Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First
    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents

    Khen 7—Rome panin Luther Akikhenkhiatna

    Papa khuamial panin asiangtho zaw upna khuavak ah pawlpi apaikhiat pih dingin sapna angahte lakah Martin Luther ainasapen ahi hi. Pasian longal kihtak dang neilo in. athanuam, adeihsak, aki ap, Laisiangtho lobuang biakna upna bulpi dang aphawksaklo ini ahi hi. Luther in ama’ hun adingin akician ini ahi hi. Aina’ tungtawn in Pasian in pawlpi apuahpha zo hi.KL 90.1

    Lungdainnatliu atangko masate bangmahin. Luther zong zawnkhalna panin hongkliang khia hi. Gennan loklio mite lakah aneulai hunte azang hi. A pa in suangmeihol atawhna tawh aina’ sangkah nadingin smn athalawh hi. A pa in atapa sitni asuahsak nop hangin kum za tampi sung apungtheilo biakinn lian alamdingin Pasianin angimsak hi. Haksatna. zawnkhalna. akhauh kisekna tawh mongneilo Pasian’ pilna in anuntak nasep nadingin anapantah hi.KL 90.2

    Luther ie pa in mi tliahat, lungsim tangzang, zia leh tong khauhpai in, thmnaanin, thutangin tupna lian anei hi. A tavuante thei a, angahding thamante apiang bangbangin asang thei hi. Apianpih theihtheilma in phungzi sangte’ vailiawmna muangtheilo hi. Ama’ lungkimna aomlopi in Luther in phungzi sang alut ciangin amah lungnuam hetlo hi. Pa leh tapa akilemkik nadingun kum nih hun ala hi. Tua hinapi, ama’ ngailisutna kikhel tuanlo hi. (121)KL 90.3

    Luther’ nu leh pate in tate pilna leh kipattalma ah belcing mahmah uh hi. Christ zia leh tong aneidingin Pasian theihna a ahilh phadiak uh hi. A tapa’ zakna all apa in Topa’ min athei dng, leh nikhat ni ciangin Pasian’ thumaan ma asawt dingin thu angetsak zel hi. Kliuak kizekna leh klialam kilamtohna ah akikhangkhan nading nisim anasepna un apanpih zawh laitengin anu leh apate in kipaktakin abehlap nuam uh hi. Pasian akihta ding leh leitungah kimanna aneidingin hanciam tak leh sekdo takin atate uh ahanciam pih uh hi. Azia atong uh ie hatna leh kipna tawh khatveivei nasia takin pantah lua uh a, Puahphapa malnnahin zong uanglua asa theizel uh hi. Ahizongin mawhsak ding sangin phatding hoili zaw veve hi.KL 90.4

    Aneu lai pek panin sangah kikha a, Luther pen ngattak leh vuak leh sat zangin asek theizel uh hi. Anu apa’ zawnkhalna nasia lua ahihmanin, inn panin khuaveng sangah apaina lamdungah inn khat pan inn kliatah la asakna tawh an adong hi. Khatvei vei gilkialna athuak hi. Alungman huai, pupa’ biakna muhdan thuciinte in amah lauthawngsak hi. Adahsa in zan khuavak lmn theizel a, lamet aomlo madam nuntak dandingte lingin lau in amitsuan hi. Pasian ngaihsun khapeuh leh zong, ainigi vantunga Pa-in ainuli sangin aciling, mawlina zongin thu akhen nuain, agilo dingin amuzaw den hi.KL 90.5

    Alian lungkiatna tampite nuaiah khalam dininun sang leh pilna sang lamah maingat in alianciam tentan hi. Pilna dull mahmali a, hanciam hi. Nisiinin ama’ gamtat zia leh tongte in kisialh ding leh apuatham nate akin sangin kimanna anei leh ataktak nate alunggulh zaw hi.KL 91.1

    Kum 18 aphak ciangin, Erfurt University lut a, aneulai hunte sangin ainasuan akihong zaw hi. Nasep lianciainna leh suincilna tawh anu leh apate in akisam bangbang hulina apiazo uh hi. Apilvang alawmte’ huzaapna tawh (122) anungsang a alungman huai kipattalinate akiamsak hi. Laigelh asiampente’ laite siinin hun tampi zang a, ahoihpen amaute’ ngaihsutnate kaikhawmin. lnipilte pilna aina’ pilna asuaksak hi. Abeisa hun a ngat takin asiate’ pattalinate in ini lakah kilangsakin. akhuak zong khangtosak malnnah hi. A thuphawkna sazangte, amanlang angaihsutnate, athahat tliugui sutnate, leh atheihsate giinlo takin azekkhiatnate in alawmte lakah asangpen munah atungsak hi. Aki uk khuakin theilma, khuak zatna leh theihbailma picingsak a, tua in masuanah tuahding buainate adingin kiginna apia hi.KL 91.2

    Luther’ lungsim sungah Pasian kihtakna ateeng hi. Tua in atup asawmnate ah kipsak a, Pasian’ maiah alian kiniamkhiatna apia hi. Pasian’ huhna tungali kingam kinken ahilma phawk a, thungetna tawh a nite akipatding mangngilh ngeilo hi. Alungtang akisai laiteng Pasian’ makaihna leh hulma angen den hi. “Phatakin thungetna in Laisiangtlio simna ie alang ahi hi” acizel hi (D’Aubigne, bu 2, khen 2).KL 91.3

    Ni kliat ni in. University laibu saal ah laibu azon laitakin, Luther in Latin Laisiangtho khat amukha hi. Hihbang laibu kliatvei malizong mukha ngei nailo hi. Hibang laibu leitungah aom lamzong thei ngeilo hi. Mihon kikhopna ah Lungdamna Thu bu 4 pan, Paul’ laikhakte pan. tawmkhat akisim lam bek aphawk hi. Tua tengmahpen Laisiangtho bubup dingin angaihsun hi. Tu in, akliatveina in, Pasian’ Laisiangthobu abup in amu hi. Lamdangsakna leh zahtakna tawh alaimaite lemin, khutdawh manlangin lungtang kinawh sai in, nuntakna thu amah mahin asim hi. Tawlnga zel in, “Oil, Pasianin kei adingin hihbang laibu khat hongpia hileh!” acizel hi (Ibid., bu 2, khen 2). Vangtungmite in akiangah om uha. Pasian’ tokhom panin khuavak tangte in ama’ theihdingin thmnaan saal apulaak hi. Pasian ahehsak khakding alau tawntung pa in, mawhnei mipa ahilma kitheisiam in abeisa hun sangin Pasian alen kenkon zaw hi. (123)KL 91.4

    Mawhna panin asuahtak nop luatna leh Pasian tawh akilem nadingin alunggulhna liangin akhakna ah phungzi sangah aliong lut hi. Hih munah aniampen nasep kisemsak a, inn kliat panin innkhat ah khutdawh akingensak hi. Zahtakna leh pahtawina alunggulh diak hun cingta a, hihbang tualngiam nasepte in apianpih lungsimte athalisak hi. Ahizongin amahin kiniainkhiat tak leh lungduai takin thuak gige a amawlinate adingin kisam hiding hi, ci in ngaihsun hi.KL 92.1

    Nasepna panin atawlngak theih hunte laisiinna in azang pah hi. Ilunut hunte leh annek hunte nangawn a eukhia hi. Na khempeuli lakali Laisiangtho sim mail nuamsapen hi. Amahin phungzisang ie kawm tawh akikhih khawm Laisiangtho khat mu a tua laiah pai pahpah hi. Amawlma aphawk semsem ciangin mawhmaisakna leh tawldamna angah nadingin asepna tawh azong hi. Antanna zanlialma, ataksa agawt nadingin khautep tawh akisat tawmna tawh nuntakna haksa zonga, tuate panin phungzisang kalma in suahtakna bangmah pialo hi. Pasian’ maiah maipha angah nadingin, na khempeuh ah piakkhiatna aneilina tawh lungsim sianthona azong hi. “Keimah in thu um phungzi ka hi hi, kam tawh kagen theihna sangin zuilma ah kakullikal zaw hi. Phungzi hilma tawh hanciamna tungtawnin vantung angahding hilengh, pello in kangaliloh omlo ding hi. ... A sawtvei zaw tuabangin azomto zo hilengh, ka kidekna in silma hongtun zo ding hi” (Ibid., bu 2, khen 3) aci hi. Natakin kisekna liangin athatangte bei in, cikmah hunin adamkik zonawnlo lungapna leh sagolh kikaihtonna athuak hi. Tuazahta in vangik pua in ahanciamna tawh bangmah phattuamna angah kei hi. Tuate in lungmanna vandawnah kei ahongkhaizaw hi.KL 92.2

