himaya mahimong kalayo nga magaut-ut alang kanila.DP 24.3

Pabantaya ang mga katawhan basin og ilang isalikway ang pagtolon-an nga natudlo kanila diha sa mga pulong ni Cristo. Maingon nga Siya nagpasidaan sa Iyang mga tinon-an sa kalaglagan sa Jerusalem, naghatag kanila og timaan sa umalabot nga pagkaguba, aron nga sila makagawas; mao man usab nga Siya nagpasidaan sa kalibutan sa adlaw sa katapusang kalaglagan ug naghatag kanila og mga ilhanan sa pag-abut niini, aron ang tanan nga buut moikyas makalagiw sa kaligutgut nga moabut. Si Jesus nagpamatuud: “Ug aduna unyay mga ilhanan diha sa adlaw ug sa bulan ug sa kabitoonan, ug diha sa yuta adunay kagulanan sa kanasuran.” Lucas 21:25; Mateo 24:29; Marcos 13:24-26; Pinadayag 6:12-17. Kadtong makakita mining mga tilimad-on sa Iyang pag-abut kinahanglan “masayran nga haduol na Siya, anaa na gayud sa mga pultahan.” Mateo 24:33. “Busa pagtukaw kamo,” mao ang Iyang mga pulong sa pagtambag. Marcos 13:35. Sila nga magtu- man sa pasidaan dili mabiyaan diha sa kangitngit, nga ang maong adlaw moabut kanila nga dili andam. Apan kanila nga dili magbantay, “ang adlaw sa Ginoo moabut ra unya sama sa kawatan sa kagabhion.” 1 Tesalonica 5:2-5.DP 25.1

Ang kalibutan dili molabaw ka andam sa pagtagad sa mensahe alang niining panahona kay sa pagdawat sa mga Judio sa pasidaan sa Manluluwas bahin sa Jerusalem. Moabut kini bisan kanus-a, ang adlaw sa Dios magaabut nga dili mahibaloan sa mga dili diosnon. Samtang ang kinabuhi magpadayon sa gihapon; samtang ang katawhan magamhan sa kalipayan, sa negosyo, sa komersyo, sa pagpanapi; sa diha nga ang mga pangulo sa rilihiyon magpadako sa kauswagan sa kalibutan ug sa iyang kahibalo, ug ang katawhan gidu- yan diha sa mini nga kasigurohan—unya, maingon nga ang kawatan sa tungang gabii mosulud sa mga puluy-anan nga wala mabantayi, mao man nga ang kalit nga kalaglagan moabut ibabaw sa mga lampingasan nga dili diosnon, “ug sila dili makaikyas.” Bersikulo 3.DP 25.2