10 - Kalamboan sa Repormasyon sa Germany

Ang misteryoso nga pagkawala ni Luther nakapaukay sa kasuko sa tibuuk Germany. Mga pangutana bahin kaniya madungog sa bisan diin. Ang labing luog nga hongihong mikaylap sa palibot, ug daghan ang nagtoo nga gipatay siya. Adunay dakung pagbangutan, dili lamang sa iyang suud nga mga higala, kundili sa linibo usab nga wala pa makahukum sa ilang baroganan bahin sa Repormasyon. Daghan ang nga nanaad sa solemne sa ilang kaugalingon sa pagpanimalus alang sa iyang dugo.DP 109.3

Ang mga pangulo nga Romanista nalisang sa pagsaka sa kapungut batok kanila. Bisan og sa una nalipay sila sa gitoohan nga pagkamatay ni Luther, naghamdum sila sa pagtago og dali gikan sa kapungut sa katawhan. Ang iyang mga kaaway nasamok pag-ayo sa iyang mapangahason nga buhat samtang ang uban kanila naghandum nga mawala siya. Kadtong sa ilang kasuko nagtinguha sa paglaglag sa maisugon nga Repormador, napun-an na sa kahadlok karon nga siya nahimo nga makalolooy nga bihag. “Ang bugtong nga paagi sa atong pagpakahi,” matod sa usa kanila, “mao ang pagpasiga og sulo sa atong mga ulo, ug mangita kang Luther ngadto sa tibuuk kalibutan, hangtod ato siyang mapahiuli ngadto sa nasod nga nagatawag kaniya.”—D’Aubigné, b. 9, ch. 1. Ang kamandoan sa emperador daw nawagtangan sa gahum. Ang tinugyanan sa papa napun-an sa kasuko samtang ilang nakita nga wala na kaayo sila tagda kay sa kapalaran ni Luther.DP 109.4

Ang mga balita nga maayo ra siya, bisan og natago, nakapakalma sa mga kahadlok sa katawhan, samtang kini nagdugang sa ilang kadasig sa pagdapig kaniya. Ang iyang mga sinulat gibasa uban sa nagdugang nga kasibot kay sa kaniadto. Ang nagadugang nga kadaghanon misalmot sa kawsa sa bayanihon nga tawo nga diha sa makahahadlok nga mga kalisod, nanalipod sa pulong sa Dios. Ang Repormasyon kanunay nagtubo sa kakusgon. Ang binhi nga gipugas ni Luther miturok sa tanang dapit. Ang iyang pagtago nakahimo og usa ka buhat nga dili unta mahimo kon diha pa siya sa dayag sa publiko. Ang uban nga mga magbubuhat nagbati sa bag-o nga katungdanan, karon nga ang ilang pangulo gikuha. Uban sa bag-o nga pagtoo ug kamainiton nagpadayon sila sa pagbuhat sumala sa ilang mahimo, aron nga ang buhat nga sa kadungganon gisugdan dili unta mababagan.DP 109.5

Apan si Satanas wala mohunong. Nangahas na siya karon sama sa iyang pagpangahas sa bisan unsa nga kalihukan sa reporma—aron sa paglimbong ug paglaglag sa katawhan pinaagi sa pagtanyag kanila sa usa ka mini nga puli sa matuud nga buluhaton. Maingon nga adunay bakakon nga mga cristo sa unang siglo sa Cristo- hanong iglesya, aduna usab mitumaw nga bakakon nga mga manalagna sa ikanapulo ug unum ka siglo.DP 109.6

Ang pipila ka mga tawo, nga natandog pag-ayo sa paukyab sa rilihiyosong kalibutan, naghanduraw sa ilang kaugalingon nga nakadawat og pinasahi nga mga pagpadayag gikan sa Langit, ug nagangkon nga sila gitugahan sa Dios sa pagdala sa pagpadayon ngadto sa katumanan niini nga Repormasyon nga, matod pa nila, gisugdan nga dili lig-on pinaagi ni Luther. Sa pagkatinuud ila hinoon giguba ang buhat nga iyang nahimo. Ilang gisalikway ang dakung prinsipyo nga maoy patukuranan sa Repormasyon—nga ang pulong sa Dios mao lamang ang bug-os nga sukdanan sa pagtoo ug binuhatan; ug sa dapit niana nga dili masayup nga giya ilang gipulihan sa mausab-usab ug sa pipila ka mga sulundan sa ilang mga pagbati, ug mga panghunahuna. Pinaagi niini nga buhat sa pagsalikway sa dakung tigpaniid sa sayup ug babak, ang dalan naablihan alang kang Satanas sa paggahum sa mga hunahuna sa labing makalipay nga paagi alang kaniya.DP 110.1

