14 - Ulahing mga Repormador nga English

Samtang si Luther nagabli sa natakpan nga Biblia ngadto sa katawhan sa Germany, gidasig sa Espiritu sa Dios si Tyndale sa pagbuhat sama niini ngadto sa England. Ang WYCLIFFE’S BIBLE nga nahubad gikan sa Latin, may daghang mga sayup. Wala pa gayud kini mapatik, ug dako kayo ang kantidad sa sinulat nga niina pipila lamang ka mga adunahan ug mga harianon ang makahimo sa pagbaton niini; ug, dugang pa, ingon nga hugut kaayong gidili sa simbahan, daw dyutay ra ang nahimong pagpaambit. Sa tuig 1516, usa ka tuig sa wala pa mogawas ang pahayag ni Luther, si Erasmus nagpatik na sa iyang Greek ug Latin nga hubad sa Bag-ong Tugon. Karon sa unang higayon ang pulong sa Dios napatik sa orihinal nga pinulongan. Niini nga hulad ang daghang sayup gikan sa ubang mga hulad gihusto, ug tin-aw na ang pagpasabut niini. Nakahatud kini sa daghang mga edukado ngadto sa labaw pa ka maayo nga kahibalo sa kamatuuran, ug nakahatag sa bag-ong kusog sa buhat sa reporma. Apan ang yano nga mga tawo gidid-an gihapon sa pagbaton sa pulong sa Dios. Gitapos ni Tyndale ang buhat ni Wycliffe sa paghatag sa Biblia ngadto sa iyang kataginasod.DP 144.2

Usa ka makugihon nga tinun-an ug matinud-anon nga nangita sa kamatuuran, siya nakadawat sa ebanghelyo gikan sa Greek Testament ni Erasmus. Walay kahadlok siya nga nagwali sa iyang pagtoo, nag-awhag nga ang tanang doktrina kinahanglan sukdon pinaagi sa mga Kasulatan. Bahin sa pagangkon sa mga papista nga ang simbahan maoy naghatag sa Biblia, ug ang simbahan lamang maoy makapasabut niini, mitubag si Tyndale: “Nahibalo ba kamo kon kinsay nagtudlo sa mga agila sa pagpangita sa ilang matukub? Busa, ang mao nga Dios maoy nagtudlo sa Iyang gutum nga mga anak sa pagpangita sa Iyang Pulong. Halayo ra kaayo ang kamatuuran nga kamo maoy naghatag sa Kasulatan, inyo hinoon kini gitago gikan kanamo; kamo maoy nagsunog kanila nga nagatudlo bahin niini: ug kon mahimo pa ninyo, inyo usab sunugon mismo ang Kasulatan.”—D’Augbigné, HISTORY OF THE REFORMATION OF THE SIXTEENTH CENTURY, b. 18, ch. 4.DP 144.3

Ang pagwali ni Tyndale nakahimo sa dakung kasibot; daghan ang nakadawat sa kamatuuran. Apan nagbantay ang kaparian, ug dali ra siya nga nakagikan ngadto sa ubang kaumhan kay sa ilang mga hulga ug sayup nga mga sumbong alang sa tinguha sa pagguba sa iyang buhat. Sa makadaghan sila nagmalampuson. “Unsa may pagabuhaton?” nagkanayon siya. “Samtang ako nagasabwag sa usa ka dapit, ang kaaway magadaot sa uma nga bag-o pa nako gibiyaan. Dili ako makahimo niini sa tanang dapit. Oh! kon ang mga Cristohanon nga nagbaton sa Balaang Kasulatan sa ilang kaugalingong pinulongan, makahimo unta sa pagsukol niining mga pilosopo. Kon walay Biblia dili mahimo ang pagpalig-on sa mga layko diha sa kamatuuran.”DP 144.4

Usa ka bag-ong tuyo maoy migahum sa iyang hunahuna karon. “Diha sa pinulongan sa Israel,” matod niya, “ang mga salmos giawit sa templo ni Jehova; ug dili ba ang ebanghelyo magsulti sa pinulongan sa England sa among taliwala?... Magbaton ba ang iglesya og kubus nga kahayag sa udto kay sa kadlawon?... Ang mga Cristohanon kinahanglan magbasa sa Bag-ong Tugon diha sa ilang lumad nga pinulongan.” Diha sa taliwala sa mga doktor ug mga magtutudlo sa simbahan adunay panagsumpaki. Pinaagi lamang sa Biblia ang mga tawo makadangat sa kamatuuran. “Ang usa ka tawo magtoo niini nga doktor, ang uban lain usab.... Ang matag usa niini nga mga magsusulat nagkasumpakiay sa ilang kaugalingon. Karon, unsaon naman nato pag-ila kaniya nga maoy nagsulti sa husto gikan sa usa nga nagsulti og sayup?... Unsaon?... Pinaagi lang gayud sa Pulong sa Dios.— Ibid., 18, ch. 4.DP 145.1

Wala madugay sa human niadto nga ang usa ka maalamon nga doktor nga Catolico, nga nakiglalis kaniya, nakaingon: “Maayo pa alang kanato nga walay kasugoan sa Dios kay sa walay papa.” Mitubag si Tyndale: “Ako magasupak sa papa ug sa tanan niyang kasugoan; ug kon luwason sa Dios ang akong kinabuhi, sa daghan pang katuigan akong matudloan ang bata nga nagdaro sa labaw pa ka daghang nahibaloan bahin sa Kasulatan kay kanimo.”—Anderson, ANNALS OF THE ENGUSH BIBLE, pahina 19.DP 145.2

Ang tuyo nga iyang nasugdan sa paghigugma, sa paghatag sa Bag-ong Tugon ngadto sa katawhan diha sa ilang pinulongan, napamatud-an na karon, ug midali siya sa pagsugod sa buluhaton. Gipalayas gikan sa iyang puluy-anan pinaagi sa paglutos, miadto siya sa London, ug didto sulud sa usa ka panahon nagpadayon sa buhat nga wala mabalda. Apan miabut na usab ang pagpugus sa mga papista sa pagpalayas kaniya. Ang tibuuk England daw sirado batok kaniya, ug nakahukum siya sa pagdangup sa Germany. Dinhi iyang gisugdan ang pagpatik sa Bag-ong Tugon sa English. Makaduha ka besis gipahunong ang buhat; apan sa did-an siya sa pagpatik sa usa ka siyudad, moadto siya sa lain. Sa katapusan miadto siya sa Worms, diin sa milabay nga pila ka tuig, si Luther nanalipod sa ebanghelyo atubangan sa Diet. Nianang karaan nga dakbayan adunay daghang mga higala sa Repormasyon, ug didto si Tyndale nagpadayon sa iyang buhat nga wala nay dugang nga pagbabag. Tulo ka libo ka kopya sa Bag-ong Tugon dali ra nahuman, ug lain na usab nga hulad gipatik sa mao nga tuig.DP 145.3

Uban sa dakung kainiton ug paglahutay nagpadayon siya sa iyang mga buluhaton. Bisan pa sa pagbantay sa mga tinugyanan sa kagamhanan sa England sa ilang mga dunggoanan uban sa higpit nga pagtukaw, ang pulong sa Dios sa daghang tinago nga paagi nakaabut sa London, ug didto gipangtagtag sa tibuuk nasod. Misulay ang mga papista sa pagsumpo sa kamatuuran, apan kawang lamang. Ang obispo sa Durham usa ka panahon niana mipalit sa usa ka tigbaligya og libro nga higala ni Tyndale sa tanang niyang pundo sa mga Biblia, alang sa tuyo nga pagsunog niini, sa paghunahuna nga dako kini og mahimo sa pagbabag sa buhat. Apan, ang salapi nga halin sa mga Biblia mao hinoon ang gigamit sa pagpalit og ginamiton alang sa bag-o ug labi pa ka maayo nga hulad, nga kon wala pa kini, dili unta mapatik. Sa nabilanggo na si Tyndale sa ulahi, gitanyagan siya og kagawasan ubus sa kondisyon nga iyang itugyan ang mga ngalan sa nitabang kaniya sa paggasto alang sa pagpatik sa iyang mga Biblia. Iyang gitubag nga ang obispo sa Durham nakahimo og labaw pa kadako kay sa bisan kinsa nga tawo; kay sa iyang pagpalit sa tanang libro nga nahabilin sa dakung kantidad, nakahimo siya pagpadayon sa buhat uban sa maayong kadasig.DP 145.4

