3—Ang Panahon sa Espirituhanong Kangitngit

Si apostol Pablo, sa iyang ikaduhang sulat sa taga-Tesalonica, nagpasidaan sa dako nga pagbulag gikan sa kamatuuran nga mosangpot sa pagkatukod sa gahum sa papado. Nagpamatuud siya nga ang adlaw ni Cristo dili moabut, “hangtud nga mahitabo una ang pagsupil, ug ang pagtungha sa tawo sa kalapasan, ang tawong pagalaglagon; nga magasupak ug magapahitaas sa iyang kaugalingon batok sa tanang gitawag ug Dios o sa bisan unsa nga ginasimba, nga tungod niana siya magapahigayon sa paglingkod sulod sa templo sa Dios, ug magapahayag nga siya Dios.” Ug dugang pa ang apostol nagpasidaan sa iyang mga kaigsoonan nga “ang tinagoan sa kalapasan gikapalihok na.” 2 Tesalonica 2:3, 4, 7. Bisan nianang sayo nga panahon iyang nakita, nga mikamang pagsulud sa iglesya, ang mga kasaypanan nga magandam sa dalan sa paglambo sa papado.ADP 31.1

Sa hinayhinay, sa pagsugod diha sa katinago ug kahilum, ug unya labaw nga napadayag sa nagtubo kini sa kusog ug nakaangkon og paggahum sa mga hunahuna sa katawhan, ang “tinagoan sa kalapasan” nagpadayon sa iyang malimbungon ug mapasipad-on nga buhat. Halos dili mamatikdan nga ang mga pamatasan sa pagano nakakaplag og agianan ngadto sa Cristohanon nga iglesya. Ang espiritu sa pagkompromiso ug pagpahiuyon nasanta sulud sa usa ka panahon pinaagi sa mabangis nga mga paglutos nga giantos sa iglesya ilalum sa paganismo. Apan sa mihunong ang paglutos, ug ang Cristianidad misulud sa mga korte ug mga palasyo sa mga hari, gihiklin sa iglesya ang mapainubsanon nga pagkayano ni Cristo ug sa Iyang mga apostoles tungud sa pagpagawal ug pagpagarbo sa mga pagano nga kaparian ug mga pangulo; ug inay sa mga kamandoan sa Dios, iyang gipuli ang tawhanon nga mga pagtolon-an ug mga tradisyon. Ang pagkakabig ni Constantino sa ngalan lamang, sa unang bahin sa ikaupat nga siglo, nakadala og dakung pagmaya; ug ang kalibutan, nga nabistihan sa dagway sa pagkamatarong, misulud sa iglesya. Karon ang buhat sa pagkadaotan kusog nga milambo. Ang paganismo, bisan og kini daw nabuntog, nahimong mananaog. Ang iyang espiritu maoy nagagahum sa iglesya. Ang iyang mga pagtolon-an, mga seremonyas, ug mga patootoo giapil sa pagtoo ug pagsimba sa nagangkon nga mga sumusunod ni Cristo.ADP 31.2

Kining pagkompromiso tali sa paganismo ug Cristianismo misangpot ngadto sa pagkaugmad sa “tawo sa kalapasan” nga gipasidaan sa tagna nga magsupak ug magpataas sa iyang kaugalingon ibabaw sa Dios. Ang kanang dakung sistema sa bakak nga rilihiyon maoy usa ka dako nga binuhatan sa gahum ni Satanas—usa ka bantayog sa iyang tinguha sa pagpahimutang sa iyang kaugalingon sa trono aron sa paghari sa yuta sumala sa iyang kabubut-on.ADP 31.3

Sa makausa naningkamot si Satanas sa pakigsabutsabut kang Cristo. Miduul siya sa Anak sa Dios didto sa kamingawan sa pagsulay, ug nagpakita Kaniya sa tanang gingharian sa kalibutan ug sa ilang himaya, nagtanyag sa paghatag niining tanan ngadto sa Iyang mga kamut kon moila lang Siya sa pagkalabing hataas sa prinsipe sa kangitngit. Gibadlong ni Cristo ang mapangahason nga manunulay ug mipugus kaniya sa pagpahawa. Apan si Satanas nagmalampuson sa pagtanyag sa mao gihapon nga mga pagtintal ngadto sa tawo. Aron sa pagbaton sa kalibutanong bintaha ug mga dungog, ang iglesya gigiyahan sa pagpangayo sa pabor ug tabang sa bantugang mga tawo sa yuta; ug sa iyang pagsalikway kang Cristo, gilingla siya sa pagtuman sa representante ni Satanas—ang obispo sa Roma.ADP 31.4

