EKIHANDE EKYA 36—AMALWA AWAKAYABANIKA LUBA

Erilwa oku nzuko y’oluhi olunene yinyini-nyini omulubula kyabiribya ini kilubiririwa kya Satani erikinda Ebihano bya Nyamuhanga. Eriberererya kino niryo lyaleka inyatsuka erihona n’erilwa n’omuhangiki, kandi n’omu anagusawa erilw’omu lubula, abiriloly’embere n’amalwa magumerera oku kihugo. Eriteb’abandu, neryo omu nzir’eyo erisondolabo okw’itwa ekilayiro kya Nyamuhanga, nikyo kindu ekyo abirikwamirirya. Minya kino kikendisyabererera omw’isegerery’iguma Ebihano ebyosi, kutse omw’igana muguma w’oku migambo yabyo, ebikendisyalwamo byan’ebiguma. Omundu oyukasobaya “omwatsi muguma,” akakanganaya akagayo oku bilayiro ebyosi; ebyo akatokesaya abandu erikola n’eky’erilangirirako kiwe biri oku luhande lw’eritwa Ebihano; akabya “inyasingirwe ebyosi.” Yakobo 2:10.OO 582.1

Omw’isondekania erigayisya emigambo y’obunya-lubula, Satani abiritsulika esyongangirirya sy’e Biblia n’amabehi abirihiribwa omw’ikirirya ery’ebigonye by’abandu abakabuga bati bakikiriraya omu Msako. Amalwa amakulu aw’erigunzerera ahokati-kati k’okwenene n’amabehi n’ikakalikana ery’erigunzerera ery’oluhi olwamabirigunza mugulu muli oluhambire oku bilayiro bya Nyamuhanga. Tukayingira omu luhe luno — oluhi ahokati-kati k’Ebihano by’abandu n’Ebihano bya Yehova, ahokati-kati k’engangirirya/enyikirirya y’eBiblia n’engangirirya/enyikirirya y’esyonganikyo n’emikonga.OO 582.2

Ebitungaebikendisyayiyunga erilwa n’okwenene kandi n’obutunganene omw’ihalikana lino binemukolalino. Ekinywa kya Nyamuhanga ekyabirituhikibwako omu buguli bw’eryagalwa n’omusasi sikiritwalawa nga kya mubongo munene. EBiblia yiri hakuhi n’abandu bosi, nikwa ni bake abakaligayo ng’enzondoli y’engebe. Obutikirirye ni bunene kutsibu omu kihugo n’omu kanisa nibya. Abandu banene babirigana esyongangirirya esiri nduhi, esihambirire eryikirirya ly’ekikristo. Esyonzumwa ngulu-ngulu esy’obuhangiki ng’oku sikanganibirwe abasakangyi abasondolawaMulimu abuyirire, eriwa ly’omundu, eririhirira busana n’ebibi, n’eritendisyahwaho ly’Ebihano bya Nyamuhanga, abandu banene abakabuga bati ni bakristayobakaganaya ebyosi kutse ebitsweka byayo. Ebigonye n’ebigonye eby’abandu abakayihalambira obwenge bwabo n’eriyirema lyabo bakatwalakyo ng’ebikanganisyo by’obutseke erihira obuyiketerwa kundu bw’omu Biblia; bakalengekanaya bati ni kikanganisyo ky’eribya n’etalanta ey’olulengo lw’endata n’erisoma omugulu bakayisamambula oku masako n’erisoborera emyatsi mikulu-mikulu y’okwenene kubo nga niya kimweyo. Abaherwrya banene banemukangirirya abigi babo bati Ebihano bya Nyamuhanga byabiribindulwa kutse erilusibwaho; n’abo abakakwama ebyo bikasonda bakinasigalire enyuma, neryo bakalengekanibawa eribya ibatolere erigaywa.OO 582.3

