Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Khen 21—Hilhkholhna Kinolh

    Thuklienna ading mihingte akigintheih nangin ngimna tawh Miller leh alawmte Pasianin nihvei kumkikna doctrine atangko sak hi. Biakna lamah laihilhsiapite klianglo in pawlpi’ lainetna maan leh Christian nuntakzia athukzaw in aneih theih nadingin akikliel nailote in Pasian’ lamah kisikkikin kikhel nading deilina zong ahi hi. “Biakna ah pawl akhenkhia dingin naseinlo uh hi. Tua hi a, amaute in pawl tuamtuam leh upna tuamtuam huamin pawlpi ki ukna tuamtuamte lawngklia lo in, na nasem uh hi.”KL 279.1

    Miller in, “Tuabang nasepnate ah, keideilma atuamphuh ding lungtunna kanei kei hi. Pawlpi kliat hangin pawlpi khat ametlawh ding zong kadeih kei hi. Christian khempeuhin Christ’ kumkikna ah kipak tek ulihileh, kei muh bangin amu theilote in kei pom doctrine pom theituanlo ding uh hi. Tuahangin kituamkhop ding zong kalunggulh kei hi. Ka tupna bulpi in Pasian adingin khate kiklielding ahi hi. Akiklielte in ahongtung ding thukhenna leitungah genkhol in, Pasian mudingin midangte akigingsak ding uh ahi hi. Ka nasepna tungtawnin akikhel atamzawte in pawl tuamtuam pan ahihtek uliliangin kipawlin na asem uh hi.” (Bliss, laimai 328, 376).KL 279.2

    Aina’ nasepna in pawlpi tampi lamto a, tawl khat sung maiplia angah hi. Ahizongin biakna thuhilhsiate leh makaite in kumkikna thupuak langpanin, buaina apia thu agenna hangun pulpit panin amah langpan bek hilo, kumkikna thugenna ah pawlpi mi apaiding zong akham uh hi. Lawm leh gual kimulma nangawn ah kumkikna upna thu gending aphal kei uh hi. Tuabangin thu umte in sittelna leh buaina atuak uh hi. Amaute in a pawlpi uh ngai mahmah uh a, tua pawlpite panin akikhenkhiat ding uh nasa mahmah uh hi. Ahizongin Pasian’ thu tetci panna kinencip leh genkhollmate amaute malunali in sittel in akantel ding uh akiphalloh uliciangin Pasian’ tungah ki apding zong akikham abang hi. Hihbangin Pasian’ thu tetci panna akikhamna mun in Clirist ie pawlpi, thumaan suangphah leh tausang hitheilo ding hi, cih amukhia uh hi. Tua ahihmanin aomnasa uh pawlpi panin akikhenkhiat ding uh hoilizaw asa uh hi. Kmn 1844 khuakhal hun ciangin, mi 50, 000 te in apawlpite panin apaikhia uh hi.KL 279.3

    Hih hun sungin United States gambup a pawlpite ah kikhelna lianpi aomlam kimu thei hi. Abeisa hun in damdam leh apung semsem in leitung ngeina leh zongsatnate ah mite nungta uh a, khalam ah kiam malunah uh hi. Pawlpi tuamtuamte in tu in thakliat thu in kiasuk uh ahihlam akimu hi. Banghang hiam, cih kuamahin agenloh uhhangin. pulpit pan leh laikhetnate panin kigenkha tek hi.KL 279.4

    Philadelphia a pawlpi ki ukna khawk khatah. Laisiangtho gencianna agclhpa. thuhilhsia leh pawlpi liante ah pastor asem Barnes in tua khua thu agenna air “Thuhilhsia kum 20 bang ka seinkhin a, azandeuli a neekkhawm piakna air ini kikiainlo kikhanglo hi. Tu in khanlawlina cihlah oinlo in, kikhelna lah oinlo a, biakna laihilhsiate lakali hehpihna sungah khantolina zong oinlo hi. Kha gupna thu amu dingin kuamah zong hongpai nawnlo hi. Sumbawlna akhantoh tawh kituakin (377) vanbawlna leh zuakna lampi kihongzaw a, leitung lungsim puakna ah kikhangto hi. Hih in pawlpi khempeuh ah apiangthu ahi hi.” (Congregational Journal, May 23, 1844).KL 280.1

    Tua kum sungmah February kha sungin. Oberlin College a laihilhsia Finney in, “Eite lungsim sungah ihtheihtek ahi hi. Ihgam ah Protestant pawlpite in. atangpi in. klialam kipuah phatna ah lah langpanlo, zong ihpanpih tuankei hi. Thu pawl kliat vai losiah, atangpi in bangmahpi ihsemkhia kei hi. Pawlpi dang khempeuh tawh ihkibatna ah khanlawhna ilmei kei hi. Mun khempeuh ah khalam kinlohna om kawikawi a, lauhuai mahmah hi. Ihgambup ah lailiawmkhiatte in pulaak uh hi. Pawlpi mite in kizep kipualma zui uha, gualnopna ah Pasian aneilote tawh kipawlin. laamin. pawi ilikham hi. Hih thu genbeh ding zong hituanlo hi. Pawlpite khalam ah kiam malunah hi, cih pawlpi khempeuhin atheihsa uh ahi hi. Amaute in Pasian kiang panin gamlapi ah kihemkhia khin uh a. Amah in zong amaute kiang panin kihemkhia khin hi.”KL 280.2

