Erikundikania ery’ekihugo ekitelangirawa n’ekikalangirawa, obuhererya bw’abalaika ba Nyamuhanga n’erikola ly’emirimu mibi bikanganibirwe ndeke omu masako, kandi biluka-lukene n’e historia y’omundu. Hali omutse owakakola ow’abandu eritendikirirya bati emirimu mibi yineho, obwo abalaika ababuyirire “abakahereraya busana n’abo abakendisyalya omwandu w’omulamo” (Abaebrania 1:14) bakalangirabo nga ni mirimuy’abaholi. Nikwa amasako syalikangiriraya ati abalaika baneho lisa, ababuya n’ababi, liriryo akakanganaya obwimiri obuteko kibulyo buti bano si mirimu ey’abaholi eyikalwa mubo. OO 511.1
Omundu abere atali ahangikwa, abalaika baby’ibaneho; kusangwa omugulu oyo emisingyi y’ekitaka muyahandwa, “esyongununu sy’engyakya-ngyakya musyimbira haguma, n’abagala ba Nyamuhanga abosi mubayitsangura.” Yobu 38:7. Enyuma w’eriwa ly’omundu abalaika mubatumwa eriyateya eririma, na kino kyabyaho isihali hatahola mundu na muguma. Omu buhangiranwa, abalaika nib’olulengo lw’endata oku bandu, kusangwa omusakangyi w’Esyonyimbo akabuga ati omundu mwakolwa ini “w’ahisiho kwilaba abalaika.” Esyonyimbo 8:5. OO 511.2
Amasako akatubwira oku muganzo, obutoki, n’olukengerwa eby’abanya-lubula, ng’ou bakundikenie n’egavumenti ya Nyamuhanga, kandi nibya n’oku buhugu obu bawite oku mubiri w’omulamo. “Omwami Mukulu abiriteka-teka ekitumbi kiwe ky’obwami elubula; kandi obwami bwuwe bulemire ebyosi. Kandi omuminyereri ati, “Munowa emirenge y’abalaika ibatimbire oku kitumbi ky’obwami embere omu kyumba ky’Omwami w’abami, bakalinda — “abalaika abalengererye omu kagala, abahererya buwe abakakola ekikamutsemesaya.” “ibakowa omulenge w’ekinywa kiwe.” Esyonyimbo 103:19-21; Eribisulirwa 5:11. Emitwalo n’emitwalo kandi ebigonye n’ebigonye nibo bakwenda b’obunya-lubula abo omuminyereri Daniel alangira. Omukwenda Paulo mwahulabo mu “Ekinzigiri.” Daniel 7:10; Abaebrania 12:22. Ng’abatumwa ba Nyamuhanga bakagenda n’eryanguha, ng’akarabyo.” (Ezekieli 1:14), olukengerwa lwabo ilukakangabagasanaya kutsibu, kandi ibakanguha kutsibu-tsibu bamuguluka. Omulaika oyuwabanika okw’isinda y’Omulamia’ oyu “Erisosa liwe lyabya ngʼerĩpalya lyʼobũtũkũ, nʼesyongimba siwe syabya nyeru-nyeru ngʼenzururu. Abateya mobatitimana busana nʼerimubaha, neryo mobabya ngʼabandu baholĩre.” Matayo 28:3,4. Iyo Senakeribu omunya-asuriya ow’emiyihalambo, omugulu agaya n’eritsuma Nyamuhanga, kandi amasagisya abanyaIsraeli ati akenditindabo, “mukyabanika omu kati k’ekiro ekyo omulaika w’Omwami Mukulu mwahuluka, neryo amatsitsima omu kilaliriro ky’aba Asuriya mw’abandu ebigonye igana liguma, makumi munani na batanu.” Eyo esyombangyi sy’abalwi imune n’Abasondoli n’abakulu b’emilondo y’amalwa,” mubatwibwa erilwa okw’ihe ly’amalwa erya Senakeribbu. Okw’eryo mwasubayo omu kihugo ky’ewabyo esisoni isinemumukunungula.” 2 Eky’abami 19:35. 2Eky’emyatsi y’Emigulu 32:21. OO 511.3