Usa sa nag-una nga pagtolon-an sa Romanismo mao ang pagpatoo nga ang papa maoy makita nga ulo sa iglesya ni Cristo sa uniberso, gitugyanan sa labing hataas nga kagamhanan ibabaw sa mga obispo ug mga pastor sa tanan nga bahin sa kalibutan. Labaw pa niini, ang papa gisab-ungan sa mismo mga titulo sa pagka-Dios. Gipaila siya ingon nga “Papa nga Ginoong Dios” (tan-awa ang Appendix), ug gipaila nga dili masayup. Iyang gisukna ang pagtahod sa tanan nga katawhan. Ang sama nga pagangkon nga gimando ni Satanas didto sa kamingawan sa pagsulay gimando gihapon niya pinaagi sa Iglesya sa Roma, ug daghan ang andam sa pagtahod kaniya.ADP 32.1

Apan sila nga adunay kahadlok ug pag-tahod sa Dios makigbisog niini nga langitnon nga pangahas sa pagkamapahitas-on sama sa pagpakigbatok ni Cristo sa haylo sa malinglahon nga kaaway didto sa kami-ngawan: “Maoy simbaha ang Ginoo nga imong Dios, ug Siya lamang mao ang alagara.” Lucas 4:8. Ang Dios wala gayud maghatag og usa ka pagpasabut diha sa Iyang Pulong nga nagtudlo Siya kang bisan kinsa nga mahimong pangulo sa Iyang Iglesya. Ang doktrina sa pagkalabing hataas sa papa kasupak sa mga pagtolon-an sa Kasulatan. Ang papa dili gayud makagahum sa iglesya ni Cristo gawas sa pagpangilog.ADP 32.2

Ang mga Romanista nagpadayon sa pagsumbong batok sa mga Protestante nga mga erehes, ug nagtuyo sa pagbulag gikan sa matuud nga iglesya. Apan kini nga sumbong mapahinungud hinoon sa ilang kaugalingon. Sila maoy nagyatak sa bandila ni Cristo, ug mibulag “sa tinoohan nga sa makausa ra ug sa dayon gitugyan ngadto sa mga balaan.” Judas 3.ADP 32.3

Nahibalo pag-ayo si Satanas nga ang Kasulatan makapasabut sa katawhan sa iyang mga limbong ug makatabang sa pagbarog batok sa iyang gahum. Pinaagi sa pulong nga bisan ang Manluluwas sa kalibutan mihimo og pagsukol sa iyang mga panghasi. Sa matag panulong sa kaaway, gigamit ni Cristo ang taming sa walay katapusang kamatuuran, sa pagingon, “Nahisulat na.” Ngadto sa matag sugyot sa kaaway, Iyang gisupak ang kaalam pinaagi sa gahum sa Pulong. Aron mapadayon ni Satanas ang iyang pagdani sa katawhan, ug mapabarog ang kagamhanan sa mangingilog nga papa, kinahanglan iyang pugngan sila nga magpabiling ignorante sa Kasulatan. Ang Biblia magtuboy sa Dios ug magbutang sa may kinutuban nga katawhan sa ilang matuud nga dapit; busa ang balaang mga kamatuuran niini kinahanglan matagoan ug mapugngan. Kini nga pangatarungan gisagup sa Iglesya sa Roma. Sa gatusan ka mga tuig gipugngan ang sirkulasyon sa Biblia. Gidid-an ang mga tawo sa pagbasa niini o sa pagbaton niini sa ilang mga balay, ug ang walay baroganan nga mga pari ug mga layko sa simbahan maoy naghubad sa mga pagtolon-an niini aron sa paglig-on sa ilang pagpakaaron-ingnon. Busa ang papa nahimong labing inila sa halos tibuuk kalibutan nga maoy puli sa Dios sa yuta nga gitugyanan sa kagamhanan sa iglesya ug estado.ADP 32.4

Sa natangtang na ang tigpaila sa sayup, si Satanas nagbuhat dayon sumala sa iyang kaugalingong pagbuut. Ang tagna nagpamatuud nga ang papado “maghunahuna sa pag-usab sa mga panahon, ug sa Kasugoan.” Daniel 7:25. Wala kini langana sa paghimo. Agi og pagsalili sa pagsimba og dyosdyos alang sa mga kinabig nga wala mag-ila sa matuud nga Dios kanhi, ug sa pagpadasig sa ilang taphaw nga pagdawat sa Cristianismo, ang pagsimba sa mga larawan ug mga relikyas gianam-anam paglakip sa Cristohanon nga pagsimba. Ang balaodnon sa kinatibuk-an nga konsilyo (Tan-awa ang Appendix) sa katapusan nagpabarog niini nga sistema sa pagsimba og mga dyosdyos. Aron sa paghingpit niining buhat nga bugalbugal sa pagkabalaan, ang Roma naghunahuna sa pagkuha sa ikaduha nga sugo gikan sa balaod sa Dios, nga nagdili sa pagsimba og mga larawan, ug sa pagbahin sa ikanapulo ka sugo ngadto sa duha aron mahusto gihapon ang gidaghanon.ADP 32.5