    Religious Telescope ah lai-atpa khat in, “Tu lai hun bangin khalam ah kiatna abeisa hunin kiphukha ngeilo hi. Amaantakpi in. pawlpi in akhanlawhding hi a, banghangin hih kiamna tung hiam, cih kankhiatding ahi hi. Zion angai mi khempeuhin ih thuaksiatna a encik ding uli ahi hi. Kikhelna amaanin mimawhte tawh bangzahin kinai kigamla, cih ilmgaihsut ciangin gen nuamlopi in. ‘Pasianin eite tungah hehpilma ahonglak ding mangngilh hiding hiam? Ahilikeilelr hehpilma kong kikhak ta hiam?”KL 280.3

    Hihbang pawlpi ‘ khuahun pen ahang omlo in piang ngeilo hi. Gam sungah khalam khuamialna akiatna in pawlpi bek hilo, amimal tungah akia hi a, Pasian’ lampanin aana tawh ahehpilma akaikhia hilo zaw in. mihingte lampanin Pasian’ piak khuavak ilinial man ahi hi. (378) Hih khuahun pen Christ leitungah aom laitakin Judah mite tangthu in eite honglak hi. Leitung alunggulhna uh leh Pasian leh Pasian’ thu amang- ngilhna hangun alungsim uh khuamialin, zualzang uh a, atheilina uh zong azing ahi hi. Tua hangin Messia ahong paiciangin zong theilo uh hi. A uplohna leh akiphatsakna hangun Honpa nial uli hi. Gupna panin Pasianin Judah mite aliemkhia hilo hi. Thumaan akhahsuah mite in Vantungin ahongpiak letsong deih thei nawnlo hi. Amaute in “khuavak munah khuamial koih uh a, khuavak pen khuamial asuah uh hi.” Amaute sungah aom khuavak in khuamial asuah dongin nial uh a, tua mialna in bangzahin mial hiam!KL 280.4

    Pasian sungah khalam thamalhna omlo in, biakna ngeina khat neilma in Satan vaihawmna tawh kituahna ahi hi. Lungdamnathu khatvei anial khit uhciangin. Judah mite in tangtawng pupa’ ngeina aletkip nadingun hazatna nei uh a, amau leh amau tangkai in aom laitakun Pasian ompilma-in amaute tawh oinkhawm nawnlo hi, cih athei uh hi. Daniel’ genkhollma in Messia ahongpai ding hun khiallo takin genkhia hi. Aina’ sihding tangtakin gen hinapi tua laite asimlo dingin kihanthawn zaw uh a, atawpna ah Rabbi te in hih hunte asehte in samsiatna ngahta lien, aci uh hi. Kisiklo leh mittawtna tawh kum za tampi kikhelna omlo in nading uh a, hehpilma tawh akip gupna nanial uh hi. Vantung panin khuavak anialte ading lauhuai ahilma akihillikhol hi.KL 281.1

    Thu khat apiansial in thaman apiangding ahi hi. Mi kliatin ama’ sepding tavuante ama’ si leh sa siphut hangin theipipi in apelh leh. thumaan leh thukhial aklienkhiat theilma vangliatna akhahsuah ding hi. A theilina in mialding a, lungsimtawng sianthona in zong amualding hi. Ngawngkhauh ding a, kha in zong Pasian’ kiangpanin akikhenkhia ding hi. Pasian’ thmnaante akamsung panun asiatkhiat uh ciangin pawlpi in khuamial tawh akikhuh ding hi. Upna leh itna vot ding a, (379) kikhenthangna leh kilungtuaklohna manawh ding uh hi. Pawlpi mite in alunggulhna ulileh a thatang neihte uh leitung nopsakna zon nadingin zangding uh a, mawlmeite in akisik tlieilo lungtang akhauhsak ding hi.KL 281.2

    Mangmuhna 14 sunga vantung mi lna ie thupuakin Pasian’ thukhenna huntangko a, Pasian kihta in abiadingin asam ahi hi. Pasian’ mite in leitung siat huzaapna panin apaikhia dingin leh amaute’ lei nuntakzia leh nungtolhna ainu theih nadingun aklianglo sak ding ahi hi. Hih thupuakna sungah Pasianin pawlpi tungah hilhkholhna puakin. asaan ulileh Ama’ kiang panin amaute akalhcip asiatnate uh apuahphakik ding uh ahi hi. Vantung panin ahongpai thupuak pom uh hileh Topa’ maiah lungshn kiniamkhiat ding uli a,KL 281.3