Abalaika bakatumawa oku mibiri y’olukogo oku bana ba Nyamuhanga. Mubatumwa oku Abrahamu ibane n’erilaganisya ly’emiyisa; mubatumwa oku syonyukyo sy’e Sodoma, batoke eritsunira iyo Loti omutunganene okw’itinda lyayo omu muliro; Mubatumwa oku Iriya inyakisiya inyahola busana n’enduhi haguma n’enzala inyane omu mbwarara; mubatumwa oku Erisa ibane n’esyogali n’esyosabayiri sy’omuliro syamatimba oku kayi kanyoho-nyoho omu syonzigu syiwe syamukingira; mubatumwa oku Daniel akasaba n’erisonda-sonda obwenge bw’obunya-lubula omu kyumba ky’eritwiramo esyombanza eky’omwami oyutasi Nyamuhanga, nibya n’omugulu bamuhira omu kyuna ky’esyondale bati simulye; mubatumwa oku Petero omugulu abya inyakayahola inyane omu kyuna ky’omuliki eky’amagets ekya Herodi; mubatumwa oku banya-muliki e Filipi; mubatumwa oku Paulo n’obw’abya nabo omu kiro ky’erihunga linene oku ngetsi; mubatumwa erikyungula obulengekania bwa Koroneri atoke eriyitegererya n’eryangirira engulu y’omulamo; mubatumwa erihongola iyo Petero n’omwatsi w’omulamo oku munya-mahanga — abalaika babuyirire kubabiribya ibanemuhererya abandu ba Nyamuhanga omu migulu yosi batya. OO 512.1
Omulaik’omuteya abirihebwa oku buli mukwami wa Kristo. Abateya ab’obunya-lubula bano bakabya esyongabo esy’abatunganene eriteyabo oku mubi. Kino Satani mwaminyakyo omugulu abuga ati: Yobu akasaga Nyamuhanga yo buyira, kwehi? Sulitamutimbyako olugutu n’oku nyumba yiwe, n’oku bosi obw’awite oku buli luhande, kwehi?” Yobu 1:9, 10. Emikolere eyo Nyamuhanga akategerayamo abandu buwe yikanganibirwe omu binywa by’omusakangyi w’Esyonyimbo biti: “Omulaika w’Omwami Mukulu akatimba oku bosi abakasaga Nyamuhanga kandi akatsunirabo.” Esyonyimbo 34:7. Omulamya abere akabuga oku bakamwikiriraya mwabuga ati: “Wuyirinde isiwagaya omuguma w’oku bana balere bano; kusangwa ngababwira, nyiti omulubula abalaika babo bakatungerera obusu bwa Tata wage.” Matayo 18:10. Abalaika abasombwerwe erihererya abana ba Nyamuhanga emigulu yosi bakalola oku busu bwa Nyamuhanga. OO 512.2
Ku litya abandu ba Nyamuhanga, ibane hakuhi n’obutoki n’eritsuro ery’omunya-mwami w’omwirimya oyuteyatwo, kandi ibane omu malwa n’ebikundi by’amalwa eby’ekibi, bakasika-sikibawa ng’oku hane obulindi bw’abalaika b’elubula. Erisikya-sikya ng’eryo siriribya hate bwaga bwalyo. Nyamuhanga Amabya inyabirilaganisya abana buwe b’olukogo n’obulindi, ni kusangwa hali ebitunga ebibi ebikala-kalire ebyo bangasanga-sangana — ebitunga bingyi ebiyiteka-tekire kandi ebiteluha, ebyo obubi bwabyo n’obutoki bwabyo sihali mundu oyuwangabya isyasibwo kutse eritendiyirindabwo akasigala inyane ndeke. OO 513.1
Emirimu mibi, oku nzuko bahangikawa isibawite kibi, babya bawite obuhangiranwa buguma, obutoki buguma, n’olukengerwa luguma n’abalaika babuyirire abali bakwenda ba Nyamuhanga lino. Nikwa babere babiriwa erilaba omu kibi bakayiboha haguma busana n’obuta-sikya Nyamuhanga n’erihery’abandu. Ibane buguma na Satani omw’ihona n’erilwa na Nyamuhanga, kandi haguma nayo bamaguswa erilwa omu lubula, emigulu yosi eyikakwamirirana babiribya ibanemukola haguma nayo omu malwa wuwe akalwa n’obuhoki bw’obunya-hubula. Amasako akatubwira oku bitunga byabo n’egavumenti yabo, kutse oku mitegekere yabo, oku menge wabo aw’olulengo lw’eyigulu, kandi n’oku by’eritsuro ebyo bateka-tekire erikola bakalwa n’obuholo n’etseme y’abandu. OO 513.2