Gibudhian si Tyndale ngadto sa kamut sa iyang mga kaaway ug sa usa ka panahon niana nagantos siya sa pagkabinilanggo sulud sa pila ka mga bulan. Sa katapusan nagsaksi siya alang sa iyang pagtoo pinaagi sa kamatayon sa usa ka martir; apan ang mga hinagiban nga iyang giandam nakahimo sa uban nga mga sundalo sa pakiggubat latas sa mga kasiglohan hangtod sa atong panahon karon.DP 145.5

Si Latimer nagpamatuud sa pulpito nga ang Biblia kinahanglan mabasa sa pinulongan sa katawhan. Ang Magsusulat sa Balaang Kasulatan, matod niya, “mao ang Dios mismo;” ug kini nga Kasulatan nakaambit sa gahum ug sa pagkawalay katapusan sa iyang Magsusulat. Walay hari, ni emperador, mahistrado, ug magmamando...apan ang tanan kinahanglan motuman...sa Iyang balaan nga pulong.” Magmatngon kita nianang mga laing dalan, apan himoon nga ang pulong sa Dios maggiya kanato. “Dili kita maglakaw sunud...atong mga ginikanan, ni magsusi sa ilang gibuhat, apan kon unsa ang angay unta nila nga himoon.”—“Hugh Latimer, “FIRST SERMON PREACHED BEFORE KING EDWARD VI.”DP 146.1

Si Barnes ug si Frith, ang matinud-anon nga mga higala ni Tyndale, mitindog aron sa paglaban sa kamatuuran. Ang mga Ridlys ug mga Cranmer misunud. Kini nga mga pangulo sa English Reformation mga maalam, ug ang kadaghanan kanila giila sa hataas nga pagtahod sa ilang kakugi ug pagkadiosnon sa katilingban sa mga Romanista. Ang ilang pagsupak sa papado maoy resulta sa ilang kahibalo sa mga sayup sa “balaan nga kaulohan.” Ang ilang pagkasinati sa mga misteryo sa Babilonya nagdugang sa ilang gahum sa pagpamatuud batok kaniya.DP 146.2

“Karon mobungat ako og talagsaon nga pangutana,” matod ni Latimer, “Kinsa ang labing makugihon nga obispo sa England?... Akong nakita ang inyong pagpaminaw ug gusto nga ako siyang nganlan. Sultihan ko kamo. Ang yawa.... Dili gayud siya mohawa sa iyang parokya; tawga siya kon gusto ninyo, anaa siya kanunay sa balay;... kanunay siya nagkuput sa iyang daro.... Dili gayud siya ninyo makita nga natulog, ipasalig ko kaninyo.... Kon diin magpuyo ang yawa, didto usab nangawala ang mga libro, ug motindog pagbanos ang mga kandila; isalikway ang mga Biblia, ug pulihan sa mga rosaryo; isalikway ang kahayag sa ebanghelyo, ug mobanus ang kahayag sa mga kandila, Oo, sa udtong tutok;...pagpaubus sa krus ni Cristo, dayon pag-isa sa pitaka sa purgatoryo;...pagsalikway sa pagpabisti sa mga hubo, sa mga kabus, sa mga bakol, pagbarog sa mga dayandayan sa pagpabisti sa mga larawan ug ang pagdayandayan sa katahum pinaagi sa bililhong mga bato; pagbayaw sa tawhanong mga tulumanon ug sa iyang mga kasugoan, pagpaubus sa tulumanon sa Dios ug sa Iyang balaang pulong.... Maayo unta nga ang atong kaparian magmakugihon sa pagsabwag sa binhi sa maayong doktrina, samtang si Satanas nagapugas og sagbot ug sampinit!”— Ibid., “SERMON OF THE PLOUGH.”DP 146.3

Ang dakung patukuranan nga gibatonan niini nga mga repormador—sama sa gibarogan sa mga Waldenses, ni Wycliffe, ni John Huss, ni Luther, Zwingle, ug niadtong nakig-usa kanila—mao ang pagkadili masayup sa Balaang Kasulatan ingon nga maoy sukdanan sa pagtoo ug buhat. Wala nila tagda ang katungud sa mga papa, mga konsilyo, mga Amahan, ug mga hari, sa paggahum sa kaisipan kon bahin na sa rilihiyon. Ang Biblia maoy ilang kagamhanan, ug pinaagi sa pagtolon-an niini ang tanang doktrina ug mga pagangkon pagasulayan. Ang pagtoo sa Dios ug sa Iyang pulong maoy nakapalig-on niining balaan nga mga tawo samtang ilang gitahan ang ilang kinabuhi ngadto sa bitayan. “Magmalipayon kamo,” matod ni Latimer ngadto sa iyang isigkamartir samtang ang mga siga hapit na nakapahilum sa ilang mga tingog, “niining adlawa atong dagkotan kana nga kandila sa England, maingon nga ako nagsalig, nga pinaagi sa grasya sa Dios dili gayud kini mapalong.”— WORKS OF HUGH LATIMER, vol. 1, p. 13.DP 146.4

Sa Scotland ang binhi sa kamatuuran nga gisabwag ni Columba ug sa iyang mga kaubanan sa buhat wala gayud maguba sa hingpit. Sa kagatusan ka mga tuig human ang mga simbahan sa England magpasakup sa Roma, kadtong taga-Scotland nagbaton sa ilang kagawasan. Hinoon, sa ikanapulo ug duha ka siglo, naugmad ang papado dinhi, ug walay dakbayan nga nakabaton sa iyang hingpit nga pagbulotan. Wala nay laing dapit nga molabaw pa ka halalum ang kangitngit kay sa dinhi. Apan miabut gihapon ang bidlisiw sa kahayag sa paglagbas sa kangitngit, ug naghatag og paglaum sa umaabot nga adlaw. Ang mga Lollards gikan sa England, uban sa ilang mga Biblia ug mga pagtolon-an ni Wycliffe, nakatabang og dako sa pagtipig sa kahibalo sa ebanghelyo, ug ang matag siglo adunay iyang mga saksi ug mga martir.DP 146.5

Sa pagbukas sa Dakung Repormasyon miabut ang mga sinulat ni Luther, ug dayon kang Tyndale nga Bag-ong Tugon sa English. Wala mabantayi sa taga simbahan, kining mga mensahero hilum nga milatas sa kabungturan ug kawalugan, nagdagkot sa bag-o nga kinabuhi sa sulo sa kamatuuran nga hapit na gayud mapalong sa Scotland, ug sa pagguba sa binuhatan sa pagpangdaogdaog sa Roma sulud sa kasiglohan.DP 147.1

Dayon ang dugo sa mga martir naghatag og lab-as nga kusog sa kalihukan. Ang papista nga mga pangulo, nga kalit lang nahigmata ngadto sa katalagman nga naghulga sa ilang kawsa, nagdala ngadto sa bitayan sa pila ka mga labing halangdon ug labing pinasidunggan nga mga anak sa Scotland. Nagtukod sila og usa ka pulpito, nga dinhi ang mga pulong niining himatyon nga mga saksi nadungog sa tibuuk yuta, naglipay sa mga kalag sa katawhan sa walay kamatayon nga katuyoan sa pagtangkas sa mga gapus sa Roma.DP 147.2