    Ama’ maiah ading dingin lungsim takpi tawh akithawi ding uh hi. Tua hileh Pasian’ Khasiangtho leh vangliatna in amaute tungah kilangding hi. Pawlpi in thupha dimnun ahi sawltakte hun a akilang kipumkhatna. upna, leh itna ngalikik ding uh a, thu umte in “Lungtang khat leh kha khat suakin, hangsan takin Pasian’ thu agending uh hi. Topa in pawl sungah nisial in gupna angah mite abelilap ding hi.” (Sawltakte 4:32, 31; 2:47). Aina’ kammal panin ahong tangkhia khuavak Pasian’ mite in sang uh hileh, Clirist in anget kipumkhatna amaute in ngahding a, sawltakpite in agen uh. “Kilemna tawh akikhuituah Kliasiangtho sunga pumkhatna” suakding hi. “Tua laiah pmnpi khat, Kha khat, leh ahongsapna lametna khat sungah na omding uh a, Topa khat, upna khat, leh tuiphmnna khat aomding hi (Ephet 4:3-5).KL 281.4

    Hihbang thuphate in kumkikna thupuak asangte tungah atung ahi hi. Pawl tuamtuam panin ahongpai khiat uh hangin, pawl kilamdannate lei all khia uh a, akitulhkalh upnate zong satzanin, Laisiangtho tawh akituaklo leitungali kum 1000 maanna ahi lametna nusia uh a, amaanlo kumkikna mulmate pualikik in, kiphatsakna leh leitung tawh kipawlnate khinkhia a, khiallmate diksakin, lungtangte in anuampen khawlkhopna ah kipum kliat ding a, itna. kipakna aom tawntungding hi. Hih doctrine asang mi tawmte tungah (380) hihbang metna pia a, tua thupuak apom khempeuhte tungah tua thupha atungding hi. Ahizongin atangpi thu ah pawlpi in hih thupuak sang nuamlo hi. Amaute ‘ thuhillisiate in “Israel’ innkuante tungah” galvil uh hileh amaute in Christ ahongpai nading limte mu masa ding uh hi. Khuahun leh kamsangte tetci panna panin sinlo uh hi. Amaute’ lungtang sungah leitung dull leh deih leh tup leh sawmnate tawh akidim uh a, Pasian itna ding leh Ama’ thu ah upna in avot hi. Kmnkikna thupuak akitangko laitakin, amaute uplolma leh deidanna lungsim bek atawksuah zo hi. Pawlpi mite in hih thu tangko uh ahihmanin, amaute in tua khutzatte langpan uh hi. Tang hunlai mahbangin, siangtakin Pasian’ kaimnal tetci panna in “Mite a uk Pharisee te in aum uh hiam?” cih hipahpah hi. Genkhollma hun panin pawlpi mite genkhiatnate nial zolo uh a, mi tampite in genkhollmate simding lungkia uh hi. Tuabek thamlo in, genkhollma bute akisincip hi, theilizawh ding hilo hi, ci in hilh uh hi. Mihon tampite in a pastor te uh puimnuan uh a, hillikhollmate azakding uh nial in, adangte in thmnaan bilvulma ngahin, ahihhangin pulaak ngamlo uh hi. Pulaak uh hileh “synagogue panin kihawlkhia ding uh hi.” Sittel nading leh pawlpi siansuah nadingin Pasian in apuaksak thu leh Christ sangin amaute in ciantakin leitung iplalizaw uh ahilma agen hi. Leitung tawh akikhilma uhin vantung lam kikhilina sangin khaulizaw limlim hi. Amaute in leitung pilna zakding teel zaw uh a, lungsim azawt thmnaan thupuak panin akihemkhia uh hi.KL 282.1

    Vantung mi lna ie hillikhollma anial manun, amaute athaksak kikding a Pasianin akhutzat thupuakte anial uh hi. Pasian tawh amaute akhenkhia asiatnate uh apuahsak ding hehpilma kamtaite anialna uh tawh leitung tawh kipawlding alawpzaw uh hi. Kum 1844 in pawlpi sungah aom leitung siatna ie kluialuin. nungtolhna, leh khalam ah sihnate in hili lauhuaina apiangsak thu ahi hi. (381)KL 282.2

    Mangmulina 14 ah vantungmi lna pen tangkona nilina in zui a, “Babylon kicim zo hi, kicim zo hi, tua alian khuapi, banghang hiam, cilileh amahin gam khempeuhte ama’ mawlma hangin helma leenggahtui adawnsak khin zo hi” (Mangmuhna 14:8). “Babylon” cih kammal pen “Babel” panin hongpai khia hi a, buaina agen ahi hi. Laisiangtho sungah upkhiallina leh biakna lampialna namcin limciin nadingin akizang ahi hi. Mangmuhna 17 sungali Babylon in numei tawh kilimcin a, Laisiangtho sungah tua numei’ lim in pawlpi’ lim ahi hi. Asiangtho nmnei in pawlpi siangtho lim hi a, asia numei in lampial pawlpi’ lim ahi hi.KL 283.1

    Laisiangtho sungah Christ leh pawlpi kikal ah aom kizopna pen kiteenna tawh na lim aciing hi. Topa in amite tawh akithualma tawh Amah mahin thuciamna abawl hi. Amahin amaute ‘ Pasian kahiding, ci in kamciam a, amite in zong Ama’ mite ahidingin kiciamna ala uh hi. Amahin agenna all, “Kei adingin nangmah kong kiteenpih tawntung ding a, Keima adingin nangmah dikna, tluikhcnna. leh itna leh hehpilma tawh kong teenpih ding hi.” (Hosea 2:19) ci hi. Agenkik in, “Nang kongteenpih zo hi” (Jeremiali 3:14) ci hi. Tua lim mah zangin Paul in Laisiangtho Thak sungah agenna ah, “Keimahin nangmah pasal khatbek tawh konggawm a, tua hileh nangmahin Clirist kiangah asiangtho nungak in kong piakhia ding hi” (2 Corin 11:2) aci hi.KL 283.2