Ehistoria y’Endagane Ngulu yikakanaya okw’ibyaho ly’emirimw’eyo n’emikolere yayo; nikwa lyabya omu butuku omugulu Kristo abya oku kihugo nimoemirimu mibi eyo yakanganaya obutoki bwayo omu muhanda owatsurumire kwilaba. Kristo abya inyasire okundeka-teka eyahiribawaho busana n’omulamo w’omundu, neryo Satani mwatwamo erikangania eritolera liwe ly’eritabala oku kihugo. Asangawa inyabiritok’erihiraho eriramya esyosanamu omu buli kitsweka ky’ekihugo erilusyaho omu kitsweka ky’e Palestina. Kristo mwasa erisyuta ekyakakala ky’elubula oku bandu b’oku kihugo ekyo kisa ekyasangawa isikiri kyolobera omutebya omu bwoswire. Hano amatoki abiri awakalwa mwabya inyakabuga, obuli butoki buti nibwo butaberekyo. Yesu abere akasanza amaboko wuwe w’olwanzo, inyakabirikira abosi abangabana eribuyirwa n’obuholo omw’iyo. Ebitunga by’omwirimya mubyalangira bti sibyabya n’eritabala oku bandu eriteko busubuliro, kandi mubayitegererya bati omubiri wa Kristo amalabamo ndeke, obulemi bwabo ibwamabya oku kalerembo. Satani mwabubura ng’endale eyibohirwe omu mahulula neryo amakolesya obutoki bwuwe n’erihitana linene oku mibiri n’oku mitima y’abandu. OO 513.3
Abandu eribya ibalimoemirimu mibi likanibirweko ndeke-ndeke omu ndagane Enyihya. Abandu ababya bakagalwa sibabya bakagalwa busana n’esyondwala esya lubereranyisa. Kristo abya inyanayitegererye ndeke ekyo abya akalwa nakyo, kandi mwaminyerera eribyaho ly’emirimu mibi n’emikolere yayo. OO 514.1
Eky’erilangirirako eky’eriswekya omuganzo wayo nga ni mungahi, n’obutoki bwayo, n’obutsurumi bwayo, kandi, oku lundi luhande n’obutoki bwa Kristo n’olukogo luwe nga ni bingahi bikanganibirwe omu luganikyo lw’amasako olw’erilamia abandu ababya kw’esyombinga e Gadara. Ababya kw’esyombinga aboibakalwa n’erikaga-kaganibwa lyosi, ibakalaka, eriburura erihulo, n’erirahya. Emilake yabo iyikosulaya ekyanya, ibayihutangalya n’erihutangalya abosi abahika kubo ku hakuhi. Eritsububukamoomusasi lyabo n’emibiri yabo eyiyitwire tagali n’obulengekania buhengemire ibikatsemesaya omunya-mwami w’omwirimya. Omuguma w’oku mirimu eyabya iyitabere oku babya bakagalwa abo mwabuga ati: ” Neryo Yesu mwabũlyakyo ati, Erĩna lyawe uwendi kwehĩ? Naye mwamũsũbĩrya ati, Erĩna lyage ĩngye Milondo; kusangwa tuli bangi.” Mariko 5:9. Omu mahe w’ekinya-roma e legyoni yabya yikabyamoabalume abalwi ebigonye bisatu erihika oku bigonye bitanu. Amahe wa Satani nago alimoebikundi by’amalwa, n’ekikundi ky’abalwi kiguma eky’esyombinga hino ikikabyamoemirimu eyihikire legyoni nguma OO 514.2