Ang espiritu sa panagsabutsabut ngadto sa paganismo nagabli sa dalan ngadto sa nagkalayo na nga pagsalikway sa kagam-hanan sa Langit. Giusab usab ni Satanas ang ikaupat nga sugo pinaagi sa mapasipad-on nga mga pangulo sa iglesya, ug nagpahayag sa paghiklin sa karaan nga Igpapahulay, ang adlaw nga gipanalanginan ug gibalaan (Genesis 2:2, 3), ug sa baylo niini ang pagpasidungog sa kapistahan nga gisaulog sa mga pagano ingon nga “ venerable day of the sun o talamdong adlaw sa adlaw.” Kini nga kausaban wala una buhata sa dayag. Sa unang mga siglo ang matuud nga Igpapahulay gibantayan sa tanang Cristohanon. Masibuton sila sa pagpasidungog sa Dios, ug sa nagtoo nga ang Iyang balaod dili mausab, ilang gikugihan sa pagbantay ang pagkabalaan sa Iyang mga kalagdaan. Apan uban sa dakung kahilum si Satanas nagbuhat pinaagi sa iyang mga ahensya sa pagpatunhay sa iyang tumong. Aron ang katawhan madani sa pagbalaan sa Domingo, gihimo kining adlaw sa kasaulugan sa pagkabanhaw ni Cristo. Gitunong niining adlawa ang rilihiyosong mga serbisyo; apan giila gihapon kini ingon nga adlaw sa paglolinghayaw, samtang ang Sabado gibantayan gihapon sa pagkabalaan.ADP 32.6

Aron maandam ang agianan alang sa iyang katuyoan, gigiyahan ni Satanas ang mga Judio, sa wala pa mianhi si Cristo, sa paghimo sa Igpapahulay nga salagubangon pinaagi sa labing makuti nga mga kalagdaan, nga maoy nakapabug-at sa pagbantay niini. Karon, sa pagpahimulus sa mini nga kahayag nga iyang gipaila, iyang gipadayag ang bikil niini ingon nga Igpapahulay nga ila sa mga Judio. Samtang ang mga Cristohanon sa kinatibuk-an nagpadayon sa pagbantay sa Domingo ingon nga malipayon nga kapistahan, iyang gigiyahan sila, aron mapaila ang ilang pagdumut sa tinoohan nga Judio, sa paghimo sa Igpapahulay nga usa ka puasa, usa ka adlaw sa pagsubo ug pagkadili malipayon.ADP 33.1

Sa unang bahin sa ikaupat ka siglo, si emperador Constantine nagpakanaog og kamandoan sa paghimo sa Domingo ingon nga pista sa publiko sa tibuuk Emperyo sa Roma. (Tan-awa ang Appendix) Ang adlaw sa adlaw gitahod sa iyang pagano nga mga sumusunod, ug gipasidunggan sa mga Cristohanon; maoy pamalaod sa emperador ang paghiusa sa nagkalahi nga mga kagustohan sa paganismo ug Cristianismo. Sa paghimo niini gimandoan siya sa mga obispo sa iglesya, nga nadasig pinaagi sa pangadoy ug kauhaw sa gahum, ug nakamatikod usab nga kon ang maong adlaw bantayan sa mga Cristohanon ug mga pagano, magpadasig kini sa taphaw nga pagdawat sa mga pagano sa Cristianismo, nga maoy magpalambo sa gahum ug himaya sa iglesya. Apan samtang daghan sa mga Cristohanon nga mahinadlukon sa Dios ang giganoy sa pag-ila sa Domingo ingon nga may matang sa pagkabalaan, ila usab sa gihapon gibantayan ang matuud nga Igpapahulay ingon nga balaan sa Ginoo ug gibantayan kini sa pagtuman sa ikaupat ka sugo.ADP 33.2

Wala pa matapos sa punoang limbongan ang iyang buluhaton. Matinguhaon siya sa pagtigum sa Cristohanon nga kalibutan ilalum sa iyang bandila ug sa paggamit sa iyang gahum pinaagi sa iyang salili, ang mapahitas-on nga papa nga nagangkon nga representante ni Cristo. Pinaagi sa mga pagano nga taphaw ang pagkakabig, sa ambisyoso nga mga layko, ug mga pangulo sa Iglesya nga mahigugmaon sa kalibutan, iyang nakab-ot ang iyang katuyoan. Dagkong mga konsilyo ang gipahigayon sa matag karon ug unya, diin ang mga kadagkoan sa simbahan sa tibuuk kalibutan nagtigum. Halos sa matag konsilyo ang Igpapahulay nga gitukod sa Dios gipaubus, samtang ang Domingo gituboy. Busa ang pagano nga kasaulogan sa katapusan gipasidunggan ingon nga usa ka diosnong tinukod, samtang ang Igpapahulay sa Biblia gipahayag ingon nga kabilin sa tinoohan nga Judio, ug ang nanagbantay niini giila nga mga tinunglo.ADP 33.3