    Christ’ tunga pawlpi thumanlolma in pawlpi muanna leh ngailmate Ama’ kiang panin akikhin khia dingin plialna ahi hi. Leitung iplahnate tawh a kha nuntakna manlahsak a, tua in kiteenna kamciam apalsat sak hi. Topa’ kiang panin akiklien khia Israelte’ mawlma in hih lim tawh na kigen a, lungsim asukha Pasian’ itna hihbangin nakigelh hi, “nang tungah Keimah kiciam in, nang tawh thuciamna kala hi, nangmahin Keima’a nasuak hi, Topa in ci hi.” “Nangmah in named hoih mahmah a, gam khat nasuak hi. Na hoilma hangin lawki gamte lakali namin athang hi. Nangma’ tungah kakoih Keima’ etlawmna tungtawnin nangmahin nakicing hi. Tua hinapi, nangmahin nahoilma namuang zaw a, naminthanna hangin na kizuak hi.” Leliliekin apasal kiang panin ataikhia (382) zi bangin. Oh Israel innkuante aw, Topa in ci hi,” “azualzang zi bangin pasal dang tawh namawh a, apasal lian sangin lamlak mite nala zaw hi!” (Ezekiel 16:8,13-15, 32; Jeremiah 3:20).KL 283.3

    Laisiangtho Thak sungah, Pasian’ maiplia sangin leitung pawl leh lawm azong Christian akineihte zong hih lim mah zangin nagen hi. Sawltak James in, “Azualzang numei pasalte, leitung tawh kipawlna in Pasian tawh kigalneihna hi, cih theilo nahi uh hiam? Tua hi a, leitung tawh akipawl mi in Pasian gal asuak hi.”KL 283.4

    Mangmuhna 17 ah nmnei (Babylon) in “puansan silhin. kliam leh suang manphate leh kep tawh akizem hi. Ama’ kliut sungah khamhai khat tawi a, akliut sungah nitna leh thaanghuaina kidim a, aina’ taltang tungah min kigelh in. Thuthuk, alian Babylon, numei zualzangte ‘ nu kici hi.” Kamsangpa in. “Tua nmnei in misiangthote’ sisan dawnin akham lam kamu a, Jesu a upna hangun thalma athuakte’ sisan agui hi.” Babylon agenbelma all, “tua khuapi in leitung kumpite tungah ukin amang hi.” (Mangmulma 17:4-6, 18). Kum za tampi sung Christian gam kumpite tungah aana zangin ukna anei thuneilma in Rome ahi hi. Puansan, kham leh suang manpha leh kepte in kmnpite sangin uangtakin thu akineisak Rome ie pope ahi hi. Thunei maimaite pen “misiangthote ‘ sisan dawnin akham” ci in lim kicing theilo ding hi. Pawlpi hinapi Christ’ nungzuite abawlsia thuneilma agen ahi hi. Babylon zong “leitung kumpite” tawh mawhna adim thutaklo kizopna aneilma kimawhsak hi. Topa kiang panin alampialna uh tawh leh lawki mite tawh akipawl uh hangin, Judah pawlpi in numei zualzang asuak hi. Tua bang dan mahin Rome in zong leitung thuneite panpilma azonna hangun akibangin kimawhsak hi.KL 284.1

    Babylon pen “nmnei zualzangte’ nu” kici hi. “A tanute” in Rome ie doctrine leh pupa ngeinate aluai lai pawlpite cilma hi a, leitung tawh akipawl tlieih nadingun (383) thumaan pailikhiatna leh Pasian’ phalna deihlohna lim alak uh hi. Mangmulma 14 sunga thupuakin Babylon kicimzo hi acilma ah biakna pawlte, kliatvei lai in siangtho napi uh anungciangin athaanghuai asuakte ahi hi. Hih tangkona pen thuklienna in nungzuih pah hi. Ni nunungni ciangin tua tangkona kipiakhia ding hi. Tua ahihinanin. Rome pawlpi bek kingawh tlieilo hi. Banghang hiam, cilileh tua pawlpi in kum za tampi sung kicim khin zo hi. Tuabanah, Mangmulma 18 sungah tua Babylon panin apaikhiadingin Pasian’ mite kisam khia hi. Hih Laisiangtho mun genbang hileh, Pasian’ mi tampite in Babylon sungah omlai uh hi. Clirist nungzui atamzawte in bang pawlpi sungah khnu thei hiam? Muamnawh hilo in. pawlpi tuamtuamte in Protestant upna apom akineih uh hi. Protestant pawlpi adincil lai un picing takin amaute in Pasian leh thumaan adingin dingkhia uh a, Pasian’ thupha zong amaute tungah aom hi. Lungdamna thukhunte akisan nahangin apiang thamante thu umlote nangawnin amuhsak uh hi. Israel adingin kamtai kamsang khat in. ” nangma’ hoilma liang a na minthanna in lawki mite lakah kizel a, nangma’ tungah kakoih named hoilma in Keima’ etlawmna tungtawnin akicing hi, Topa Pasianin ci hi.” Ahizongin Israelte’ tungah atung kisiatna leh samsiatna mah amaute tungah atung hi. Pasian aneilo mite tawh kipawlna azonna leh alawmtatna eng leh azuih hang uli ahi hi. “nangmah in nangma ‘ meelhoilma namuang a, na minthanna tawh nazualzang hi.” (Ezekiel 16:14, 15).KL 284.2