Omw’igan’okwenene, abandu bakabyaibakagana mwinyekwo. Omw’ilyatangirira Ebihano bya Nyamuhanga, bakabya ibakagana oyuwahiraho Ebihano ebyo. Kyolobire erikola ekisosano ky’omuti kutse eky’eribwe. Omw’ibuganabi oku bisimisyo bya Nyamuhanga, Satani akasondola abandu erimuyitegereryamo emibere ey’amabehi. Oku banene ekisosano ky’obuyitegererya kikahiribawaho omu kitswa Yehova; Nyamuhanga oyuliho, Ekinywa kiwe ng’oku kikabisula, omu Kristo, n’omumibiri yiwe ey’obuhangiki, omugulu anemuramibwa abandu bake kutsibu. Ebigonye n’ebignye by’abandu bakaramaya obuhangwa ibanemugana Nyamuhanga w’obuhangwa. N’omu kyanabya omu musindo ogundi, eriramya ebisosano line omu bakristo munabwire ng’oku lyanabya omu ba Israeliaba kera omu biro bya Iriya. Enyamuhanga ey’abakayitwalamo b’amenge, ey’abasomire kinene, ey’abasakangyi b’ebitondomo, ab’epoko-poko y’ekipolitiki, abasaki b’emyatsi abanene — enyamuhanga ey’abakayitendereraya, ey’amatendekero w’olulengo lw’endata, nibya n’ey’amatemdekero makulu-makulu awakakangiriribawako eby’engangirirya/enyikirirya — syalengire eryuwana kwilaba Baali, enyamuhanga y’eryuba owa Foiniki.OO 583.1

Sihali amabehi awakaligawa abakristo ehosi eyo banatula awakalwa ipini-pini n’obutoki bw’elubula, sihali amabehi awalwa n’obuyitegererya, sihali amabehi awakalwamoebikala-kalire, kwilaba engangirirya eyiriho munabwire, eyimugulumira erihanda emirihya, yiti Ebihano bya Nyamuhanga sibikiyitsutsibawa abandu eriteyabyo. Bul’ihanga liwite Ebihano byalyo, ebikaleka ibasikya n’eryoloberalyo; sihali gavumenti eyangabyaho yite nabyo; neryo kyanginayitegereribwa kiti omuhangiki w’esyonyubula n’ekitaka eriby’isyawite kilayiro eky’akakolesaya erirema ebihangikwa ebyo ahiramwo, kwehi? Kyamabya kiti abahererya b’ekanisa abaminyirwe n’erisikibwa ni b’erikangirirya bulolerera bati Ebihano ebiremire ekihugo kirebe n’eriteya ebitolerene busana n’abikali bakyo sibirikakawa oku bandu — bati bikafinya obwiranda bw’abandu, neryo busana n’ekyo sibitolere eryoloberwa; abandu ng’abo banginaligirabo eribya ibanimene oku ndambi nyirahi, kwehi?Ibwa n’ilololinene kutsibu bungahi eritendisikya Ebihano by’amahanga kwilaba eriryatangirira Ebihano by’obunya-lubula ebyo ebiri musingyi w’esyo gavumkente esyosi, kwehi?OO 584.1

Kyanginakolwa amahanga erilusyaho Ebihano byago, neryo ibaligira abandu erikola ng’oku bakwire miuhwa, kwilaba omulemi w’esyonyubula n’ebihugo erilusyaho Ebihano byiwe, neryo akalekerania ekihugo isikiwite lulengo lw’erigenderako eritwira abasingirwe-lubanza kutse eritunganania abakamw’owa.Twanginaminyire ebikalwa omw’iyira Ebihano bya Nyamuhanga mu bitya-bitya, kwehi? Kyabirirengesibwako. Ebyabya byakolirwe omu buFaransa mubyabya bibi kutsibu omugulu obutikirirye bwatabala. Neryo mukyakanganibwa oku kihugo kiti erikwesa ebikakakiraya ebyo Nyamuhanga ahiraho n’iriga endema y’abiti abatsurumire kwilaba lulengo. Omugulu olulengo lw’obutunganene olw’erigenderako lukasegeribawa luhande, enzira yikakyungukala busana n’omunya-mwami w’ekibi erihiraho obutoki bwuweomu kihugo.OO 584.2