Ang usa niini nga mga manalagna nagaangkon nga gipahimangnoan ni manulunda Gabriel. Ang usa ka tinun-an nga nakig-usa kaniya mibiya sa iyang mga pagtoon, nagpamatuud nga siya gitugahan sa Dios og kaalam sa pagsaysay sa Iyang pulong. Ang uban nga may kinaiyanhon sa pagdapig sa pagkapanatiko nakig-usa kanila. Ang mga paagi niining mga madasigon nakaukay og dili lamang gamay nga paukyab. Ang mga pagwali ni Luther nakapapukaw sa katawhan sa bisan diin nga dapit sa pagbati sa kakinahanglanon sa reporma, ug karon ang pila ka matinumanon nga mga tawo napasalaag sa pagpatootoo sa bag-o nga mga manalagna.DP 110.2

Ang mga pangulo sa kalihukan nagpadayon ngadto sa Wittenberg, ug nag-awhag sa ilang mga pagangkon ngadto kang Melanchthon ug sa iyang mga kaubanan sa buhat. Matod pa nila: “Gipadala kami sa Dios aron sa pagtudlo sa katawhan. Nakadawat kami og pinasahi nga mga pagpadayag gikan gayud sa Dios, ug kami nahibalo kon unsay mahitabo sa umalabot. Kita nga mga apostoles ug mga propeta, ug naghangyo kang Dr. Luther sa pag-ila sa kamatuuran nga among isulti.”— Ibid., b. 9, ch. 7.DP 110.3

Nahibulong ug nasamok pag-ayo ang mga Repormador. Usa kini ka butang nga wala pa nila mahibalag sukad masukad, ug wala sila mahibalo kon unsay ilang buhaton. Matod ni Melanchthon: “Aduna gayuy mga espiritu nga dili kasarangan kini nga mga tawhana, apan unsa kaha nga mga espiritu?... Sa pikas nga bahin, magmatngon kita nga dili kita magapalong sa espiritu sa Dios, ug sa lain nga bahin, magmatngon sa pagkahisalaag pinaagi sa espiritu ni Satanas. Ibid., b. 9, ch. 7.DP 110.4

Ang bunga sa bag-o nga pagtolon-an nadayag na pag-ayo. Ang katawhan wala na magtagad sa Biblia o sa bug-os nagsalikway niini. Ang mga tulunghaan nangalibog. Ang mga tinun-an naglapas sa tanan nga mga pagpugong, miundang sa ilang mga pagtoon, ug nanggawas gikan sa unibersidad. Ang mga tawo nga naghunahuna sa ilang katakus sa pagpabuhi ug paggahum sa buhat sa Repormasyon, milampos sa pagdala lang hinoon niini sa tampi sa pagkaguba. Ang mga Romanista nakabawi sa ilang pagsalig, ug nagkanayon sa kalipay, “Usa nalang ka paningkamot, ug maangkon na nato ang tanan.”— Ibid., b. 9, ch. 7.DP 110.5

Pagkabati ni Luther didto sa Wartburg sa tanan nga hitabo, nakaingon sa hilabihan nga kabalaka. “Kanunay akong nagpaabot nga si Satanas magpadala kanato niini nga hampak.”— Ibid., b. 9, ch. 7. Iyang nahibaloan ang matuud nga kinaiya niadto nga nagpakaaron-ingnon nga mga propeta, ug nakita sa katalagman nga naghulga sa kawsa sa kamatuuran. Ang pagsupak sa papa ug sa emperador wala kaayo maghatag og dakung kalibog ug kaluya kaniya sama sa iyang nasinatian karon. Gikan sa nagangkon nga mga higala sa Repormasyon mitumaw ang labing ngil-ad nga mga kaaway. Ang mga kamatuuran nga nagdala kaniya sa hilabihan kadako nga kalipay ug paghupay gigamit sa pagukay sa kagubot ug nakahimo og kalubog sa simbahan.DP 110.6

Sa buhat sa reporma, giawhag si Luther sa Espiritu sa Dios sa pagpadayon, ug gidala siya saylo pa sa iyang kaugalingon. Wala niya tuyoa ang pagkuha niana nga mga katungdanan sama sa iyang nahimo, o sa paghimo og kalit nga mga kausaban. Usa lang siya ka ginamiton diha sa kamut sa Walay Kinutuban nga Gahum. Apan kanunay siyang nagakurog sa gisangputan sa iyang buluhaton. Nakaingon siya kanhi, “Kon nahibalo ako nga ang akong doktrina nakasamad og usa ka tawo, bisan unsa ka kabus ug pagkawalamailhi—nga unta dili kini, kay mao kini ang ebanghelyo—maayo pa nga moatubang ako sa kamatayon sa napulo ka besis kay sa dili mosibog gikan niini.”— Ibid., b. 9, ch. 7.DP 110.7

