17—Joote Mag Okinyi.

Achiel kuom adiera malich, to man kod duong’ moloyo ma ofweny ei Biblos. en mano mar biro mar Kristo mar ariyo mondo-otiek tich maduong’ mar warruok. Ne jo-Xyasaye ma jowuoth. mane osewe kuom kinde malach mondo odagi e pinje mag tipo mag tho. mor ma nengone tek ma chiewo geno ochiwnegi ei geno mar biro mare, jal ma cn e chicr bende e ngima mondo “oduok jok mane oriembi pacho.” Puonj mar birone mar ariyo e tlnion wach mar ndiko maler. Chakre chieng’ mane ji ariyo nrokuongo olokore ka chako wuodhgi mar kuyo ka giwuok e Eden, nyithind yie osebedo ka rito biro mar jal mane osingi mondo otur teko mar jaketh ji, mondo ochak okelgi kendo ei paradiso mane oselal. Ji maler machon ne geno biro mar Mesia gi duong’ kaka gino mane biro bedo lusi mar geno margi. Hnoka tieng’ mar abiriyo kende chakre jorna ne odak e Eden, jal mane owuotho gi Xyasave e pinyka kuom higni mia adek, ne oyiene mondo one biro mar Jares gi mabor. Xe owaeho niya: “Xe! Ruoth nobiro gi oganda mang'ongo mag joge maler. .Mondo oket burn ni ji duto. Juda 14:15. Jaduong” Ayubu e otieno mare mar rem rnalit ne owacho ka en kod geno ma ok yukni niya: “To ang’eyo ka Jawarna ongima kendo ka nochung’ e piny chieng’ giko.... to an. -gi ringra awuon nane Xyasaye. Ma anane awuon. ma wang'a norang, to ok machielo. Ayub 19:25-27.LM 274.1

Biro mar Kristo mondo okel loch mar tim makare osechiewo weche mamit moloyo kendo ma ok orem mag jondiko maler. Jondik weche machuok kod jonabi mag Biblos osedak kuome ei weche maliel gi mach mar polo. Jandik zaburi ne owcro toko kod loch mar Ruodh Israel. “Xyasaye oserieny moa Sayun, dala ma her mare ogik kare. Xyasachwa nobi, mi ok noting'.... X'oluong polo ma malo, gi piny bende mondo ong’ad buch joge.” Zaburi 50:2-4. Polo mondo oyil, kendo piny mondo omor ahinya.... E nyirn Jehova, nimar obiro mondo ong’ad ne piny bura; nong'ad ne piny bura gi tim matir, kendo ji gi adiera.LM 274.2

Janabi Isaya ne owacho niya: “chiewuru, weruru, joma odak e buch lowo; nimar tho mitimo gin kaka tho momoko e aloth, mi piny nogol joma otho oko. Jogi ma otho enobed mangima, kanyakla gi ringra ma osetho ginichier.” Osegolo tho nyaka chieng’, kendo Ruoth Nyasaye noywe pi wang’ kuom wenge duto: kendo nomi piny duto we charo joge: nikech Jehova osewacho kamano. Kendo ndalogo nowachi wachni, ne uni jali e Nyasachwa: waserite, mi noreswa: Jali e Jehova: waserite mi wanamor kendo il kuom resruokne.” Isaya26:19. 25:8-9.LM 275.1

To Habakkuk, ka neno fweny maler ne oneno thinyruok mare: Nyasaye noa Teman. kendo Jaler noa got Paran. Duong’ne noum polo, kendo piny nomew gi pakne. Lerne nobed kaka ler wang’ chieng’. Nochung’ moporo piny: Nong’iyo mi nokeyo ogendini akeya; kendo gode machon nobarore, gode mosiko ma nyaka nene ne okulore. Yorene obet ma nyakanene” “Ma nomiyi iidho fareseni, kendo iidho gecheni mag waruok” “gode noneni mi ne gibuok Nam matut nomor matek, noting’ore malo” “Wang’ chieng’ gi dwe nochung’ e kargi; enyim pichni mag asemi magi ka gikadho, kendo e nyim ng’ang’ni mar ler tong’i. “Niwuok ni mondo ires jogi, ni mondo ires ng’ati rnowir” Habakuk 3:3.4. 6.8.10.11.13.LM 275.2

Kane jawar ochiegni pogore wuok kuom jopuonjrene, ne ohoyogi ei kuyo margi gi singruok ni; ne obiro duogo kendo: “Kik chunyu parore .... E dala wuora nitie udi mang'eny .... nikech adhi mondo alosnu kar bet. To ka adhi ma alosonu kar bet, anabi kendo anaruaku kama antie’’ - Johana 14:1-3. To ka wuod dhano nobi e duong’ne maler, gi malaika duto kode, nobed e kom duong’ne maler; kendo ogendini duto nochokre e nyime. Malhayo 25:31-32. LM 275.3

Malaike mane opiyo ewi got Saituni bang’ ka ne Kristo osehuyo ma odhi malo, ne oweyo ne jopuopnjrene singruok mar duoke: ma wacho niya: “Yesuni moter malo e polo koa kuomu, noduogi mana kaka usenene ka odhi e polo.” Kendo jaote Paulo ka wuoyo gi teko mar Roho maler ne otimo neno niya: “Nikech Ruoth owuon biro lor koa e polo gi luong matek, gi duond malaika maduong’, ka tung’ Nyasaye oywak” 1 Thesalonika 4:16 Janabi mar Patimo to wacho niya: “Neuru, Obiro gi boche polo, kendo wenge ji duto nonene” Fweny 1:7. LM 275.4

