12. Idiay Inglaterra

Idi luclucatan ni Lutero ti naripcan a Biblia tapno iparangna cadagiti umili sadi Alemania, ni Tyndale tigtignayen ti Espiritu ti Dios tapno aramidcnna met ti casta idiay Inglaterra. Ti Biblia ni Wicleff nayulog manipud iti Biblia iti.saot Latin nga adut biddutna. Uray caanoman ísnt saan a naimprenta, ket ti bayad dagiti kinopiar ti ima nangato unay iti casta a bassit laeng cadagiti nabacnang ken natacneng ti nacaala; ket maysa pay, agsipud ta isut imparit ti iglesia, bassit unav ti bilang dagiti naiwaras. Tdi 1516, maysa a tawen casacbayan ti panagparang dagiti capanunutan ni Lutero a maibusor iti indulgencia, ni Erasmo nalpasnan a pinaipnblicar ti Baro a Tulag iti saot Griego ken Latin. Ita ti damona a panna. caimprenta ti sao ti Dios iti sigud a pagsasaona. Iti daytoy a trabajo dagiti adu a biddut cadagiti immuna a snrsurat nacorregirda. ket ti bagasna naisawang iti nabatbatad. Isut nacaiturong iti adu cadagiti nagadal a tattao iti naimimbag a pannacaammoda iti pudno, ken nacaited ti baro a pigsa iti trabajo ti reforma. Ngem dagiti tao ti sapasap maparparitanda pay la idi unay iti sao ti Dios. Ni Tyndale isut nangituloy iti trabajo ni Wicleff a mangited ti Biblia cadagiti cailianna.DP 188.1

Idinto ta isut nagaget nga estudiante ken narcgta nga agsapnl iti pudno, naawatna ti evangelio manipud iti Testamcnto ni Erasmo iti saot Griego. Awan hutbutengua a nangicasaba iti eonviccionna, ket ingunamgunamna nga amin a doctrina maisudida coma iti Nasantoan a Surat. Iti ipappapati dagiti pasurot ti papa a ti iglesia isut nangted ti Biblia, ket iti casta ti iglesia laeng ti macabalin a mangilawlawag kencuana, castoy ti insungbat ni Tyndale: “Ammoyo no sino ti nangisuro cadagiti agila ti panagsapulda ti sidada ? Isu met la a Dios ti mangisuro cadagiti mabisin nga annacna ti panangsaracda ken Amada iti uneg ti Saona. Adayu nga intedyo cadacam ti Nasantoan a Surat, dacavo ketdi ti nangilemmeng kencuana cadacami; dacayo ketdi ti nangpuur cadagiti nangisuro kencuana, ket no nabalinyo coma, kinayatyo pay a puuran ti Nasantoan a Surat.”^{1D'Aubigne, b. 18, ch. 4.}DP 189.1

Ti cascasaba ni Tyndale pinarasucna ti dackel a ngayangay; adu dagiti immawat iti pudno. Ngem dagiti papadi sisisiputda, ket apaman laeng a masibet ni Tyndale iti territorio sublatenda a dadaelen ti trabajona babaen dagiti panangamames ken panangkilkillo. Masansan a magunodda ti panggepda. “Ania ti maaramid?” insiddaawna. “No addaac iti maysa a lugar, ti cabusor samsamenna ti lugar a nasibtac. Diac mabalin ti adda iti isuamin a lugar. Oh! no dagiti Cristiano icutanda la coma ti Nasantoan a Surat iti bucodda a pagsasao, mabalinda coma a sarangten dagitoy sofistas. No awan ti Biblia saan a mabalin nga ipasdec dagiti tao a sapasap iti kinapudno.”^2Ibid.DP 189.2

Itan adda baro a napanunutna. “Dagiti Salmos,” kinunana, “indaniwda idiay uneg ti templo ni Jebova, iti pagsasao dagiti Israel; ket ti evangelio saanto aya a makisao met cadatayo it' pagsasaotayo ditoy Tnglaterra? ... Basbassit aya ti silaw ii iglesia no agtengnga ti aldaw ngem iti agsapa?... Dagiti Cristiano masapul a basaenda ti Baro a Tulag iti pagsasao dagiti innada.” Dagiti doctor ken maestro ti iglesia nagsusupadida. Babaen ti Biblia laeng ti pacabalinan dagiti tao nga agsusurot iti pudno. “Ti maysa a tao mamati iti daytoy a doctor, ti sabali mamati iti daydiay. . . .Casano ngarud ti pananglasintay iti ag- sao iti nalinteg ken iti agsao iti nakillo?.. . Casano?... .Pudno unay a babaen ti Sao ti Dios.”^{3D'Aubigne, b. 18, ch. 4.}DP 189.3