Ug karon sa Wittenberg na gayud, ang sentro sa Repormasyon, dali kaayo nga nahulog ngadto sa pagkapanatiko ug pagkamalapason sa balaod. Kini nga makalilisang nga kahimtang wala magsukad sa pagtudlo ni Luther; apan sa tibuuk Germany kini gipasangil kaniya. Diha sa kapaitan sa kalag usahay makapangutana siya, “Mao ba kana ang katapusan sa dakung buhat sa Repormasyon?”—Ibid., b. 9, ch. 7. Sa pag-usab niya sa pakigbisog sa Dios diha sa pagampo, mitubud ang kalinaw sa iyang kasingkasing. “Ang buluhaton dili ako, apan Imong kaugalingon,” matod pa niya; “dili Ikaw motugot niini nga mahugawan pinaagi sa mga patootoo o pagkapanatiko.” Apan ang paghunahuna sa pagpabilin og dugay gikan sa pakigaway niana nga kalisdanan, nahimong walay hinungdan. Nakahukum siya sa pagbalik ngadto sa Wittenberg.DP 111.1

Sa walay langan milakaw siya sa makatalagmanon nga panaw. Ilalum siya sa panalikway sa empiryo. Ang mga kaaway diha sa kagawasan sa pagkuha sa iyang kinabuhi; ang mga higala gidid-an sa pagtabang o pagpapuyo kaniya. Ang kagamhanan sa empiryo nagsagup sa labing higpit nga mga kamandoan batok sa iyang mga sumusunod. Apan iyang nakita nga namiligro ang buhat sa ebanghelyo, ug sa ngalan sa Ginoo migawas siya nga walay kahadlok aron makiggubat alang sa kamatuuran.DP 111.2

Sa iyang sulat ngadto sa elektor, human sa iyang pagpasabut sa iyang pagbiya sa Wartburg, miingon si Luher: “Ginapahibalo ngadto sa imong halangdon nga ako moadto sa Wittenberg ilalum sa panalipod nga labing gamhanan kay sa mga prinsipe ug elektor. Wala akoy hunahuna sa pagpangayo og panabang sa imong kahalangdon; ug layo ra kaayo ako sa paghandum sa imong panalipod kundili ang akong tuyo mao ang pagpanalipod kanimo. Kon nahibalo ako nga ang imong halangdon makahimo sa pagpanalipod kanako, dili unta ako moanhi sa Wittenberg. Walay kalibutanon nga espada nga makahimo sa pagpalambo niini nga kawsa; ang Dios maoy maghimo niini nga tanan, nga walay panabang o pag-abag sa tawo. Siya nga adunay labing dako nga pagtoo maoy labing makahimo sa pagpanalipod.”— Ibid., b. 9, ch. 9.DP 111.3

Sa ikaduhang sulat, nga iyang gisulat sa dalan padulong sa Wittenberg, midugang si Luther: “Tan-awa ako nga andam sa pagdala sa pagsupak sa imong kahalangdon ug sa kasuko sa tibuuk kalibutan. Dili ba ang taga-Wittenberg akong mga karnero? Wala ba ang Dios magtugyan niini kanila sa akong pagtagad? ug dili ba ako kinahanglan maghalad sa akong kinabuhi alang kanila? Gawas pa, nahadlok ako nga atong makita sa tibuuk Germany, ang kagubot nga isilot sa Dios sa atong nasod.”— Ibid., b. 9, ch. 7.DP 111.4

Uban sa dakung pagmatngon ug pagpaubus, apan uban sa desisyon ug kalig-on, misugod siya sa iyang buluhaton. “Pinaagi sa pulong,” matod niya, “atong sumpoon ug pagawason ang nakaangkon sa dapit ubus sa pagpanghasi. Dili ako mogamit sa pakusog batok sa pagpatootoo ug sa dili pagkamatinoohon.... Kinahanglan walay pinugsanay. Nagabuhat ako sa pagpalibre sa kaisipan. Ang kagawasan mao gayud ang mahinungdanon sa pagtoo.”— Ibid., b. 9, ch. 8.DP 111.5

Gikahugyaw dayon sa tibuuk Wittenberg nga mibalik si Luther, ug siya magawali. Ang mga tawo nagpundok gikan sa tanan nga dapit, ug nagsugwak ang simbahan. Misaka siya sa pulpito uban sa dakung kaalam ug kalumo nanudlo, nanambag, ug namadlong. Sa iyang paghisgot sa uban nga naggamit sa pakusog nga pamaagi sa pagwagtang sa misa, siya nag-ingon:DP 111.6