Kuom biro mare ema nitiere duong’ mar loso gik moko duto odoko makare. kaka Nyasaye ne owacho, gi dho jonabi duto maler nyaka a chakruok piny.” Tick joote 3:21. Eka loch mar richo ma osebedo ka dhiyo nyime kuom kinde malach enorum; loch mar pinyni nodok loch mar Ruodhwa. kendo mar Kristone, to enolochi nyakachieng”‘ Fweny 11:15. Mi duong’ mar Jehova noelre, mi ringntok duto none duong’ne” “Ruoth Nyasaye nomi tint makare kod pak mondo owuogi e nyirn ogendini duto” ” enobedi kaka osimbo mar duong’, kaka kond tigo maber, ni joge modong’.” Isaya 40:5. 61:11. 28:5.LM 276.1

Kara en ni pinynioth mar kwe mar Mesia ma osebed ka igombo kuom kinde malach enogur e bwo polo duto. “Jehova osechango Sayun. Kuonde piny mowe nono osechango bende, osemiyo thim mare bet kaka Eden; kod thim mare ma lela kaka puoth Jehova.” “Nomiye duong’ mar Lebanon, kod her mar Karmel, kod Sharon.” “Ok giniluongi kendo Ajuang’; kedo pinyi ok noluongi kendo piny mowe; To giniluongi ni Hefzi-ba, kod pinyi, Beula. Kendo kaka wuon kisera omor gi Miaha, e kaka Nyasachi nontor kodi. Isaya 51:3,35:2.62:4-5.LM 276.2

Biro mar Ruoth osebedo geno mar jolupne mag adiera kuom tienge duto. Singo mogik mar Jawar mane oweyo e wi got Seituni ni enoduog kendo, ne omoko ler kuom ngirna mar jopuonjrene mane pod ni nyime, ka pong’o chunygi gi mor kod geno ma kuyo ne ok nyal nego, be sand ne ok nyal miyo nur. E dier masiche kod sand, nenruok mar Nyasaye maduong’ kod Jawar Yesu kristo ema ne obedo geno mogwedhi. Kane jo Kristo ma JoThessalonika opong’ gi kuyo kane giiko jaheragi mane osenindo. mane geno ni ne biro bedo mangima ma bed joneno mar biro mar Ruoth, Paulo, japuonjgi, ne osiemonegi chier mane biro timore chieng’ ma Jawar enoduogi. “Eka jorna otho kuom Kristo nochier mokuongo, kendo wan joma ngima modong’, noterwa malo kaachiel gi jogo, e boche polo mondo warom ni Ruoth e kor polo. Kendo ne omedo wacho niya, kamano e kaka wanabed gi Ruoth nyaka chieng’.” Emomiyo. horeuru ng’ato gi ng'ato kod wechegi.” 1 Thesalonika 4:16-18.LM 276.3

To japuonjre moher, winjo singruok ka en e Patimo motimo Kvanda niya; “lie abiro piyo.” Kendo gombo mare ne owinjore e duonde kuom duoko mane ochiwo ei lerno mar kanisa mobedo jawuoth niya: “Amina! Bi Ruoth Yesu.” Fweny 22:20. LM 277.1

Weche mag yie kod gcno. mag jomaler mane obedo joneno mag adiera. ei ute mag ang’ech, e loch, kod kuonde mane ideyoe ji osebedo ka bironwa kuom higni miehc. Ka en kod singruok mar ehier mare, kendo margi giduto ehicng’ birone. achiel kuomgi ne owacho ni: mano ema omiyo, ne gicharo tho, kendo ne giyudoe kama oyombogo”‘ Daniel T. Taylor. Loch mar Kristo e piny ka: kaku duond kanisa kuom tienge cluto . Page.33. ‘“Sc gin kod dwaro mar dhi ei liel , mondo ginyal chier ka gin thuolo.” — Ibid. pg. 54. “Ne gigeno mondo Ruoth obi ka wuok e polo gi boehe polo kod duong’ mar wuon mare.” Ka okelo ne joge makare higni mag piny Ruodhe. Jo-Waldens bende ne ywoyo yie machal kod mano. - Ibid page 129-132. Wycliffe bendene geno biro mar jawar kaka geno mar kanisa. Ibid page 132-134. LM 277.2

Luther ne ohulo e lela niya: “Ajiwora adier, ni odiochieng’ mar bura , ok bi bedo maonge kuom higni mia adek mopong’. Nyasaye ok bi weyo piny mar richoni mondo omed dhiyo nyime.” “Odiochieng’ maduong’ sudo machiegni. ma piny ruodh gik makwerogi enolo.” - Ibid, page l58.134.LM 277.3

“Piny ma oseti ni, ok ni mabor gi gikone.” Melanchthon ne owacho. Calvin nyiso jo-Kristo mondo kik ogalre, to mondo gigomb odiochieng’ mar biro mar Kristo, kaka achiel kuom gik ma onego kik wich wilgo.” Kendo ne owacho ni; joot duto mag jo adiera, biro siko ka ni kod odiochieng’no e pachgi. “Nyaka wabed kod kech mar luwo Kristo. nyaka wadwar, nyaka wapar,” ne owacho, nyaka chop ru mar piny maduong’no, chieng’ ma ruodhwa enoyangie duong’ mar piny ruodhe. - Ibid pg 158.134. LM 277.4

“Koso donge Ruoth Yesu Kristo ne oting’o ringrewa mi otero ei polo?” Knox jatim lokruok mar Scotch ne owacho. “Koso, donge enoduogi?” Wang’eyo ni enoduogi, kendo enobi gi gache” Ridly kod Latima, mane jo opielo ngimagi piny nikech adiera, ne jorango biro mar Ruoth kuom yie. Ridley ne ondiko niya: “Aonge gi kiawa kuom wachni, kendo ema omiyo andiko ni, pinyni chorore machiegni gi giko mare. Mad waduto kanyala gi Johana jatich Nyasaye . waywag uru ei chunjewa ne Jawarwa Kristo, ni. Bi! Ruoth yesu Bi” -1bid pag 151.145.LM 277.5