Si Hamilton ug si Wishart, mga harianon sa kinaiya ug sa pagkahimugso, nga adunay hataas nga kutay sa kaliwatan sa labaw pa ka mapainubsanon nga mga tinun-an, nagtugyan sa ilang mga kinabuhi didto sa bitayan. Apan gikan sa nagsiga nga pundok sa sugnod ni Wishart adunay miabut nga usa ka butang nga dili mapahilum sa mga siga, ang usa nga ubus sa pagmando sa Dios maoy mobagting sa kampana sa kamatayon sa papado didto sa Scotland.DP 147.3

Si John Knox mitalikod gikan sa mga tradisyon ug sa mga tinago nga katingalahan sa simbahan, aron siya mokaon diha sa mga kamatuuran sa pulong sa Dios; ug ang pagtolon-an ni Wishart maoy nagpalig-on sa iyang tinguha sa pagbiya sa pagkasinakup sa Roma, ug miipon uban sa mga linutos nga mga repormador.DP 147.4

Giawhag sa iyang kaubanan sa pagpangatungdanan sa pagkamagwawali, mikupos iya uban sa pagkurog sa katungdanan, ug sa paglabay lamang sa mga adlaw sa iyang pag-inusara sa pagpuyo ug masakit nga pakigbisog sa iyang kaugalingon nga mitugot siya. Apan sa iyang pagdawat sa maong katungdanan, nagpadayon siya sa unahan uban sa dili na mausab nga panaad ug dili malisang nga kaisog samtang magpadayon pa ang iyang kinabuhi. Kining matinud-anon sa kasingkasing nga repor mador dili mahadlok sa dagway sa tawo. Ang mga siga sa kalayo sa iyang palibot, nakapadugang lang hinoon sa iyang kakugi ngadto sa labaw pa ka kusog. Uban sa atsa sa madaogdaogon nga sa kakuyaw nagbitay ibabaw sa iyang ulo, nagatindog siya sa iyang baroganan, nga ang toong kamut nagbunal sa kusog nga mga hampak ug ang walang kamut aron sa pagbungkag sa pagsimba og mga dyosdyos.DP 147.5

Sa pagpaatubang kaniya sa reyna sa Scotlnad, sa kang kinsang presensya ang kaisog sa daghang mga pangulo sa mga Protestante nangawala, si John Knox naghimo sa dili mapasalaag nga pagsaksi alang sa kamatuuran. Dili siya madani pinaagi sa mga parayeg; wala siya malisang atubangan sa mga paghulga. Ang reyna nagpasangil kaniya ingon nga erehes. Siya nagatudlo sa mga tawo sa pagdawat sa rilihiyon nga gidili sa Estado, nagpamatuud siya, ug busa nakalapas siya sa sugo sa Dios sa pag-awhag sa mga sakup sa pagtuman sa ilang mga prinsipe. Si Knox mitubag sa hugut:DP 147.6

“Ingon nga ang matuud nga rilihiyon wala magdawat sa iyang sinugdanan ni sa iyang kagahum gikan sa mga prinsipe, kundili gikan lamang sa walay katapusan nga Dios, mao man usab ang mga sakup niini dili mahigut sa pagpahaum sa ilang rilihiyon sumala sa gusto sa ilang mga prinsipe. Kay sagad kaayo nga ang mga prinsipe mao ang labing ignorante sa tanan bahin sa matuud nga rilihiyon.... Kon ang tanang kaliwatan ni Abraham nagagikan pa sa rilihiyon ni Faraon, kinsa dugay kaayo nasakup, naghangyo ako madam, unsa man unta nga rilihiyon ang ania sa kalibutan? Ug kon ang tanan sa kaadlawan sa mga apostoles nagbaton pa sa rilihiyon sa Romanhon nga mga emperador, naghangyo ako kanimo madam, unsa kaha nga matang sa rilihiyon dinhi sa yuta?... Busa, madam, tingali imong masabtan nga ang mga sakup dili mahigut sa rilihiyon sa ilang mga prinsipe, bisan og sugoon pa sila sa pagtuman kanila.” Matod ni Mary: “Inyong hubaron ang Kasulatan sa usa ka paagi, ug sila [ang Romanista nga mga magtutudlol maghubad sa lahi nga paagi; kinsa man ang akong toohan, ug kinsa man ang mahimong maghuhukum?”DP 147.7

‘Tumoo kamo sa Dios, nga sa tin-aw nagasulti sa Iyang Pulong,” mitubag ang repormador; “ug dugang pa sa gitudlo kaninyo sa pulong, dili kamo motoo sa usa ni sa uban. Ang pulong sa Dios tin-aw, ug kon adunay usa bisan hain dapit nga makalibog, ang Balaang Espiritu, nga dili gayud magasupak sa Iyang kaugalingon, magpasabut niini sa labaw pa ka tin-aw sa ubang mga dapit, aron nga walay magpabilin nga pagduhaduha gawas niadtong magmagahi sa pagpabilin nga ignorante.”—David Laing, THE COLLECTED WORKS OF JOHN KNOX, vol. 2, pp. 281,284.DP 148.1

Mao kadtong mga kamatuuran ang gisulti sa repormador nga walay kahadlok, bisan pa sa katalagman sa iyang kinabuhi, ngadto sa hari. Sa sama nga walay pagkabalhin nga kaisog nagpadayon siya sa iyang tuyo, nagampo ug nakigaway sa mga gubat sa Ginoo, hangtod ang Scotland nakagawas sa papado.DP 148.2

Sa England ang pagkaugmad sa Protes-tantismo ingon nga maoy nasudnon nga rilihiyon nagkahanaw, apan wala sa hingpit makahunong, sa pagpanglutos. Bisan og daghan sa mga doktrina sa Roma ang gisalikway, daghan sa mga dagway niini ang nagpabilin. Ang pagkalabing hataas sa papa gisalikway, ug sa iyang dapit ang hari maoy gituboy sa trono ingon nga maoy ulo sa simbahan. Sa serbisyo sa simbahan aduna gihapon pagbiya gikan sa pagkaputli ug kayano sa ebanghelyo. Ang dakung patukuranan sa rilihiyosong kagawasan wala pa gihapon masabti. Bisan og ang makalilisang nga mga minaldito sa Roma gigamit batok sa erehes nga pagtolon-an apan dili sa kanunay ngadto sa mga pangulo sa Protestante, apan sa gihapon ang katungud sa matag usa ka tawo sa pagsimba sa Dios sumala sa iyang kaisipan wala ilha. Ang tanan gisugo sa pagdawat sa mga doktrina ug pagtuman sa mga paagi sa pagsimba nga gimando sa simbahan. Ang mga nagsupak nagantos sa paglutos, sa labaw ka dako o ka gamay nga kalisdanan, sulud sa ginatus ka mga tuig.DP 148.3

Sa ikapito ka siglo linibo ka mga ministro ang gipangtagak sa ilang mga katungdanan. Ang katawhan gidid-an, ilalum sa bug-at nga mga silot, pagkabilanggo, ug pagpalayas, sa pagtambong sa rilihiyoso nga mga tigum gawas kon kini giuyunan sa simbahan. Ang matinumanong mga kalag nga dili mapugngan sa pagtigum aron sa pagsimba sa Dios, napugus sa pagtigum sa ngiub nga mga agianan, sa tago nga mga lawak ibabaw sa atup, ug sa pila ka mga panahon, didto sa mga lasang sa tungang gabii. Ilalum sa kapasilungan nga lasang, nga usa ka templo nga tinukod sa Dios, kadtong nagkatibulaag ug gilutos nga mga anak sa Ginoo nanagtigum aron sa pagbubu sa ilang mga pagbati pinaagi sa pagampo ug pagdayeg. Apan bisan pa sa tanan nilang pagbantay, daghan ang nagantos alang sa ilang pagtoo. Nagsiot ang mga prisohan. Gibungkag ang mga pamilya. Daghan ang gipalayas ngadto sa langyaw nga kayutaan. Apan ang Dios nagauban sa Iyang katawhan, ug ang paglutos dili makabuntog sa pagpahilum sa ilang pamatuud. Daghan ang gipalayas latas sa kadagatan ngadto sa America, ug dinhi nagpabarog sa mga patukuranan sa sibil ug rilihiyoso nga kagawasan nga maoy panalipod ug himaya niini nga nasod.DP 148.4