    Luther adingin hih thute in amawkna abat ciangin Pasianin amah ahuhding lawm kliat apia hi. Thu-um Staupitz in Luther’ lungsim sungah Pasian’ thu guansak a, amah leh amah aki etna panin amit heikhia in, thukham palsatna hangin amongneilo Pasian’ dantatna angaihsutna panin tawlnga in, Jesu amitsuanding asawl hi. “Na mawhnate hangin nang leh nang nakibawlsiat sangin (124) Honpa angsung kidemna zaw in. Amah muang in, Ama’ nuntakna ie dikna muangin, silma tawh ihmawhnate athoilidamna mn in. . . Pasian’ Tapa’ thugente mang in. Pasian’ ngailunuanna maipha nangmah ahongpiak nadingin Amahin milling ahongsuak hi. Nangmali ahong it masapa it in” (Ibid., bu 2, khen 4). Pasian’ kamtaipa in hihbangin agen hi. Ama’ kaimnalte in Luther’ lungsim lawngkha malunah hi. Sauveipi apom theilikhiallmate tawh akitanglai khit ciangin thmnaan alenkip thei hi. Alunggim a klia nuntakna adingin tawldamna ahongngah hi.KL 92.3

    Luther pen phungzi dingin kliutngakna ngali a, Wittenberg University ah laihilhsia dingin akisamkhia hi. Hih munah Laisiangtho akigelhcilna kampau tawh lai nakpitakin ahongsim hi. Laisiangtho Mh hong kipan a. Late, Lungdainna thu bu 4te, leh Paul’ laikhakte zaknop asa inipi tungah ahilh hi. Amah sangin azalian zaw leh alawm Staupitz in pulpit kahin thu ahilhdingin asawl hi. Christ tangin thuhilh dingin kilawm akisakloh manin zeliai thapaai hi. Alawmte thumna tawh asawt ciangin thuhilhding asangta hi. Laisiangtho thei mahmah ta a, Pasian’ hehpilma in ama’ tungah aom hi. A thugen siamna in thungaite’ lungsim kai a siangtak leh vanglian takin thumaan ahilli hi. Aina’ gen thumaan in mite theilma lawngkha a anuntakna uli akhelsak hi.KL 92.4

    Luther in papa pawlpi ie tapa khat hilai a tua lo midangin apiangdingin kingaihsun klialo hi. Pasian’ vaihawmna tawh Rome ah azinkha hi. A khe tawh kliual hongzin khia a, anawkkhak phungzisangte ah atawlnga zel hi. Phungzisangpi munkliatah ahaulma aliatna, leh anopsakna uh muhsak ahilnnanin lamdang asa malnnah hi. Kurnpi’ suan leh kliakte bangmahin lo leh huante nei ulia phungzite in inn hoih malnnah sungah ateeng uh hi. Puan hoih leh aman tarn theithei te tawh akizem uh hi. Anlim ankhmnte tawh pawi akliam uh hi. Hih amulisa thute, ama’ zawngklialna leh amah leh amah akinialna, ahaksa anuntaknate tawh akisaikak hi. Tua in ama’ lungsim abuaisak hi.KL 93.1

    Atawpna ah mual sagih tunga akilam khuapi amu hi. (125) Lungsimtwang athuaknalianpitawhamahbokin, “Asiangtho Rome, nang salam kongpia hi” ci in a awng hi (Ibid., bu 2, khen 6). Khuapi sung honglut in, biakinnte ah ahawh kawikawi hi, siampite leh phungzitetangthute kampaudangin angaihsak hi. Akisam biakpiaknate abawlpih hi. A etna khempeuh lamdang sakna leh launa tawh akidim hi. Makai nam tuamtuam khempueh lakah mawlma tampi aomlam amuhsak hi. Biakna makaite lakah athaanghuai ciamnuih bawlnate za a, nekkliawm bawlna nangawnah Pasian azahtak loh nahanguh lamdang asa hi. Khuamite leh phungzite tawh akithuah ciangin paangtatna leh siatna bekmah amulisak hi. Koikoi ah akihei zongin sianthona aom nading munah thaanghuaina vive aom hi. “Kuamah in ngaihsun zolo hi, Rome ah tatsiatna leh mawlma bangteng kibawl zen hiam! Mikhat in aup nadingin amuliding kisam hi. Tua hi a, amaute in zongsatna tawh “hellkhuk aomleh tua tungah Rome kilamding hi: mawlma namcin apianna mun in hell ahi hi” ci hi (Ibid., bu 2, khen 6).KL 93.2

    Sawtlo lai panin. Pope thupiakna tawh indulgence akici mawhmaisakna akizuak hi. Hih indulgence aleite tungah “Pilate ie Kalilei” tungah kliukdin sa in akahtote tungah mawlunaisakna ngah bek thamlo in Jemsalem panin lamdang takin Rome ah puakna kingali hi, cilai uh hi. Jesu in Rome thukhenna zum panin atuah ciangin hili kalilei tawh atuaksuk hi, zong ci uh hi. Nikhat Luther zong ki aptakin hih kahlei all akah laitakin, aw khat in kekkia bangin thakhatthu in “thumaan ini in upna tawh anungta ding hi” (Rome 1:17) cih aw aza hi. Thakhatthu in akhe tawh dingvat in. zum leh laupipi in adiangkhia hi. Tua laisiangtho munin akha adingin avangliatna akhahsuah ngeikei hi. Tua hun pamnin gupna ngah nadingin mihingte’ hanciamna in amawkna ahilma leh Jesu hehpihna ngah nadingin upna akisapna atheisiamsak hi. Amit kihongta a, tua mit khupkik nawnlo ding hi. Papa khemna ah mitsi nawnlo ding hi. Rome panin amaitang aheikhiat ciangin alungsim zong aheikhia hi. Tua hun panin Rome tawh kiklienkhia semsem a, papa Pawlpi tawh kizopna zong akitatsat sak hi.KL 93.3

    Rome panin ahongciali khit ciangin, Luther in Wittenberg University panin doctor of Divinity angah hi. Masang hun sangin suahta takin Laisiangtho simna ah (126) hun tampi apiazo zaw hi. Laisiangtho kidawmtakin sim in, Pasian’ kammal upna tawh thu ahilh thei dingin akiciam hi. Pope thugente leh doctrine akhan sung ahilh nawnlo dingin aki ap hi. Amahin phungzi leh laihilh maimai hinawnlo in, Laisiangtho atangko ding thuneilma tawh asem hi. Thumaan tuiduli gilkial a aom Pasian’ tuulionte an avakdingin akisam ahi hi. Laisiangtho panin ahongpai doctrine lobuang Cliristiante in adanghillina sanglo ding hi, aci hi. Hih kampau in papa thuneilma abul panin alok hi. Tua kampau in puahphatna thukhunpi ahi hi.KL 94.1

    Mihingte ‘ ngaihsutnate Pasian’ kaimnal sangin asangzaw in laptohding alauhuaina Luther in ainu hi. Mihingte ukin ahuzaap sangkah thu umlote’ upmawh sansat thugennate leh biakna thuhillmate laulo takin ado pah hi. Tuabang laisinnate in man neilo bekthamlo in, siahuai malunah hi. Amaute ‘ leitung tliuguisutna leh biakna kikupnate in, kamsangte leh sawltakpite’ tawntung thumaante panin lam apialsak hi, aci hi.KL 94.2