Baxter to ne owacho niya: “Paro mar biro mar Ruoth, en paro mamit kendo man kod duong’, moloyo to ne an. — Richard Baxter Works. Vol.17. page 555. En tich mar yie, kod kido mar joge maler mondo giher bit one ka girango geno mogwedhino ero. Ka tho ema dhi bedo jasigu midhi kethi mogik chieng’ chier. Wanyalo puonjore kaka joma oyie onego gombi ka oketo chunygi ka gilemo ne biro mar ariyo mar Kiisto , chieng ma loch rnopong’ kendo mogikni enotimree. — Ibid vol.17 page 500. Ma, e odiochieng’ ma ji duto moyie onego ogombi, kendo ogen. kendo oritit.kaka gino ma dhi.tieko tich mar warruok margi, kod gombo gi sinani duto mar .chunygi.” Ibid Vol 17. pages 182. 183. Mano ema ne obedo geno mar kanisa mar Joote, mar kanisa mane ni e thirn, kod mar jotim lokruok.LM 278.1

Duond wach mokor ok nyis mana yo kod gima omiyo Kristo biro duogo kende, to owuoyo kuom ranyisi ma ji nyalo ng’eyogo ka okayo machiegni. Yesu ne owacho niya: “Ranyisi nobed e wang chieng, gi dwe kod sulwe. Luka 21:25. Wang'chieng’ noimre. kendo dwe ok norieny, kendo sulwe nolwar koa e polo, kendo tekogo rnani e polo noyiengini. Eka ginine wuod dhano ka biro e boche polo gi teko mang’ongo kendo gi duong’ maler Mariko 13:24-26. Jandik Fweny to lero ranyisi mokwongo ma biro telo ne biro mare karna: “Piny noyiengni matek, to wang’ chieng’ nolokore ma rateng’ ti. Kendo dwe nolokore rnakwar ka remo.” Fweny 6:12.LM 278.2

Ranyisigi eki ne ji obedo joneno margi. kane pok ochak higa mar gana achiel gi mia ochiko. Mondo korgi ochop kare, e higa mar 1755, ne nitiere yiengm mar piny malich moloyo duto mane osendiki. Kata obedo ni ong eyote ne ji mathoth kaka yiengni piny mar Libson. ne oyarore nyaka ne ochopo e rnigawo maduong’ mar Europe, Africa kod America. Ne owinje e Green Land, e Indis ma yo imbo, ei chulni mag Madeira, ei Norway kod Sweden, Great Britain kod Ireland. Ne okwako ondamo ma ok tin ne Milion ang’wen e bathe koni gi koni. Buok ne duong’ e Africa mana machalre gi Ulaya. Migawo maduong’ mar Algiers ne okethore; kendo mana machiegni ka iwuok e piny mar Morocco, gweng’ moro ma otingo kwan mar ji ma dirom gana aboro kata apar, ne omwony molal nono. Apaka mang’ongo ne oywere e dho nam mar Spain kod Africa mi ne oimo bombe mathoth mi okelo kethruok maduong’.LM 278.3

Fo kama ne buok onyisore mokalo tong ne en piny mar Spain kod Portugal. E dala mar Cadiz, apaka mane ornol ka donjoe. wachore ni ne en tielo piero auchiel ka dhi malo. Gode mamoko madongoe moloyo e dala mar Portugal, ne oyiengni nyowuoyo, mana ka gima ne giyiengni gi e mise margi. to moko kuomgi ne otuch gi e chunygi. mi ne oyiech mi obarore malich, ka bathgi moko madongo ne olwar mi odonjo ei hohni mane okiewo kodgi. Wachore ni mach ne owuok ei godegi eki.” - Sir Charles Lyell. Principal of Geology, page 495.LM 279.1

E dala mar Lisbon duond mor polo ne owinji e bwo lowo. Kendo mana ka diemo wang bang’eno, buok mager ne ogoyo migawo maduong’ mar bomano piny. Kuom kinde ma dirom dakika achiel. ji gana piero auchiel ne olal nono. Nam ne okuongo deny mi oweyo wath nono; eka bang’e ne omol koduogo, ka oting’ore ondamo piero abich kata moloyo mano e wiye kama ne entie mokuongo. E dier gik ma ipimo ni ne otimore e dala mar Libson e kinde mane masirano otimore apoya ne en nimo mar wath mar meli manyien, mane oger gi kidi lilo gi nengo maduong’. Ji mathoth ne odhi ochokore kanyo mondo gikonyre, kaka kama ne gibedoe moyombo kethruok duto mane Iwar, to ka diemo wang’ nono, wadhno ne onimo piny gi ji duto mane ni kuome, kendo onge kata ringruok achiel mar joma ne othogo mane olewore e wi pi kendo. Ibid, page 495.LM 279.2

Buok mar yiengni pinyno ne olu gi podho mar kanise duto kod kilisia duto, chiegni udi duto malach mane ji nyalo romoe kendo moloyo achiel ewi ang’wen mag udi, chiegni bang’ seche ariyo, mach ne omuoch e kuonde duto mag dak, kendo ne oliel mager kuom ndalo adek, ma bonibe ne odong’ gunda.LM 279.3