    Protestant pawlpi tampite in Rome ie limlalma zui in “leitung kumpite” tawh amawhbaang kizopna anei uh hi. Christian biakna pen kumpi biakna in bawlin, leh pawlpi pen kumpi pawlpi in aguang uh hi. Tuabangin leitung ie maiplia zong uh hi. Kammal “Babylon” ahi ‘buaina’ in hihbang pawlpite tawh kibulh theiding uh hi. Avekpi in a doctrine te uh Laisiangtho panin kibulphuh hi, citek uh a, tua hinapi, pawl tuamtuam in ka in, akitumkak upna leh thukhun aneitek uh hi.KL 285.1

    Tuabanali, leitung tawh amawhbaang kizopna aneih uhciangin, Rome panin akikhenkhia pawlpite in adang ama’ zia leh tongte pulaak khia uh hi. (384)KL 285.2

    Roman Catholic khat in anialna all, “Roman Catholic in misiangthote biakna tawh milim biakna ah mawhbaang uh ahihleh, ama’ tanu ahi Anglican Pawlpi in zong tua mawhna nei uh hi. Banghang hiam, cilileh tua pawlpi in Mary biakna adingin aki ap biakinn 10 nei uh hi” aci hi (Richard Challoner, The Catholic Christian Instructed, Preface, laimai 21, 22).KL 285.3

    Dr. Hopkins in, “A Treaty on the Millennium” acih lai sungah, “Tu in Rome Pawlpi akicite sungah Cliristian langpanna lungsim leh kizekkhiatna om hi, ci in amau kia tangpuaksak nading thu omlo hi. Protestant pawlpi tampite in zong amaute’ sungah Christian-langpanna nei uh hi. Puahphatna neih gengenloh, amaute sungah siatna leh gitlohna tampi om hi.” (Samuel Hopkins, Works, vol. 2, laimai 328).KL 285.4

    Prebyterian Pawlpi in Rome Pawlpi panin akikhenkhiat vaiah. Dr. Guthrie in, “Tu ma kum 300 lai in, ihpawlpi in akileemsa Laisiangtho dialkhai nei uh a, ‘Laisiangtho kan un’ cih thubulphuli gelhin Rome kulhpi panin ataikhia uh hi,” ci in agelh hi. Tua kbit ciangin dotna thupi kliat pia a, “Babylon panin asiangtho sa in ahongpai khia uh hiam?” (Thomas Guthrie, The Gospel in Ezekiel laimai 237).KL 285.5

    Spurgeonin agenna ah, “England Pawlpi in zehtan ngeina tawh kileliliek mangta hi. Pasian aumlote thukhun sungah alutmangta uh hi. Eite in amaute tawh kisai in ilunulma all, amaute in upna thubulphuhte panin khat kbit khat kikhin khia uh a, ahoilizaw nate akhinkhia ta hi, ci in ilmgaihsun hi. Ka upna ah, England ie lungtang nangawn uplolma in tulikhia a, pulpit tungali kahto in “Cliristian” hi ung, cilai uh hi.KL 285.6

    Hih lampialna in koi panin hong kipankhia hiam? Lungdamnathu gil panin bang acihleh Pawlpi lampial khia hiam? Lawkite Christian biakna sungah alut theih nadingin ngimna tawh lawki zongsatnate apom man ahi hi. Sawltak Paul in. ama’ hun laipek in. “Mawlma thuthuk in tu in zong nasep kipan zo hi” (2 Thessaloni 2:7) naci khin hi. Sawltakpa hun lai in Pawlpi in siangtho lai hi. Ahizongin kum zahuam 2na abeikuan ciangin pawlpite kilamthakin, nungzuipite asili uh tawh kituakin, amasa in aneih uh amawl sianthona lakhia in. (385) atate in Christian asuakthakte tawh Christian lianciamna asekthak uh hi.” (Robert Robinson, Ecclesiastical Researches, klien 6, laikliawk 17, laimai 51). Mi tliak akailizawh nadingun, Cliristian upna ie dimnun sangte khiamsuk uh a, pawlpi sungah “lawki tuiciin” tungin angeina, agamtatte, leh a milimte ahonglut pill uh hi.” (Gavazzi, Lectures, laimai 278). Cliristian biakna in lawki kumpite pahtakna leh panpihna hongngah a, mihonpite in sangthei malunah uh ahililiangin, amaute in apuatham ah Cliristian hinapi uh, asungtawngah ataktakin lawki mah ahilai uh hi. Asimthamin mihm mah abialai uh hi.” (Ibid., 278)Hih mahbangin Protestant akicite lakali ki eknel kliaizel hilo hiam? Lungsim takpi leh puahphat nopna takpi tawh pawlpi aphutcilte in vaihawm uh a, asiazo ta uh hi. Asuan akhakte in vai hongkuanin puahphate nasepna athak abawl uh hi. Apate ‘ upna ah mittaw sialkliau let in luai tentan uh a, amuhcil thumaan sangin amazangzaw, amadawkzaw thumaan anial uh hi. Puahphate ‘ suan leh khakte in apu apate ‘ kiniamkhiatna. kei-nialna, leh leitung anialna uh panin kiheikhia uh hi. Tuahangin “amasa amawl sianthona” abeita hi. Leitung tuikhangte pawlpi sungah hongluangin, “leitung’ ngeinate, gamtat leh milimte” ahonglut hi.KL 285.7