Okw’ilagira lya yesu, emirimu mibi eyo muyalwa omu bandu obu yabyamwo, yamasigabo ibanikere n’eritekana ahali ebisandu by’omulamia. Ibabirigonda, ini bamenge kandi ibatekene. Nikwa esyombinga musyaligirwa eryingira omu syongulube n’eribiriryasyo omu ngetsi; neryo oku bikali b’eGedara eritalya esyongulube syabo mulyalenga emiyisa eyo Kristo ahira kubo. Neryo omulamya munya-lubula oyo mubamusaba erilwa omu kitsweka ekyo. Kino nikyo Satani asonda inyahambirira. Omw’ihingikira eritalya eritungo ly’abandu ly’oku Yesu, mwabukya obuba bw’eriyiminyako bw’omu bandu n’erikakiryabo okw’ihulikirira ebinywa bya Kristo. Satani akikala akabihira abakristo ati nibo bakaletera abandu bw’eritalya eby’obuteke bwabo, obuhanya n’eryagalwa, omu kitwsa ky’erireka eritsweba likabya aho wabolyo — okw’iyo n’oku bandu buwe. OO 514.3
Nikwa ebilubirirwa bya Kristo mubitakakiribwa. Mwaligira emirimu mibi eyo eritinda obuhyo bw’esyongulube ng’omusindo w’eritsumangiramu abayud’abo ababya batungire esyonyama situwene hino busana n’eritungo. Kristo kw’atalihira esyombiga esyo kw’olukako syangatingitirye esyongulube esyo sy’omu ngetse haguma n’abalisya basyo, n’abinyesyo nibya. Eritanditogota ly’abalisya n’abiny’esyongulube lyabya busana n’obutoki bwuwe, obw’akolesaya omu lukogo busana n’rilamyabo. Eryonger’okw’ekyo, ekindu kino mukyaligirwa eribyaho abakwenda ibanayilangirira obutoki bwa Satani obutsurumire oku bandu n’oku binyama. Omulamia asonda abakwami buwe baminye enzigu yabo eyo babya ibakayasanga-sangana, ati babye isibangatebibwa n’erikindwa esyonzira syiwe. Lyaby’isonda liwe kandi ati abandu b’omu kipidi ekyo batok’erilangira obutoki bwuwe obw’eritsutsanga emiriki ya Satani n’erikundula abali omu muliki wuwe. Neryo n’omu kyanabya kiti Yesu iyuwne-wene mwalwayo, abandu ababya bakundwirwe omu muhanda w’eriswekya mubasigala bakatulago oku lukogo lw’omuwatikya wabo. OO 515.1
Eyindi migulu eyisosene ng’eyo yinasakirwe omu masako. Mwali w’omukali omunya Sirifonika abya ekirimu kibi ikyabirimutsundir’iguma ekyo Yesu amuhigitamo erilab’omu kinywa kiwe. Mariko 7:26-30. Omundu oyuwabya alibene kw’ameso kandi inimumu inyalikw’embinga.” (Matayo 12:22); omulwana oyuwabya kw’omulimu mukiru, owabya emigulu eyindi inyakamugusa omu muliro, kandin’omu magetseerimwita” (Mariko 9:17-27); omundu oyuwabya kw’ekirimu kibikikamulakaya kutsibu (Luka 4:3-36) mwasulusutya abandu ababya omu sinagogi y’e Kaperinaumu n’emilake — abosi abo mubalamibwa erilaba omu lukeri lw’omulamia. Hakuhi omu buli kindu ekyabya kikabyaho Kristo inyakabuga n’embinga wuti mbwino akabuga n’ekindu ekikayitegereraya, inyakalagirayo erilwa omu mundu n’erirekaerissyaswamwagalya. Ababya bakaramirya e Kaperinaumu, babere balangira obutoki bwuwe obw’amaka, “abosi mubakukubala, neryo bamayibugako bati, kunaho ni kinywa ka musindo wahi eki! Kusangwa akalagira emirimu mibi omu butoki n’amaka, neryo iyalwa omu mundu.” Luka 4:36. OO 515.2
Abandu ababya kw’esyombinga bakabugibawako nga babya omw’agalwa linene; liriryo hanabyaho abatabya bakagalwa batya. Busana n’eritunga obutoki bwa lulimu-limu, abandu ibakasima erikolesibwa Satani eryo. Inga, bano babya isibawite malwa n’emirimu. Omwabo mwabya ababya bawite omulimu w’erilagula, - Simoni Magasi, Elimasi, omulaguli, n’omuhirakali oyuwakwama Paulo bana Sira e Filipi. OO 516.1