“Ang misa usa ka ngil-ad nga butang. Supak ang Dios niini. Kinahanglan kini wagtangon, ug maayo nga sa bisan diin nga dapit pulihan kini sa panihapon sa ebanghelyo. Apan kinahanglan walay usa nga mobiya niini pinaagi sa pakusog. Kinahanglan atong itugyan ang mga sangputanan niini ngadto sa Dios. Dili kita kinahanglan ang mohimo niini. Ang Iyang pulong ang magabuhat, ug dili kita. Ug kay ngano man? mangutana ka. Tungud kay ang mga kasingkasing sa katawhan wala sa akong mga kamut sama sa lapok diha sa kamut sa magkokolon. Aduna kitay katungud sa pagsulti, apan walay bisan unsa nga ipamugus. Magwali kita; ang uban Iya na sa Dios. Kon mogamit ako sa pakusog, unsa may maako? Ang pagkulismaut, pormalidad, mga pagsunodsunod, mga tawhanon nga ordinansa, ug pagkasalingkapaw.... Apan walay pagkamatinud-anon sa kasingkasing, walay pagtoo, walay gugma. Diin kini nakulangan, ang tanan nakulangan, ug dili ko motoo niana nga matang sa kadaugan.... Ang Dios makahimo og labaw pa, pinaagi sa yano nga gahum sa Iyang pulong kay sa mahimo ninyo ug kanako ug sa tibuuk kalibutan pinaagi sa tanang paningkamot nga hiusahon. Ang Dios maoy mogahum sa kasingkasing, og kon kini makuha, ang tanan madaog....DP 111.7

“Ako magawali, mangatarungan, ug mosulat; apan wala akoy usa nga pugson, kay ang pagtoo usa ka butang nga buluntaryo nga buhat. Tan-awa ang akong nabuhat. Mibarog ako batok sa papa, sa mga indulhensya, ug mga papista; apan sa walay pakusog o kagubot. Akong gidala ang pulong sa Dios sa unahan; nagwali ako, nagsulat, ug dayon mihunong. Ug samtang ako mohigda ug matulog...ang pulong nga akong giwali nakahugno sa gahum sa papa sa yuta, aron nga walay prinsipe o emperador ang nakahimo niini og hilabihan nga kadaot. Apan wala akoy nabuhat; ang pulong maoy naghimo sa tanan nga kalihukan. Kon ako pa gigamit ang pakusog, tingali magbaha sa dugo ang Germany. Apan unsa man kaha ang dangatan? Pagkaguba ug pagkalaglag sa kalag ug lawas. Tungud niini ako naghilum ug akong gipasagdan ang pulong nga mopanaw ngadto sa gilay-on ug gidak-on sa yuta.”— Ibid., b. 9, ch. 8.DP 112.1

Sa matag adlaw, sa tibuuk semana, si Luther nagpadayon sa pagwali sa mahinalangpon nga panon sa katawhan. Ang pulong sa Dios nagbuak sa lamat sa pagpatootoo. Ang gahum sa ebanghelyo nakapabalik sa gipasalaag nga katawhan ngadto sa dalan sa kamatuuran.DP 112.2

Walay handum si Luther sa pakigasdang sa mga panatiko kansang mga binuhatan nagmalambuon pag-ayo sa dakung pagkadaotan. Iyang nahibaloan sila ingon nga mga tawo nga dili kasaligan sa ilang paghukum ug wala mapanton nga mga hamdum, samtang sila nagangkon nga gilamdagan sa pinasahi gikan sa Langit, dili makalahutay sa bisan gamay lamang nga pagsupak, o bisan sa labing maloloy-on nga pagbadlong sa pagtambag. Nagpagarbo sa ilang labing hataas nga kagahum, ilang gimandoan ang matag usa, sa walay pagpangutana sa pag-ila sa ilang pagangkon. Apan samtang sila nagsugo kaniya sa paghatag og pakisusi, nitugot siya sa paghibalag kanila, ug nagmalampuson siya pag-ayo sa pagpakita sa ilang pagpakaaron-ingnon, sa pagkaagi nga midali dayon pagbiya ang mga bakakong magtutudlo sa Wittenberg.DP 112.3

Ang pagpatootoo nahunong sa usa ka panahon; apan sa paglabay sa daghang katuigan mibalik kini sa dakung panghasi ug hilabihan ka makalilisang nga mga sangputanan. Matod ni Luther, bahin sa mga pangulo niini nga kalihukan: “Alang kanila ang Balaang Kasulatan usa lamang ka patay nga sulat, ug nagsugod sila pagpanghilak, ‘Ang Espiritu! Ang Espiritu!’ Apan sa labing siguro dili ako mosunud diin sila mandoan sa espiritu. Hinaot nga ang Dios sa Iyang kalooy magtipig kanako gikan sa usa ka simbahan walay lain kundili anaa kanang maong matang sa mga balaan. Naghandum ako sa pagpakiguban sa mga mapainubsanon, sa mga maluyahon, sa mga masakiton, nga nahibalo ug nagbati sa ilang mga sala, ug nagtuaw ug naghilak kanunay ngadto sa Dios gikan sa kahiladman sa ilang mga kasingkasing aron sa pagbaton sa Iyang paglipay ug panabang.”— Ibid., b. 10, ch. 10.DP 112.4