    Aina’ thugennate tungali akingam mihonte tunga athupuakte in thupi mahmah hi. Amaute ‘ bilah hihbang thuhillmate kiza ngeilo hi. Honpa’ hong itna thupuak, Ama’ silina sisan liangin mawlunaisakna leh kilemna akingalmate in mite lungsim nuamsak a, hin tawntung nading lametna pia hi. Wittenberg panin khuavak kizel khia a, tua in leitungbup azelding ahi hi. Tua khuavak in leitung hunbei dongin atanna khangsemsem ding hi.KL 94.3

    Ahizongin khuavak leh kliuamial kipawl theilo hi. Thumaan leh thukhial kikalah abeitheilo buaina aom hi. Khat tawisang leh adang khat atuatcil ding kisam hi. Honpa in atangkona ah, Kilemna apuakdingin ahongpai kahi kei hi, namsau puakdingin kaliong pai hi” (Matte 10:34). Puahphatna akipat zawh kum tawmkhat khit ciangin Luther in, “Pasianin keimah ahong makaih kei hi, Amahin ahong tawsawn hi. Amah in keimah ahongpua hi. Keimah in keimah adingin Topa kahi kei hi. Tawldam takin kanungta nuam hi; (127) ahililiangin buaina leh gamlmnna ah keimah ahong kikhia hi” (D’Aubigne, bu 5, klien 2) ci hi.KL 94.4

    Rome Pawlpi in Pasian’ hehpilma smnbawl na-in azangzo hi. Sumlei sumzuakte’ sabuai in (Matte 21:12) biakna tau kiangah kidawh a, huili lakah sumlei smnzuakte awging bek kiza hi. St. Peter Biakinn lam nang sumkailikhop nadingin pope ie phalna tawh mawlunaisakna akizuak hi. Pasian biak nadingin thupalsatna thaman tawh inn kilam a, mawlma thaman tawh innkiu suangte akiphut hi. Sum ngah nadingin Rome in avaihawmna mah in ama’ thuneilma leh aliatna anasia pen asusia asuak hi. Hih thu mahin khensatna leh gualzawhna tawh pope adingin gal akhanngsak hi. Tua in papa tokhom kilingsak a, pope lutungah aom lukhu thuapthum zong akingawksak hi.KL 95.1

    Gennany ah mawlunaisakna letmat azuakdingin akiseh ulianpa in Tetzel hi a, mihonpite leh Pasian’ thukham tungah aninnoi penpalsatna aneipa-in akimu hi. Aina’ palsatna hangin angali athaman ahi dantatna panin suahtakna kipia a, pope ie thukawikhak vaihawmnate asemkhia dingin akizang hi. Laulo takin zuauthu leh alamdang tangthute agenna tawh laitheilo, mi ahai-muan thei, leh pupa thuciinte tawh abuaikhop mite akhem hi. Amaute in Pasian’ thu thei uh hizenzen leh, kikhemzolo ding hi. Pope ie khutnuai ah kepcing ding leh tuplian anei amakaite haulma leh thuneilma akilatsak nadingin mihonte kiang panin Laisiangtho akihemkhia ahi hi (Jolm C.L. Gieseler, A Compodium of Ecclesiatical History, bu 4, klien 1, laikliawk 5).KL 95.2

    Tetzel in kliua kliatah alut ciangin, kamtai kliat amaiah paisak a, “Pasian’ hehpilma leh asiangtho pa in nadaaigawl uh atungzo hi” acisak hi (D’Aubigne, bu 3, khen 1). Vantung panin ahong paisuk Pasian bangin mihonpite in Pasian zahpihin akineihpa adawm uh hi. Pawlpi sungah aminthanglo kilei kizuakna bawl uh a, Tetzel in pulpit tungah kahto in (128) tua mawlunaisakna letmatte pen Pasian kiang pan a amanpha letsongdan dingin agen hi. Hill mawlma khempeuh akimaisakna letmat hangin letmat aleipa in mawlma abawlkik nopleh zong mawlunaina kipia dinga, “kisikna zong akisamkik keiding hi” aci hi (Ibid., bu 3, khen 1). Tuabek thamlo in, tua mawlunaisakna letmatte in ahinglaite genloh asisa mite zong ahonkhia thei hi, ci in agencian lai hi. Sum tangte akikhiatsuk sumsaaltaw atun phet leh, sum akipiaksakpa in purgatory panin vantung thakhat in atungto pah hi, aci hi (K.R. Hagenbach, History of the Reformation, bu 1, lahnai 96).KL 95.3

    Shnon Margus in sawltakpite vangliatna alei sawm ciangin Peter in, na sum nangmah tawh akibangin mangta hen, banghang hiam. cihleh nangmahin Pasian’ letsong sum tawh naleisawm hi” acikik hi (Sawltak 8:20). Tua hinapi in Tetzel ie thupiakna mi tampite in asang uh hi. Ngun leh kliam sum tangte pawlpi sumsaal ah aluang hi. Hotkhiatna in sum tawh baihlam takin kilei theilo hi. Ahililiangin kisikkikna, upna, leh kulikal takin mawlina nialna tawh baililam takin kingah thei hi.KL 95.4

    Mawlunaisakna letmat zuakna tawh kisai upna thuhilhna pen Rome Pawlpi sung mahah zong apil zawdiakte in nalangpan uh hi. Pulaakna leh ngaihsutna tawh akilangpan hih kineilma all mi tampite in upna nanei zolo uh hi. Ahizongin papa uliante khatmah in zong nakamka ngamlo uh hi. Ahizongin mite’ lungsim in kitawkbuai a, Pasianin kliutzat kliat nei in pawlpi asawpsiang ding nalungngai uh hi.KL 96.1

    Papa sungah Luther in zong akliauh mahmah pawl hilai ahililiangin, mawlunaisakna azuakte’ Pasian azahpilma uli liangin lauthawng malunah hi. Aina’ pawlpi sunga mimal tampite in tua mawlunaisakna letmat naleikhin zo uh hi. Asawtlo in a pastor kiangah hongpai uh a, amaute mawhnate hong pulaak uh a, mawlunaisakna akilamen uh hi. Kisik taktak leh kipuahpha nuam uh hilo zaw a, mawlunaisakna letmat lei uh ahihman ahi hi. Luther in amaute ading mawlunaisakna nanial a, amaute in mawlma akisik kik takpi kei ulileh (129) akipuahphat nuam takpi kei uhlch. amawlma sungmah uliah amangtliang ding hi, naci hi. Kisuanna lianpi tawh Tetzel kiangah hong kilelikik uh a, phungzipa in tua letmatte sanglo hi, hongci uh hi. Pawl khatte in hangtakin asum uh angenkik uh hi. Phungzi khutdawlmgen sumzuakpa helunalunah hi. Samsiatna kamsia tampi tak lokhia a, mihonpi kikailikhopna khualaiali meiselte hal in. “pope kiang panin thuneilma kangah khinzo hi, hih asiangtho mawlunaisakna letmat alangpante in lampialte hi a, mei tawh hallup ding ahi hi” aci hi (D’Aubigne, bu 3, khen 4).KL 96.2

    Luther in thumaan mapi nasep hangtakin ahong kipanta hi. Pulpit tung panin ama’ aw in deihsakna leh ciliaphuai takin hilhkholhna apiakhia hi. Mihonpite maiali mawlma’ galsimna laktel in, mihingin ama’ sepna tawh mawlina’ siathuaina leh danthuakna panin suahta tawm theilo hi, aci hi. Mawlma panin mawhneipa akigupkhiat nadingin Pasian’ tungah kisikkikna leh Clirist upna lobuang lampi omlo hi. Christ ie hehpihna sum tawh kilei theilo hi. Akhongin akipia ahi hi. Mawlunaisakna letmatte aleilo dingin mihonte ahanthawn hi. Singkhuam tungah akikhai lmn Honpa upna tawh etna bek tawh hotkhiatna kingah ding hi. Gupna ngah nadingin amahmah in zmnna leh kiniamkhiatna tawh ei leh ei kigawtna in pumpi natna bek hi a, amawkna ahi hi. Milling’ lianciamnate ka etnawnloh ciangin. Christ upna tawh tawldamna leh kipakna kangah zaw hi, ci hi.KL 96.3