Ang dako nga apostata milampos sa pagtuboy sa iyang kaugalingon “batok sa tanang ginatawag ug Dios o sa bisan unsa nga ginasimba.” 2 Tesalonica 2:4. Iyang gipangahasan ang pag-usab sa bugtong lagda sa diosnon nga balaod nga sa walay sayup nagtudlo sa tibuuk katawhan ngadto sa matuud ug buhi nga Dios. Sa ikaupat ka sugo, ang Dios gipaila ingon nga Magbubuhat sa mga langit ug sa yuta, ug pinaagi niini naila nga lahi sa tanang mini nga mga dios. Usa kini ka handumanan sa buhat sa paglalang nga ang ikapito nga adlaw gibalaan ingon nga adlaw nga Igpapahulay alang sa tawo. Gimugna kini aron sa pagpasantup kanunay sa hunahuna sa katawhan bahin sa buhi nga Dios ingon nga tuburan sa tanang butang ug tumong sa pagtahod ug pagsimba. Naningkamot si Satanas sa pagliso sa mga tawo gikan sa ilang pagtahod sa Dios, ug sa ilang pagtuman sa Iyang balaod; busa iyang gitumong ang iyang masingkamutong pagbatok ilabi na nianang sugo nga nagtudlo sa Dios ingon nga Magbubuhat.ADP 33.4

Nag-awhag ang mga Protestante karon nga ang pagkabanhaw ni Cristo diha sa Domingo nakahimo niini ingon nga Cristohanong Igpapahulay. Apan ang Kasulatan wala magpamatuud niini. Walay ingon nga pagpasidungog ang gihatag sa mao nga adlaw ni Cristo ug sa Iyang mga apostoles. Ang pagsaulog sa Domingo ingon nga Cristohanong tinukod nagagikan niadtong “tinagoan sa kalapasan” (2 Tesalonica 2:7) nga, bisan pa sa kaadlawan ni Pablo, nagsugod na sa iyang buhat. Hain ug kanus-a man ang Ginoo nagsagup niini nga anak sa papado? Unsa nga katarungan ang mahimo nga ihatag alang sa kausaban nga wala itugot sa Kasulatan?ADP 34.1

Sa ikaunum ka siglo ang papado napaligon pag-ayo. Ang lingkoranan sa iyang gahum nahimutang sa punoang dakbayan sa emperyo, ug ang obispo sa Roma giila ingon nga ulo ibabaw sa tibuuk iglesya. Gihatag sa paganismo ang dapit alang sa papado. Gihatag sa dragon ngadto sa mapintas nga mananap ang “iyang gahum ug iyang trono ug ang dakung pagbulotan.” Pinadayag 13:2. Ug dinhi nagsugod ang 1260 ka mga tuig sa pagpanglupig sa papado sumala sa gipasidaan sa mga tagna sa Daniel ug Pinadayag. Daniel 7:25; Pinadayag 13:5-7. (Tan-awa ang Appendix.) Gipugus ang mga Cristohanon sa pagpapili kon motahan ba sila sa ilang dungog ug modawat sa mga seremonyas ug pagsimba nga papado, o sa paggasto sa ilang kinabuhi diha sa mga bilanggoan o sa pagantos sa kamatayon pinaagi sa bitayan, sa kalayo, o sa atsa sa berdugo. Niining panahona nangatuman ang mga pulong ni Jesus: “Ug igapanugyan kamo bisan gani sa inyo rang kaugalingong mga ginikanan ug mga igsoon, ug mga kaparyentihan ug mga kahigalaan; ug ang uban kaninyo ilang ipapatay. Ug kamo pagadumtan sa tanang tawo tungod sa Akong ngalan.” Lucas 21:16, 17. Ang paglutos gisugdan batok sa mga matinumanon uban sa dakung kabangis kay sa nahitabo sukad, ug ang kalibutan nahimong dakung natad sa panggubatan. Sulud sa ginatusan ka mga tuig ang iglesya ni Cristo nakakaplag ug tagoanan sa hilit nga mga dapit. Busa nagsulti ang manalagna: “Ug ang babaye mikalagiw ngadto sa kamingawan, diin may dapit siya nga gitagana kaniya sa Dios, diin pagatil-ogan siya sulud sa usa ka libo duha ka gatus ug kan-uman ka adlaw.” Pinadayag 12:6.ADP 34.2