Si Thomas Munzer, ang labing aktibo sa mga panatiko, usa ka tawo nga adunay daghan nga mga abilidad, nga kon unta magiyahan sa husto, makahimo kaniya sa pagbuhat og maayo; apan wala siya makakat-on sa unang mga prinsipyo sa matuud nga rilihiyon. “Siya naghanduraw sa pagreporma sa kalibutan, ug nahikalimut, sama sa tanan nga mga madasigon, nga ang pag-usab kinahanglan nga magsugod sa iyang kaugalingon.”— Ibid., b. 9, ch. 8. Ambisyoso siya sa pagbaton sa pangatungdanan ug kabuyohan, ug dili mosugut nga masegunda lang siya bisan sa kang Luther. Iyang gipamatuud nga ang mga Repormador, sa ilang pagsalili sa kagamhanan sa Kasulatan, sa iya sa papa, nagpabarog lang hinoon sa lain nga matang sa papado. Siya sa iyang kaugalingon, nagangkon nga gitawag sa Dios sa pagpaila sa matuud nga reporma. “Siya nga nagbaton sa Espiritu,” matod ni Munzer, “adunay matuud nga pagtoo, bisan tuud wala pa sukad makabasa og Biblia sa tibuuk niyang kinabuhi.”— Ibid., b. 10, ch. 10.DP 112.5

Ang matootoohon nga mga magtutudlo naghatag sa ilang kaugalingon ngadto sa pagtoo nga ang matag panghunahuna ug pagbati maoy tingog sa Dios; dayon sila misaylo pag-ayo. Gani ang uban kanila nagsunog sa ilang mga Biblia, nga nagaingon, “Ang letra nagapatay, apan ang Espiritu naghatag og kinabuhi.” Ang pagtolon-an ni Munzer nakadani sa handum sa katawhan alang sa mga kahibulungan, samtang kini nagtagbaw sa ilang garbo tungud sa ilang pagbutang sa panghunahuna sa mga tawo ibabaw sa pulong sa Dios. Linibo ang nagdawat sa iyang mga doktrina. Ilang gisaway ang tanang paagi sa pagsimba sa publiko, ug nagpamatuud nga ang pagtuman sa mga prinsipe maoy tinguha sa pagsimba sa Dios ug kang Belial.DP 113.1

Ang panghunahuna sa mga tawo, nagsugod na sa pagsalikway sa yugo sa papado, nagsugod na usab sa pagsalikway sa mga pagpugong sa kagamhanan nga sibil. Ang rebolusyonaryo nga mga pagtolon-an ni Munzer, nga nagangkon nga tinuga sa Dios, nagpahigawas kanila sa tanan nga matang sa pagmando, ug nagtugyan sa ilang mga pagbulut-an sa dili maayo nga mga pagbati. Ang labing makalilisang nga talan-awon sa pagpalahi ug kagubot misunud, ug ang kaumahan sa Germany nagtulo sa dugo.DP 113.2

Ang kaguul sa kalag ni Luther nga dugay na niyang giantos didto sa Erfurt, nagpiit kaniya sa doble nga kabug-aton niini nga panahona sa iyang nakita nga mga sangputanan sa pagkapanatiko nga gipasingalan sa Repormasyon. Ang papista nga mga prinsipe nagpamatuud—ug daghan ang andam sa pagtoo sa pamahayag—nga ang rebelyon maoy makatarunganon nga bunga sa mga doktrina ni Luther. Bisan og kini nga pagpasingalan walay bisan gamay nga kapasikaran, dili mapugngan ang dakung kahigwaos sa Repormador. Nga ang kawsa sa kamatuuran mapakaulawan tungud sa pagbutang niini sa lumbay sa labing daotan nga pagpatootoo, daw dili na niya maantos. Sa laing bahin ang mga pangulo sa rebelyon nagdumut kang Luther tungud kay wala lamang siya magsupak sa ilang mga doktrina ug nagsalikway sa ilang mga pagangkon sa diosnon nga tuga, kundili nagpaila usab kanila nga mga rebelde batok sa kagamhanan nga sibil. Agi ug panimalus ilang gipaila siya nga usa ka labing daotan nga tigpakaaron-ingnon. Daw iyang napasuko batok kaniya ang mga prinsipe ug katawhan.DP 113.3