Usab, sama sa kaadlawan sa mga apostoles, ang paglutos nahimong kalamboan sa ebanghelyo. Sa usa ka lang-og nga bilanggoan nga nagsiot sa mga gahian nga mga utangan ug mga kriminal, si John Bunyan naghanggap sa hangin sa langit; ug didto siya nagsulat sa iyang matahum nga sambingay sa panlakatan sa mga magpapanaw gikan sa yuta sa kalaglagan ngadto sa langitnong siyudad. Sulud sa duha ka gatus ka tuig kadtong tingog gikan sa bilanggoan sa Bedford nakasulti uban sa makalipay nga gahum ngadto sa kasingkasing sa katawhan. Ang sinulat nga PILGRIM’S PROGRESS ug GRACE ABOUNDING TO THE CHIEF OF SINNERS ni Bunyan nakagiya sa daghang mga tiil ngadto sa dalan sa kinabuhi.DP 148.5

Si Baxter, Flavel, Alleine, ug ubang mga tawo nga adunay hiyas, edukasyon, ug halalum nga Cristohanong kasinatian, mibarog sa kusganong paglaban sa pagtoo nga nahatag kanhi sa mga balaan. Ang buhat nga natapos niining mga tawhana, nga gidili ug gipangkugud sa balaod sa mga pangulo niining kalibutana, dili gayud mawala. Ang sinulat ni Flavel nga FOUNTAIN OF LIFE ug ang METHOD OF GRACE nakatudlo sa linibo kon unsaon nila pagtugyan sa ilang mga kalag ngadto kang Cristo. Ang sinulat ni Baxter nga REFORMED PASTOR nahimong panalangin ngadto sa daghan nga naghandum sa pagpabuhi sa buhat sa Dios, ug ang iyang SAINTS’ EVERLASTING REST nakahimo sa paggiya sa mga kalag ngadto sa “kapahulayan” nga nagapabilin gihapon alang sa katawhan sa Dios.DP 148.6

Usa ka gatus ka tuig sa ulahi, sa adlaw sa dakung adlaw sa espirituhanong kangitngit, si Whitefield ug ang mga Wesley mitungha ingon nga mga magdadala sa kahayag alang sa Dios. Ubus sa balaod sa naugmad nga iglesya, ang katawhan sa England naganam og daos-os sa ilang rilihiyoso nga kahimtang nga daw wala nay kalainan sa dili motoo og Dios. Ang natural religion maoy kinaham nga tonan sa mga pari, apil sa kadaghanan sa ilang teyolohiya. Ang anaa sa hatag-as nga hut-ong sa katilingban nangyam-id sa pagkadiosnon, ug nagpagarbo sa ilang kaugalingon nga ibabaw sila sa gitawag og panatiko. Ang yano nga hut-ong sa katilingban mga ignorante kaayo ug mga bisyoso, samtang ang simbahan walay kaisog o pagtoo sa dugang nga pagtabang sa nahagba nga kawsa sa kamatuuran.DP 149.1

Ang dakung dotrina sa pagpakamatarong pinaagi sa pagtoo, nga sa tin-aw gitudlo ni Luther, hapit mawala sa hingpit; ug ang pagtolon-an sa Romanista sa pagsalig sa mga maayong buhat alang sa kaluwasan, maoy mipuli niini. Si Whitefield ug ang mga Wesley, nga mga sakup sa naugmad nga simbahan, mainiton nga mga nangita alang sa kalooy sa Dios, ug kini gitudlo kanila kinahanglan sigurohan pinaagi sa maayong kinabuhi ug sa pagtuman sa mga tulumanon sa rilihiyon.DP 149.2

Usa niana ka panahon samtang nagbalatian si Charles Wesley, ug nagpaabot nalang sa kamatayon, gipangutana siya kon diin niya gisalig ang iyang paglaum sa kinabuhing dayon. Ang iyang tubag mao, “Akong nagamit ang akong labing maayong mga paningkamot sa pagalagad sa Dios.” Ang higala nga nangutana daw wala matagbaw sa iyang tubag, naghunahuna si Wesley: “Unsa! dili ba ang akong mga paningkamot igo na saligan? Iya ba akong tulisan sa akong mga paninguha? Wala na akoy laing saligan pa.”—John Whitehead, LIFE OF THE REV. CHARLES WESLEY, pahina 102. Mao kadto ang baga nga kangitngit nga mihugpa sa iglesya, nagtago sa paghinlo sa kasal-anan, nagtulis kang Cristo sa Iyang himaya, ug nagpabulag sa mga hunahuna sa katawhan gikan sa ilang bugtong paglaum sa ilang kaluwasan—ang dugo sa nalansang nga Manunubos.DP 149.3

Si Wesley ug ang iyang mga katabang nagiyahan ngadto sa kamatuuran nga ang matuud nga rilihiyon nahimutang diha sa kasingkasing, ug nga ang balaod sa Dios nanginlabut sa mga hunahuna ug sa mga sinultihan usab ug sa mga buhat. Nadani sa pagkakinahanglanon sa pagkabalaan sa kasingkasing ug sa pagkatarong sa panglihok sa gawas, nagalakaw sila sa mainitong bag-ong kinabuhi. Pinaagi sa labing makugihon ug mainampoon nga mga paningkamot naninguha sila sa pagbuntog sa mga kadaotan sa natural nga kasingkasing. Nagkinabuhi sila sa kinabuhi sa pagdumili sa kaugalingon, sa kalooy, ug pagpaubus, sa pagalagad sa dakung kabudlay ug sa pagkatakdo sa matag sukud nga ilang gihunahuna nga makatabang kanila sa pagbaton kon unsay ilang labing gihandum—kanang pagkabalaan nga makaseguro sa kahimuut sa Dios. Apan wala nila maabut ang tumong nga ilang gipangita. Kawang lamang ang ilang mga paningkamot sa pagpagawas sa ilang kaugalingon gikan sa pagkahinukman sa sala o sa pagbulag gikan sa gahum niini. Kini sama sa gihapon sa nasinati ni Luther nga pakigbisog sa iyang selda didto sa Erfurt. Kini sama sa gihapon nga pangutana nga nagsakit sa iyang kalag—“Unsaon sa tawo aron mamatarung sa atubangan sa Dios?” Job 9:2.DP 149.4

Ang mga kalayo sa balaan nga kamatuuran, nga hapit na mapalong sa halaran sa Protestantismo, nagkinahanglan madagkotan pag-usab gikan sa karaan nga sulo nga napasa sa mga katuigan gikan sa mga Cristohanon sa Bohemia. Human sa Repormasyon, ang Protestantismo sa Bohemia gitamakan sa pagpagawas sa mga sinaligan sa Roma. Ang tanang nagdumili sa pagsalikway sa kamatuuran napugus sa pagkalagiw. Ang uban niini nakadangup sa tagoanan didto sa Saxony, didto nagpadayon sa karaan nga pagtoo. Gikan sa kaliwatan niini nga mga Cristohanon nga ang kahayag miabut kang Wesley ug sa iyang mga katabang.DP 149.5

Si John ug Charles Wesley, human sa ilang pagkaordinar ngadto sa ministeryo, gipadala alang sa buluhaton ngadto sa America. Diha sa barko mao ang kaubanan nga mga Moravians. Ang kusog nga bagyo ilang nasugatan sa ilang pagpanaw, ug si John Wesley nag-atubang sa kamatayon, nagbati nga wala siyay kasigurohan sa kalinaw sa Dios. Apan ang mga German, sa pagkalahi, nagpakita sa ilang pagkakalma ug pagsalig nga wala niya masinatii.DP 150.1