    Leitung tawh lawmbawlna in bangzahin lauhuai hiam! Tua in “Pasian tawh kigalbawlna” ahi hi. Tu in Christ nungzui akisate in hih leitung tawh kipawlna a iplah uh hi. Christian gam khempeuh ah aom pawlpi khempeuhte in Laisiangtho ah aom kiniamkhiatna, kei-nialna, mawltakin nuntakna, leh Pasian bangin nuntakna panin lampialta uh hi. Jolm Wesley in sumzekna tawh kisai in agen bangin, “Amanpha malunah na siamna uh athem anengin na mittang ie lunggullma alungkimsak nading, atam man ahoih puansilh nikteen lei nading, ahilikei leh akitangsam lo ngun leh kham kizep nadingin nasmn uh zang kei un. Akhel klielin na innte uh zep nading, atam man theithei innsung vanzat lei nading, lim kisuaite lei nadingin sum za’ng kei un. Nuntakna ie kiphatsakna lungkimsak nading, mite phat leh pahtawi nadeilma . . in surnbei sak kei un. Nang leh nang hoih nadingin nabawl theih leh mite in honghoih gen ding uh hi. Puansan leh patpuan paak tawh nakizep laitengin leh nisim in (386) anuam theithei in om hile uhcin, mite in nangma veidan, nacitna, leh na leengla do siamna liangin hongpahtawi mahding uh hi. Ahizongin amaute ‘ phatna sum tampi bei in leikei in. Tua sangin Pasian kiang panin ahongpai pahtawina tawh lungkim zaw in.” (Wesley, Works, Sennon 50, “The Use of Money.”). Tu ni pawlpi tampite in hih thuhillma awlmawh nawnlo hi.KL 286.1

    Biakna kineihsakna in leitungah popular malnnah hi. Ukpite, nainganzi siamte, thukhente, siavuante, smnbawlte in mihingte muanna leh alungsim uh akaih nop manun pawlsung honglut uh a, amaute ‘ leitung mungtupte atangtunsak nading bek ahi hi. Tuabangin adiklo amaute kilei kizuakna asel nadingin biakna azang uh hi. Biakna pawl tuamtuamte, hauhna leh huzaapna tawh tui ahong kiphumte in aminthan nop man ulileh avan uh azuak khiat nop manin avaihawm uh ahi hi. Anasia malunah biakinnte, uangtakin kizem in. popular takin akilam hi. Biakna apia mite inzong amanpha no no in kizem uh a, smn tampi tawh akiguai thuhilhsiapa in mihingte azol nadingin leengla dona thu agen uh hi. Tuabangte’ thugenna in popular mawhnate kawklo in, bilziate leh biltliaakte lungkhn nadingin thu agen uh hi. Tuabang biakinn sungah mawhna abawl mite hong kikliawm uh a, pawlpi min sazian sungah amin uli agelhsak hi. Tua bang tawh mawhnate kiseelin, Pasian anei bangdanin akilang uh hi.KL 287.1

    Cliristian akisa mi tampite in leitung bangci muh uh hiam, cih tawh kisai agenna all, aminnei laihawm kliat in. “Akithei thamlo in pawlpi in tulai khangte ie lungsim zui in. khangthakte deihdan tawh kituakin biakpiakdan asui thak uh hi. Biakna pen a etlawm theithei dingin zem uh a, khutzat dingin pawlpi in mi acial hi.” New York Independent laigelhpa in Methodist biakna thu ageninali, Pasian anei leh aneilote kikalah akilamdanna uh mualin. alang nili panun mihingte in hazatna taktawh amaute gualnopna leh sepkhiatna atangtun nadingin akitumkaknate uh aphiat theilizahin aphiat tuak uh hi.” “Biakna a popular na nasia takin kliangto a, biakna tavuan semkhia lo pi in. biakna panin amet sawm uh hi.” (387)KL 287.2

    Howard Crosby in. “Pawlpi in Topa’ vaihawmna tawmkhat zong atangtunsak lolma ilnnulma in eite deihsakna hang ahi hi. Tanglai Israelte in milim bia gamte tawh akizopna hangin milim bia gamte in amaute lungsim agukkhiatsak hi. Tua mall bangin, tu in. Jesu’ pawlpi inzong, amnio leitung tawh akipawlna uhhangin amaan nuntakdan piakhia in leh kipahtawi napi in asia malunah Christ aneilo mite zongsatnate nei in. Pasian’ pulaakna tawh akituaklo paupenna leh thukhupna bawl uh a, hehpihna sungah khantolma tawh akilangpan uh hi.” The Healthy Christian: An Appeal to the Church, laimai 141, 142).KL 287.3