Piny ne oyiengni e ndalo yweyo, ka kanisni kod kuonde ma jo-bikira odakie ne opong’ gi ji, ma manok kuomgi ema notony. Encyclopedia Americana art Lisbon ” note (ed.I831) . Buok mar ji ne okalo awacha. Onge ng'ama ne oywak: ne oyombo pi wang’. Ji ne oringo ka kod kacha, ka gikirni gi buok kod wuoro, ka gigoyo wang’gi, kod korgi ka giywak niya: “Mise Vicordia! Piny Orumo!” Mine ne wigi owil gi nyithindgi, kendo ne giringo ka gin gi kit Msalaba man gi picha Yesu. Kuom hawi marach, ng'enygi ne oringo mondo odhi oyud konyruok ei kanise; to ne ok giyudo sakramit, chwech modhiergo ne ok oyudo altari mane ginyalo kwako: kido mopa, jodolo kod jolemo. ne oikore e bwo kethruok achiel. Wachore ni joma ne owito ngimagi e odiochieng’ mar tho no, kwan-gi ne nyalo romo ji gana piero ochiko.LM 280.1

Higni piero ariyo gabich bang’e, ranyisi machielo mane owaeh e duond wach mokor ne onenore. Timo mudho mar chieng’ gi dwe. Gima ne omiyo ma obedo mopogore ne en adiera ni kinde mar chopo kare mare ne osewachi chon. Ei mbaka mane Jawar goyo gi jopuonjrene e wi got Seituni, bang’ wuoyo kuom kinde malach mane kanisa dhi kaloe e tern, higni 1260 mag sand mag papa, ma be ne osewacho kuome, ni ndalo mag chandruokgo ne ibi ng’adi,kamano bende, ne owacho gik moko mane dhi timore ka pok obiro, kendo ne oketo kinde mane idhi ne mokuongo kuomgi. “to ndalogo. bang’ masirano, wang’chieng’ noimre, kendo dwe ok norieny.’’ Marikol3:24. Higni 1260 kata ndalo, ne orumo e higa mar 1778 - achiel e wi ang’wen mar higni mia achiel mokuongo, sand ne ochiegni rumo chutho. Mane oluwo bang’ sandni, kaluwore kod weche mag Jawar, wang’chieng ne dhi imore. Chieng’ tarik 19 dwe mar abich higa 1780 korni ne ochopo kare.LM 280.2

Chiegni, ka ok en kende, kaka man kod midhiero moloyo. kendo machal kode ma ok nyal ler tiende.... en odiochieng’ molil mar dwe mar abich mar tarik 19,1780, lil mar polo duto ma inyal ne kod kor lwasi mar England manyien” - R.M. Devens, our first century page.89.LM 280.3

Jal moro mane onene gi wang’e, mane odak e dala mar Massachusetts ne olero tiend wachno kama; “Okinyi chieng’ ne otuch maler, ka aye to odimbore. Bor polo ne oduogo gi piny, ne gilokore rateng’ kendo ma ratiglo, ka aye to polo nomil . kendo omor. ka aye to nyidho onyidho. To kochomo saa adek boche polo ne omedo bedo ntamiri miri, ka aye to ne gikawo kit mula kata kopa, ka aye to piny gi lwendni. yiende. udi, pi, kod ji ne olokore mi ochalo gi lei ma galagala no. Dakika moko manok bang’e, bor polo moro mapek to lateng ne oyarore e kor lwasi tluto ntak mana e bwo nyange mombiru mar pinv, kendo ne olil mana kaka ne ojabedo ga saa adek mar otieno e ndalo oro LM 281.1

l.uoro. gombo ng’eyo, kod wuoro. Ne ochako pong’o paro mag ji mos mos. Mon ne ochung’ e dho udi, ka ging'iyo piny ntolil. Chwo ne oduogo ka oa e kuonde tije e pewe. Jolos bao ne oweyo gigegi mag tich, jotheth ne oweyo buk, jo ohala ne oweyo mesa. Sikunde ne ogonyo nyithindo, kendo nyithindo ne 01 ingo ka tetni ka din miechgi. Jowuoth ne ochokore ei ute moger e Ptiothe. “Ang’o ma biro?” Chunje duto kod lep duto ne penjore. Ne chal ka gima ahiti mager ne ochiegni kalo e dier wang’ piny, kata ka gima ne en odiochieng’ mane itickoe gik moko duto.LM 281.2

Misoma ne otigo; kendo pi Ini mach ne rieny maler mana kaka ne ojatimo e otieno ma onge dwe mag oro.... Winy ne odok e utegi mi odok onindo, dhok ne ochokore e lek mi ochako ywak, winy ne owero wendgi ma godhiambo, kendo oliktiga ne huyo ka Iworore, to dhano to ne ong'evo ni otieno ne pok ochopo....LM 281.3

Laktar Nathaniel Whittaker, jakwath mar kanisa mar jo Tabernacle e dala mai Salem, ne obedo gi chokruok mar lemo e od romo, mi noyalo injili mane oramoe ni mudhono ne en mar hono. Chokruoge ne obedo wang’ achiel e kuonde mathoth. I huond weche mane obedo e yalo mane ok ochan-go ne gin mago mane chal ka gima nyiso ni mudhono ne oluwore gi kor mar ndiko.... Mudho ne omedo bedo mandiwa, tok saa abich.” The Essex Antiquarian April 1899. vol.3. No. 4. page. 53.54. E bath piny kuonde mathoth ne obedo maduong’ godiochieng’ ma ji ne ok nyal wacho saa kata chiemo, kata timo tijegi mapile pile ma ok gitiyo gi ler mar misoma....LM 281.4

Landmok mar mudhoni ne hono. Ne otimore mi ochopo yo ugwe man mabor kaka Falmouth. To kochomo yo imbo ne odhi mabor nyaka Connecticut, kendo nyaka Albany. To kochomo yo milambo ne onenc c dho wcdhe mag nam maduong’. To kochomo yo nyandwat to ne ochopo mabor nyaka kuma kar dak mar jo America ogikie.” - William Gordon. History of the rise, progress and establishment of the independence of the US.A. vol.3 p. 57.LM 282.1