Ang pagsaka sa Iglesya Romana ngadto sa gahum nagtimaan sa pagsugod sa Mangitgit nga Katuigan. Sa nag-uswag ang iyang gahum, ang kangitgit nagkalalum. Ang pagtoo gibalhin gikan kang Cristo, ang matuud nga patukuranan, ngadto sa papa sa Roma. Inay sa pagsalig diha sa Anak sa Dios alang sa kapasayloan sa mga sala ug alang sa walay katapusan nga kaluwasan, ang katawhan mitan-aw ngadto sa papa, ug ngadto sa kaparian ug mga layko sa simbahan nga iyang gitugyanan sa kagamhanan. Gitudloan sila nga ang papa mao ang ilang manlalaban sa yuta ug walay makaduul sa Dios kundili pinaagi kaniya; ug dugang pa, nga siya nagbarog sa dapit sa Dios ngadto kanila, ug busa kinahanglang tumanon sa hingpit. Ang pagtipas gikan sa iyang mga kamandoan igo na nga hinungdan sa labing bug-at nga silot nga moabut sa mga lawas ug mga kalag sa mga makasala. Busa ang mga hunahuna sa katawhan gipahimulag gikan sa Dios ngadto sa masalaypon ug bangis nga mga tawo, ug labaw pa, ngadto sa prinsipe sa kangitngit, nga naggamit sa iyang gahum pinaagi kanila. Ang sala nagtakuban diha sa bisti sa pagkabalaan. Kon ang Kasulatan pugngan, ug ang tawo magpaila sa iyang kaugalingon nga labing taas, makaplagan gayud nato ang pagpanglimbong, panikas, ug makauulaw nga kasal-anan. Uban sa pagtuboy sa tawhanong mga kabalaoran ug mga tradisyon, gipakita ang kahugawan nga kanunayng mosangpot tungud sa paghiklin sa balaod sa Dios.ADP 34.3

Mao kadto ang mga adlaw sa katalagman alang sa iglesya ni Cristo. Dyutay lang gayud ang matinumanon nga magdala sa bandila. Bisan og ang kamatuuran wala pasagdi sa mga saksi, usahay daw mopatigbabaw ang kasaypanan ug patootoo, ug ang matuud nga rilihiyon daw mapanas gikan sa yuta. Ang ebanghelyo nalimtan, apan ang mga matang sa rilihiyon nagdagsang, ug ang katawhan nabug-atan sa makuti nga mga kamandoan.ADP 34.4

Gitudloan sila dili lang sa pagtutok ngadto sa papa ingon nga ilang tigpataliwala, kundili sa pagsalig sa ilang kaugalingong mga binuhatan alang sa pagpasaylo sa sala. Ang hatag-as nga mga pagpanaw, mga buhat sa pagpasakit, ang pagsimba sa mga larawan, ang pagpatukod og mga simbahan, mga bantayog, ug mga altar, ang pagbayad ug dagko nga kantidad ngadto sa simbahan—kining tanan ug daghang pang susama nga binuhatan ginasugo aron sa paghupay sa kasuko sa Dios ug sa pagbaton sa Iyang kalooy; nga daw ang Dios sama sa mga tawo, nga masuko sa mga walay hinungdan, o mapahupay pinaagi sa mga gasa o sa mga binuhatan sa penitensya!ADP 35.1

Bisan og nagpadayon ang bisyo, bisan diha sa mga pangulo sa Iglesya Romana, ang iyang kabuyohan daw nagpadayon sa pagtubo. Sa duul na masira ang ikawalo ka siglo, ang mga papista nagangkon nga sa unang mga katuigan sa iglesya ang mga obispo sa Roma nagbaton sa sama nga espirituhanong gahum nga karon ilang gihuptan. Aron sa pagpalig-on niini nga pagangkon, ang pila ka mga paagi kina-hanglan gamiton aron ikapakita nga kini may katinuuran; ug andam kaayo kining gisugyot sa amahan sa mga bakak. Ang karaang mga sinulat gipalsipikar sa mga monghe. Ang mga kabalaoran sa konsilyo nga wala sukad madunggi nakaplagan, nga nagpabarog sa pagkalabing hataas sa papa sa tibuuk kalibutan gikan sa labing unang mga panahon. Ug ang usa ka iglesya nga nagsalikway sa kamatuuran, sa kahakog midawat niining mga limbong. (Tan-awa ang Appendix.)ADP 35.2

Ang pipila sa mga matinumanon nga magtutukod ibabaw sa matuud nga patuku-ranan (1 Corinto 3:10, 11) nalibog ug nalangan sa diha nga ang mga basura sa bakak nga pagtolon-an nagbalda sa buluhaton. Sama sa mga magtutukod sa paril sa Jerusalem sa panahon ni Nehemias, ang uban andam sa pag-ingon: “Ang kusog sa magdadala sa mga mabug-at nangaluya, ug may daghang sagbut; mao nga kita dili makahimo sa pagtukod sa kuta.” Nehemias 4:10. Gikapuyan sa kanunay nga pakigbisog batok sa pagpanglutos, panikas, kasal-anan, ug sa matag babag nga mahimo ni Satanas sa paglangan sa ilang pag-uswag, ang uban nga sa kanhiay matinumanong magtutukod nangaluya; ug alang sa kalinaw ug kasigurohan sa ilang kabtangan ug sa ilang kinabuhi, mitalikod sila gikan sa matuud nga patukuranan. Ang uban, nga wala mangaluya sa pagsupak sa ilang mga kaaway, sa maisugon nagpamatuud: “Ayaw kamo kahadlok kanila; hinumdumi ang Ginoo, nga maoy daku ug makalilisang” (bersikulo 14); ug nagpadayon sila sa buluhaton, ang matag-usa nga ang iyang hinagiban gitakin diha sa iyang kiliran. Efeso 6:17.ADP 35.3

Ang sama nga espiritu sa pagdumut ug pagsupak sa kamatuuran nakapadasig sa mga kaaway sa Dios sa matag kaliwatan, ug ang sama nga pagtukaw ug pagkamaunongon gikinahanglang ipakita sa Iyang mga sulugoon. Ang mga pulong ni Cristo ngadto sa unang mga tinun-an magamit sa Iyang mga sumusunod ngadto sa pagsira sa panahon: “Ang Akong ginaingon kaninyo ginaingon Ko sa tanan, Pagtukaw kamo.” Marcos 13:37.ADP 35.4

Daw nagkabaga ang kangingit. Ang pag-simba sa larawan nahimo nang batasan sa kadaghanan. Ang mga kandila gidagkutan atubangan sa mga larawan, ug ang mga pagampo gipahinungod ngadto kanila. Ang labing dili katoohan ug nabatasan nga pagpatootoo midagsang. Ang mga hunahuna sa katawhan hingpit nga nagamhan sa patootoo nga ang pagpangatarungan daw nawad-an na sa iyang gahum. Samtang ang kaparian ug mga obispo sa ilang kaugalingon mahigugmaon sa kalingawan, mga hilas, ug kurakot, magpaabot lamang nga ang katawhan nga nagatan-aw kanila alang sa paggiya malunod diha sa pagkawalay alamag ug sa bisyo.ADP 35.5

Lahi na usab nga ang-ang ang gisaka diha sa pagpangangkon sa papa, nga sa ikanapulo og usa ka siglo, si Papa Gregory VII nagmantala sa pagkahingpit sa Iglesya Romana. Lakip sa mga sugyot nga iyang gipasupot mao nga ang iglesya wala gayud masayup, ni makahimog sayup, sumala sa Kasulatan. Apan ang mga pruweba sa kasulatan wala mag-uyon sa maong pagpamatuud. Giangkon usab sa garboso nga papa ang gahum sa pagpakanaog sa mga emperador gikan sa ilang trono, ug nagpamatuud nga walay hukum nga iyang ipakanaog ang mahimo nga usbon ni bisan kinsa, kundili maoy iyang katungud ang pag-usab sa mga desisyon sa uban. (Tanawa ang Appendix.)ADP 35.6

Ang dayag nga ilustrasyon sa madaogdaogong kinaiya niining nagtudlo sa pagkadili masayup gipaila diha sa iyang gibuhat ngadto sa emperador nga German, si Henry IV. Tungud sa dili pagtahod sa kagamhanan sa papa, kini nga hari gitakda nga paphaon gikan sa talaan sa iglesya ug pakanaugon sa iyang trono. Nalisang sa pagbudhi ug mga paghulga sa iya mismong mga prinsipe, nga gidasig sa pag-alsa batok kaniya pinaagi sa kamandoan sa papa, si Henry mibati nga kinahanglan siya maghimo og pakigdait sa Roma. Uban sa iyang asawa ug sa usa ka matinumanon nga sulugoon, iyang gilatas ang mga bukid sa Alps atul sa tungatungang tingtugnaw, aron ipakita ang iyang pagpaubus atubangan sa papa. Sa pag-abut didto sa kastilyo nga gitalikdan ni Gregory, gihatud siya nga wala ang iyang mga bantay, ngadto sa hawanan sa gawas, ug didto, sa hilabihang kabugnaw sa tingtugnaw, nga walay tabon ang ulo ug walay sapin ang mga tiil, ug diha sa makalolooy nga bisti, nagpaabut siya sa pagtugot sa papa nga pasudlon ngadto sa iyang atubangan. Wala hangtod nga natapos niya ang tulo ka adlaw ang pagpuasa ug pagkumpisal, nga gitugot sa papa ang pagpasaylo kaniya. Apan bisan pa, ubus lang kini sa kasabutan nga ang emperador maghulat sa kamandoan sa papa sa dili pa siya mopadayon sa pagsul-ub sa mga timaan sa pagkahari o pagbalik sa iyang gahum nga harianon. Ug si Gregory nga nalipay sa iyang kadaugan, nanghambog nga katungdanan niya ang paghukas sa garbo sa mga hari.ADP 36.1

Daw unsa ka dako ang kalainan tali sa garbo niining papa ug sa kalumo ug kalolot ni Cristo, nga nagpadayag sa Iyang kaugalingon ingon nga nagpakilooy diha sa pultahan sa kasingkasing aron pasudlon, aron Siya makasulud sa pagdala og pasaylo ug kalinaw, ug nga nagtudlo sa Iyang mga tinun-an: “Bisan kinsay gustong maghawod kaninyo, kinahanglan mainyo siyang ulipon.” Mateo 20:27.ADP 36.2

Ang nagpadayon nga kasiglohan nakasaksi sa makanunayong pagtubo sa kasaypanan diha sa mga pagtolon-an nga nagagikan sa Roma. Bisan sa wala pa ang pagpabarog sa papado, ang mga pagtolon-an sa pagano nga mga pilosopo nakadawat na og pagtagad ug nakainpluwensya sulud sa iglesya. Daghan nga nagangkon sa pagkakabig naggakus lang gihapon sa mga pagtolon-an sa ilang pagano nga pilosopiya, ug wala lamang nagpadayon sa pagtoon niini sa ilang kaugalingon, kundili nagtudlo hinoon niini sa uban ingon nga paagi sa pagpadako sa ilang inpluwensya taliwala sa mga pagano. Busa dagko nga mga kasaypanan ang gitudlo ngadto sa Cristohanon nga pagtoo. Ang labing inila niining tanan mao ang pagtolon-an nga walay kamatayon ang tawo ug nga siya adunay pangisip samtang siya patay na. Kini nga pagtolon-an maoy napahimutang sa patukuranan diin ang Roma nagmugna sa pangaliya sa mga santos ug sa pagsimba kang Birhen Maria. Ug gikan niini mitubo usab ang patootoo sa walay katapusan nga pagsakit sa makasasala didto sa kalayo, nga unang gilakip sa pagtolon-an sa papa.ADP 36.3

Ug dayon ang dalan giandam alang sa pagtudlo sa lain na usab nga imbento sa paganismo, nga ginganlan sa Roma og purgatoryo, ug gigamit kini sa pagpanglisang sa matootoohon nga panon sa katawhan. Pinaagi niini nga pagtolon-an napalig-on ang pagtoo bahin sa usa ka dapit sa pagsakit, diin ang mga kalag nga wala pa makabaton sa walay katapusang kalaglagan magaantos sa silot alang sa ilang mga sala, ug gikan dinhi, kon sila maputli na, sila pagadawaton ngadto sa Langit. (Tan-awa ang Appendix.)ADP 36.4

Sa gihapon usa na usab ka pinanday ang gikinahanglan aron sa pagpaganansya sa Roma pinaagi sa mga kalisang ug mga bisyo sa iyang mga sumusunod. Gisangkap kini pinaagi sa pagtolon-an sa mga indulhensya. Hingpit nga kapasayloan sa mga sala, sa nangagi, sa presente, ug sa umalabot, ug ang pagpahigawas kanila gikan sa tanang kasakit ug mga silot nga nahiaguman, gisaad ngadto sa tanan nga nagpalista alang sa mga gubat sa papa aron sa pagpauswag sa iyang kalibutanon nga paghari, sa pagsilot sa iyang mga kaaway, o sa pagpoo niadtong mangahas sa paglimud sa iyang espirituhanong pagkalabing hataas. Gitudloan usab ang katawhan nga pinaagi sa pagbayad og salapi ngadto sa simbahan ilang malibre ang ilang kaugalingon gikan sa sala, ug makapahigawas usab sa mga kalag sa namatay na nilang mga higala nga natanggong sa mga kalayo sa pagsakit. Sa maong paagi gipuno sa Roma ang iyang mga panudlanan ug gipatunhay ang iyang pagkadako, pagkagastoso, ug bisyo sa nagpakaaron-ingnon nga mga representante Kaniya nga walay kapaurarayan sa Iyang ulo. (Tan-awa ang Appendix.)ADP 36.5

Ang kamandoan sa Biblia bahin sa Panihapon sa Ginoo gipulihan sa makidyosdyos nga sakripisyo panahon sa misa. Ang mga pari sa papado nagpakaaron-ingnon, pinaagi sa walay kahulugan nga pagmaskara, sa pag-usab sa yano nga tinapay ug bino ngadto sa mismo gayud “lawas ug dugo ni Cristo.”—Cardinal Wiseman, THE REAL PRESENCE OF THE BODY AND BLOOD OF OUR LORD JESUS CHRIST IN THE BLESSED EUCHARIST, PROVED FROM SCRIPTURE, lektura 8, sec. 3, parapo 26. Uban sa masipad-on nga pagtumotumo, dayag nga ilang giangkon ang gahum sa paglalang og Dios, ang Maglalang sa tanang butang. Gimandoan ang mga Cristohanon, diha sa kasakit sa kamatayon, sa pagtugyan sa ilang pagtoo niini nga makalilisang, nanginsulto sa Langit nga pagtolon-an. Ang katawhan nga midumili gipangbanlod sa kalayo. (Tan-awa ang Appendix.)ADP 37.1

Sa ikanapulog-tulo ka siglo naugmad ang labing makalilisang sa tanang mga makina sa papado—ang Inquisition (tigsusi nga korte sa Catolico batok sa eheriya). Ang prinsipe sa kangitngit nagbuhat uban sa mga pangulo sa papado. Sa ilang tinago nga mga konsilyo si Satanas ug ang iyang mga manulunda nagbuut sa mga hunahuna sa daotan nga katawhan, samtang sa taliwala ang dili makita nga nagtindog nga manulunda sa Dios, nagtala sa makahahadlok nga listahan sa ilang malapason nga mga kamandoan ug nagsulat sa kasaysayan sa mga binuhatan nga hilabihan ka makahahadlok nga makita sa tawhanon nga mga mata. “Ang dakung Babilonia” “nahubog sa dugo sa mga balaan.” Ang nalaslas nga mga lawas sa minilyon nga mga martir mituaw ngadto sa Dios alang sa panimalus ibabaw nianang nahulog nga gahum.ADP 37.2

Ang papado nahimong tigharihari sa kalibutan. Ang mga hari ug mga emperador miyukbo ngadto sa mga kabalaoran sa Romanhong papa. Ang mga padulngan sa katawhan, alang sa usa ka panahon ug alang sa eternidad, daw nailalum sa iyang pagbulut-an. Sa ginatusan ka mga tuig ang mga pagtolon-an sa Roma sangkad ug bugos nga gidawat, ang iyang mga tulumanon gihimo nga may pagtahod, ang iyang mga pista gisaulog sa kinatibuk-an. Ang iyang kaparian gipasidunggan ug madagayaong gisustentohan. Wala pa sukad nga ang Romanhong Iglesya nakadangat sa labaw nga kadungganan, kadako, o kagahum.ADP 37.3

Apan “ang kaudtohon sa papado mao ang tungang-gabii sa kalibutan.”—J. A. Wylie, THE HISTORY OF PROTESTANTISM, b. 1, ch. 4. Ang Balaang Kasulatan wala na halos mailhi, dili lamang sa katawhan, kundili sa mga pari usab. Sama sa mga Pariseo sa karaan, ang mga papadong pangulo nagdumut sa kahayag nga magapadayag sa ilang mga sala. Ang balaod sa Dios, ang sumbanan sa pagkamatarong, sa ila nang napapha, migamit dayon sila sa gahum sa walay limitasyon, ug gibuhat ang mga bisyo sa walay pugongpugong. Ang panikas, kahangol, ug kahigal nagpatigbabaw. Ang katawhan wala na maglikay sa salaod nga pinaagi niini sila makaangkon og bahandi o pangatungdanan. Ang mga palasyo sa papa ug mga obispo maoy mga talan-awon sa labing talamayon nga pagpatuyang. Ang uban sa nagmando nga mga papa sad-an sa krimen nga hilabihan ka mangilngig nga ang kalibutanon nga mga pangulo naningkamot sa pagpakanaog niining mga talahuron sa iglesya ingon nga mga mangtas nga malisud kaayo nga pagapasayloon. Sulud sa mga kasiglohan ang Europe walay nahimong kauswagan diha sa kahibalo, sa mga arte, o sa sibilisasyon. Ang usa ka moral ug utuknon nga pagkabakol maoy naangkon sa Cristianismo.ADP 37.4

Ang kahimtang sa kalibutan ilalum sa Romanista nga gahum nagpakita og usa ka makalilisang ug tukma nga katumanan sa mga pulong sa manalagnang Oseas: “Ang akong katawohan ginalaglag tungod sa kakulang sa kahibalo: tungod kay imong gisalikway ang kahibalo, igasalikway ko usab ikaw:...sanglit imong hingkalimtan ang Kasugoan sa imong Dios, ako usab mahikalimot sa imong mga anak.” “Walay kamatuoran, ni kaayo, ni pag-ila sa Dios dinha sa yuta. Walay lain kondili ang pagpanumpa ug ang pagpamakak, ug pagpamatay, ug pagpangawat, ug pagpanapaw mao lamang ang milukop; sila nanulis ug nagamit ang dugo sa dugo.” Oseas 4:6, 1, 2. Mao kini ang mga sangputanan sa paghingilin sa pulong sa Dios.ADP 37.5