Sihali mundu oyuli omu kabi k’erikolesibwa emirinu mibi kwilaba abo abakaganaya eribyaho ly’omubi n’abalaika buwe n’emikolere yabo, n’omu hane obulangiri bw’amasako obukagunza, twamabya isitwasi oku menge wabo w’eritebya, bakatunga omuyisa; abandu bangyi bakahulikirira amenge agu Satani n’abalaika buwe bakaha ibakalengekanaya bati mbwino bakwamire obwabo bwenge. Kino nikyo kikaleka Satani inyalalagania eryikirirya omu bandu ati iyo syaliho, tukasegera hakuhi n’omuhindo omugulu akakola n’obutoki obulengererye eriteba n’erihery’abandu. Ni kilayiro kiwe ky’erigenderako eriyibisa n’eribisa omuhanda owakakoleramo. Sihali ekindu ekyo omutebya mukulu oyo akasaga ng’oku akasaga ati tukendiminya ndeke amenge ow’akakolesaya eribisa emibere-na-mitse yiwe n’ebilubirirwa byiwe, Akabisa emibere- na- mitse yiwe, abiriyira atya abandu baleke erimusaga kutsibu kwilaba erimusunata. Akatsema abandu bakamwahula nga kandu katya-katya kutse mu kindu ekikitanye, kutse nga kitiki-tiki. Akatsema akowa abakalengekanaya bati bakayitegereraya kandi basomire bakahula erina liwe ly’omu masata kutse omu muhandaw’eritsuma. OO 516.2
Ni kusangwa abiriyiswika obuminya bw’olulengo lw’ahigulu kikaleka abandu ibabya bakayibulya bati : “Omundu ng’oyo aneho, kwehi?” Ni kikanganisyo ky’eritoka liwe indi ebyo bakabuga bikakangania amasako, awanayikangenie ndeke nibya, biti ni mabehi, bikangirirawa abanya-maenyikirirya ehosi-hosi. Kandi ni kusangwa Satani anginatoka eritabala oku bulengekania bw’abandu abatasi ng’oku akatokesaya bindu birebe eribyaho, indi ekinywa kya Nyamuhanga kikatuha eby’erilangirirako binene eby’omubiri wuwe mubi, ibikatusukulira amahe wuwe w’embita. Omu nzir’eyo inyakatuhira okw’ibya itunayitegirye okw’ibambirwa nayo. OO 516.3
Obutoki n’eritsuro lya Sitni n’erihe liwe byangabere ibikatwita buba ku kitalibya kiti twanginaban’obwigamo n’erilamibwa omu butoki bw’Omulamia wetu obulengire obwo bwo kutsibu. Tukalinda amanyumba wetu wo ndeke-ndeke omu mihomo n’esyo kufuru, eriteya ebindu byetu n’esyongebe syetu oku bandu babi; nikwa situlyanguhirawa erirengekania oku balaika babi abakasonda-sonda buli ndambi erituhikako, kandi eribmbira lyabo eryo tutawitire mulingo w’eriyilwira kulyo omu kagala ketu itwibene-bene. Balyaligirawa banginalibania obulengekania bwetu, eritsandya n’eryagalya emibiri yetu, eritinda ebindu tuwite n’esyongebe syetu . Etseme yabo yiri omw’iretera obulige n’eritinda. Emibere y’abandu abakakagatira okw’igana emyatsi y’obunya-lubula neryoibolobera ebirengo bya Satani, erihik’aho Nymuhnga akalwikabo ibabya n’eritabalwako emirimu mibi. Nikwa abo abakakwama Kristoo banalindirwe ndeke esyodambi syosi ahsi sy’obuteya bwuwe. Abalaika abawite akagala akalengererye kwilaba bakatumawa erilw’elubula eriteyabo. Omubi oyo syangatoka erilaba oku bulindi obu Nyamuhanga abiritimbya oku bandu buwe. OO 517.1