    Tetzel in avante zuakin thu-um akineih bangin, Luther in anasia zaw in hih kizekkhiallinate alangpan hi. A sawt lo in hunlioih kliat ahong ngah hi. Wittenberg a kulhinn ah akiseng tangtawng vangilte zuinkhak hunkliat ciangin lnipite etdingin kipusuah thei zel hi. Tuabang hun in biakinn ahong kali leh mawlina pulaakna aneite tungah mawhmaisakna kipia hi, cih ngeina khat ana om hi. Tuabang upna tawh kituakin tua ni in mite in tua innah hong kikaituah uh hi. Tua hun sungin Misiangthote’ pawi asawt lo in ahongtung ding ahi hi. Tua ni atumna nikhat lai in Luther zong mihonpite tawh biakinn kahdingin ahongpai hi. Tua biakinn kongkliakpi tungah a thunialna 95te ahong kilh hi. Tuate sungah mawlnnaisak nadinga letmat kizuakte amanlolma abulgen pen hi. A zingciangin University ah hih thunialna 95 te (130) maanlo asa mi aom leh amaanlam kagen ding hi, aci hi.KL 97.1

    Hih thunialna 95te in mi khempeuh lungsim akai hi. Mite in asim kikkik uh hi. University leh khua sungah mite lunglawp sak malnnah hi. Hih thunialna 95 te in pope tungah mawlnnaisak nading leh mawhna’ dantatna kipelhsak nading thuneihna kipia ngeilo hi, cih lak hi. Hih mawlunaisakna vaihawmna in pupa thuciinte tawh akibum mihonte’ lungsim tawh kimawl in sum sukkhiatna ngimna ahi hi. Papa’ khemna azui mite klia nuntakna asuksiat nading a Satan vailiawmna ahi hi. Pawlpi’ neih sumgum in Pasian’ lungdamnathu bek hi a, tua sungah Pasian’ hehpilma bek kipulaak in, upna leh kisik kikna tawh Pasian azongte tungah akhongin akipia bek ahi hi.KL 97.2

    Luther’ thunialna in thu kikumdingin mite atawng hi. Ahililiangin kuamah in sel ngamlo hi. A thunialna sungah a thudotte in hun tom sungin Germany gambup zel a, nipi kal tom sungin Christian gam khempeuh atung hi. A ki ap Rome Pawlpimi tampite in pawl sunga mawlmate mu uha. tua mawlina adingin atau uh hi. Ahizongin bangci bangin hih thu sutkhia ding, cih atheihloh uli hangin, tua thunialna 95te sim in Pasian’ aw za kisa uh a, akipak uh hi. Rome a papa ie siatna tuihualpite a uk dingin Topa’ kliut gamtangh hi, aci uh hi. Kumpibawngte leh ukna thuneite in asimtham in kipak uh a, akiphasak hih thuneihna leh khensatnate nial ding hi, aci uh hi.KL 97.3

    Ahihhangin mawlma aiplah leh pupa thuciinte tawh abuai lai mihonte in amaute lamia athoihdam phuahtawm pilna akikhinkhiat amuh uhciangin alinglawng uh hi. Lungsim kawi biakna makaite in thupalsatna a awi-amna uh kinawngkai sakin, asum ngalma uh akibuaisak ciangin, heh malnnah uh a, aneilma uh alenkip dingin adiang uh hi. Puahphapa inmawlizonna nasia takin tuakding hi. Pawlkhatte in lungsim manlangin asiphut zui lua, ci in amawhsak hi. Adangte in a upmawhsansattawhPasiarimakaihnangaMopiin, kiphatsakna leh madawkna tawh gamtang hi, ci uh hi. “Kua in theilo (131) Main? Mikhat in kiphaksakna mel laklo in ngaihsutna athak neilo in. leh kitotna piangsak hi, ci in kimawlisaklo ding hiam? . . .Banghangin Christ upna hanga akitliat mite kisisak hiam? Banghang hiam, cilileh amaute in amau’ hun a pilna asimmawhna uh tawh akiphasakte uh hi a, amaute in kiniamkhiatna tawh tangtawng ngaihsutnate ie thuhillina ngah masalopi in pilna ah khangto akisate uh ahi hi.” Agenkik inali, “Kasep khempeuh kasepding mall ahi hi, ahililiangin milling’ pilna tawh hilo, Pasian’ thuhillma tawh kisem ding hi. Hih in Pasian’ nasepna ahilileli, kua in kliawlsak ding hiam? Pasian’ nasepna ahilikeileh, kua in masotsak zoding hiam? Kei deilma hilo, amaute’ deilma zong hilo, eite’ deihna zong hilo; vantungah aom asiangtho Pa’deilma bang hizaw hi” (Ibid., bu 3, klien 6).KL 97.4

    Hih nasep asemdingin Pasian’ Khasiangtho in Luther tawksuah ahilihangin, dongtualma omlo in ma akisot ding hilo hi. Galte’ simmawlina. ama’ ngimnate muhkhialhna. ama’ lungsimtawng leh zia leh tongte adiklopi in genkhiatsaknate in tuikhang bangin amah atum hi. Tua in huzaap neilo in venglo ding hi. Pawlpi leh sang makaite in amah tawh lawptakin kipawl in puahphat dingin hanciam ding uh hi, ci in amuang hi. Tuabang dimnun sangah aomte hanthotna tawh kipak in lametna anei hi. Pawlpi adingin atangzaw zingsang nitang hongsuak ding hita hi, cih akilamen uh hi. Ahililiangin tua thangalma in kimawhsakna leh kisimmawlma ahongsuak hi. Pawlpi leh kumpi ulian tampite in ama’ thunialna 95te thumaan ahilma ainu uh hi. Ahizongin hih thumaan pom uh hileh kiklielna tampi omding hi, cih mu uh hi. Mihonte khua muhsak nading leh puahphat nasepna-in Rome’ thuneilma nuaisiah ding a, smnsaal sungah atul athen in ahong Mang sumte khawlsakna-in nuamtak leh uangtakin papa makaite’ nuntakna gawlmek ding ahilma mu uh hi. Tuabanah, mihonpite angaihsun ding leh tavuan thei in asemdingin hilhna in gupna ngah nadingin Clirist bek mitsuan ding, cilina hi a, papa’ tokhom Mmletna leh amaute tliuneilma sawnthalna asuakding ahi hi. Tua thu hangin, Pasian’ kiang panin ahong pai theilina Mai in, Clirist leh athumaan (132) langpamn, hih thmnaan apuakpa zong langdo ding in akipawlkik uh hi.KL 98.1

    Amah leh amah ki en in, Luther alinglawng hi. Leitung a ahatpen thuneilmate langpaMn Luther kia ading ahi hi. Pawlpi langpaMn adinkhiat zong Pasian’ makailma alihnah ding Mam, ci in khatveivei patau kik hi. “Kei kua hi a, biakna kumpipa ahi pope, tuami’ maiah leitung kmnpite leh leitungbup lingMwngin aom kimlai, langpang kahi hiam? Hih kum masa nih sunga kathuaknate kuamahin hong theihpililo uh hi. Lungkiatna vandawn ah kakikhaina keima thuak ahi hi” ci in lai agelh hi (Ibid., bu 3, khen 6). Ahihhangin amah kia lungsim akitamkliam dingin kinusia lo hi. Mihongte’ panpilma in agualleh ciangin amahin Pasian bek muangin, Aina’ vanglian- khut sungah ngailunuang takin kaom thei hi, cili asin hi.KL 98.2