Ang mga Romanista nangalipay, nga nagpaabot sa dili na madugay nga pagkahugno sa Repormasyon; ug ilang gibasol si Luther, bisan pa sa mga sayup nga iyang gipaningkamutan sa pagsaway. Ang pundok sa mga panatiko, pinaagi sa pagangkon nga nahiagum sa dakung inhustisya, nilampos sa pagkuha sa pagdapig sa usa ka dakung pundok sa mga tawo, ug sa kanunay mao kini ang pag-ila niadto nga anaa sa sayup nga habig, nga maoy isipon nga mga martir. Busa ang mga nagtinguha sa pagsupak sa Repormasyon maoy gikaloy-an ug gidayeg ingon nga mga biktima sa minaldito ug pagpangdaogdaog. Buhat kini ni Satanas, nga gipalihok sa sama nga espiritu sa pagrebelde nga maoy unang mitumaw didto sa Langit.DP 113.4

Kanunay si Satanas mangita og paagi sa paglimbong sa katawhan, ug maggiya kanila sa pag-ila sa sala ingon nga pagkamatarong, ug sa pagkamatarong ingon nga sala. Daw unsa ka malampuson ang iyang buhat! Daw unsa nga pagsaway ug pagpakaulaw ang gipahinungud ngadto sa matinumanon nga mga sulugoon sa Dios tungud sa ilang pagtindog nga walay kahadlok alang sa pagpanalipod sa kamatuuran! Ang mga tawo nga mga ahente ni Satanas maoy gidayeg ug gipasidunggan, ug giisip gani nga mga sinakit, samtang ang kadtong angayan unta tahuron ug labanan tungud sa ilang pagkamaunungon ngadto sa Dios, pasagdan lamang sa ilang pagbarog nga mag-inusara, ilalum sa pagduda ug pagkadili masaligan.DP 113.5

Ang mini nga pagkadiosnon, katahapan nga pagkabalaan, nagbuhat gihapon sa pagpanglimbong. Ubus sa nagkandaiya nga matang sa pagpakita sa mao ra nga espiritu sama niadtong katapusan nga mga adlaw ni Luther, magpahimulag sa mga hunahuna gikan sa Kasulatan, ug magagiya sa katawhan sa pagsunud sa ilang kaugalingon nga mga pagbati ug mga hunahuna sa baylo nga sila motuman sa kasugoan sa Dios. Mao kini ang usa sa labing malampuson nga pamaagi ni Satanas sa pagpakaulaw sa kaputli ug kamatuuran.DP 114.1

Sa walay kahadlok gilabanan ni Luther ang ebanghelyo batok sa mga pangataki gikan sa tanang pundok. Ang pulong sa Dios napamatud-an nga usa ka gamhanan nga hinagiban sa matag away. Uban niana nga pulong iyang gipasidan-an ang nangilog nga gahum sa papa, ug ang mga pangatarungan sa mga maalam, samtang siya nagbarog sama kalig-on sa usa ka bato batok sa pagkapanatiko nga nangita og paagi sa pagkighiusa uban sa Repormasyon.DP 114.2

Ang matag usa niini nga mga elemento sa pagsupak diha na sa dalan sa paghilum sa Balaan nga Kasulatan, ug nagtuboy sa tawhanon nga kaalam, ingon nga tuburan sa rilihiyoso nga kamatuuran ug kahibalo. Ang pagpangatarungan nagasimba sa dyosdyos sa katarungan o rason, ug naggamit niini nga maoy sukdanan alang sa rilihiyon. Ang Romanismo nga nagangkon alang sa iyang labing hataas nga papa nga maoy tinuga nga nagagikan sa walay pagkabugto nga kutay gikan sa mga apostoles, ug walay pagkausab sulud sa mga kapanahunan, maghatag sa dakung kahigayunan sa matag matang sa pagkagastador ug kahugawan nga tagoan ilalum sa kamandoan sa pagkaapostoles. Ang pagkatinuga nga giangkon ni Munzer ug sa iyang mga kauban nagagikan sa dili lahi nga tuburan kay sa mapatuyangon nga panghanduraw, ug ang iyang kabuyohan masinupakon sa tanang pangagamhanan, tawhanon o diosnon. Ang matuud nga Cristianismo nagadawat sa pulong sa Dios nga maoy labing dako nga balay nga tipiganan sa bahandi sa gituga nga kamatuuran, ug ang sukud sa tanan nga matang sa pagtuga.DP 114.3