“Dugay na kaayo ako,” matod niya, “naniid sa ilang dakung pagkamatinud-anon sa ilang kinaiya. Sa ilang pagpaubus nakahatag sila sa kanunay nga pagpamatuud pinaagi sa pagtuman niadtong bug-at nga mga pangatungdanan alang sa ubang mga pasahero nga walay usa sa mga English mohimo; alang niini ilang gihandum ug walay madawat nga suhol, nag-ingon, maayo kana alang sa ilang mapagarbohon nga mga kasingkasing, ug ang ilang mahigugmaon nga Manluluwas nakahimo og labaw pa alang kanila. Ug ang matag adlaw naghatag kanila og higayon sa pagpakita sa pagkalumo nga walay kasakit nga makatarog. Kon sila itukmod, bunalan, o tumbahon, mobangon gihapon sila ug mapahawa; ug wala silay pagbagolbol. Diha nay kahigayunan sa pagsukud kon napagawas ba sila gikan sa espiritu sa kahadlok, ug sa pagpagarbo usab, kasuko, ug panimalus. Taliwala sa mga awit nga maoy gigamit pagsugod sa ilang serbisyo, ang dagat miulbo, migisi sa dakung layag, nagtabon sa barko, ug napundok diha sa salog sa barko nga daw ang dakung kalalum milamoy na kanamo. Ang makalilisang nga pagsiyagit nagagikan taliwala sa mga English. Ang mga German kalma lang nga nagpadayon pag-awit. Nangutana ako sa usa kanila pagkahuman, ‘Wala ba ikaw mahadlok?’ Mitubag siya, ‘Nagpasalamat ako sa Dios, wala.’ Nangutana ako, ‘Wala ba mangahadlok ang inyong mga kababayenhan ug mga bata?’ Mitubag siya sa hinay, ‘Wala; ang among mga babaye ug mga bata dili mahadlok nga mamatay.’ “— Whitehead, LIFE OF THE REV. JOHN WESLEY, pahina 10.DP 150.2

Sa pag-abut didto sa Savannah, si Wesley sa hamubo nga panahon nagpuyo uban sa mga Moravians, ug natandog pag-ayo sa ilang Cristohanong panlihok. Sa usa sa ilang rilihiyoso nga serbisyo, sa dakung pagkalahi sa walay kinabuhi nga pormalidad sa Iglesya sa England, nagsulat siya: “Ang dakung pagkayano, ug usab sa pagkasolemne sa kinatibuk-an nakapakalimot kanako sa napulog pito ka gatus ka mga tuig nga nagpataliwala kanila, ug naghunahuna ako sa akong kaugalingon nga didto niadtong usa sa mga katiguman, diin ang dagway ug kahimtang wala diha; apan si Pablo, ang mananahi og tulda, o si Pedro, ang mananagat, maoy nangulo; apan uban sa pagpadayag sa espiritu ug sa gahum.”— Ibid., mga pahina 11, 12.DP 150.3

Sa iyang pagbalik sa England, si Wesley, ubus sa pahimangno sa usa ka magwawali nga Moravian, nahiabut sa labaw pa ka tinaw sa pagsabut sa pagtoo sumala sa Biblia. Nadani siya nga kinahanglan siya mobulag sa tanang pagsalig sa iyang kaugalingong mga buhat alang sa kaluwasan, ug kinahanglan mosalig sa hingpit sa “Kordero sa Dios nga nagakuha sa sala sa kalibutan.” Sa usa ka katiguman sa Moravian nga komunidad didto sa London, usa ka pamahayag gibasa gikan kang Luther, naghulagway sa kausaban diin ang Espiritu sa Dios magabuhat sulud sa kasingkasing sa magtotoo. Samtang naminaw si Wesley, napasiga ang pagtoo sa iyang kalag. “Akong gibati ang kahibulungan nga pagpainit sa akong kasingkasing,” matod niya. “Akong gibati nga nagsalig ako kang Cristo, kang Cristo lamang, alang sa kaluwasan: ug nahatag kanako ang kasigurohan nga Siya nagkuha sa akong mga sala, bisan ang akoa, ug nagluwas kanako gikan sa kasugoan sa sala ug kamatayon.”— Ibid., pahina 52.DP 150.4

Sulud sa dugay nga katuigan sa makapoy ug walay kalipay nga paningkamot—mga tuig sa bug-at nga pagdumili sa kaugalingon, sa pagpakaulaw ug pagpaubus—si Wesley nagtuman sa higpit sa iyang usa ka tumong sa pagpangita sa Dios. Karon iya nang nakaplagan Siya; ug iyang nakaplagan nga ang grasya nga iyang gihagoan sa pagdaog pinaagi sa mga pagampo ug mga puasa, pinaagi sa paghatag og mga limus, ug sa paghikalimot sa kaugalingon, maoy gasa nga, “walay salapi, ug walay bayad.”DP 150.5

Sa nalig-on na diha sa pagtoo kang Cristo, ang iyang tibuuk kalag nagkalayo uban sa handum sa pagsangyaw sa bisan diin sa kahibalo sa mahimayaong balita sa libre nga grasya sa Dios. “Akong gitanaw ang tibuuk kalibutan ingon nga akong parokya,” matod niya; “sa bisan unsa nga bahin niini, akong giila kini nga nakatuman sa husto, ug gimando nga katungdanan, sa pagpamatuud ngadto sa tanan nga mahigugma sa pagpatalinghog sa malipayong balita sa kaluwasan.”DP 150.6

Nagpadayon siya sa iyang higpit ug madumilion nga kinabuhi, dili na ingon nga basihanan kundili ang gisangputan sa pagtoo; dili na ang gamut, kundili ang bunga sa kabalaan. Ang grasya sa Dios diha kang Cristo maoy patukuranan sa pagtoo sa Cristohanon, ug kana nga grasya mapakita diha sa pagtuman. Ang kinabuhi ni Wesley natugyan ngadto sa pagwali sa dagkong kamatuuran nga iyang nadawat—ang pagpakamatarong pinaagi sa pagtoo diha sa nagahinlo nga dugo ni Cristo, ug ang makapabag-o nga gahum sa Balaang Espiritu nga diha sa kasingkasing magadala og bunga diha sa kinabuhi sumala sa panig-ingnan ni Cristo.DP 151.1

Si Whitefield ug ang mga Wesley giandam alang sa ilang buluhaton pinaagi sa hataas ug mahait nga personal nga mga pagbati sa ilang kaugalingong kahimtang ingon nga nangawala; ug aron sila makahimo sa paglahutay sa kalisdanan ingon nga mga maayong sundalo ni Cristo, gibutang sila ilalum sa kalayo sa kasuko, pagyagayaga, ug paglutos, sa unibersidad ug sa ilang pagsulud sa ministeryo. Sila ug ang pipila nga nalooy kanila gitamay sa pagtawag kanila nga mga Metodista pinaagi sa ilang dili diosnon nga mga isigkatinun-an—usa ka ngalan nga sa pagkakaron nga panahon giila kini nga dungganon ingon nga labing dakung denominasyon sa England ug America.DP 151.2

Ingon nga mga sakup sa Iglesya sa England, lig-on sila nga nadugtong sa mga matang sa ilang pagsimba, apan gipakitaan sila sa Ginoo sa Iyang pulong sa labaw pa ka hataas nga sulundan. Ang Balaang Espiritu nag-awhag kanila sa pagwali kang Cristo ug Siya nga gilansang. Ang gahum sa Labing Hataas nagtabang sa ilang mga buhat. Linibo ang nakasabut ug matuud nga nadani. Kinahanglanon nga kining mga karnero mapanalipdan gikan sa manunukub nga mga lubo. Si Wesley walay hunahuna sa pag-ugmad og bag-o nga denominasyon, apan iyang giorganisar sila ilalum sa gitawag kaniadto og Methodist Connection.DP 151.3