Ehosi-hosi eyo Ebihano by’obunya-lubula bikaganibawa ekibi kikaleka eribanika mu kibi kutse obutunganene bukaleka erisyabya ibukanzibawa. Abo abkagana eryolobera egavumenti ya Nyamuhanga bakayiyunga haguma eriyirema. Erilaba omusyongangirirya syiwe esibihire omulimu w’emiyirengerero akahandawa omu mitima y’abana n’eminyeto, abateyiyiniraya eritabalwa; neryo imwalwa abandu abate ba bilayiro. Omugulu bakanegukaoku bwikirirya obw’abakolobera ebyo Nyamuhanga akanza, abanene bakaliga ndeke eritebibwa na Satani. Bakolobera esyongumbu syabo n’erikol’ebibi ebirekire eitswera iryahika oku batasi Nyamuhanga.OO 584.3

Abo abakakangiriraya abandu erilenza-lenzya Ebihano bya Nyamuhanga bakabiba obutowa. Leka olukako olukahiribawaho Ebihano by’obunya-lubula lusegeribawe iguma, neryo Ebihano by’abndu ibikendilenza-lenzibwa. Kusangwa Nyamuhanga akatanga ebikorwa ebituwene, erirumwa, eritula amabehi, n’erinyukura, bandu abayiteka-tekire erilyatangirira Ebihano byiwe bati nibyo bikaleka ibatabya ndeke muna-kihugo; liriryo ebyangalwa omw’ibanda okubilayiro bino bikendisyabya ebyo batalengekenie. Ebihano byamabya isibikiyitsutsibawa, ekyangaleka omundu inyasaga erihalya ni kyahi, kwehi? Ebindu by’abandu isibyendisyabya ibine ndeke. abandu ibakendilusya oku banyikyabo kw’ebindu kikuba-kuba, n’abawite akagala kwilaba abosi inibo bakendibya bateke kwilaba abosi. Engebe isiyendisikibwa. Erilahirya lyamahika isiryendisyayira mubongo ng’eribuyirire busana n’eririnda amahika. Oyo oyuwite obutoki, alyanza, inyakendiyimirya muka muliranwa wuwe yo kikuba-kuba. Ekilayiro ekyakatano ibakendisegeryakyo luhande ng’oku babirisegerya ekyakani. Abana isibangataluka eryita ababuti babo kyamaba kiti omw’ikola batya ibakenditunga ebyo emitnhima yabo eyitsandire yikasonda. Ekihugo ekiyitegererye ikikendyosulamo abakondo n’abatsindi; neryo obuholo n’obutseme ibukendihwera oku kihugo kw’iguma.OO 585.1

Ahutukabugira engangirirya yiti abandu niba bwiranda eritendyolobera Ebihano bya Nyamuhanga yabiritsekya olukwamirwa lw’eribya n’esyongeso neryo yamakyungula esyonyuyi sy’amalolooku bandu b’ekihugo. Eribya butsira bilayiro, erikolesya esyombulosyo nabi, n’obukungulugutania binemutuhikako ng’ekihunga ky’oku ngetse kingaho-ngaho. Omu mahika, Satani anemukolla. Ebendera yiwe yinemuyipepya n’omu mahimbano awakabuga ati ni makristayo. Muli obuha, erisunzikania, eriyitendererya, eriyitikya-tikya, erikopererya, obuhaka, obugobya, eribya n’esyongumbu nyibi. Emikolere yosi ey’emisingyi y’engangirirya/enyikirirya n’esyongangirirya, eyangakola omusingyi ow’ekisumba ky’engebe y’eribya omu bandi yikayitwa ng’ekindu kinene ekikayitengesukako, eyikayatera. Engoli y’amalolo kwilaba abosi amahiribwa omu nyumba y’omuliki busana n’amalolo, akahebawa oluhimbo n’erimuhirako obuteya wuti mbwino batungire eky’olulengo lw’endata ekyangaleka inyasimwa. Emibere-na-mitse yabo n’ebyaga ebyo bakakola bikalalaganibawa. Esyombapura sy’emyatsi sikalalaganaya obubi; neryo isyaleka n’abandi ibingira omu bikorwa by’obunyoya-nyoya, obukondo n’obutsindi; neryo Satani inyayisyeta omw’itokesya abandu erikola ebyaga ebiyitwire tagali. Ekihehu ky’erikola ebituwene, eriw’erisire ly’erita abandu, erikanyirira libi ly’obutayikakirya, n’erikondomera oku kibi erya buli mibere na lulengo, bitolere ibyabukya abosi abakasaga Nyamuhanga, eriyibulya nga ni kihi ekyangakola eryimania ekilubirirwa ky’obubi ekyo.OO 585.2