Sa iyang pagbalik gikan sa Wartburg, gitapos ni Luther ang iyang paghubad sa Bag-o nga Tugon, ug sa wala madugay nahatag ang ebanghelyo ngadto sa katawhan sa Germany sa ilang pinulongan. Kini nga hubad gidawat sa dakung kalipay sa tanan nga nahigugma sa kamatuuran; apan gisalikway uban sa kasuko niadtong nagpili sa tawhanon nga mga tradisyon ug kasugoan sa mga tawo.DP 114.4

Nangalisang ang kaparian sa pagtoo nga ang yano nga mga tawo makahimo na sa pakiglalis kanila bahin sa mga kamandoan sa pulong sa Dios, ug ang ilang pagkawalay alamag mapadayag. Ang mga hinagiban sa ilang unudnon nga mga pangatarungan walay gahum batok sa hinagiban sa Espiritu. Gimandoan sa Roma ang tanan niyang mga piniyalan sa pagsumpo sa pagsabwag sa Kasulatan; apan ang mga kamandoan, mga paghulga sa pagdumut, ug mga pagsakit wala magpulus. Sa iyang dugang nga pagkondinar ug sa pagdili sa Biblia, naganam usab kahigwaos ang katawhan sa ilang handum sa pagsusi kon unsa gayud ang gitudlo niini. Ang tanang makabasa gusto magtoon sa pulong sa Dios alang sa ilang kaugalingon. Ilang daladalahon kini ug sigihan og basa, hangtod nga ilang masag-ulo ang daghan nga mga tudling gikan niini. Sa iyang pagkakita sa dakung kasibot sa mga tawo sa pagbasa sa Bag-o nga Tugon, gisugdan dayon ni Luther ang paghubad sa Daan nga Tugon, ug iyang gipapatik paganam-anam ang mga bahin nga iyang nahuman sa paghubad.DP 114.5

Ang sinulat ni Luther gidawat dili lamang sa siyudad apan usab sa kabarangayan. “Bisan unsa ang nahimo ni Luther ug sa iyang kaubanan, gipanagtag kini sa uban ngadto sa nagkalainlaing dapit. Ang mga monghe nga gipakitaan sa pagkamakalilisang sa dili makatarunganon sa mga katungdanan sa monasteryo, naghandum nga makagawas gikan sa kinabuhi sa pagkatapol ngadto sa pagkamanggibuhaton, apan wala gayuy alamag sa pagsabwag sa pulong sa Dios, mitadlas sa mga probinsya, magbaligya sa mga sinulat sa repormador ug sa iyang mga higala. Ang Germany sa wala madugay nalukup niining makugihon nga mga kolportor.”— Ibid., b. 9, ch. 11.DP 114.6

Kini nga mga sinulat giton-an uban sa dakung kasibot sa mga dato ug mga kabus, sa mga maalam ug sa walay alamag. Magabii, ang mga magtutudlo sa mga tulunghaan sa barangay magbasa niini ngadto sa ginagmay nga mga pundok nga magalirong sa daub sa kalayo. Uban sa matag paningkamot ang ubang mga kalag sa wala madugay nadani sa kamatuuran, ug nagadawat sa pulong diha sa kalipay, misugilon na usab bahin niining maayong balita ngadto sa uban.DP 115.1

Ang mga pulong nga gituga nasuta: “Ang sinugdanan sa imong mga pulong nagahatag og kahayag; kini nagahatag og salabutan sa mga walay pagtagad.” Salmo 119:130. Ang pagtoon sa Kasulatan naghimo og dakung kausaban sa mga hunahuna ug mga kasingkasing sa katawhan. Ang paggahum sa papa nagpapas-an sa katawhan og yugo nga puthaw nga maoy nagbilanggo kanila sa pagkawalay alamag ug pagkamakalolooy. Ang pagkamatootoohon sa pagtuman sa mga tulumanon gipadayon sa pagkamainampingon; apan sa ilang tanang pagalagad ang kasingkasing ug pagsabut gamay ra kaayo og bahin. Ang pagwali ni Luther, nga nagpahimutang sa mga kamatuuran sa pulong sa Dios, ug dayon ang pulong mismo, nga gidawat sa yano nga katawhan, maoy nakapapukaw sa ilang nagkatulog nga mga gahum, dili lamang makaputli ug makapadungganon sa espirituhanong kinaiyahan, kundili makahatag og bag-o nga kusog ug kalagsik sa kaisipan.DP 115.2