    Hih puahphatna tawh kisai in, Luther in alawmte kliat kiangah alaigelh in: “Laisiangtho theihsiamna in sinzawlma leh kliuak pilna tawh kingah hilo hi. Thungetna tawh nakipat ding na tavuan ahi hi. Pasian in nang tungah ahehpihna ahi a thu theilma ahong piakding thmn masa in. Hih Laisiangtho ahong khiat sakding midang omlo, ahong pia Pa bekin hong ciangen thei hi. Amah mahin eite ahong genna all, ‘Amaute Pasian mahin ahilhding hi.’ Na nasepna panin leh na ngaihsutna panin bangmah lamen kei in, Pasian leh Kliasiangtlio huzaapna bek muang in. Thuakna anei mipa keima’ thugenna mn in” (Ibid., bu 3, khen 7). Hihthu ahtuhun adinginthumaante agenkhia dingin Pasian in keimah hongsam hi, acite in sinding thupi khat om hi. Hih thumaante in Satan’ galbawlna satsuah ding a, ama’ bawltawm tangthu maimai aurnte zong hehsakding hi. Siatna thuneilma tawh buaina ah khuak thatang leh milling’ pilna sangin alianzaw ilikisam hi.KL 99.1

    Galte in ngeina leh pupa thuciinte athupi sak ciangin, ahihkeileh, pope’ thuneilma apaulap uhciangin, Luther in Laisiangtho bek tawh ado hi. Amaute in adawn theihloh dawnna hilnnun ah om hi. Tua thu hangin ngeina leh pupa’ thuciin ie silate in, Judah mite in Jesu’ sisan aluansak nop bang lianun, ama’ sisan adawn nuam uh hi. “Amah in lampial hi (133), hihbang pawlpi lehhekpa nai khat zong nuntaksak ding hilo hi. Ama’ adingin singkhuam kiphut hen” ci in Rome tungah athumaante in agen uh hi (Ibid., bu 3, khen 9). Ahihhangin ama’ tungah amaute helma anga zokei uh hi. Pasian in ama’ nasepding neihsak lai a, amah akemdingin Pasian’ vantung mite akisawl hi. Ahizongin, Luther thuhillma panin khuavak angah mi tampite in Satan’ helmgakna thuak uh a, thumaan adingin laulo in bawlsiatna leh sihna athuak uh hi.KL 99.2

    Luther’ thuhillma in Germany gam sunga thungaihsun thei mite akaihuai hi. Ama’ thuhillmate leh laigellmate panin khuavak tampi tangkhia a, tul tampite’ lungsim akhanglosak hi. Pawlpi in sawtveipi akep asi ngeina mun aluahdingin anungta upna ahonglut hi. Mihonpite in nisim in Rome ie thuciinte sungah muanna akhahsuahta uh hi. Kimuanlalma kawmpite kitamta hi. Doctrine te leh mite thugennate asittel nadingin Luther in azat Pasian’ thu in langnihhiam namsau bang hi a, mihingte lungsim a at hi. Mun khempeuh ah khalam khantoh nopna aom kawikawi hi. Akithei ngeilo dikna thu ah gilkial dangtakna mun citengali aom hi. Sawtveipi sung mihingte mulma in milling’ zehtannate leh leimi palai sepna ah zongsang khin a, tu in kisikkikna leh singkhuam tungali kliailupna athuak Clirist upna ah ahong kiheita uh hi.KL 99.3

    Hih akithehtliang khanlawlma hangin papa thuneite hong klialau uh hi. Rome ah lampial a akimawhsakna adawngkik dingin Luther asam uh hi. Hih sapna in alawmte abuaisak hi. Tua khua ie siatna thei uh ahilunanin alauliuaina mu uh hi. Jesu aum mite’ sisan adawn khuapi ahi hi. Rome ah apailo dingin lungsona nei uh a, Germany ah akisit zawk nadingin angetsak uh hi.KL 100.1

    Atawpna ah hih gelthakna kizui a, thungai dingin pope ie ai-awh ahi biakna makaite akisawl hi. Hih makaite tungali pope in avaikliakna ah. Luther pen lampialpa hi, ci in thu kikhensat khin hi. Tua hia. ai- awhpa in “zekai lo in thuklienin amat ding” ahi hi (134). Adimnun aletkip suak leh “Germany gambup ah ama’ nungzui khempeuh zong kisamsiat in, pawlpi panin kihawlkhia ding a, mihon lakpanin kinotkhia ding hi” (Ibid., bu 4, khen 2). Pope in avaikhak belma ah, hih lampialna abullot zawh nadingin ai-awhpa akisawl hi. Pawlpi sung ahi a, kurnpi sung ahizongin amah tawh akipawl khempeuh pawlpi panin kihawlkhia dinga, Kumpilianpa losiah, Luther leh anungzuite matding akinlote nangawn Rome ie phulakna kithuaksak ding hi.KL 100.2

    Pope ie lungsim puak hilai ah akimukhia hi. Christian thukhun zangkhat zong neilo, tangpi thutanna nangawn avaikhakna sungah kimu khalo hi. Luther in Rome panin akigamlatna ah om a, ama’ dinmun gen theilo leh kihu theilo hi. Tua hinapi in athu kisittel khinta a, lampialpa ci in thu akiklien hi. Tua ni mahin, amah kihantliawn, kimawhsak, thu kikhen a, asiangtho, athunei, akhial theilo pawlpi leh gam thu ah thuneipa kliat ie thupiakna tawh thu akhensat hi.KL 100.3

    Hih hun, Luther in hehpilma leh lawmhoih ie thuhillma akisap laitak, Pasian’ gelna tawh Melanchton Wittenberg ah akipuak hi. A kum tawm lai in, omdan tatdan siam a, thu bawhsat zong hoih in, amulma zai a, mite’ lungsim alawngkha dingin thugen zong asiam hi. Amah siangtho in, athumaanna in abelilap ciangin mi khempeuh ie itna leh zahtakna angah hi. Asiamna talentte in amigi alungsimte khupcip tuanlo hi. Asawtlo in amah zong lungdamnathu ie nungzui khat ahong suak hi. Luther adingin amuanliuai pen, amah apanpih, amigi, akidawm leh Luther ie hansanna leh thahatnate akicingsak, akisam banglian in na asem theipa ahi hi. Anih un akipawlna hangun Puahphatna nasep hong thakhauli a, Luther adingin tliangalma khat aliongsuak hi.KL 100.4

    Luther thusit nadingin Augsburg khuapi kikipsak ahilnnanin Puahphapa in akha sawtin azinkhia hi. Aina adingin nakpi in akipatau hi. Lampi ah kitliatding hi, ci in linphawn nate zong akiza hi. Tua manin alawmte in azinkhia lo dingin angen uh hi. Amaute in (135) amah alluding mi pawkhatte tawh angaihmuan huai zawkna munah apaidingin Wittenberg panin akihemkhia dingin azol uh hi. Ahizongin Pasianin akoilma mun panin akikhinkhia nuam kei hi. Maan takin thmnaan akemcing paisuak nuam hi. Bangbang huihpi anung zongin akip nuam hi. Amah in, “Keimah in Jeremiah bang kahi hi, kidemna leh kiselna mi ka hi a, kilinpliawnna atam semsem ciangin kalungnopna apungsemsem hi . . .Amaute in kavang leh ka min ahong suksiatsak zo uh hi. Na khatbek ka neilai hi; tua in akisia kapmnpi ahi hi. Alak nop ulileh kapmnpi la uh hen, tua hileh kanuntakna nai tawmkhat atom zaw sak theiding uh hi. Ahihhangin ka klia nuntakna ahilileh amaute in ala theikei uh hi. Jesu Christ ie thu leitungah atangko nuampa in sihding alamen tawntung hi” (Ibid., bu 4, khen 4) aci hi.KL 100.5