Esyombuga sy’eritwiramo esyombanza syabiribyamo obukungulugutania. Abalemi bakakolesibawa eryanza eritunga n’olwanzo lw’eby’obutswatswa. Obutayikakirya oku bindu birebe bwabirilibania obulengekaniabw’abanene erihika oku lulengo hakuhi aho Satani akatabalira kubo kw’iguma. Abanya-bilayiro bakabindulawa erilwa oku kihikire, bakahebawa enguzi, n’erilusibwa oku kwenene. Obukundirya n’eriyitsangura litahikire, omururu, obuha, obutayiketerwa obwa buli musindo biri omu banya-bilayiro “eritwira omu bulingirirania likabya hali kubo: kusangwa okwenene kwabiriterera omu nzira n’obulingirirania sibwangingira.” Isaya 59:14.OO 586.1

Erikondomera oku kibi n’omwirimya w’akimweyo ebyabyaho omu mugulu w’obutabale bw’e Roma byabya ini bindu ebyangatekirwe erilwa omw’iryatangirira Ebihano lyayo; ibwa liriryo aho ekikalwirirako obutikirirya obulalagene ehosi-hosi ni hayi? Ly’erigana Ebihano bya Nyamuhanga, n’obukungulugutania obwabya bwalwiremwo, ihane n’ekyakakala ekyoswire omu muguluw’obwiranda bw’engangirirya/enyikirirya, kwehi? Litya, kundi Satani syangasyayimirya ekihugo omw’ikakiry’abandu okw’isoma amasako, akasuba oku syonzira esindi erilangir’ati akaberereraya ekilubirirwa kiwe. Eritsandya eryikirirya omu Biblia likamukolera ng’eritsandya e Biblia yinyini. Omw’ingiryamoenyikirirya yiti Ebihano bya Nyamuhanga sibikiri byamubongo eriteyabyo, akasondola abandu b’omw’itwa ebihayiro nga sibali batowa na kubyo. Na lino, ng’emigulu eya kera, abirikola erilaba omu kanisa erilolya ebyo atekatekire by’embere. Esyoenyikirirya esyamunabwire babirigana erihulikirira emyatsi y’okwenene okwasibwe ndeke omu masako, neryo omw’ilwanayo babiririga emisoborere mireben’eryimana oku esyo abiribiba n’erilalagania emitiko-tiko. Omw’imakirira oku mabehi w’obunya Papa aw’obutahola bw’omundu obw’obuhangiranwa n’omundu oyuholire eribya inyanasi ebiriho n’eryowa, babirigana ekyangakingirira oku mabehi w’olulimu-limu. Engangirirya eya erihisibwa kera-na-kera yabirireka abanene ibaleka erisyaswikirirya omu Biblia. Kandi n’erisonda ly’ekilayiro ekyakani ng’oku likahatikanawa oku bandu, kikabanika eririnda eSabato y’ekiro ky’ebirinda nga likakakawa; neryo ng’enzira nguma y’eriyikundulako emiriki y’olukwamirwa olubatanzire erikola, abakangirirya abasibwe banene bakatulago bati Ebihano bya Nyamuhanga sibikiri bya mubongo busana n’abandu eriteyabyo. Bakakwesa Ebihano byo batya imune n’e Sabato. Omubiri ow’erilungula eSabato akabya akagaliha, erigana ekilayiro ky’obunya-lubula lino, eriyihunya ekilayiro ekyakani likendibya omu kihugo ekyosi. Erikangirirya ery’Abasondoli b’amaenyikirirya lyabirikyungula olukyo oku butayiketerwa omu lutahyo, oku lulimu-limu n’okw’ilabya ameso w’omu bilayiro bibuyirire bya Nyamuhanga; kandi abasondoli bano nibo baliko olubanza olukita-buba busana n’amalolo awali omu bakristo omu kihugo ekyosi.OO 586.2

Kandi ibwaekitunga kino kini-nyini mukyatulago kiti erilalagana ly’eritsanda likaletawa obwiranda bw’eriramya oku ekikakumayiribawamo “eSabato y’abakristo,” neryo bati erikaka abandu eriramya Sande likendyuwania esyongeso sy’abandu. Eribuga lino kwilabirirya liri omu Amerika eyo engangirirya y’esabato ey’okwenene yabiritulwa omu bitsweka binene kwilab’ehandi hosi. Hano omubiri w’omundu eriyikakirya oku bindu ebyo anzire, omuguma w’oku milungulire y’esyongeso owasibwe kutsibu emigulu eminene bakatulunganayago n’omukukuru w’e Sande bakayikanganaya nga bakakola kutsibu erikalalirya ebyo bandu banzire; n’abo abakagana eriyiyungakubo bakatwalawa ng’esyonzigu sy’eriyikakirya n’eryuwania.Nikwa enzumwa yiti ekitunga ekiriho busana n’erihiraho amabehi kikundikenie oku mubiri owali mubuya. Si mwatsi ow’eritonganira amabehi. Twanginabisa-bisa obuti omw’itsumbiraniabo omu byalya, liriryo tukabya isitwatabindula emibere-na-mikolere y’obuhangiranwa bwabwo. Oku lundi luhande bukabya ibwamayirwamo bubi kwilaba, kusangwa omundu anginalyabwo isyasi. Ni kiguma ky’oku bindu ebyo Satani akakolesaya eritulungania omu mabehi mw’okwenene kuke anabya nga ni mabuya. Abasondoli b’erikalalirya eSande banginakania okw’ilungula eryo abandu banzire, emisingyi eyikabasula nayo omu Biblia; liriryo n’omu kinekiti emisingyi eno mune ekiyitsutso ekikalwa n’Ebihano bya Nyamuhanga, abagombe ba Nyamuhanga sibangayiyunga kubo. Sihali ekindu ekyangogutyabo omw’isegerya luhande Ebihano bya Nyamuhanga busana n’Ebihano by’abandu.OO 587.1

Erilaba omu mabehi abiri aya, obutahola bw’omundu n’obubuyirire bw’e Sande, Satani akendireta abandu bw’ahisi sy’amatebo wuwe. Aw’erimbere akakwika omusingyi w’olulimu-limu, awakabiri akahiraho erikamatya eribya buguma n’eRoma. Abapira b’omu Amerika nibo bakendisyabya embere yu kutsibu omww’ikakya ebyala byabo erikyurukyabyo omusya bitoke erihamb’omu byala by’olulimu-limu; bakendisubira ibakakya ebyala byabo eriyahamba omu byala by’obutoki bw’e Roma. Neryo omw’ikolesibwa obuguma obw’abasatu buno, ekihugo lino likendisyagendera omu bisandu by’e Roma omw’iryatangirira obwiranda bw’omundu eriramya ekihikire okw’iyo. Olulimu-limu ng’oku lukagereraya obuli-nga-bukristayo obwa munabwire, luwite obutoki bunene eriteba n’erihamb’omu kitego. Satani iyuwene-wene abiribinduka eribasula ng’emibere eya munabwire kuyiri. Akendisyabanika omu mibere ey’omulaika ow’ekyakakala. Erilaba omu kitunga eky’olulimu-limu, eby’eriswekya bikendikolwa, abakoni bakendilamibwa, n’ebindu eby’eriswekerya ebyo omundu ate angagana bikendikolwa. Neryo emirimu ng’oku yikendibya iyinawite erikiriryaomu Biblia n’erisikya ekanisa, omubiri wabo akendirigwa ng’ekikanganisyo ky’obutoki bw’obunya-lubula.OO 588.1

Akakwarari akakagabula abakabuga bati ni bakristayo n’abatemoobwa-nyamuhanga munabwire siwangaminyererako. Abanya-kanisa bakanza ebyo ekihugo kikanza, kandi bayiteka-tekire eriyitulungania nabo, na Satani atwiremo erimataniabo omu kitunga kiguma neryo omu muhand’oyo ekilubirirwa kiwe ikyabya n’akagala omw’ibirirya abosi b’omw’ihe ly’olulimu-limu. Abakatulikinabakayisyetera omw’ikola eby’eriswekerya nga kaminyikalo kalebe k’ekanisa y’okwenene, bakendisyatebibwa obutoki obukakola eby’eritikya buno; n’abapira ibabirikwesa engabo y’okwenene nabo bakendisyatebibwa. Abakatuliki, abapira n’abanya-kihugo abosi omu muhanda muguma bakendisyaliga omuhanda w’obwa-nyamuhanga owatemobutoki bwa Nyamuhanga, neryo bakendisyalangira obuguma buno ini kitunga kinene busana n’eribindul’ekihugo n’eryingiryamo ebirimo ekigonye ekyo bamabirigunza butuku ibanlindirire.OO 588.2