Ang tanan nga hut-ong sa katawhan makita nga nagbitbit og Biblia, naglaban sa mga doktrina sa Repormasyon. Ang mga papista nga nagtugyan ngadto sa kaparian ug sa mga monghe sa pagtoon sa Kasulatan, nanawag na kanila niini nga panahona sa pagduul ug pagsupak sa bag-o nga mga pagtolon-an. Apan, sa managsama nga walay alamag bahin sa Kasulatan ug sa gahum sa Dios, mga pari ug ang mga katabang sa simbahan hingpit nga napildi sa ilang giila nga walay mga tinun-an ug mga erehes. “Makasusubo kaayo,” matod pa sa usa ka magsusulat nga Catolico, “nga gidani ni Luther ang iyang mga sumusunod sa pagtukod sa ilang pagtoo nga wala nay lain gawas diha sa Balaan nga Kasulatan.”—D’Aubigné, b. 9, ch. 11. Duut sa katawhan magpundok aron maminaw sa mga pagtudlo sa kamatuuran sa mga tawo nga gamay ra og edukasyon, ug bisan sa pasaysay niini ngadto sa mga maalam ug sa maayong magsusulti nga mga teyologo. Ang makauulaw nga nga pagkaignorante niining bantugan nga mga tawo nadayag samtang ang ilang pangatarungan atbangan sa yano nga mga pagtolon-an sa pulong sa Dios. Mga mamumuo, mga sundalo, mga babaye, ug bisan ang kabataan, maayo pa sa kasayuran bahin sa Biblia kay sa kaparian ug edukado nga mga doktor.DP 115.3

Ang kalainan tali sa mga apostoles sa ebanghelyo ug ang nagatuboy sa patootoo sa papa napakita pag-ayo diha sa hut-ong sa mga maalam ug komon nga mga tawo. “Nahisupak sa karaan nga mga manlalaban sa kagamhanan sa simbahan, kinsa nga wala magtagad sa pagbaton sa mga pinulongan ug sa pagpalambo sa literatura...mao ang manggihatagon nga mga batan-on sa ilang panghunahuna, nga ang kadaghanan kanila matinumanon sa pagsusi sa Kasulatan, ug hinasa sa mga bahandi sa literatura sa karaan. Ginasahan sa kaabtik sa kabalaka, pagtuboy sa kalag, ug sa kamaisugon sa kasingkasing, kini nga mga batan-on dali ra nakabaton sa kahanas sa kahibalo nga walay makaatbang kanila.... Busa sa mga katiguman sa publiko, kini nga mga batan-on nga naglaban sa Repormasyon sayon ra kaayo nga makig-asdang sa mga doktor nga Romanista ug masaligon sa pagpakaulaw sa kabugo sa ilang mga kaaway, ug nagpadayag kanila atubangan sa tanan nga angayan kasaban.”— Ibid., b. 9, ch. 11.DP 115.4

Sa pagkakita sa mga kaparian nga Romanista sa nagkakunhod sa kadaghanon sa ilang katilingban, nagpakitabang sila sa mga hari, ug sa bisan unsa nga paagi nga mahimo sa ilang kagahum maningkamot sa pagpabalik sa mga nagpatalinghog kanila. Ang mga tawo nakakaplag sa bag-o nga mga pagtolon-an sa mga butang nga nakasangkap sa panginahanglan sa ilang mga kalag, ug mibulag sila kanila nga sa dugay nga panahon nagpakaon kanila sa walay pulus nga tahup sa mga kasaulogan sa mga patootoo ug sa tawhanong mga tradisyon.DP 115.5

Sa pagduslit na sa paglutos batok sa mga magtutudlo sa kamatuuran, nagtuman sila sa mga pulong ni Cristo, “Ug sa diha nga lutoson kamo nila sa usa ka lungsod, pangalagiw kamo ngadto sa sunod nga lungsod.” Mateo 10:23. Mikaylap ang kahayag sa bisan diin nga dapit. Ang mga nangalagiw makakaplag og mga mga ganghaan nga mga madinawaton kanila, ug sa ilang pagpuyo didto, magwali sila bahin kang Cristo usahay sa simbahan, o kon did-an sila niini nga kahigayunan, moadto sa mga balay o sa gawas. Bisan diin sila makatigum og mga maminaw ila kini isipon nga usa ka natugyan nga templo. Ang kamatuuran nga nagsangyaw niana nga kakusog ug kasigurohan, mikaylap sa dili mapugngan nga gahum.DP 115.6

Wala molampos ang kagamhanan sa simbahan ug sa sibil nga gisugo sa pagligis sa pagtolon-an nga giila nga erehes. Wala molampos ang ilang pagpangbilanggo, pagsakit, ug pagsunog, ug sa paggamit sa espada. Linibo sa mga magtotoo nagselyo sa ilang pagtoo pinaagi sa ilang dugo, apan ang buhat nagpadayon gihapon. Ang paglutos nakatabang lang hinoon sa pagpakaylap sa kamatuuran; ug ang pagkapanatiko nga maoy gigamit ni Satanas sa paghiusa niini, misangpot ngadto sa labaw pa ka tin-aw nga pagtandi sa buhat ni Satanas ug sa Dios.DP 116.1