Gima ne oluwo bang’ mudho mandiwa, seche ariyo kata adek kapok piny oyuso, ne en kor lwase mane ler nus, kendo chieng’ ne onenore, kata kamano ne pod ogeng’ore gi ong’weng’o mapek marateng’. Bang’ podho chieng’. boche polo ne ochako oduogo kendo, mi piny ne oruyo HI.” Mudho motieno bende ne obuogo ji mana kaka ma odiochieng’. Ka ok odewo dwe mane rieny tengu, pod ne onge gima ne inyal ne. to mana ka okonyruok gi ler ma dhano ema oloso, ma kane ineno e mier mane ni machiegni kendo kuonde mamoko mane ochwalore, to ne chalo gi kit mudho mar Misiri mane chal ka gima onge ler mane nyalo tucho.” - Isaiah Thomas, Masschuttes Spy; or. American oracle of liberty, vol.10, No 472 (Mav25.1780) LM 282.2

Achiel kuom joma ne oneno wachno gi wang’e ne owacho niya: “Ne ok anyal konyora kuom bedo gi paro ni, ka gimoro amora marieny man e piny oum gi tipo ma ler ok nyal kadho kata ogol oko, to mudho ne ok nyal bedo maonge chutho.” - Letter by Dr. Samwel Temv mar Exeter,. New Hampshire. December 1785(in Massachusetts Historical Society collections. 1792. 1st Series, vol.l.p.97)LM 282.3

Kata obedo ni kar saa adek mar otieno no dwe ne otuch maler, to ne pod onge gima ne otimo mondo oriemb mudho mane chalo mar thono.” Bang’ dier otieno to mudho ne olal, kendo ka ne dwe okuongo nenore to ne obedo gi kido mar remo.LM 282.4

Dwe mar abich tarik 19, 1780, ochung’ e sigana kaka odiochieng’ molil.” Chakre ndalo mag Musa, onge odiochieng’ mosebedo gi mudho machal kamano ma osendik piny. Weche ma oti godo ka kaka ne ochiw gi jogo mane obedo joneno mag wachni gin mana tipo mag weche mag Ruoth kaka ne ondiki gi janabi Joel, higni gana ariyo gi mia abich kane pok wachni ochopo kaie. Wang chieng nolokre mudho , kendo dwe nochal gi remo,ka ndalo maduong kendo malik mar Jehova pok obiro.” Joel 2:31.LM 282.5

Kristo ne onyiso jogc mondo orang ranvisi mar birone kendo gibed mail ka gineno ranyisigi eki mar biro mar Ruoth; “To ka magi chako timore, ng'i uru malo, kendo ting’uru win. nikech warruok mam chiegni. Xe osiemo ne jopuonjrene yiende mane loth mi owacho niya: “Ka koro giloth. uneno. ung'eyo, ni koro oro chiegni kamano bende. kuneno ka magi timore. ng'euru ni piny Ruoth Xyasaye chiegni” - Luka 21:28. 30-31.LM 283.1

To kaka ne chuny mar bolruok kod chiwruok man e kanisa ochiwo thuolo ne sunga kod chike mag dhano, hera mar Kristo gi yie kuom biro mare ne odoko mang ieh. Ka gilungore ei hero piny, jok ma luongore gi nying Xyasaye. ne olokore muofiii kaluwore kod puonj mane ochiwo kuom ranyisi mag biro mare. Puonj kuom birone mar ariyo ne ojwang . To moloyo, ma ne otimore ei kanise mag Amerika. Bedo thuolo kod hoyo mane ji winjo bergi e kidienje duto mag oganda. miyumo mar bedo gi mwandu kod ngima maber, ka nvuolo lungruok ei chiwruok ne loso pesa, ringo mapiyo piyo ka ji ochomo yudo huma kod teko, ma ne chai ka gima ni kama ji duto ne nyalo chopoe, ne otelo ne ji mondo oket geno margi kod chuny kuom gik mag ngimani, kendo ne giketo odiochieng’ malichno mabor nyime e kinde ma chenro mar gik masani enolalie nono.LM 283.2

Kane Jawar osiemo ne jolupne ranyisi mar duoke. ne onyiso okang’ mar dok chien mane dhi bedoe ka pok oduogo mar ariyo. Xe obiro bedo mana kaka ndalo Xowa, tije kod yukni mag ohala mag pinyni kod dwaro moche - ng’iewo, loko. pitho, gedo kendo gi chiwruok e kend - ka wich owil gi Xyasaye kod ngima ma pod biro. Xe jogo modak e ndaloni, weche mag Kristo en ni: “Ritre uru mvegi, dipo ka chunyu opong gi ich lach, kod mer, gi parruok mag ngimani mi ndalono upo kochopo kuomu kaka obadho. To rituru kusayo pile, mondo uyiid teko mar tony e magi duto ma nobi kendo chungo nying wuod dhano.” Luka 21:34.36.LM 283.3

Okang’ ma kanisa nitire sani, osiemnwa ei weche mag Jawar e buk mar Fweny: “In gi nying ni ingima to isetho.” Kendo ne jogo motamore chiewo mondo owuogi kuom bedo margi ma onge ritinok, ochiwnegi siem magcr ni: “To ka ok ichiewo, anabini ka jakuo kendo ok ining'e ngang’ sano ma abiroe.” Fweny 3:1.3. LM 284.1