Erilab’omu lulimu-limu, Satani akabanika nga muwatikya w’abandu, erilamyaesyondwala sy’abandu n’eribuga ati akaleta emikolere ey’erikirirya nyihya-nyihya kandi ey’okwenene; liriryooku ndambi iyan’enguma akakola ng’oyukatinda. Obutayikakirya bukalusayaho obulengekania bw’erilangira ekitolere; eriyitsungira om myatsi y’obutswatswa, amalwa n’eryut’omusasi bikakwamabwo. Satani akatsemera amalwa, kusangwa akahanganaya esyongumbu sy’omutima w’omundu esibihire kwilaba esyosi neryo isyabirya abandu abawitesyo b’omubwiti ebiro byosi. Ni kilubirirya kiwe erisohya-sohya amahanga w’okw’ilwa, kusangwa omu nzir’eyo anginabindula amalengekania w’abandu erilusyago oku mubiri ow’eriyiteka-tekera eryimana omu kiro kya Nyamuhanga.OO 589.1

Satani akakola erilaba omu bindu ebitutimbireko atoke erihira omu kigona kiwe mw’abandu abatayiteka-tekire. Abirisoma esyombita sy’obuhangiranwa, neryo akakolesaya obutoki bwuwe obwosi eritabala oku bitutimbireko ng’oku Nyamuhanga angabya inyamaliga. Abere aligirwa eryagalya Yubu, talebaya ebihangulo by’esyonde, esyombulu n’esyombene byiwe, amanyumba n’abana buwe ng’oku byabya byatindirwe omu ndambi nguma, amalige erikwamirirana, ogundi omu gundi. Nyamuhanga niyo akalinda ebihangikwa byiwe n’eritimbya kubyo kw’olugutu eriteyabyo oku butoki bw’oyukatinda. Nikwa abakristo babirikangania akagayo oku bilayiro bya Yehova; na Nyamuhanga akendisyakola ekyo abiribuga ati akendisyakola — akendilusya emiyisa yiwe y’oku kihugo n’erilusya obuteya bwuwe bw’okw’aboabakahona n’erilwa n’Ebihano byiwen’erikangirirya liwe kandi ibakaka abandi nabo erikola batya. Satani abiritabala oku bosi obu Nyamuhanga atitateya. Akendikoler’abandi bw’ebibuya n’eritokesyabo eribya ndeke ebyo ateka-tekire bitoke erikoleka, kandi akendireter’abandi bw’amalige neryo inyaleka abandu ibikirirya bati Nyamuhanga yukagalayabo.OO 589.2

Omugulu akabanika oku bana b’abandu ng’omutahwa mukulu oyuwangalamia amakoni wabo awosi, akendireta esyondwala n’amalige, erihika aho emiyi eyirimw’abandu banene yikendikehibwa erisigalamoamalingwa-lingwa. Na lino anemukola nibya. Omu butandwa n’omu muhito oku ngetsi n’oku kitaka, omu miriro minene-minene, omu bihunga by’oku syongetse n’omu matwa awakalire kutsibu, omu mahunga w’oku ngetse musindo-musindo, n’omu misiki omu buli kitsweka kandi omu misindo mingyi, Satani akakoleserayamoobutoki bwuwe. Akabirayaho ebiguma ebyabiryera, neryo enzala n’eryagalwa ibyakwamaho. Akahira omu mbeho mw’ekibeho ekibihire, n’abanene ibakwa n’esyondwala esikatinda. Ebindu ebikahika oku bandu bino bikendibanika kumu-kumu kandi ibikatinda. Eritinda likendihika oku bandu n’oku binyama. “Ekihugo kikalira neryo ikyahwaho,” “ab’emiyiheko… bakagalwa. Ekitaka nakyo kikatsandira omu bindu ebiri mukyo,, kusangwa babiritwa Ebihano, bamabindula emigambo, bamatwa endagane eya kera-na-kera.” Isaya 24: 4, 5.OO 589.3

Neryo omutebya mukulu oyo akendisyasona-sona abandu ati abo abakakolera Nyamuhanga nibo bakaleta emito eno. Ekitunga ky’abandu ababirisohya-sohya erihitana ly’elubula bakendisyahingikira amalige yabo y’okw’abo abakolobera Ebihano bya Nyamuhanga. Kikendisyarangwa kiti abandu bakahitanaya Nyamuhanga omw’itwa ekilagiro ky’eSabato y’e Sande: bati ekibi kino kyaletire amalige eyitendisyahwaho erihika eriramya oku kya Sande aho lyasyakakwa oku bandu, kandi bati abakakanaya oku biyitsutso by’ekilayiro ekyakani, ibakatsandaya erisikya Sande mu yibuyirire, nibo bakaleter’abandu bw’emiryambo, ambu bakakakirayabo okw’isuba-subania obuhugu bwabo n’obunya-lubula n’eribya ndeke lyabo oku kihugo. Ku litya eribihira ery’omugulu owa kera oku mugombe wa Nyamuhanga likendisyasubibwamo. Kandi oku musingyi owahandire nga wan’oyo. “Kandi mukyabanika, omugulu iyo Ahabu alangira Iriya, neryo Ahabu mwabuga nayo ati, N’iwe omundu oyukagalaya e Israeli, kwehi? Nayo mwamusubamo ati, Sinyiritagalya e Israeli, nikwa iwe n’erihika lya tata Wawe, kusangwa mwabirilwa oku bilayiro by’Omwami Mukulu, nawu wabirikwama Baalimu.” 1 Eky’abami 18: 17, 18. Erihitana ly’abandu likendisyabya likahiribwamoakatehi busana n’ebite bya kwenene ebyo bakahingika oku bandu ba Nyamuhanga, bakendisyakola oku bakwenda ba Nyamuhanga e Israeli eyiwire ng’oku yakola oku Iriya.OO 590.1

Obutoki bw’erikola ebitiko-tiko ebikakanganibawa omu lulimu-limu bukendisyalwa n’abo abakatwamo eryolobera Ebihano bya Nyamuhanga kwilab’eby’abandu.Emyatsi eyikalwa oku mirimu yikendisyatulago yiti Nyamuhanga atumirebo eribwira abakagana eSande bw’esobi yabo, ibakasikaya bati Ebihano by’ekihugo bitolere ibyoloberwa ng’Ebihano by Nyamuhanga.Bakendisyayilakira busana n’obunya-malolo bungaho-ngaho obuli omu kihugo n’erisemba obwimiri obw’Abasondoli b’amaenyikirirya bati erisenzebera ly’esyongeso oku kihugo liretirwe eritendisikya eSande.Erihitana likendisyabya linene kutsibu oku bakendisyagana obwimiri bwabo.OO 590.2

Emikolere ya Satani omu malwa aw’erigunzerera ano akalwa n’abandu ba Nyamuhanga ni migumerera n’ey’akolesaya akatsuka oluhi olunene lw’omu lubula. Mwabya akabuga ati akasondekanaya erikalalirya obutekane bw’egavumenti y’obunya-lubula, obwo inyanemulengaho kikutu-kutu erisondekania erilusyayoho. N’omubiri winyini-nyini ogu abya akarondya eriberererya mwahingikirago oku balaika ba Nyamuhanga.Emikolere ey’amatebo iyan’emiguma yabiribya iyine omu historia y’ekanisa y’ekikatuliki. Yabiribya yikabuga yiti niyo musiwa w’elubula oku kihugo, obwo iyinemusonda-sonda eriyihamya endata oku Nyamuhanga n’eribindula Ebihano byiwe. Ahisi sy’obulemi bw’eRoma, abo abitibawa busana n’obuyiketerwa bwabo oku ngulu mbuya mubabuga bati ni syongoli sy’ebibi; mubatulago bati bali buguma na Satani; kandi obuli miringo yosi muyakolesibwa rigayabo, erireka ibabanika embere sy’abandu nibya n’omu meso wabo ibibene-bene ng’esyongoli sy’ebibi abalengererye. Na litya ku kikendisyabya kitya. Omugulu Satani akasondekanaya eritinda abo abakasikaya Ebihano bya Nyamuhanga, akendisyaleterabo erihiribwa kw’olubanza ng’abatwi b’Ebihano, ng’abandu abatesikaya Nyamuhangan’eriret’oku kihugo kw’eritswera.OO 591.1