Misteryoso ug masulayon ang pagsupak nga nahibalag niini nga mga magwawali gikan sa naugmad nga iglesya; apan ang Dios, sa Iyang kaalam nagagahum sa mga hitabo aron sa pagpasugod sa Reporma sa iglesya mismo. Kon nagagikan pa kini sa hingpit sa gawas, dili unta kini makasulud sa dapit nga kini gikinahanglan pag-ayo. Apan ang mga magwawali sa pagpabuhi taga sulud man sa iglesya, ug nagbuhat sulud sa iglesya bisan diin sila makakaplag og kahigayunan, ang kamatuuran nakasulud diin unta ang mga ganghaan magpabilin nga sirado. Ang uban sa kaparian nangaukay sa kalang-og sa ilang moralidad, ug nahimong mga makugihon nga mga magwawali sa ilang mga parokya. Ang mga simbahan nga nabagtok sa pormalidad nabanhaw ngadto sa kinabuhi.DP 151.4

Sa panahon ni Wesley, sama sa tanang katuigan sa kasaysayan sa iglesya, mga tawo nga adunay nagkalainlaing mga hiyas nagabuhat sa ilang natudlo nga buluhaton. Wala sila magkahiusa sa matag usa ka punto sa doktrina, apan silang tanan napalihok sa Espiritu sa Dios, ug nahiusa sa mainiton nga tumong sa pagdaog og mga kalag ngadto kang Cristo. Ang mga kasungian tali kang Whitefield ug sa mga Wesley naghulga sa usa ka panahon niana sa pagbungol; apan sa ilang pagkakat-on sa kalumo sa tulunghaan ni Cristo, ang pagpailub ug pagkalooy maoy nagpasig-uli kanila. Wala silay panahon sa paglalisay, samtang ang kasaypanan ug kasal-anan nagdagsang sa bisan diin, ug ang mga makasasala naglugsong padulong sa kalaglagan.DP 151.5

Ang mga sulugoon sa Dios naglakaw sa batoon nga dalan. Mga tawo nga adunay inpluwensya ug kahibalo nagagamit sa ilang mga gahum batok kanila. Paglabay sa panahon daghan sa kaparian nagpakita sa tinud-anay nga pagsupak, ug gisirhan ang mga pultahan sa mga simbahan batok sa putli nga pagtoo ug sa nanagsangyaw niini. Ang paagi sa kaparian sa pagsupak kanila gikan sa mga pulpito, nakapapukaw sa gahum sa kangitngit, sa kaignorante ug kasal-anan. Sa makadaghang higayon si John Wesley nakaikyas sa kamatayon pinaagi sa milagro sa kalooy sa Dios. Samtang ang kasuko sa panon sa katawhan gitumong batok kaniya, ug daw wala nay kaikyasan, usa ka manulunda sa tawhanong dagway miduul sa iyang kiliran, ang panon sa katawhan miatras, ug ang alagad ni Cristo miagi sa kasigurohan gikan sa dapit sa katalagman.DP 151.6

Sa iyang pagkaluwas gikan sa kapungut sa panon sa katawhan sa usa niini ka higayon, si Wesley nag-ingon: “Daghan ang nagtinguha sa pagtumba kanako samtang naglugsong kami sa danglog nga agianan padulong sa lungsod; ug nanagpanghukum usab nga kon matumba ako sa yuta, dili na ako gayud makabangon. Apan wala gayud ako mapangdol, bisan gamay nalang ka pagkadalin-as, hangtod nga nakagawas ako sa hingpit gikan sa ilang mga kamut.... Bisan daghan ang nakigbisog sa pagkuput sa akong kwelyo, aron pagtumba kanako dili gayud sila makahimo sa pagkuput; usa ra ang nakakuput sa sapaw sa akong kupo sa hawak, nga dali rang nagisi ug nahabilin sa iyang kamut, ang usa ka sapaw, nga sa bulsa adunay papel de banko, nagisi ang katunga. Usa ka tawong kusgan nga duul sa akong likod, mibunal kanako sa makadaghan sa dakung sanga sa kahoy; nga kon iya pa akong gibunalan sa luyo sa akong ulo, dili na unta siya maglisod pa. Apan sa matag bunal nga dili makaigo, wala ako mahibalo kon naunsa kadto; kay dili man ako makalihok sa too ni sa wala nga kamut.... Lain na usab ang nagdali pagsuut sa duut sa katawhan nagbandira na sa iyang bukton aron sa pagbunal, ug sa kalit iyang gibutang kini, ug igo lang siya nakahapuhap sa akong ulo nga nag-ingon, “Pagkahumok sa iyang buhok.”... Ang unang mga tawo kinsang mga kasingkasing nabalhin mao ang mga bayani sa lungsod, kapitan sa mga bugoy sa tanang okasyon, ang usa kanila nakadaog sa away sa mga tanaman sa oso....DP 152.1

“Apan daw unsa ka lumo sa mga paagi sa Dios sa pagandam kanamo alang sa Iyang kabubut-on! Duha ka tuig nga milabay, usa ka bareta sa bika mipangos sa akong mga abaga. Sa pagkasunud tuig naigo ako sa gilabay nga bato taliwala sa akong duha ka mata. Sa miaging bulan nakadawat ako og usa ka bunal, ug karong gabii duha; usa sa wala pa kami moabut sa lungsod, ug ang usa sa paggawas na namo; apan daw wala lang nako batia; kay bisan ang usa ka tawo mohampak sa akong dughan sa tibuuk niyang kusog, ug ang laing tawo misumbag sa akong baba sa kakusog nga milugwa dayon ang dugo, wala ko magbati og kasakit sa bisan unsa nga paghampak kay daw igo lang ako gitandog og uhot.”—John Wesley, WORKS, vol. 3, pp. 297, 298.DP 152.2

Ang mga Methodist niadtong unang mga adlaw—ang mga tawo ug ang mga magwawali usab—nagantos sa pagtamay ug paglutos, gikan sa mga sakup sa simbahan ug sa mga dili rilihiyoso nga kanunay gipasuko sa ilang pagbutangbutang og mga sayup. Gipaatubang sila sa mga hukmanan sa hustisya—sa ngalan lamang, kay nihit kaayo ang hustisya sa mga hukmanan niadtong panahona. Sagad sila magantos sa pagpasakit sa ilang mga manglulutos. Ang mga bugoy mamalaybalay, mangguba sa mga aparador ug ubang mga butang, bisan unsa nalang ang ilang mapilian, ug abusahan sa pagpasakit ang mga lalaki, mga babaye, ug mga kabataan. Sa ubang mga higayon, adunay mga pahibalo sa publiko nga ipapilit, manawag niadtong gusto motabang sa pagpamuak og mga bintana ug manulis og mga balay sa mga Methodist sa pagtigum sa gitakda nga dapit ug panahon. Kining dayag nga paglapas sa tawhanon ug diosnon nga balaod gibuhat batok sa mga tawo kansang pasangil mao lamang ang pagpatipas sa mga tiil sa mga makasasala gikan sa dalan sa kalaglagan ngadto sa dalan sa pagkabalaan.DP 152.3