Ne en gima dwarore mondo ji ne ochiew. one masira margi; ni mondo oehiewgi giikrc ne weche malieh ma otudore gi lorodhood ng'uono. Janabi mar Nyasaye wacho niya: “Nikech ndalo mar Jehova duong’ kendo lik mokadho; ng’a manyalo chungoe? Ngama nochung’ ka othinyore? In ma wang’i ler ahinya ma ok inyal ng’iyo maricho, mak inyal chiko wang’i kuom yiem.” Joel 2:11. Habakuk 2:13. Ne jogo ma ywak, ni: “Nyasaye, wang’eyoi.” To eka oseketho Mum.a mare kendo gisebaro kuom chikene ka giluwo bang’ nyiseche manono, ka gipando richogi ei chunygi, kendo gihero yore mag timbe ma ok kare - kuomgi odiochieng’ mar Ruoth en mudho, to ok ler. Kendo olil ma onge gima rieny kuome” Hosea 8:2,1, Zaburi 16:4, Amos 5:20. “Mi e ndalono enobedi ni. anamany ei Jerusalem gi menje, kendo anakum jo samuoyo ma wacho e chunygi ni: “Jehova ok notim maber, kendo ok notim marach.” Zefania 1:12 “Kendo nakum piny nikech richogi, kod jomaricho nikech timgi mamono; mi anami josunga weyo sungruok , kendo joma ji luoro natiek ng’aruok margi.' Isaya 13:11. “Kata fethgi kata dhahabu margi ok dak onyal resogi mi mwandugi nodok gima ope, kendo utgi nobed mana gunda. Zefania 1:18,13. LM 284.2

Ka janabi Jeremia rango odiochieng’ malichni ne owacho niya: “Wach osechuoyo chunya.... Ok anyal ling’ nikech asewinjo duond tarumbeta, kod go nduru mag lweny. Ji wacho ni nek omedore ameda. Jeremia 4:19.29. Chieng’no ni ndalo mar mirima, ndalo chandruok gi dhier. ndalo kethruok gi dera, ndalo mar mudho kendo ma tip tip, ndalo mar boche polo gi mudho mandiwa. Ndalo mar goyo tung’ gi uwi. Zefania 1:15.16. “Neuru ndalo mar Jehova obiro.... mondo omi piny bedi mowe, kendo nego joma richo modakie giayie. Isaya l3:9.LM 284.3

Ka oneno odiochieng’ maduongno. wach Nyasaye e yo malich kendo gi dhok miwuoro, luongo joge mondo ochiew oa e thudhno mar chuny mondo gidwar wang’e ka gihulo richogi kendo giduokore piny: “Gouru bn e Sayun kendo go lira uwi e wi goda maler. Ji duto modak e piny mondo gikirni: nikech ndalo mar Jehova obiro; okayo machiegni aliinya; gudre uru kuom riyo kech, luongre uru e chokruok mowal; chokuru oganda puodh uru joma ochokore, chokuru jodongo, soluru nyithindo wuon kisera mondo owuogi e ode. kendo miaha mondo owuogi e od tielo. Jodolo jotich Jehova, mondo giywagi e kind ago I a gi kendo mar misango. ‘ “Kata koro kawuono lokrenaura gi chunvu duto. kendo gi riyo kech, kendo gi ywagruok, kendo gi sedo: To yiechuru chunyu, ok lepu, kendo lokreura ni Jehova Nyasachu: nikech ong’uon mokecho ahinya. motero mos mar timo mirima, ogundho gi miwafu, kendo ma chunye jalor oa kuom chwat. Joel 2:1.15-17,12,13. LM 285.1

Mondo oik ji mondo ochung’ e odiochieng’ maduong’ mar Nyasaye, ne nitiere tich maduong’ mar lokraok mane Onego bed ni itieko. Nyasaye ne oneno ni ji maluongore gi nyinge ne ok gedi ne higni maok rum. kendo kuom ng’uonone ne ochiegni oronegi ote mar siem mondo ochiewgi ka gia e thudhno margi kendo mondo mi giikre ne biro mar Ruoth.LM 285.2

Siemni okel pichane e kitabu mar Fweny 14. Karka eri nitiere ote adek momakore ma ochung negi kaka mago ma iyalo gi malaike mag polo, ka aye to bang’e iluwo gi biro mar wuod dhano mapiyo mondo oka “chain mar piny. Mokuongo kuom siemgi lando bura ma okayo machiegni. Janabi ne oneno malaika moro ka huyo e kor polo ka en gi wach maber mochwere moyalo ne joma odakie piny, gi pinje duto, kod dhoudi duto, gi dhok duto, gi ogendini duto. N'okok gi duol maduong’ niya: “Luoraru Nyasaye kendo miyeuru duong , nikech saa ma ong’adoe bura osechopo, kendo lamuru Jachwech polo gi piny gi nam gi sokni” Fweny 14:6,7.LM 285.3

Oteni eri iwacho ni en migap “Wach maber mochwere.” Tich mar yalo injili, ne ok oketi e lwet malaike, to oseketi e lwet dhano. Malaike maler osendiki kuom chiko tijni, gi rito wiiodhe madongo mag warruok mar dhano; to tich mar yalo injili hie to itimo gi jotich Kristo man e piny.LM 286.1

Jo adiera mane owinjo wach mar Roho maler kod puonj mag wachne nedhi hulo siemni ne piny. Ne gin mago mane osenvako wach mar adiera mar kor taya maliel kama olil nyaka piny oru. 2 Petro 1:19, ne gisebedo ka gimanyo ng’eyo mar Nyasaye moloyo mwandu duto mopandi, ka gikwano ohala mokelo moloyo ohand fedha, kendo ohala moloyo dhahabu lilo. Ngeche 3:14. kendo Nyasaye ne ofwenyonegi gik madongo mag piny Ruodhe. ” Wach mating’ ling’ mar Jehovah nigi jogo moluore” Zaburi 25:14.LM 286.2

Ne ok gin josomo mag sayans mar lemo ema ne ni kod winjo mar tiend adierani, kendo ne odonjo e landogo. Tong’ dine magi bed jorito ma jo adiera, ka gimanyo ndiko kendo gilemo ka giketo chunygi, dine ging'eyo saa mar otieno. Dnond wach rnokor dine oyawo negi weche mane ochiegni timore. To ne ok gibedo e migawono kendo ote ne ochiw gi ji mobolore. Yesu ne owacho niya: “Wuothurn ka pod un gi ler, mondo kik mudho nwang’u.” Jogo ma olokore ka weyo ler ma Nyasaye osechiwo, kata ma ojwango manyogo ka pod en kama ginyalo yudee, dong’ e mudho. To Jawar wacho niya: “Ng’ama luwa ok nowuothi e mudho.’’Nga’to ang’ata man gi chuny achiel ka dwaro mondo otim dwach Nyasaye. ka rwako ler ma osemiye gi chunye duto, biro yudo ler maduong’; sulwe moro mar ler mar polo ibiro or ne ng’at ma kamano mondo otelne ka tere ei adiera duto.LM 286.3

E ndalo mag biro mar Kristo mokuongo. jodolo kod jopuonj chik mag boma mane ler, mane osechiw negi weche mag Nyasaye, dine ofwenyo ranyisi mag ndalo mi ohulo biro mar jal mane osingi. Kor mar Mika ne oselero kama ne ibi nyuolee; Daniel ne oselero kinde mar birone. Mika 5:2. Daniel 9:25. Nyasaye ne ochiwo korgi eki ne jotend jo-Yahudi; ne gionge gima ne ginyal mako, kane ok ging’eyo mi gihulo ne ji ni biro mar Mesia ne okayo machiegni. Tarruok margi ne en duoko mar juang’o gik moko e yor richo. JoYahudi ne muono liete mag jonabi mane onegi mag Nyasaye, to eka e pogruok margi gi joma dongo mag piny ne gichulo duong’ ne wasumbini mag Satan. Ka gilungore ei lweny mar yudo migawo kod teko e dier oganda, ne giwito picha mar luor mag polo mane osechiw negi koa kuom Ruodh polo.LM 286.4

Jodong Israel ne onego bed ni ne nono kama ne idhi nyuolie Jawar, saa mane onego nyuolee, kod gik mane onego timre ka inyuole. nikech mago ne gin weche madongoe moloyo kuom sigand pinyni - Biro mar wuod Nyasaye .mondo otiek wamiok mar dha.no. Ji duto ne onego bed ni rito ka ging’iyo, mondo mi ne gibed e dier jok mane dhi kuongo rwako Jawar mar piny. To ne. e dala mar Bethlehem jowuoth ariyo mool moa e wig ode mag. Nazareth wuotho e dier wang’yo duto mombiru nyaka e tung’e kuma ogik yo wuok chieng’ mar boma. ka gimanyo kar yweyo kod kar buoro gotieno. Ne onge dhoot mane oyaworenegi mondo orwakgi. Ei kul moro modhier mane olos ne jamni, ema giko to ne giyudoe kar jot kendo kanyo ema Jawar mar piny ne onyuolie.LM 287.1

Malaike mag polo ne oseneno duong’ ma wuod nyasaye ne nigo kod wuon mare kane piny pok obedoe, kendo ne gisebedo ka girango biro mare e piny ka giketo chunygi ahinya, kaka gino mane biro kelo mor maduong’ ne ji duto. Malaike ne oyier mondo oting’ huma maberno, oter ne jogo mane oikore mar rwakogo kendo mane biro miyo ogendini mag piny ng’eyogo gi mor. Kristo ne oselor mondo okaw kit dhano; ne odhi ting’o midhiero mapek moloyo mar dhano. e seche mane odhi tirno chunye doko misango magolo richo; to kata kamano malaike ne gombo mondo kata mana ei dhierne, wuod ng’ama malo chutho mondo ne nyisre e nyim dhano gi teko kod duong’ maromre gi kite. Be joma dongo mag piny ne biro chokore e boma maduong’ mar Israel mondo gimos birone? Bende malaika gana ne biro chiwe ne oganda mane gombe?LM 287.2

Malaika ne o.limo piny mondo one ane ng’ama ne oikore mar rwako Yesu. To ne ok onyal neno ranyisi mar joma geno gimoro. Ne ok owinjo duol mag pak gi loch ni kinde mar biro mar Mesiah ne osekayo machiegni. Malaikano ne ohuyo kuom kinde moro e wi boma mane oyier kod Hekalu kama yande duong’ mar polo ne osebedoe kuom higni mathoth; to kata mana ka, ne nitiere chando dewo mana machalre. Jo-dolo, ka ni kod nyadhi gi sunga, ne chiwo misengni motop ei Hekalu. Jo-farisayo, ne wuoyo gi ji di duol maduong’ kata ne lamo lento ntag sunga e akek yore. Ei kuonde dak mag ruodhi, ei choruok mag jorieko mag pinyni. ei Sikunde mag jopuonj, duto ne onge kod paro rnoro kuom adiera malieh miwuoro mane osepong’o polo ditto gi mor kod pak niJawar mar ji ne ochiegni nenore e pinyLM 287.3

Ne onge ranyisi ni Kristo ne igeno. bende nc onge ikruok mar nvako Ruodh ngima. Jaote mar polo ne ochiegni dok gi wuoro e polo ka oting o duoko rnakelo wichkuot, e saa mane ofwenyo duol rnoro mar jokwath mane jorito jambgi gotieno, kendo kane girango sulwe man e polo, ne giparo weche mokor mag Mesiah mane dhi biro e piny kendo ne gigombo biro mar Jawar mar piny. Magi e jok mane oikore mar rwako ote mar polo. Kendo gikanyono, malaika ne ofwenyorenegi ka hulo negi hunta mar mor maduong’. Ler mar polo ne ontol e pap kaka ohula, kendo malaike mag polo ne ofwenyore. To mana ka gima ntorno ne duong’ mane ok nyal kele gi malaika achiel kende, ka gole e polo, duonde mathoth ne otore gi wer ma piny duto ma oresi biro wero chieng’ rnoro achiel: “Duong’ obed ni Nyasaye e polo rnalo, kendo kwe obcd e piny kuom joma Nyasaye oyiero.”LM 288.1

Oh, To mano doko leson mayudore e sigana malichni mar Bethlehem! Mano kuma okegoe ne bedowa ntaonge yie, ne sungawa, kod romo ntarwa. To mano kuma osiemowae rnondo wabed motang’. dipo ka timbewa mag mahundu kod pogruok magwa omiyo waweyo mak waneno ranyisi mag ndalo, ka aye to waweyo mak wang’eyo ndalo mag limbewa. Ne ok en ewi gode mag Judea kende. ok mana e dier jokwath mobolore kende. ema ne malaika oyudoe jomarito biro mar Messiah. Ei piny jochilo bende ne nitiere jogo mane rito biro mare; ne gin ajuoke, ntomewo, kendo mane ni kod kit telo, jorieko mag yo wuok chieng’. jopuonjre mag chwech. ajuoge ne oseneno Nyasaye kuom tich lwete. Ka wuok kuom andiko mag jo Hibrania, ne gisepuonjore kuom sulwe mane biro wuok kuom Jakobo, kendo ka gin kod gombo matut ne girito biro mare, jal mane ok dhi mana bedo hoyo mar Israel kende, to ler mane dhi menyo oganda ma ok jo-Yahudi bende. Kendo ne odhi bedo gir kelo warruok nyaka tung’ piny. Ne gin jogo mane manyo ler, kendo ler mowuok e komduong’ mar Nyasaye ne omenyonegi yo mondo tiendgi owuothie. E saa ma jodolo kod jopuonj chik mag Jerusalem, jogo mane oyier mondo orit kendo oyar tiend adiera, to ne oumore ei mudho. sulwe ma oor koa e polo to ne oehiko joma ok jo-Yahudi ma mwachegi nyaka kama ne onyuolie Ruoth manyien.LM 288.2

Kristo biro nenore mar ariyo ka richo osegol mondo ores mana jogo marite kendo ka oterogi e warruok. Jo Hibrania 9:28. Mana kaka huma mar nyuol mar Jawa'r, ote mar biro mare mar ariyo ne ok ochiw ne jotelo mag dinde mag oganda. Ne gisegore piny ma giweyo mak girito tudruok margi gi Nyasaye, kendo ne gisedagi ler moa e polo; kuom mano ne ok gin e kwan ma jaote Paulo wuoyo kuomgi ni: “To un owetena, ok un e mudho, mondo chieng’no opou kaka jakuo; un duto un nyithind ler, kendo nyithind odiochieng’. Ok wan mag otieno kata mag mudho. 1 jo-Thesalonika 5:4.5. LM 289.1

Jorito ewi ohinga mag Sayun, dine okuongo bedo jok mane dhi rwako huma mar biro mar Jawar, gin ema ne Onego bedni gikwongo ting’o dwondgi mondo gihul ni osekayo machiegni, gin ema ne Onego obed ni gikwongo siemoji mondo oikre ne biro mare. To ne giwinjo maber, ka gileko mana kwe kod bedo thuolo, e seche ma ji to ne nindo ei richogi. Yesu ne oneno kanisane, mana kaka ng’ow ma ok nyag olemo ma oumore gi it mar wuondruok. to ne onge olemo ma nengone tek. Ne nitie kit sunga mar rito kido mar lemo, to chuny mar bolruok, mar horuok, kod yie, mane nyalo miyo tijno irwako e nyim Nyasaye, to ne onge. Kar mondo ng’uono mag Roho obedie, to sunga ema ne nenore, luwo tim chik. parruok, herruok kend kod thiro ji. Kanisa ma odok chien ne odino wang’gi ne ranyisi mag ndalo. Nyasaye ne ok ojwang’ogi, bende ne ok oyie mondo bedo mare ja adiera ogore piny, to ne gidar ma giwuok kuome, kendo ne gipogore giwuok kuom herane. Kaka ne gidagi tudore kod okenge mane oketi, singruok mage ne ok ochoponegi.LM 289.2

Mago e dwoko mar jwang’o mak ipuoyo kendo tiyo gi ler kod thuolo ma Nyasaye osechiwo. Mak mana ka kanisa oluwo ndach gweth mage moseyawore, ka girwako ler duto, ka gitimo tije duto ma inyal fweny, lemo giko to biro dok piny e larno kido, kendo Roho mar timo dwach Nyasaye biro lal nono. Adierani osebed ka ipuonjo kendo inwoyo ei sigana mar kanisa. Nyasaye dwaro kuom joge tije mag yie kod mag winjo wach, maromre gi gweth kod ber ma osechiwo. Winjo waeh dwaro misango kod ting'o Msalaba; kendo ma ema omiyo ji mathoth maluongore ni jolup Kxisto ne odagi rwako ler moa e polo, kendo mana kaka jo Yahudi machon ne ok ging’eyo ndalo mag limbegi. Luka 19:44, nikech sunga margi kod bedo maonge yie, Nyasaye ne okadhogi kendo ofwenyo adiera mare ne jogo ma, mana kaka jokwath mag Bethlehem, kod ajuoge mag wuok chieng’. ne oserwako ler duto mane giseyudo.LM 289.3