Nyamuhanga syalikaka omundu eritwamonikwa eritwamo lya Satani eriterekerera — eritabala okw’abo obu ate angatoka eritebererya — n’ikaka erilaba omu butsurumi. Erilaba omw’isaga kutse omw’ikakwa akalengaho erirema obulengekania n’eribana eriramibwa abandu. Erilangira ati kino kikabererera, akakola erilaba omu butoki bw’ekisomo n’obw’egavumenti, erikunabo okw’ikaka Ebihano ebyahiribawaho abandu omw’igana Ebihano bya NyamuhangaOO 591.2

Abakasikaya eSabato oy’e Biblia bakendisyatwalwa ng’esyonzigusy’Ebihano n’emiteka-tekere, ng’abakatwa ebikasondola esyongeso omu bandu, abakaleka ihabya obute-bwa-bilayiro n’obukungulugutania n’erireka Nyamuhanga inyatswera ekihugo. Eriyowa nga batolere eriyirinda okw’ikola nabi likendisyaganzwamo pono n’akagayo oku butoki bw’obulemi. Bakendisyahira kubo kw’olubanza olw’eritendyolobera egavumenti. Abahererya abakagana Ebihano by’obunya-lubula eribya ibitolere eriteyibwa bakendisyatulago oku rutali olumimbi olw’eryolobera obutoki bw’obulemi ng’obuhamwirwe Nyamuhanga.Omu byumba binene-binene by’Ebihano n’omu syombugaa sy’eritwiramoesyombanza, abakategaya Ebihano bya Nyamuhanga bakendisyatwalibwa muhanda n’erihiribwako olubanza. Ebinywa byabo bikendisyatwalwa nabi, bakendisyatwalabo ng’abawite ebilubirirwa bibi kutsibu.OO 592.1

Amakanisa w’abapira akendisyabya akagana erilwira oku bilayiro bya Nyamuhnga erihandire oku masako, erimimnyikere ndeke, bakendisyasonda omulingo w’erihunia, abo obu erikirirya lyabo bate bangakindalyo erilaba omu Bibila.N’omu banemwendisyaliba ameso wabo w’okw’itendilangira enzumwa, litya bakagendera omu nzira eyikendisyakolyabo okw’endererya abo abakagana erikola ebyo bakristo abandi omu kihugo bakakola, n’eririga ebikayitsutsibawa busna n’esabato ya Papa.OO 592.2

Abanya-bitsumbi omu kanisa n’ab’omw’ihanga bakendisyabya buguma omw’igulirira, omw’isona-sona kutse omw’ikaka abandu ab’ebitunga ebyosi erisikya e Sande. Eribulirwa amaka w’obunya-lubula likendisyaleka ibahiraho Ebihano by’abandu ebikalyatangirira n’eryagalya. Obunyoya-nyoya bw’ekipolitiki bukatsandaya olwanzo lw’eritwa esyombanza omu bulingirirania n’olw’erigendera oku kwenene, nibya n’omu Amerika eyiri ya bwiranda, abalemi n’abakwiki b’Ebihano, erilangira bati bakasimawa n’abandu, bakendisyolobera erisonda ery’abanene ery’ekilayiro ekikakaka abandu eriramya oku kiro kya Sande. Obwiranda bw’eriyitwiramo, obulwire omw’iyihayo linene kutsibu, sibwendisyaswasikibwa. Omw’ihalikana eriri hakuhi eryasa tukendisyalangiramo ebinywa by’omuminyereri bikaminyikala biti: “Ekiyoka mukyahitana oku mukali, neryo kyamayalwa n’amasigalira w’olubuto luwe, abakategaya Ebihano bya Nyamuhanga, kandi ibawite obwimiri obwa Yesu Kristo.” Eribisulirwa 12: 17.OO 592.3