Matod ni John Wesley, bahin sa mga sumbong batok kaniya ug sa iyang mga ka-tabang: “Ang uban nagsumbong nga ang mga doktrina niining mga tawhana bakak, sayup, ug madasigon; nga bag-o kini sila ug wala pa sukad madunggi hangtod niining ulahi; nga sila ila sa mga Quaker, panatiko, ug iya sa papa. Kining tibuuk nga pagkasalingkapaw giputol na gikan sa mga gamut, nga napakita na sa kinatibuk-an nga ang matag sanga niini nga doktrina maoy tinaw nga doktrina sa Kasulatan nga gihubad sa atong kaugalingong simbahan. Busa dili mahimo nga bakak kini o sayup, basta magpabilin nga husto ang Kasulatan.” Ang uban nagsumbong, ‘higpit kaayo ang ilang mga doktrina; nga ilang gipagamyan pag- ayo ang dalan sa Langit;’ Ug nga kini sa pagkamatuud ang orihinal nga pagsupak, (nga mao lamang kining usa sa pila ka panahon,) ug sa tago didto sa ilalum sa kapin sa usa pa ka libo, nga nagpakita sa nagkalainlaing dagway. Apan nakahimo ba sila sa pagpahigpit pa og dugang sa dalan ngadto sa Langit kay sa gihimo sa Ginoo ug sa Iyang mga apostoles? Labi pa ba ka higpit ang ilang mga doktrina kay sa anaa sa Biblia? Palandunga ang pila lamang ka mga tin-aw nga teksto: ‘Higugmaon mo ang Ginoo nga imong Dios sa tibuok mong kasingkasing, ug sa tibuok mong kalag, ug sa tibuok mong kusog, ug sa tibuok mong hunahuna; ug ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.’ ‘Ang matag pulong nga walay kapuslanan nga isulti sa mga tawo, sila maghatag og husay niini sa adlaw sa paghukom.’ ‘Busa, kon magakaon kamo o magainum, o magabuhat sa bisan unsa, buhata ninyo kining tanan aron sa paghimaya sa Dios.’DP 152.4

Kon labaw pa kahigpit ang ilang doktrina kay niini, sila ang mabasol; apan nahibalo kamo sa inyong kaisipan nga dili kini matuud. Ug kinsa ba nga makahimo sa bisan usa ka tuldok sa pagpakubus sa kahigpit nga dili makadaot sa pulong sa Dios? Makaplagan pa ang usa ka piniyalan sa Dios nga matinumanon kon iyang ilisan ang bisan unsa nga bahin nianang balaanon nga pamatuud? Dili. Siya dili makapahuyang; wala siyay mapahumok; mapugus siya sa pagpamatuud ngadto sa tanang tawo, dili ako makahimo sa pagpaubus sa Kasulatan sumala sa inyong gusto. Kinahanglan mosaka kamo ngadto niini, o mangalaglag kamo sa dayon. Ang naandan nga pagtuaw mao, Ang pagkawalay kalooy niining mga tawhana! Dili ba sila maloloy-on? Sa unsang bahina? Wala ba sila magpakaon sa mga gutum ug magpabisti sa mga hubo? Dili; dili mao kanang butanga; wala sila makulangi niini, kundili wala gayud silay kalooy sa paghukum; naghunahuna sila nga walay maluwas gawas niadtong nagsunud kanila.”— Ibid., vol. 3, mga pahina 152, 153.DP 153.1

Ang pagkahuyang sa espirituwal sa England sa wala pa ang panahon ni Wesley, sa dakung bahin mao ang resulta sa pagtolon-an nga Antinomian o dili pagtuman sa moral nga kasugoan. Daghan ang nagpama tuud nga gibungkag ni Cristo ang balaod moral, ug ang mga Cristohanon dili na ilalum sa katungdanan sa pagtuman niini; nga ang magtotoo napahigawas na gikan sa “pagkaulipon sa mga maayong buhat.” Ang uban, bisan og nagangkon sa pagkadili mawala sa balaod, nagpamatuud nga dili na kinahanglanon alang sa mga ministro nga magtambag sa mga tawo sa pagtuman sa mga kalagdaan niini, tungud kay ang mga pinili sa Dios alang sa kaluwasan, “pinaagi sa dili mapugngan nga pagbati sa diosnong grasya, mandoan ngadto sa pagkinabuhi sa pagkabalaan ug pagkamaayo,” samtang kadtong padulong ngadto sa kalaglagan “wala na sa silay gahum sa pagtuman sa diosnon nga balaod.”DP 153.2

Ang uban, nagtoo usab nga “ang mga pinili dili na mahulog gikan sa grasya o mabawian sa diosnong kalooy,” niabut sa labaw pa ka piligro nga pagtoo nga “ang mga daotan nga mga binuhatan dili gayud kana sala, ni isipon ingon nga mga kahimtang sa paglapas sa diosnong balaod, ug tungud niini wala na silay higayon sa pagsugid sa ilang mga sala o sa pagbulag kanila pinaagi sa paghinulsul.”—McClintock and Strong, CYCLOPEDIA, art. “Antinomians.” Busa, sila nagpamatuud nga bisan ang usa ka labing daotan sa mga sala, “nga giila sa tibuuk kalibutan nga usa ka dakung paglapas sa diosnong balaod, dili kini sala sa pagtan-aw sa Dios,” kon kini nahimo sa usa sa mga pinili, “tungud kay kini usa sa mga kinaiyahan sa mga pinili, nga dili sila makabuhat sa bisan unsang butanga nga makapasuko sa Dios o gidili sa balaod.”DP 153.3

Kining mananapon nga doktrina mao ra gihapon ingon nga gitudlo sa ulahi sa mga inila nga mga magtutudlo ug mga teyologo—nga “walay dili mausab nga balaang kasugoan ingon nga sulundan sa katarong, apan ang sulundan sa moralidad gitumbok mismo sa komunidad, ug kanunay nga ubus sa pagbag-o. Kining tanan nga mga panghunahuna dinasig sa mao ra gihapon nga espiritu sa agalon—pinaagi kaniya kinsa, bisan taliwala sa mga hingpit nga mga lumulupyo sa langit, nagsugod sa iyang buhat sa paglaglag sa matarong nga mga pagpugong sa kasugoan sa Dios.DP 153.4

Ang doktrina sa mga balaan mga kaman-doan, nga sa walay pagkausab nagabuut sa kinaiya sa mga tawo, nakahatud sa daghan ngadto sa hingpit nga pagsalikway sa balaod sa Dios. Si Wesley makusganon nga nagsupak sa mga sayup sa Antinomian nga mga magtutudlo, ug nagpakita nga kini nga mga doktrina nga naghatud ngadto sa Antinomianismo dili uyon sa Kasulatan. “Ang grasya sa Dios nga nagadala og kaluwasan nagpakita sa tanang katawhan.” “Kini maayo ug kahimut-an sa pagtan-aw sa Dios nga atong Manluluwas, nga buut nga ang tanang tawo maluwas, ug modangat ngadto sa kahibalo sa kamatuuran. Kay adunay usa ka Dios, ug usa ka manlalaban taliwala sa Dios ug mga tawo, ang tawo nga si Cristo Jesus, kinsa nagahatag sa iyang kaugalingon ingon nga lukat alang sa tanan.” Tito 2:11; 1 Timoteo 2:3-6. Ang Espiritu sa Dios gihatag sa walay bayad, aron sa pagpakuput sa matag usa sa paagi sa kaluwasan. Busa si Cristo, “ang matuud nga Kahayag,” “nagpahayag sa matag usa ka tawo, kinsa nagsingabut sa kalibutan.” Juan 1:9. Ang mga tawo mangapakyas sa pagbaton sa kaluwasan tungud sa ilang tinuyo nga pagsalikway sa gasa sa kinabuhi.DP 153.5

Agi og tubag sa pagangkon nga sa kamatayon ni Cristo gibungkag na ang kalagdaan sa napulo ka sugo uban sa seremonyal nga balaod, miingon si Wesley: “Ang balaod moral, nga anaa sa napulo ka sugo, ug gipatuman sa mga propeta, wala niya bungkaga. Dili tuyo sa Iyang pag-anhi sa pagwala sa bisan unsa nga bahin niini. Mao kini nga balaod nga dili gayud mabungkag, nga ‘mobarug ingon nga lig-ong saksi sa Langit.’... Gikan pa kini sa sinugdan sa kalibutan, nga ‘nasulat dili sa mga papan nga bato,” kundili sa kasingkasing sa tanang mga anak sa katawhan sa paggula nila gikan sa mga kamut sa Magbubuhat. Ug bisan ang mga letra nga kanhi nasulat sa tudlo sa Dios sa dakung bahin napapas tungud sa sala, apan dili gayud sila mapapas sa hingpit, samtang kita aduna pay pag-ila tali sa maayo ug daotan. Ang matag bahin niini nga balaod kinahanglan ipatuman sa tanang tawo, ug sa tanang kaliwatan; nga wala magaagad og panahon o dapit, o sa bisan unsa nga mga kahimtang nga magsulay sa pag-usab, kundili nagaagad sa kinaiya sa Dios, ug sa kinaiyahan sa tawo, ug sa ilang dili mausab nga kadugtungan sa usa ngadto sa usa.DP 154.1