    Hih leitungzia leh gualnopna akizon nahangin kei-nialna leh Christ adingin kipumpiakna in abeisiang kuan ahi hi. “Pawlpi sungah azuangang nurnei pasal pawlkhatte in. aneulai un Clirist adingin anuntakna uh ahi a, bangkliat peuh piakkhiat sawm leuh pilna angali ding uh ahi hi. Ahizongin. “tu in sumtang akisap leh . . . apiakhia dingin kuamah kisam khialo ding hi. Hilo hi! Mihingte alungnopsak nadingin pawibawlsak, pawilak, kineilina bawl anlhn nekkhopnate bawlsak ding kisam masa hi.”KL 287.4

    January 9, 1873 kuinin kuinsim thugenna ah Wisconsin Governor ahi Washburn in. “Sum kitahin kimawlnate akisatkhap theih nadingin thukham pawl khat kisam hi. Hih thute in mun citengah aomzo hi. Pawlpi sung nangawn ah dawi nasep akiseplam kliatvei vei kimu hi. Lasakna, pawilalma ah letsong letmatte kihawmkhia a, tua panin akingah sumte biakna lam mizawng huhna in azang uh hi. Khatveivei athupilo zaw ngimna adingin thi leina, letsong vante leh atuamtuamte zangin sum ngah theih nadingin vaihawm uh hi. Bangmah picinna ngalilo uh hi. Khangnote’ sumngah nading ahilikeileh nasemlopi in neili nadingin vailiawmna in lungsim siasak a, lungsim amsak hi. Hill kaam tawh nasepnate ah zahtak kaai pipite nangawn kihel uh a, amaute lungsim sungah hih akingah sumte in sepna hoih ah kizangding hi, ci in angaihsun uh hi. Hihbang munte all kliangnote pai thithe nuam uh a, alawpna uh leh azongsatna uh in. anuntakna uh siasak pelmawh hi. (388)KL 288.1

    Leitung tawh kipawlna lungshnin Christian gamte sunga pawlpi khempeuh azelkhin zo hi. London ah Robert Atkins in a thuhilhna k ha tali. England ah khalam kiatna lim agelhsak hi: “Leitung panin midik atawmta hi. Kuamahin amaute lungsim sungah dikna koililo uh hi. Tuni biakna laihilhsiate in. pawlpi sial all, leitung aiplahte hikhin uh a, leitung tawh akipawlte ahizo uh hi. Piansakte nopsakna nading thupi sa in, zahtak ding alungtup uh hi. Clirist tawh akibangin gentheihna athuakdingin amaute kisam hinapi siimnawlma nangawn thuakzolo uh hi. Biakinn kliempeuh mai ah lampialna, lampialna. lampialna, ci in kisuang hi. Amaute in theilo, thuak klialo uh hi. Theiklia thuak klia hile uh lametna nei theilaiding uh hi. Ahihhangin amaute in. “Ka hau uh hi, neihsa kapung uh hi. Kisap khatzong kanei kei uh hi,” ci in a awng uh hi (Second Advent Library, Tract, 39).KL 288.2

    Babylon akikhialhsak napipen mawhna in amahin “Nu leh pa mawhna tawh akisai helina leenggalizu leitung khempeuh adawnsak” nahang ahi hi. Leitung mite apiakkhiat guihtheih kliamtheih hai in amaanlo doctrine te’ lhn acing ahi hi. Tua amaanlo doctrine te in leitung uliante tawh thumaanlo takin akithualma panin angah ahi hi. Leitung tawh kilawmtatna in Aina’ upna siasak hi. Laisiangtho in asiangpenin agen thute langpangin ahoililo ama’ huzaapna tawh leitung mite ahilh hi.KL 288.3

    Rome in mite kiang panin Laisiangtho lakkhiatsak a, tua Laisiangtho ‘ mun tangin ama’ doctrine te ahilli hi. Puahpliat nasepna in tua Laisiangtho mite’ kliut sungah piakkikding nasep ahi hi. Ahizongin tuni in, pawlpite in Laisiangtho ahilh sangun amau’ pawlpi ie thuhilhna leh upnate ahillizaw uh hi. Tua ahilimanin pualipha pawlpi hitakzo nawnlo uh hi. Charles Beecher in Protestant pawlpite agenna ah, “Asiangtho pate in misiangthote leh upna liang a asi mite biakna akigensiatsak ciangin alangpan mahbang un, Protestantte in amaute ‘ upna akigensiat ciangin kamsia tawh mite alangpan uh hi. Protestant Evangelical Pawlpite in khat leh kliat ie khutte kikhih kliawm uh ahilunanin amaute ‘ kikal ah Laisiangtho lo laibudang khat asan kei ulileh thuhilhsia akici thei nawnlo ding dinrnun aliongtung ta uh hi. (389) Upna pulaakna ie thuneilma in Rome in abawl khitsa mahbangin a pawlphnite khut sungah Laisiangtho zatding akham dingin akipanzo ta hi. Hih akicih ciangin duhthu genna hilo hi. Rome banglo in thuzol tawh hongzawt ding uh hi.” (Sermon on “The Bible a Sufficient Creed,” delivered at Fort Wayne, Indiana, February 22, 1846).KL 289.1