    Pope ie sawltakte adingin Luther Augsburg atunna thu azaksakna un lungkhnna apia hi. Leitungbup alinglawngsak buaina apia lampialpa in tu-in Rome ie thuneilma khut sungah alutbang ahi hi. Papa sawltakte in asuahtakloh nadingin ahanciam uh hi. Puahphapa in amah leh amah ngaihmuana kamciam anei kei hi. Alluding omlopi in papa sawltakte maiah akilanglo dingin alawmte in athum uh hi. Alawmte mahin kumpilianpa kiangpanin ngailunuanna angetsak uh hi. Ahihtheih liaia nakleh papa sawltakte in athu adokkik dingin Luther aana sawl sawm uh hi. Apian tuankei leh Rome ah Huss leh Jerome bangin athuakdingin aciahpili sawm uh hi. Papa sawltakte in ngailunuanna aneilopi mahin amah leh amah kipum muanin Luther zmn akahdingin ahanciam uh hi. Hilipen Puahphapa in anolh hi. Kmnpilianpa in ngailunuanna lai apiak matengin papa sawltaskte maiah akihil kei hi.KL 101.1

    Angeina mah bangun, Rome sawltakte in amigi bangin kineih in Luther azawh sawm uh hi. Amaute in Luther tawh kimu uh a, akilawmbawl uh hi. Ahizongin Luther in pawlpi thuneilma ah aki apdingin akun uh hi. Amau cihcih zui in, nial lo, donglo in tliu amangdingin adeih uh hi. Amaute in bangci mi tawh kisituah kha uh ahililam theicianlo uh hi. Luther in pawlpi amuhdan gen a, thmnaan aiplalma (136), amah anialnate amah akihillma bangin adawnkik nopna. ama’ doctrine zong amapi university sangte ah a ap nopna apulaak hi. Khiallma laklopi in ama’ dimnun adokkik dinga cardinalte thupiakna pen anial hi.KL 101.2

    Amaute dawnkik na in “dokkik, dokkik” cihbek ahi hi. Puahphapa in ama’ dimnunin Laisiangtho tawh akikipsak hi a, hih thmnaanpen kanial theikei hi, aci hi. Luther’ thunialnate adawngkik theilo papa sawltakte in ko in. ciamnuihbawlin, phatna leh kheinna kop in ngeina leh pupate’ thugente zangin puahphapa thugending hun pia manlo zahin agenliuan uh hi. Tuabangin kikupna paisuak hileh, amawkna hiding, thei a, Luther in amaute’ nialnate lai tawh adawn nading phalna angen hi.KL 101.3

    A lawmpa khat alaikhakna air “Tuabangin, tuatcil athuakpa in metna nih ngah kisa hi: amasa in, Luther’ laigelh pen midangte thukhenna angahdingin kipia ding a, anilina ah, kiphasakin kam tungnung atuhpa in ama’ kam tawh aphialvat zawliloh nadingin. Luther in inihingte’ lungsim siangtho azat theilikei lelizong amaute’ lauthawngna zangin na ahongsem thei zaw hi.” (Martyn, The Life and Times of Luther, laimai 271, 272).KL 102.1

    Luther akisitkikna all, Luther in tom, cing takin amulmate agenkhiatnate Laisiangtho siksanin agenkhia hi. Hih alaigelh akisim khiat khit ciangin, cardinalpa tungah kipia a amahin nawlkhin in. hih lai gelhnain thadah thugenna hi a, asiksante zong kisaina khat zong omlo hi, acisan hi. Luther hong kisatsuah a, akiphasak papa sawltakpa ama’ dimnun tawh ahong nial hi. Pawlpi’ pupa ngeina leh thuhilhnate in ama thupuankhiatte anuaisiah lam alak hi.KL 102.2

    Papa sawltakpa in Luther’ ngaihsutna nial zawhding hilo, cih atheihciangin, amali leh amah kikemzolo in, “dokkik, dokkik, ahilikeileh Rome kongpuak ding hi. Na nasepna ahong theihpihding thukhente maiah nading ding hi. Nang leh na nungzuite pawlpi panin konghawlkhia ding hi. Nangmah (137) maipha ahong pia khempeuh zong pawlpi panin kapaaikhia ding hi” acibuatbuat hi. Akhakna ah, “dokkik keileh kiheikik nawn ke’n” aci hi (D’Aubigne, London ed., bu 4, khen 8).KL 102.3

    Puahphapa in alawmte kiang panin kiklienkhia in, ama’ lampanin dokkik ding bangmah omlo hi, siangtakin aci hi. Hih in papa sawltakte lametna hilo hi. Lauthawnsakna tawh Luther kangah ding hi, ci in akisialpa apawlte’ nusiat ngahin, lamet lohpi in angimna tangtunlo a, maisia in aom goau goau hi.KL 102.4

    Luther’ hanciamnate in thaman hoih ngalilo in omlo hi. Ahong kikaikhawm mihonpite in hih mi nihte kilamdanna saikak thei uh a, amau’ pulaak lungsim kuanzia zong khensat thei in, amau’ thahatna leh thumaanna zong mulisak uh hi. Tua nihte in kibang hetlo mah uh hi. Puahphapa pen kiniamkhiat, nuntak siangin, thupi hi. Pope ie ai-awhpa ahihleh, amah leh amah kithupisak tawmin, kithuneisakin, kiphasak a kuama’ thu ngailo, Laisiangtho malkhat zong kamselna in zangklialo hi. Tua hi a “dokkik, ahilikei leh danthuakdingin Rome hong kipuakding hi” ci butbut hi.KL 102.5

    Luther in ngaihmuanna nei ahihlam theilopi in, Rome sawltakte in puahphapa lammatin thongkhiat sawm uh hi. Alawmte in hih laiali sawtvei omding hoililo hi, zekai lo in Wittenberg ciah in. aci uh hi. Luther ie sawinnate ahitheizahin ip akul hi. Khuavak ma-in Ausburg panin sakol tung tuangin cialikhia a, mangpipa vaihawmna tawh lamhilhpa kliat in apaikhiat pih hi. Kiginneilopi in kliuapi kongzing mialte lakah gamdai takin apaikhia thei uh hi. Agalte in vil in, gilo takin suksiat ding asawm uh hi. Ama adingin akisiah thaang panin asuakta ding hiam? Tua hunte in patauli hun leh thunget hun ahi hi. Khuapi kulh kong vangneu khat ahongtung uh hi. Aina’ ading kong kihon a, nawkkhakna omlo in acingpa tawh apaikhia thei uh hi. Suakta takin apualam atun khit uhciangin. abawlsia nuamte in (138) Luther suahtakna aphawk ma-un phakloh nading mun atung uh hi. Satan leh apawlte aguallel uh hi. Thaangsiahpa kliut panin asuakta vasa mahbangin amau’ khut sung atungsa mipa asuakta hi.KL 102.6

    Luther’ suahtakna azak uhciangin papa sawltakte in lamdangsa leh aheh uh hi. Pawlpi anawngkaisakpa amatna tawh pahtawina ngahdingin akilamen uh hi a, alametnate amangtliangta hi. Saxony a uk Frederick alaikhakna ah ahehnate pulaak a, Luther gensia in. Luther Rome ah apuak keileh Luther Saxony panin ahawlkhiat nadingin lai agelh hi.KL 103.1

    Luther in amah leh amah akihutna-in, papa leh asawltakte in Laisiangtho panin kakhiallmate honglak uh hen, ahong lalikhiat theih ulileh amau cihbangin ka dotrinete dokkik in kong kiap ding hi. Pasian thu kalangpanna honglak un, aci hi. Hih bang nasep siangtho adingin zattham asa Pasian tungah Luther in lungdam ako hi.KL 103.2

    Saxony ukpa in puahphatna doctrine tam theililo a, ahililiangin Luther ie kammalte in thutangin, muibun a kam nainawng aomloh manin alungsim lawng klia malnnah hi. Puahphapa khial mall hi, ci in akilalikhiat theih dongin Luther ahutsawm hi. Papa sawltakpa dawnkikna lai sungah, “Augsburg ah na mai ah Dr. Martin ahong kilah zong lungkim huai hita hi. Akhiallmate lakkhia zolopi in adoctrinete dokkiksak ding lamet ding hilo hi. Hih kiukna kliawk sungah aom mipilte khat mah inzong Martin ie doctrine in khial hi, Cliristian langpan hi, ahilikeileh lampial hi, aci omlo hi! Kumpinopa in Luther Rome puakding nial a, agamsung panin hawlkhiatding zong pliallo hi” (D’Aubigne, bu 4, khen 10). Saxony ukpa in ama ukna khawk sungah khalam ki ukna kitamkham ahililam mu hi. Puahphat akisam lamtak thei hi. Mihingte in Pasian’ ngetnate thei in, zui in, lungsim tawng khuavak muhna mang uh hileh akisamlopi in sum tampi bei in mi manin danpiak ding kisam salo hi. Luther in (139) hih thuteng mah angahding lungtupna tawh anasem ahililam mu hi. Luther’ hanciamna hangin biakinn ah huzaap hoih amuh ciangin asimtliamin akipak hi.KL 103.3

    University ah laihilhsia ahihna tawh Luther in gualzo a inin nei mahrnah ahilizong amahin thei hi. Wittenberg biakinn kongpi tungah Luther in thunialna 95 akliet khit kuinkhat acing ta hi. Misiangthote’ Ni in azin aleeng zong ini kiam malnnah hi. Rome in biakna apia mi leh sumpi akiam lam mu hi. Tua akiamna munte aluah dingin mi pawlkhat hong kibelilap hi. Tuate in milim bia dingin ahongpai hilo a, Wittenberg ah hongpai in pilna sinna innkhante hongdim uh hi. Luther’ laigelhte in mun citengah meikuang tawh a, mi tampi in Laisiangtho asin nuam uh hi. Gam tuamtuam panin Wittenberg ah sangnaupang honglut uh hi. Wittenberg ah ahong lut masa kliangnote in “vantung lamah akhut uh lamto in, hih khuapi panin khuavak kipansat in atangsak Pasian’ min pliat uh hi. Tanglai Zion panin gam lapite ah lungdamnathu akithehthang bang ahi hi” (Ibid., bu 4, khen 10).KL 104.1

    Luther in Rome ie khialhna aphel khat akikhelkhinta ahi hi. Asiangtho Pasian’ kammalte tawh telikakna in papa thupiaknate leh kiuknate in lamdangsak huai hi. “Keimah in pope thupiakte kasim hi. Pope in anti-clirist mah ahi hiam, kathei kei hi. Ahilikeileh Pasian’ kamtai hi a, Clirist kemsual in mite sungah akhailum tliak uh hi” (Ibid., bu 5, khen 1). Hih hun mahin Luther in Rome Pawlpi mall apanpih lai ahi hi. Tua pawlpi kipawlna panin kikhenkhiat ding ngaihsun theilo hi.KL 104.2

    Puahphapa laigelhte leh a doctrinete in Christian gam khempeuh azel hi. Ama’ nasepna in Switzerland leh Holland azel hi. A laigelh phel kliatte in France leh Spain dong tungta hi. England ah ama’ laigelhte in nuntakna kammal zahin akisang hi. Belgium leh Italy ah thumaan akitunpih hi. Mi tul tampite in silina tawh akibang ilunutna panin klianglo uh a, upna ah kipakna leh lametna anei uh hi. (140)KL 104.3

    Luther’ galsimna hangin Rome in hong cimawk tektek hi. Alangpang mi uangtatte leh Catholic University doctorate in, pawlpi langpang phungzipa athalizawh ulileh mawlma neilo ding uh hi, aci uh hi. Ni khat ni in lengla kliatin apuansungah thauneu selsimin, Puahphapa hong neha, banghangin amah kia paikhia hiam, ci in adong hi. Luther in adawnkikna all, “Keimahin Pasian’ khut sungah ka om hi, Amahin keima tha leh galdal ahi hi. Kua in kei hong bawlzo ding hiam?” acikik hi (Ibid., bu 6, khen 2). Hih kampau azak ciangin tua lenglapa in vantungmite omna panin apaikhia bangin maidangsa in ataikhia hi.KL 104.4

    Rome in Luther athahsawm lai hi. Ahihhangin Pasianin ama’ galdal ahi hi. Ama’ doctrinete in munciteng azel hi. Inn neu, innpi.. . minuamsate kulhte, university sanghuangte, kumpipa huangsung tungta a, uliante kliangkhia in ama’ hanciamna apanpih uh hi (Ibid., bu 6, khen 2).KL 104.5

    Hihbang hun in Luther in John Huss ie laigelhte asim laitak hi a. alian thumaan ahi, upna tawh dik kisakna. amahmahin hilhding leh sanding a azon thumaan pen Bohemian puahphapa in amuhkhit lam amusan hi. Luther in. “Eite in Paul, Augustine, leh keimahmahin katheihlohpi in Huss nungzui kahi hi. Pasian in leitung thu akhen ding hi, tuma kum 100 lai a thumaan kihilh khin a, alialtum ding hi” aci hi (Wylie, bu 6, khen 1).KL 104.6

    Christian biakna pualiphat nading tawh kisai in Gennany kumpilianpa leh ukpite tungah athmnna ah Luther in pope tung agelhna ah, “Christ’ tangin atu bangin akineihpa ih etciangin lauhuai mahmah hi. Kumpilianpa sangin alianzaw dingin akilahna zong ilnnu hi. Tua in mizawngkhal Jesu tawh kibatna ahi hiam? Ahilikeileh akiniamkhiat Peter tawh kibatna ahi hiam? Mite in amah pen leitung’ Topa hi, ci uh hi. Pa Tangdingpa ahi Christ in ahihleh ‘Ka gam in hih leitung hilo hi” ci hi. Christ tangdingpa in amah sangin alianzawte tungah ukna thuneilina azang theimah ding hiam?” (D’Aubigne, bu 6, khen 3).KL 105.1

    University te thu agenna ah: “University sangte in hell kongpi asuah kliakding ka klialau mahmah hi.(141) Laisiangtho ciantakin agencian theih nadingin ahanciam kei uhleh, khangnote lungsim sungah thumaan akhencip zawh kei uhleh. hell kongpi asuakding uh hi. Laisiangtho akithupi bawllolma all tate akikhakloh nadingin ka hilh hi. Pasian’ thu tawh kitatsatlo in akimanlahlohna sangte in siatna tuakding uh hi” (Ibid., bu 6, khen 3).KL 105.2

    Hih thmnna manlang takin Gennany gambup ah kikhak khia ahilunanin mite tungah huzaapna lianpi anei hi. Agambup in kitoksuah a, puahpliatna dial nuaiah ading uh hi. Luther’ langpangte ahihleh thulikik nopna lungsim tawh heh uh a, pope in thu khat avaihawm nadingin angen uh hi. Pope in thupiakna lai hawmkhia pah a, Luther ie doctrine kimawhsak nading thu apia hi. Puahphapa leh anungzuite in ni 60 sungin adokkik kei uhleh pawlpi panin kihawlkhia ding hi, ci hi.KL 105.3

    Hih thupiakna in puahphat nasep nadingin buainapi atungsak hi. Kum za tampi sung pope in pawlsung panin hawlkhiatna tawh kumpi tampite nalinglawng sak khin hi. Athahat gamliante zong gentheilma leh suksiatna natun hi. Hihbang mawhsakna atunna munte pen lipkhap ding leh lau dingin kingaihsun hi. Amaute in gamnuai mite bangin kibawl a, apawlpihte tawh kizom thei nawnlo hi. Bengin thah maimangding bek asuak uh hi. Ama’ tunga tuihualpi atungdingte Luther in atheilo hilo hi. Amah ahuhding leh abelhna Clirist tungah kiptakin akingam hi. Upna hanga silmgamna tawh laigelh a, “Bang hongpiang ding hiam, kathei kei hi, zong katliei nuam kei hi, . . . atun nopna ah hong tungta lien, ka lau kei hi. Singteh khat mah zong Pa deihna omlo in pulh ngeilo hi. Tua singteh sangin bangzah in eite hong kinbawl zaw hiam! Pasian’ Thu hangin sihding pen thu neu kliat ahi hi, milling bangin aliong piangpa Thu in amahmah ahong si hi. Amah tawh eite ihsihkhop leh Amah tawh ilihing kliawm ding hi. Eite maiah anawkkhiat paisuak bangin Amah aomna ah eite zong ihom ding a. Amah tawh ihteengkhawm paisuak ding hi” (Ibid., 3na Hawmna, London, Walther, 1840, bu6, klien9).KL 105.4

    Papa thupiak (bull) in Luther kiang atunciangin. amah in. “Siimnawhin kado hi, khialin uplolma ahihbangin . . . Clirist malunah in zong (142) mawhsakna athuak hi. . . Alioihpen nasep nadingin kathuaksiatna ah kalung adam hi. Ka lungtang sungah suahtakna lianpi kathuakklia hi. Akhakna ah pope in antichrist hi a, ama’ tokhom in Satan tutphah ahi hi” (D’Aubigne, bu 6, klien 9).KL 106.1

    Ahizongin Rome ie thupiakna in huzaap nei veve hi. Ama’ tliu akiman nadingin thonginn, bawlsiatna, leh namsaute azang hi. Pope thupiakna maiah athanem leh pupa thuciin aumte linglawng baih uh hi. Tangpi in Luther ahehpih uh hangin. puahpliat nasep nadingin kuamahin anuntakna pia ngamlo uh hi. Thupiang kliempeulite in Puahphapa nasep kikhakta ding hi, ci uh hi.KL 106.2

    Ahihhangin Luther lau zonailo hi. Rome in ama’ tungah samsiatna pia zo a, leitungin patauh omlo in amah susia tading leh aana tawh kiapsak ding hi. Alauhuai thuneihna tawh amah akimawhsakna in pawlpi tungah kilelikik a, pawlpi atawntungin anungngat dingin mihonte agenkhia hi. Sang naupangte, doctorate leh dinrnun tuamtuam alen gam mite maiah Luther in pope ie bull, thupiakna pawlpi thukhamte, thupiaknate, leh papa thuneilina akepcingpih laigelhte mei tawh ahal hi. Kagalte in ka laigelhte ahalkuang khin uh a, mihonpite maiah thumaan nasepna anasak zo uh hi.Tua hangin amaute laibute zong kahal hi. Thasanna kliat akipanta hi. Tu ciangciang, pope tawh kimawl ka hi hi. Keimahin Pasian’ min tawh na asem kahi hi; keilo in nasep kikhawl ding a, Ama’ vangliatna bek tawh kisem ding hi” (Ibid., bu 6, khen 10).KL 106.3

    Ama’ nasepna ie thanemna hangin galte siimnawlmate Luther in dawngkik a, “Pasianin keimah hong samlo, hongteel lo hiam, cih kua in thei hiam? Keimah ahong simmawhna uh tawh lau theilo uh ahihleh Pasian malnnah asimmawh uh hilo hiam? Egypt panin apusuah laitakin Moses amahguak hilo ahi hiam? Kumpi Ahab amaan laitakin Elijah khat kia hilo hiam? Jerusalem ah Isaiah kia kamsang hilo hiam? Babylon gamah Ezekiel kia kamsang sem hilo hiam? Kamsang dingin Pasianin siampi lian ahilikeileh alian zaw milling tello hilo hiam? Atamzaw in, mihingte’ siimnawh leh mi tualngiamte Pasianin teel zaw hi. (143) Tuucing Amos nangawn teel hilo hiam? Kliang tawntungin misiangthote in kumpi liante, miliante, kmnpi suan leh khakte, siampite leh mipilte luangkham in taisak hilo hiam? Keimah in kamsang kahi hi, aci kahi kei hi. Amaute tampi tak hi a, kei kia kahi hi. Tuamanin amaute alau ding uh ahi hi, aci kahi hi. Hih thu katheician hi, tua in Pasian thu in kei tawh omkhawm a, amaute tawh oinkhawmlo hi” (Ibid., bu 6, khen 10).KL 106.4

    Pawlpi tawh akhakna ah kikhenkhia dingin ka khensatna ah thasanna omlo hi, kaci kei hi. Tua hun in agelhna ah, “neu lai panin kavom thukliun khialte paailikhiat ding nisim naisim in haksa kasa hi. Tua in natna ahong guan hi. Ka kiangah Laisiangtho aom hangin kei kia in pope langdo ning, pope in antichrist hi, kacihpen maan kakisak ding haksa kasa hi. Ka neih ngeiloh kalungtang sunga kagentheilma! Thangpaihna tawh kei leh kei zong bangzahvei kakidot ngamloh, papa ie muk panin agenkhiat “Nangbek apil na hiam? Mikhempeuli khial thei uh hilo hiam? Akhakna ah bangci bangin nangmahin akhial zaw hitheiding nahi hiam? Nakhiallma ah kuateng zong kihel uh hiam? Kuatengin tawntung mawhsakna ngahding uh hiam? Hih hangin kei leh kei, leh Satan tawh gal kado kinken hi. Akhial thei ngeilo Clirist ie thu in ka patauhnate panin keima’ lungtang ngaihmuangsak a, gal kado hi” (Martyn, laimai 372, 373).KL 107.1

    A doctrine adawlikik kei leh pawlpi panin hawlkhiat dingin pope in Luther tawng hi. Alinpliawnna tu in tangtungta hi. Thupiakna (bull) athak khat hong kia a, tua in Puahphapa leh Rome Pawlpi akikhenkhiatna ahi hi. Amah pen Vantung ie samsiat hisak in, aina’ doctrine apomte zong tua sungah kihelsak hi. Kidemna lianpi sungah akilut hita hi.KL 107.2

    Tuhun in zong thumaan apiakhia dingin Pasian in azat mite tungah adiakdiakin langpanna atung hi. Luther’ hun in tualai hun thumaan om a, tua hun adingin akisamdiak thmnaan ahi hi; tuni in zong tulai thmnaan aom lai hi. (144)KL 107.3

    Ama’ deilma bangin na kliempeuli asemkhiate khuahun tuamtuamte ah Pasianin tavuan piak nuam asa hi. Amaute nuntak hun adingin atuamdiak tavuan pia in, ama’ khuahun sungah anungta sak hi. Amaute tungah akipia khuavak amanphatsak ulileh amaute maiah azaizaw khuavak mulma apiakbeh hi. Papate in Luther alangpan lai sangin tuni in mi atamzawte in thmnaan deililo zaw uh hi. Abeisa hun mah bangin mite in Pasian’ thu sangin mite phuaktawm thu leh tangtawng pupa thuciinte pom nuamzaw uh hi. Hih hun adingin tulai thmnaan atangkote in abeisa hun sangin hong kisansak zaw ding hi, cih lamet ding hilo hi. Thukhial leh thmnaan kikal buaina in Clirist leh Satan’ kikal ah om a, leitung tangthu akikhak ciangin nasia zaw ding hi.KL 107.4

    Jesu in anungte kiangah: “Note in leitung na kisai uhleh, leitungin ahong it ding hi. Ahizongin. note in leitung tawh kisailo nahihmanun. leitungin note ahong mudah hi. Note tungah konggen thute naciamteh un. Sila in a Topa sangin lianzaw lo hi. Amaute in Keimah ahong bawlsiat uhleh, note zong ahong bawlsia ding uh hi. Amaute in ka thugente zui uh hileh note thu zong akemding uh hi.” (John 15:19, 20). Alang lampanin Topa in ciantakin agenna all, “Mite in note ahoih in ahong gen ciangin note tungah samsiatna tungta hen.” (Luke 6:26). Leitung’ lungsim in abeisa hun lai malibangin Clirist ie lungsim tawh kithuhual nawnlo a, siangtho takin Pasian’ thu agente in abeisa hun sangin maiplia ngalizaw lo ding hi. Thuinaan langpanna panin akikhel kha ahizongin. agalbawlna in kilangtang zaw lo hi. Tua in phawkpak zawliloh dingin liongkhemsiain zaw ahilnnan ahi hi. Ahizongin hunbeikuan ciangin thuinaan langpanna ombeklo in, akilangtang ding hi.KL 107.5

    Larger font
    Smaller font
    Copy
    Print
    Contents