” ‘Wala ako moanhi sa pagbungkag, kondili sa pagtuman.’... Sa walay lantugi ang Iyang gipasabut niining dapita mao (sa kanunay uban sa tanan nga nag-una ug magsunud sa ulahi)—Ako mianhi sa pagpalig-on sa pagkahingpit niini, bisan pa sa unsang mga pagtabontabon sa mga tawo: Ako mianhi sa pagbutang niini sa bug-os ug tin-aw nga pagsabut bisan unsa ang kangitngit kanhi ug pagkalubog diha; Ako mianhi sa pagpamatuud sa tinuud ug hingpit nga kahulugan sa matag usa ka bahin niini; sa pagpakita sa gilay-on ug gilapdon, sa tibuuk nga sakup, sa matag sugo nga nasakup niini, ug sa gihabogon ug giladmon, ang dili mahunahuna nga kaputli ug pagkaespirituhanon sa tanang mga sanga niini.”—Wesley, sermon 25.DP 154.2

Gipamatuud ni Wesley ang hingpit nga panagkauyon sa balaod ug sa ebanghelyo. “Busa, ania dinhi ang labing suud nga pagkadugtong nga mahunahuna, tali sa balaod ug sa ebanghelyo. Sa usa ka bahin, ang balaod kanunay maghimo og dalan alang ug magtudlo kanato ngadto, sa ebanghelyo; sa laing bahin, ang ebanghelyo sa kanunany maghatud kanato ngadto sa dugang pa nga pagkatukma nga pagtuman sa balaod. Ang balaod, pananglitan, nagsugo kanato sa paghigugma sa Dios, sa paghigugma sa atong silingan, sa pagkamalumo, o pagkabalaan. Atong gibati nga dili kita takus alang niining mga butanga; Oo nga ‘pinaagi sa tawo dili kini mahimo;’ apan atong makita ang usa ka saad sa Dios sa paghatag kanato nianang gugma, ug sa paghimo kanato nga mapainubsanon, malumo, ug balaan; magakuput kita niining ebanghelyo, niining maayong mga balita; buhaton kini kanato sumala sa atong pagtoo; ug ‘ang pagkamatarong sa kasugoan matuman dinhi kanato,’ pinaagi sa pagtoo diha kang Cristo Jesus....DP 154.3

“Sa labing hataas nga hut-ong sa mga kaaway sa ebanghelyo ni Cristo,” matod ni Wesley, “mao sila nga sa dayag ug sa tin-aw ‘maghukum sa kasugoan’ mismo, ug ‘magsulti og daotan bahin sa kasugoan;’ kinsa maoy magtudlo sa mga tawo sa paglapas (pagwagtang, pagpaluag, paghubad gikan sa katungdanan niini) dili lamang sa usa niini, bisan sa labing gamay o labing dako, kundili sa tanang kasugoan sa usa lang ka hampak.... Ang labing kahibulungan sa tanang kahimtang nga naguban niining kusganon nga paglimbong, mao nga silang nagsalikway niini, nagtoo gayud nga sila nagpasidungog kang Cristo pinaagi sa pagbungkag sa Iyang balaod, ug sila nagpadako sa Iyang katungdanan, samtang sila nagaguba sa Iyang doktrina! Oo, ilang gipasidunggan Siya sama sa gihimo ni Judas, sa iyang pag-ingon, ‘Maghimaya ka, Agalon, ug mihalok Kaniya.’ Ug sa makatarunganon moingon Siya ngadto sa matag usa kanila, ‘Imo bang budhian ang Anak sa tawo uban sa usa ka halok?’ Dili ra kini maglahi kay sa pagbudhi Kaniya uban sa usa ka halok, sa paghisgot bahin sa Iyang dugo, ug pagkuha sa Iyang korona; sa pagpasiga sa bisan diing bahina sa Iyang kasugoan, aron ingnon nga nagpalambo sila sa Iyang ebanghelyo. Ni adunay usa nga makaikyas niini nga sumbong, kinsa magawali sa pagtoo nga sa ingon niana nga paagi, sa laktod o dili laktod mopahiklin sa bisan unsa nga sanga sa pagtuman; nga magwali kang Cristo aron sa pagwagtang, o pagpahuyang sa bisan unsa nga pamaagi, sa labing gamay sa mga kasugoan sa Dios.”— Ibid.DP 154.4

Alang niadtong nagaawhag nga “ang pagwali sa ebanghelyo maoy magatubag sa tanang tumong sa balaod,“si Wesley mitubag: “Mao kini sa hingpit among gisalikway. Dili kini makatubag sa unang tumong sa balaod, nga mao, ang pagpaila sa mga tawo bahin sa sala, ang pagpamata niadtong nangatulog gihapon sa ngilit sa impyerno.” Si apostol Pablo nagpamatuud nga “pinaagi sa kasugoan mag-abut ang pag-ila sa sala; ug hangtod nga ang tawo moangkon sa sala, mobati siya sa iyang panginahanglan sa makahinlo nga dugo ni Cristo.... ‘Sila nga maayo og lawas,’ ingon maoy pagpaniid mismo sa atong Ginoo, ‘wala magkinahanglan og mananambal, kundili sila nga nagmasakit lamang.’ Busa dili makatarunganon, ang pagtanyag og mananambal ngadto kanila nga maayog mga lawas, o bisan kadtong naghunahuna nga mamaayo. Imo una sila pailhon nga sila masakiton; kay kundili dili sila magpasalamat sa imong pagbuhat. Sama ra usab nga dili makatarunganon ang pagtanyag kang Cristo kanila kansang kasingkasing maayo, nga wala pa gayud magbalatian.”DP 155.1

Busa samtang magwali sa ebanghelyo sa grasya sa Dios, si Wesley sama sa iyang Agalon, naningkamot sa “pagpadako sa balaod, ug sa paghimo niini nga dungganon.” Iyang gibuhat sa matinumanon ang buluhaton nga gihatag sa Dios kaniya, ug mahimayaon ang mga sangputanan nga gitugot kaniya sa pagsaksi. Sa pagsira sa iyang hataas nga kutay sa iyang kinabuhi sa kapin sa kawaloan ka tuig—kapin sa tunga sa usa ka gatus ka mga tuig nga iyang gigamit sa ministeryo sa pagwali sa nagkalainlaing dapit—ang nagpaila nga mga sumusunod niya kapin sa tunga sa milyon ka mga kalag. Apan ang panon sa katawhan nga tungud sa iyang mga paghago natuboy gikan sa kalaglagan ug kaulawan sa sala ngadto sa labaw pa ka hataas ug kaputli sa kinabuhi, ug ang kadaghanon sa mga tawo nga pinaagi sa iyang pagpanudlo nakabaton sa labaw pa ka halalum ug madagayaon nga kasinatian, dili gayud maiisip hangtod nga ang panimalay sa mga tinubus pagatigumon ngadto sa gingharian sa Dios. Ang iyang kinabuhi naghatag og usa ka leksyon sa dili matukib nga bili ngadto sa matag usa ka Cristohanon. Hinaot nga kadto nga pagtoo ug pagpaubus, ang walay pagkakapoy nga kakugi, pagantos sa kaugalingon ug pagalagad niining sulugoon ni Cristo mapadayag unta sa mga simbahan karon!DP 155.2