    Thumaan thuhilhsiate in Pasian’ thu agen uhciangin, pilnasang anei, Laisiangtho thei akisa thuhillisia pawl kliat hongding khia uh a, doctrine dik pen lampialna hi, ci in mawhsakin, thumaan azong mite lam apialsak uh hi. Leitung in Babylon ie khamtheihzu tawh lamet bei in amkliam khin uh hilo hiam! Mihon tampite in Pasian’ kammalte panin siangtakin akigenkhia thu tawh mite lungsim khelsak thei hi. Ahihhangin, biakna upna in buai in akitukkalh gawp tawh akibang hi. Bang mn zaw ding, cih zong akitheizo nawnlo asuak hi. Kisikkikna aneilo leitung ie mawhna in na kongbiangah atungta hi.KL 289.2

    Mangmulma 14 sungah vantungmi 2na ie tangkona in kum 1844 khuakhal sungin akitangko masa hi. Hih tangkona in United States ah aom pawlpite ading hiphadiak hi. Thukhenna thupuakin atangpi in kitangko a, zong kinialzo hi. Tualiangin pawlpite sungah nasia takin kiamsukna atung hi. Ahihhangin vantungmi 2na tangkona in 1844 kum in tangtung khinlo hi. Pawlpite ah kumkikna thupuak akinialna hangin khalam kiatna tung a, tua kiatna in lawhcing khin nailo hi. Tua hun adingin akipia kumkikna thupuak anial manun, aniam kiat tektek uh hi. “Nu leh pa mawlma tawh kisai helma leenggalizu mi khempeuh dawnsak” ahilunanin Babylon pukzo hi, ihci thei hiam? Babylon in gam khempeuh ama’ zu dawnkhin sak zonailo hi. Tuhun a sittelna apia thupuak za napi in, leitung lungsim pua in, a awlmawhlo teiteite lakali Christian gamte ah Protestant pawlpite in tua leenggalizu aguihna uh mazang semsem hi. Vantungmi 2na tangkona sungah Babylon mahbangin apukdingin hih Protestant pawlpite zong akihel uh ahi hi. Ahizongin lampialna in among tunnailo hi.KL 289.3

    Laisiangtho in agcninah. Topa ahongpai ma in Satan in “lim, nalamdang leh thuneilma tawh (390) nasem ding a, amaute in khemna a uptheih nadingun diklolma ie khemsiamna khempeuli tawh vai akuanding hi.” Tua hileh amaute in gupna ngah theih nading thumaan it theihna nei nawnlo ding uh hi (2 Thessaloni 2:9-11). Hih hun leh khualiun atun matcngin. Christian gam khempeuh ah pawlpi in leitung tawh kipumkliatna ngah masa ding hi. Tuaciangin Babylon apukna kicingta ding hi. Hih kikhelna in akhangtoto hi a, Mangmuhna 14:8 atangtungsak ding ahi hi. Hih in eite madam thu ahilai hi.KL 290.1

    Pawlpite sungah klialam khuamialna leh Pasian’ kiang panin kihepkhiatna in Babylon apiansak hunsung mahin, Clirist ie nungzui taktak mihonpi aomlai hi. Tuhun adingin akipia thumaan amukhia nailo mi tampi tak zong aom lai hi. Mi atawm hetlote in tu tadih a amaute dimnun tawh lungkim zolo in, asiangzaw khuavak azong mi tampi aomlai hi. Amaute in amaute tawh akizom pawlpite sungah Christ ie lim zong uh a, amu kei uh hi. Hih mihonte in thumaan panin akikhinkhiat semsem uh ciangin, leitung tawh kipawlkhat tektek uh hi. Hih mi pawlnihte kikal ah akilamdanna uh zai semsem ding a, atawpna all kikhenkhiatding ahita hi. Pasian a it taktakte in “Pasian a itna uh sangin gualnopna aitna uh alianzawte in, Pasian biakna zia leh tong aneih tei uh hangin avangliatna anialte” tawh kizom thei nawnlo ding uh hi.KL 290.2

    Mangmuhna 18 in vantungmi thmnte tangkona abucingin (Mangmuhna 14:6-12) akinial hun akawkmuh hi a, pawlpi in vantungmi 2na’ tangkona in agen khuahun ahongtung tading ahi hi. Babylon sungah aomlai Pasian’ mite amah tawh akipawl nawnlo dingin kisam khia ding hi. Hih thupuak in leitungah akhakbel a akipiading thupuak ahi hi. Aina’ nasep zong atawntunding ahi hi. “Thumaan amn theilo, diklolma sungah agualnuam” (2 Thessaloni 2:12) mite siatna sungah kinusia ding a, khemna umding uh hi. Thumaan pom dingin lungsim akihong khempeuhte tungah thumaan khuavak hongtangkhia ding hi. Topa’ tate in aomna mun Babylon panin “Ama’ kiang panin hongpai khia un, Ka mite aw” (Mangmuhna 18:4) ci in asamkhia ding hi.KL 290.3

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents