Loading...
Larger font
Smaller font
Copy
Print
Contents

Dohnak Lianngan

 - Contents
  • Results
  • Related
  • Featured
No results found for: "".
  • Weighted Relevancy
  • Content Sequence
  • Relevancy
  • Earliest First
  • Latest First

    Dal 14—Mirang Ram - Remh~Hantu Hmanung H N A (Later English Reformers)

    German mi hna sinah an phih piak mi Baibal ca cu Luther nih a van hun piak lio ah Thlarau nih Tyndale zong England ram ah cu rian ‘hiam'hiam ‘uan dingin a fial. Wycliffe Eaihal cupalhnak tanpi autimi latinhalh in ‘ialmi Baibal inaraklehmi si. Sehinnani “ialsiloinkut “ialmi lawng a si caah a man a fak tuk i, mirum le milian hna lawng nih an cawk khavh. Cu hlei ah Khrihfabu nih a khap fawn caah tlawmte lawng an phawtzamh khawh. Luther ca'ialmi (95) a chuah kumkhat hlan, 1516 kum ah Erasmus nih Biakamthar Greek le latin bolh in a leh i a rak chuah. Hihi a hmasa bik holh in Pathian bia seh in an nam i an chuah hmasa mi a si. Ahmasa a rak lehmi a palh mi tanpi an remh i a sullam zong a fian ter ngaingai. Hi nih hin cathiammi tanpi biadik a hngalh ter hna i Renh'hannak rian ah lung thawhnak thazaang a pek hna. Sihmanhsehlaw mibu tanpi hna nih cu Pathian bia cu an hmu kho rih lo. Tyndale nih a ram mi hna Baibal a pek hna i cu nih cun Wycliff rian cu tlamatlinter.DL 315.1

    Tyndale cu tei a ma ngai mi siangngakchia a si i biadik hawl a duh ngai mi zong a si. Erasmus nih Greek holh in Biakam thar a leh nak thawngin Thawng'habia hi a pom. “Adik a ti mi poah cu ‘ih lo tein a chimmi zumh ding vialte hi a diA le diA lo Ehibal infianhdingasi”ati. Rpele a mi'hi hna nih Baibal cu kan Khrihfabu pek mi a si i Khrihfabu lawng nih fianter ding an ti mi cu hitihin. “Mipi khi an rawl kawl dingin a ho nih dah a cawnpiaA. A ‘ha ko! Pathian nih a rawl a ‘ammi a fa le hna an Pa hmu ding in a bia ah a cawrpiak hna. Baibal ca kan pek hna na ti mi cu a si hrimhrim lo nangmah hi pei Baibal ca a kan thuhkanh tu le Baibal ca a cawrpiak tu hna mei a khangtu cu na si cu: hei ti kho u law cu, Hi Baibal ca hrimhrim zcng hi na khangh ve ko lai'‘ tiin a leh. — D’ Aubigne, History of the Reformation of the Sixteen Century , b. 18, ch. 4.DL 315.2

    Tyndale phungchimnak nih mi lungthin a lak ngai i mi tampi nih Biadik an cohlan. SiAmanhsehlaw tlangbawi hna cu an i hliphlau ngai i, a phmgchimnak hmun a chuahtak le cang kaa in i a ‘hihphaihnak le thangchiatnak bia in rian kha hrawh an zalh i an hlawh a tling lengmang tawn. “Zeitindah ka tuah kun lai! Hmunkhat ah thlaici ka tuh i, ka kal le cang ka in ral nih an hrawh ve lengmang tawn. Hmunkip ah ka um kho fawn ‘ung lo. Aw! Khrifa hna nih hin anmah holh te in Baibal hi i neih kho hna selaw cu Solhphelhtu hna hi an rak el khawh ko hna hnga mu. Baibal tel locunmi zapi sinah siseh zaraan nih biadik ah fek te dir khawh ding a si kho lo” a ti. - Ibid., b. 18, ch. 4.DL 316.1

    A thinlung chung ah tinhmi thar a hung lut. Israel hna nih Jehova Temple ah anmah holh in Thang'hatnak hla an sa tawn ko lo maw kha, kan mah lakah thawng'habia nih mirang holh in aa phuan ve lai lo maw? KhriAfa bu nih chun lai cer ah khuadei kaa nak in ceu nak tlawmdeuh a neih awk maw a si? Khrihfa hna nih anmah kokek holh tein Biakam Thar a rel awk a si'‘ a ti. Khriiifabu chung ummi doctor hna le cawnpiaktu hna anmah le anmah karlak ah i lung khah lcnak a urn. Baikal ca lawnglawng inminih biadik an hngalh khawh lai. Mi pakhat nih hi cawnnak lei a sang bik doctor chim ning a pom i midang nih a dang chim mi an zumh i cuticun an bia an i kaih. Aho bia hi dah a dik i a ho bia hi dah a dik lo ti cu zeitindah kan hngalh khawh lai, . . . Fathianbialamgin”ati.-Ibid., 18, ch. 4.DL 316.2

    A rauh hlan ah Catholic cathiam bik mi he bia an i al i cu pa nih cun Fathian nawibia loin pope nawlbia in kan ‘ha deuh a ti. Tyndale ve nih cun, “Rope le a nawlbia vialte ka doh, Pathian nih ka nunnak a ka zuah ahcun, a rauh hlan ah lei thuangtu tlangvalpa hmanh niii hi nanmah hna nak hin Pathian bia hngal deuh ding mi ah ka tuah lai” a ti. - Anderson, Annals of the English Bible, p. 19.DL 317.1

    Mi sin ah Biakam Thar anmah holh thengin pek a duh i aa timhmi kha a tuah ah cun a fehter i rianrang tein cu rian'uan dingin aa pe. Hrermak ruang ah a inn chuah tak a herh. London lei panh in a kal i cu kaa ah cun tlawipal te chung rian a ‘uan. Hremnak dang nih a van phak ‘han i hmundang ah a zaam ‘han. A caah mirang ram cu khar dih ko khi a lo. German ram ah him nak kawl dingin bia aa khiah. Hi ka ah mirang holh in Biakam Thar seh in rial hram aa thok. Voi hnih a rian'uan an ngol ter: khua pakhat ah a rian'uan an ngol ter ah cun khuadang ah a ‘hial lengmang. A donghnak ah Diet biaceihnak hmaiah Luther nih a rak run ven mi Thawng'habia phuannak Worms khua fuh in a kal. Cu khuahlun ngai ah cun Remh'hannak a pom tu tampi he an i tcng i dawnkhan tu um lo in a rian'uan mi a peh zulh. Biakam Thar uk thongthum tluk a chuah khawh. A dih zau i cu kum ‘hiam ah cun a dang zong a chuah khawh ‘to.DL 317.2

    A rian'uan cu teimak ngai le tha nuam ngai in a peh zulh. Mirang uktu hna nih tilawng dinhnak hmun vialte fel ngai in an zch i an hngah peng ko nain Pathian bia cu London khua chung ah lam dangdang in a thli tein a lut i ram thluan chuak in an phawt zamh hna. Pope le a ‘hithruai hna nih biatak cu dongh ter an zalh. Sihmanhsehlaw pakpalawng a si. Voikhat cu Durham bishop nih Baibal cauk vialte hrawh i hi rian fak pi kham ding tinhnak he Tyndale hawikawm cauk zuartu pa sinin a Baibal ngeih mi vialte a cawk. Sibmanhsehlaw aa tinh ning bantuk si lo in a cawknak tangka in a ‘ha deuh mi cauk seh namnak thilri an cawk ‘han i hi tangka hi rak um hlah sehlaw cu cauk dang hi an chuah kho hnga lo. Tyndale kha an tlaih i thong an thlak tikah a Baibal chuahnak dingah tangka a bawmtu hna min a chim khawh ah cun thong chung in chuah ‘han dingin an chimh. Tyndale nih, “Midang vialte nak in Durham bishop nih a kan bawmh bik. Kan zuar khawh lo mi cauk vialte tangka tampi in a cawk i amah nih hin ral ‘ha ngai in a kan peh zulh ter khawh” a ti.DL 318.1

    Tyndale cu a ral kut chung ah an raw! ‘han i voikhat cu thla tampi chung thong a tla. A cbngbnak ah a zumhnak ruang ah martar in a thi. Sihmanhsehlaw a hriam nam ser mi nih ralkap dang a tu tiang cu a doh ter khawh hna. Iatimer nih pulpit cung in, “Anmah holh cio in Baibal an ngeih awk a si. Hi cauk tuah tu hi Pathian hrimhrim a si hi Pathian cauk nih hin a sertu zungzal le a ‘hawnnak a sinak kha a ngeih. ve. Fathian Biathiang hi siangpahrang, ram uktu le biaceihtu vialte hna nih an zulh hrimhrim awk a si. lam zei poah zul loin Fathian bia tu hi a kan hruaitu ah i tuah u sih. Kan pi le pu phung zul hna hlah u sih. An tuah bantuk tuah loin an tuah ding mi bantukin tuah hna u sih” a vun ti ve ‘han. - Hugh Latimer, “First Sermon Preached Before King Edward VI”.DL 318.2

    Biadik runven dingin Tyndale hawikawm zumh awktlak ngai mi Barnes le Frith an hung chuak i a hnu ah Ridley unau rual le Pranmer nih an vun zulh ve hna. Hi Mirangram Remh'hannak hruaitu hna hi cathiam ngai mi an si i an semngaih nak le an lung thin a ‘hat caah Rom Krihfabu hna zong nih an upat ngai mi an si. Pope uknak hmun (Holly See) paihnak tanpi an hngalh caah hi hna nih pope uknak an doh hna. Babilon biathli fiang tein an hngalh caah an Krihfabu an dobnak ah thiltikhawhnak ngan deuh mi tette khaamak a pek hna.DL 319.1

    Latimer nih hi tin a ti, “Khuaruahhar a si mi biaruahnak ka vun in hal hna lai. England ram pumpaluk ah bishop tei ma bik mi a ho dah a si? Nan van ngaih. i a min vun chim zong nan duh ko lai. Kan chimh hna lai, a min cu khuachia Setan, a si. Zeitikhmanhah a zohkhenh mi a ram (diocese) a chuah tak bal lo. Zeitik caan poh ah leng u law inn ah a urn zungzal ko i a lei thuannak ah a urn ko. Zei hmanh ‘uan loin tha thungai in a umnan hmubal lai lo, bia kan kamh ngam hna. Khuachia a si lo ah Setan a umnak Khrihfa ah cauk hna cu hmun dangdang pi ah a chiah hna, pazawng daan a van. Baibal hmundang ah a chiah. Rosary aa put i Thawng'habia ceunak a duh lo. Chun lai zong ah phazawng daan ceu a duh deuh. Khrih vailam a duh lo i purgatory caah mi tangka bawn fir a duh. Mi sifak tak lawng ummi le thiltikhawhnak ngei lo mi thuam loin siasal le lung dawh ngai dingin ‘amh lawng a duh deuh. Pathian biathiang le nawlbia hlawt i minung tuah chom mi phung le minung nawlbia lawng a pom. A kan hruaitu kan tlangbawi hna nih hin Setan nih fangci deu vorh ah teimak a chuah bantukin bia'ha vorh awkah teimak chuah ve hna u sill ti ka va duh ve dah aw”. - Ibid., “Sermon of the Plough”.DL 319.2

    Hi Remh'hantu hna nih an runven mi a hram biapi bik cu Pathian Cathiang hi zumhnak le kan hman awk kan dir nak ding, a palh kho lo mi a si i cu ‘hiam'hiam cu Waldenses, Wycliff, John Huss, Luther, Zwingli le an zultu hna i an zumh mi kha a si. Biaknak he pehtlai in an chia'ha thleidan khawhnak kha pope, council, tlangbawi, siangpahrang, hmanh nih nawingeiii uk awk a si lo tiin an al. Baibal hi an cung ah nawl ngei tu a si i Baibal cawrpiak rung in zumh ring le chimmi vialte an fianh tawn. Hi hna nih hin Pathian le a bia ah zumhnak f ek tein an bunh caah mei khanghnak hmanh an tuar ngam. Latimer le a hawi pa cu mei in an khangh hna i an thih lai te ah Latimer nih a hawipa sin ah “Hnangam tein urn ko, nihin ah Pathian zaangfahnak thawngin England ram ah a hohmanh nih hmih khawh lo mi mei kan van lai” a ti.- Work of Hugh Latimer, Vol. 1, p. 13.DL 320.1

    Columbia le a hawi le nih Scotland i biadik thlaici an rak vorh mi kha hrawh dih a si lo, England ram Khrihfabu Rom kut tang an i pek hnu kum za tampi chung ah hin Scotland ram nih an luatnak an zohkhenh khawh peng rih ko. Sihmanhsehlaw kum zabu 12 ah cun hi hmun ah hin pope nawlngeihnak feh ter a si i ramdang vialte hna hmanhin hi ram ah hin an nawlngeihnak a zual khun i ramdangnak in muihnak zong a chah deuh. Sihmanhseh law muihnak chung in ni a hung chuak ding ruahchannak ceunak pelte a urn ko rih. England ram in Lollard pawl Baibal le Wycliff cawnpiaknak he an ra i Thawng'habia hngaihnak a him khawbnak ding biatak tein rian an ‘uan i theih pitu an karh lengmang i martar thi mi zong an urn len ve.DL 320.2

    Remh'hannak ngaipi a vun i thok ‘han tikah Luthar ca’ ial mi le Tyndale i mirang holh in a leh mi Biakam Thar cauk hna zong an hung lut ve. Tlangbawi theih lo in hi Thawng'habia phurtu hna nih a thli te in horkuang le tlang hna tan in Scotland ram a mit dengmang mi biadik meifar an vun alh ter ‘han i Rem nih kum zali chung an lamchih mi rian kha an hrawh khawh.DL 321.1

    Martar hna thisen nih Remh'hannak cawlcanghnak ah lungthin a thar in a thawh ter ‘han hna. Ranhruaitu hna nih ruah lo pi in thil ‘ihnungnih a kan luhhnavh ti an theih i Scotland ram i upat awktlak ngaingai mi le ziaza a ‘ha bik hna an fapa hna mei in an khangh hna. Rom pawl nih mei khanghnak tung an phun mi hi pulpit an dirh tinak a si lehlam. Hi hmun thok in martar aw nih ram kip a cul. Rom hreng khenhnak thir cincik a chah dih cang. Martar in a thi kho lo mi tilth tuahnak lungthin a put ter hna.DL 321.2

    Hamilton leWishart cu ziaza'ha ngaingai mi chung khar in a hung chuakmi an si. Mi toidor mi zultu an si i nei in an khangh hna. Sihmanhsehlaw Wishart an khanghnak mei alh nih a thah khawh lo ding Pathian kut cak i a huhphenh mi pakhat, Scotland ram ah Roman Catholic zumhnak thihnak dar tumtu ding a hung chuak. Johnknox cu Khrihfabu zulh mi phungphai mertak in Pathian Biadik in cawn aa timmi a si. Wishart cawnpiak naknih a lung thin a feh ter i Rom Khrihfabu chuah tak in Rerh'hannak tuah tu hna he ‘uan'i dingin bia a khiah.DL 322.1

    Johnknox cu a hawi le nih phungchimnak rian'uan dingin an fial len nain a ‘uanvo lak ding a ‘ih i hawikawn an urn lo ah cun a al lengmang. Sihmanhsehlaw cu dirhmun a vun co ‘han tikah cun mertak khawh lo mi lungthin putnak le a lung dong kho lo mi ral ‘hatnak he a nun chung vialte ‘uanding in a lungthin dihlak aa pe. Hi Remh'hannak lungthin dik pu mi nih a hohmanh hruai a ‘ ih lo. Martar thahnak mei cu a pawng ah a alh cuahmah i hi ko nih hin a lung thawhnak a zual ter chinchin. A lung chung ah pope nih a hreitlung vun thlir len ko hmanhsehlaw aa tinh mi aa tlaih peng ko. A siasal biak mi cu a vorh lei kutin fung in fakpiin a tuk i a keh lei kut in a thlukhna.DL 322.2

    Scotland siangpahrang nu nih hmai tonh te i ton dingin an hruai. Rctestant hruaitu dang cu hi an saingpahrang nu hmai ah an hruai tik hna ah an lung ‘hawnnak le an lungthawbnak a zor tawn nain Johnknox cu biadik mertak duh lo in a zumhnak a hmuhsak hna. Johnknox cu muaitam nakin leu khawh a si lo i hro cemak zong in leu khawh a si lo. Siangpahrang nu nih zumhnakpial mi na si a ti. “Cbzah nih a khap mi biaknak pom dingin mi na cawnpiak hna i cu ti cun ramchung mi hna nih an bawi le nawlngaih ding na buar” a ti. Johnknox nih “biaknak dik nawlngaihnak le ‘ hawnnak thazang cu vawlei cung bawi hna sin in hmuh khawh a si lo i zungzal Pathian sin lawng in hmuh khawh a si. Cu caah a kut tang urn a rammi hna nih an bawi le rawl ka thawtnak he ran in biaknak an tuah awk a si lo. Pathian biaknak dik ah hin midang vialte hna nakin hawi hna hi zeihmanh a thei lotu bik an si tawn. Abraham ci thlak Faro kuttang a urn mi hna kha Faro biaknak ah hei urn hna sehlaw, Siangpahrang nu vawlei cung ah hin zei biaknak dah a urn hnga? A zultu hna chan ah mi vialte nih Rom uktu hna biaknak kha rak zul hna sehlaw vawlei cung ah hin zeibiaknak dah a um hnga? Siangpahrang nu vun ngai hmanh, a mi le sa hna nih an hawi le nawlbia ngai dingin nawlpek an si ko nain an hawi le biaknak an biak duh lo kha na hngalh ko lai” tiah fek tein bia a leh.DL 322.3

    Mary Siangpahrang nu nih, “Pathian bia cu nang nih phunkbat in na f ianter, Reran Catholic saya te nih phun dang in an fianter fawn, a bo dah ka zumh lai i a ho nih dah bia a khiah lai?” a ti.DL 323.1

    Johnknox nih, “Pathian na zumh lai i, a bia ah hin f iang tein a chim ko, a bia hlei cun, a ho chim mi hmanh zum hlah. Pathian bia hi amah te in a fiang ko, bmun khatkhat ah fiang lo bantukin lang hmanhsehlaw Thiang Thlarau cu Amah le Amah aa kalh bal lo i, hmun dang ah fiang tein a fianter ko lai. Cu caah zumh loawk, a si lo ah, lung hrinnak zeihmanh a um kho lo. Sihmanhsehlaw lung hak tuk mi bna belte thei bngal kho loin an tang peng ko lai,” tiah a leh. - Eavid Laing, The Collected Works of Johnknox, Vol. 2, pp. 281, 284.DL 323.2

    Cu hna cu ‘ ihnak ngei lo Rsnh'hantu nih an nunnak tiang thap ngam in Siangpahrang nu hna theih ah a chim mi biadik cu an si. Cuticun, aa timh mi, Scotland cu pope nawlngeihnak in a luat lan lo. Bawipa ral dohnak cu ‘ihnak ngei lo in ral ‘ha ngai in thlacamnak he an doh.DL 324.1

    Protestant biaknak cu England ram ah ram biaknak ah fehter a si. Sihmanhsehlaw hremnak cu a dihlak cun ngolter a si thlu lo. Pom zumh ning tanpi cu hlawt a siko nain, an phunglam an zulh mi tampi a um peng rih ko. Nawlngeihnak sang bik cu an duh lo i anmah umnak ah Siangpahrang tu hi Khrihfa hruaitu bik ah an chiah. Pathian biaknak cu thawng'ha tluannak le thiannak he cun a dang tuk rih. Biaknak hrampi luatnak hi an thei kho rih lo. Protestant uktu hna nih, Rom nih zumhnakpial an puh mi hna hremnak ‘ ihnung tuk mi bantuk an hman ve nakin, cu hremnak cu a zei maw can te lawng ah hman an si. Sihmanhsehlaw mi nih a chia'ha thleidan khawhnak bantukin Pathian biak khawh a si lo. Khrihfa nih a khiah mi biak ning le zumh ning lawnglawng zapi nih an pawm awk a si. Kum tampi chung cu zumh ning cawnpiak mi dotu hna cu a zei maw chel ah fak deuh in le a zei maw chel ah din deuh in an hrem tawn hna.DL 324.2

    Kum zabu (17) ah khan pastor thongtampi England ram in an ‘hawi hna. Khrihfa bu nawlngeihnak sianh lo bu in aa pum tawn mi hna cu, tangka liamter nak maw, thongthlaknak maw a si lo ah ram in ‘hawlnak maw, an tong mi, Pathian biak duh tuk i a rum kho lo mi hna cu, inn sir le inn pinkan lak ah, inn chung muihnak, a nuam lo ngai mi ah le can khoi maw caan ram lakah zan’ im hna ah an i pum khawm tawn hna. An huamnak ruangah ka kip ah a ‘hek darh mi Pathian fa le hna cu, Pathian tbang'hat dingin trpi chung domak le Pathian Biakinn ah an i khawm hna. Ralring tein an urn ko nain, an zumhnak ruangah an tuar ‘hiam'hiam ko. Thonginn cu mi an khat tuk. Chung khar an i ‘hek. Mi tampi cu an ram in an ‘hawl hna. Sihmanhseh law dawtnak zaangfahnak he a khat mi Pathian cu, a fa le hna sin ah a urn i, an hran hna nak nih an tehte khannak cu a daihter kho hlei lo. Mi tampi cu rili khat lei ral ah an ‘hawl hna i America ram an phan. Hi hmun ah hin, mi zapi le Biaknak zalonnak an dirh i, cucu hi ram i a sunpamak le a himnak ralhau a si.DL 324.3

    A zultu hna chan lio bantukin, hremnak cu Thawng'habia karh ter tu a si leh lam. John Bunyan cu f ihnung ngai mi thonginn chung ah ningzah hngal lo mi ‘halo le sualmak fihnung a tuahtu misual hna he thong an thlak i, cu hmun ah cun vanram nun a tep i rawknak hmun i zungzal khua lipi kainak zohchunhawk ca a ‘ ial. Badford thonginn lungthin thawbnak hmual he bia a chim. Aw nih kum zahnih renglo John Bunyan ‘ialmi, ‘‘ Pilgrim progress and Grace abounding to the chief Sinners ‘‘ nih mi tampi nunnak lam ah a hruai hna.DL 325.1

    Baxter Flauel Alleine, midang cathiam ngai mi le Khrihfa zumhnak thuk pi a rak hmu tong tu hna, hlan lio mithiang hna an rak pek mi zumhnak kha ral ‘ha ngai in rungveng tu ding an hung dir. Hi hna rian hi vawlei biaceihtu hna nih hrawhnak nawl pe hna hmanhsehlaw a rawk bal lai lo. Elavel, “Fountain of liff le “Nfthcd of Grace” nih mi thong tampi Khrih ah an nunnak zohkhenh ter nak ding a cawnpiak hna. Baxter “Reformed Pastor” nih Pathian rian'uan nunter ‘han a duh tu hna sin ah thluachuahnak a pek i Saint Ever lasting Rest zong nih Pathian mi hna sal a tang mi dinhnak ah mi tampi a hruai hna.DL 325.2

    Kum 100 liam hnu, thlarau muihnak caan lio ah, Pathian caah ceunak phurtu White Field le Wesley an hung lang. England ram Khrihfa uknak tang aummi hna cu biaknak lei ah an ‘umchuk ngaingai i lawki mi hna he thleidan khawh dawh an si lo. Khrihfa hruaitu hna cu vawlei biak nak a mah te a hung chuak mi hi an cawnduh khun mi a si i, Pathian kong an cawnnak ah an teih chih bik mi a si. Miphun sang hna nih Biaknak lei aa zuam ngaingai mi kha an nehsawh hna i anmah le anmah Biaknak lei i thanuam tuk nak an timi cung ah an leng ‘ i i an i porhlaw. Miphun niam hna cu theih hngalhnak zeihmanh an ngei lo i, sualnak tuah dingin kal tak an si. Khrihfa hruaitu hna cu a tlu ril cang mi biadik vun thawh ter ‘han dingin zumhnak an ngei lo i, tuah ding zong an ngamh lo.DL 326.1

    Luther nih zumhnak ruang ah thiam co ter kan si tiin f iang tein a rak cawnpiak mi kha an lo tlau cuahmah cang i Rom zumhning, thil'ha tuahnak in khamhnak hmuh khawh a si timi nih cu hmun cu a rak rolh. White field le Wesley cu fek tein a dir mi Khrihfa an si. Pathian duhnak lungthin tak in a kawl mi an si i, cu cu ziaza ‘hami nun le biaknak nawlbia zulhnak in khamhnak hmuh khawh a si tiin rak cawnpiak mi an si.DL 326.2

    Voikhat cu Charles Wesley a zaw i thihnak nib a fuh cuahmah lio ah zungzal nunnak co dingah zei ruahchannak chung ahdah naa hngat chan tiah bia an hal. “Ka ti khawh tawk in Pathian rian'uan dingin ka zuam,” tiin a leh hna. Cu bia a haltu hna cu a bialehnak ah an lung a si lo deuh ko a lo. Wesley nih, “Ziah! Kaa zuamnak i kaa rauhchan mi cu a za lo nan ka ti maw? Kaa zuamnak cu ka hlawt piak lai maw? Hngatchannak dang zeibimanh ka ngei lo a ti”. - John White Head, Life of the Rev. Charles Pfealey, p.102) . Cu bantuk cu Khrihfa muihnak chah ning cu a si. Khrih sunpamak le misual ca a thihnak tlanhnak a thuh kanh hna i, khamhnak ding ah ruahchannak a urn chun mi vailam cung i an thah mi Tlanhtu thisen in mi lungthin a ping ah a pial ter.DL 327.1

    Wesley le a hawikawr hna lungthin ah biaknak dik a urn i, Pathian nawlbia nih cun khuaruahharnak, biachim mi le thil tuah mi vialte zong a huap dih ti an bngalh. Lungthin thlen thiannak le a leng lei nun can ‘ha a herh ning an theih i cu bantuk nun ning cun nun an i zuam. in i chuahpi mi lungthin sualnak tei dingin thlacamnak he theih patawk chuah in an i zuam. Mah zawn ruat lo, mi sifak bawrihnak, toidomak, thehlimhnak le thil dang Pathian duh piaknak hmuhnak ding bawmtu ah an ruah mi cu f el te le mah duhnak kal tak an i zuam ko nain an duh bik mi cu an hmu kho lo. Sualphawtnak in luat ding le sual thiltikhawhnak khuai dingin an i zuam len nain zeihmanh a ‘habnem lo. Erfurt khua i Luther nih a khan chung ah a hmuh ten mi fakpi aa zuammi bantuk kha a si. Hihi a thlarau a hrentu le biahalmak a si. “Zeitindah mi nih Pathian hmai ah mi ding a si khawh lai?” (Job 9 : 2)DL 327.2

    Protestant hna biak'heng a ceuhtu a mit dengmang mi Pathian Biadik mei cu Bohamia ram Khrihfa hna nih an vunpek thlauhmahmi, hlan licpi mei van ‘han ding a si. Remh'hannak hmun ah, Bohemia ram Protestant zumh ning cu Rom Khriiifabu ngarpi nih an lamh chih. Biadik a hlaw duh lo tu cu zaam dingin an hnek hna. Hi hna lakah Saxony ah a zaam mi cheukhat nih an zumhnak dik cu an kal pi. Hi Khrihfa te fa hna sin in Wesley le a hawi le nih ceunak an rak hmuh.DL 328.1

    Wesley te unau, John le Charles cu Pathian rian'uan dingin feh ter an si hnu ah missionary rian'uan dingin America ah an kal. An i cit mi tilawng chung ah Moravian ram mi pawl an i tel ve. Thlipi fakpi in a hung hrang i, John Wesley cu thihnak he hmaitonh tein an i ton tikah Pathian ah hnangamnak a ngeih lo ning kha a hngalh. Sihmanhsehlaw tilawng i aa cit ve mi German hna cu thlipi hrang lakah hnangam tein an urn kha a hmuh hna.DL 328.2

    Hi ti hin a ‘ial, “Hi hna umtuning, an i biataknakhi ka rak zoh peng hna. Mi tang an i dor nak cu an langhter peng i sal bantukmi kut tang urn, khual tlawng ‘i tilawng ai cit ve mi hna bawmhnak mirang nih ‘uanvo an lak lo mi kha ‘aunvo an lak i tangka zeihmanh an la duh fawn lo i hi bantuk tuah hi a sung lawi a ‘ha mi a si. An Khamhtu zong nih an hrang ah hi nak tarn deuh in an kan tuahpiak an ti. Zeibantuk fak in an hrem hna zong ah ni fate an tern tuamak lungnem tein an langh ter. An nam, an tuk, an thluk hna tikah an Ebo ‘han i phun zai lo tein an kal ko. An cung ah phuhlam duhnak, thinhunnak, porhlawtnak le ‘ ihnak lungthin an ngol maw ngol lo ti hneksaknak caan a urn. An i khawih nak cu Salm hla saknak in an thok tawn i, voikhat cu anhlasak lio ah tilet a tho i, tilavngpuan zar nak tungpi a khiah. Puan zar a tlek dih i ti nih tilawng ‘uang vialte a khuh dih i ti thuk pi nih a kan dolh dih bantuk ko a lo. Mirang hna cu an ‘ ih tuk i an au len na in German pawl cu hnangam tein hla an sa peng ko. A hnu ah zeihmanh nan ‘ ih lo maw? tiah ka hal hna. Pathian kan zumh hi kan ‘ ih lo” tiin an ka leh. Nan nupi le ngakchia nih teh an ‘ ih lo maw? tiah ka hal ‘han. ~ih hlah, kan nupi le ngakchia hna nih thih an ‘ih lof’ tiin namngai in an ka leh. -White Head, Life of the Lev. John Wesley.DL 328.3

    Wesley cu Savannah a va phak tikah Moravian mi hna he caan tawi te chung an urn ‘ i i, an Khrihfa umtuning ziaza a hmuh tikah aa lung hmuih ngaingai. Church of England nih phung ning zulh sawhsawh awk an tuah mi nunnak ngei lo an i khawmh ning le Marivian hna khawmh ning aa dannak kba a ‘ ial. “A liamgan mi tluantlamnak hlei ah lungthin taknak tiin an tuah mi vialte hna nih kum 1700 kar lak a ka philh ter dengmang i thang'hatnak le ngandamnak urn lonak hmun i aa pum khawm mi hna keimah tein ka mit thlam ah ka vun cuan ter. Puan inn satu, Pawl a si lo le ngathlai tu, Peter hna nih pumhnak an hruai hna i cu chung ah cun Thiang Thlarau le a thiltikhawhnak fiang tein a lang” a ti. Ibid., p. 11- 17.DL 329.1

    Wesley cu England ah a kir ‘han hnu ah Moravian phungchimtu cawnpiaknak thawngin Baibal i zumhnak kong a chim mi cu a vun theih f ian ngai. Khambnak caah mah rian'uannak i rinh loin, Pathian Tuufa, vawlei suainak kalpitu zumh a herh deuh ti a theih fian cang. London khua i Moravian pawl an i khawmhnak pakhat ah Luther ca’ ial mi, Pathian Thlarau nih zumtu lungthin a thlen khawhnak kong cu a rel dih. Wesley nih an rel mi a ruah tikah a lung chungah zumhnak cu a hung kheu i hiti hin a ‘ ial. “Ka lungthin cu a sahal in ka hngalh i Khrih cu ka Khamhtu caah ka zumh cang ti hngalhnak ka ngei cang. Ka suainak vialte cu a ka lak piak i thihnak chungin a ka khamh cang ti fiangteinkatheihcang”ati. - Ibid., p. 52.DL 329.2

    Wesley nih cun kum saupi chung mah le mah i thiam lo bu le mualpho zong pawi ti loin i pumpeknak he Pathian hmuh khawh aa zuam. A tu ah cun a hmuh cang. Thlacamnak, rawlulhnak le thil pek hna hmangin a rak kawl tawn mi Pathian zangfahnak kha man loin pek mi laksawng a si kha fiang tein a hmuh khawh cang.DL 330.1

    Khrih ah fek tein nunnak a ngeih hnu ah cun Pathian “hatnak laksawng pek mi Thawng'habia hngalh fiannak au pi duhnak fak pi a ngei, “vawlei vialte hi ka hmun hma ah ka ruah i khoika hmanh ah umninglaw khamhnak lunglawmhnak Thawng'habia cu a ngai duh mi vialte hna sinah phuan awk a si tiah ka ruah, cu cu a hman tiah ka hngalh i, ka ‘uan awk rian a si ti zong ka hngalh” tiah a ti. - Ibid., p. 74.DL 330.2

    Mah zawn lawng ruat lcrni f imnak kan ngei i a nung i cu cu ai rinhchanh mi si lo in zumhnak thar a hmuh mi ruangah le, a hram si loin thiannak theitlai tu a si deuh. Pathian ‘ hatnak Khrih i a urn mi kha Khrihf a hna kan i ruahchannak hranpi a si i cu ‘hatnak cu nawlngaihnak ah a lang. Wesley cu biatak a hrauh thar mi chim phuan awk in aa pumpe i cu biatak cu Jesuh Khrih thisen zumhnak thawngin thiam coter nak le Jesuh nuncan kan put khawhnak hnga Thiang Thlarau nih lungthin thar a siam khawhnak hi ashDL 330.3

    Whitefield le Wesley te unau Pathian rian'uan awk i a timlamtu cu kum tanpi chung an rak tlaunak an i hngaih fiannak hi a si. A rian'uan dingin fehter an si hnu ah Khrih ralkap ‘ha bantukin hamak an in khawhnak hnga University mi hna le mi vialte nihsawh thlanglamhnak le hreranak an ing. Anmah le siangngakchia hawi le hna cu Pathian hngal lani hna nih zavmhtaihnak in “Methodist” tiah min an rak pek hna. A tu ah cun England le America ah upat awktlak Khrihfabu ngan bik pakhat a rak si ve.DL 331.1

    Church of Englandmsrber an si rih i an i ‘hit hruai ning an sunsak ngai riii. Asinain Pathian nih a bia cu an hmai ka ah sang chin in a vun chiah. Thiang Thlarau nih vailamtahnak i an khenhchih mi Khrih Thawng'ha chim awk ah a fial hna. Pathian ‘hawnnak an sin ah a urn caah mi thong tanpi an hrin thar. Hi hna hi cenghngia hrang hna lakin him ter an herh caah Wesley nih cun budang thar dirh duhnak lungthin a ngeih lo caah ‘'Methodist Connection” ti lawng in a ‘hit hruai hna.DL 331.2

    Hi rian'uantu hna nih fakpi in dohnak an tong. Sihmanhsehlaw Pathian nih a fimnak hmangin Khrihfabu chung Remh'hannak thoknak caah a hman. Lenglei i a ra mi cu sisehlaw a biapitnak bik hmanh a phan kho bnga lo. Asinain hi ‘hanghnak hruaitu hna hi Khrifabu chung mi an si hna i, a ran caan tik poah i an ‘uan cu bu nawlbia nih a huap rih mi a si. Cucaah innka khar nak ding hmun zongah biadik cu luhpi khawh a si. Thawng'habia chimtu aa hngilh mi hna ‘hangh an si i an pang chungah teimak a chuah mi rian'uantu an si hna i budang hna bantuk i a phung men zumtu hna nih nunnak an hmuh ‘han hna.DL 331.3

    Wesley can lio le Khrihfa tuanbia zeitik can hmanh ah Thlarau laksawng phunkip a ngei mi hna nih an hmuh mi laksawng cio he rian dangdang an tuan cio tawn hna. An zumh ning zong an i lo thlu hna lo. Sihmanhselaw Thiang Thlarau hruai mi an si i Khrih ca i Thlarau tlaumi tlaih awk ah an lung aa rual. Wesley te unau le Whitefield hna cu voikhat cu an i hmu thiam lo dengmang. Sihmanhselaw Khrih sianginn ah toidomak an cawng colh i pakhat le pakhat i in khawhnak le i hngaihtiiiamnak nih a fonh ‘han hna. Misual hna an lohtlau lio le din lonak le sualnak a karh cuahmah lio ah bia alnak sawhsawh men caah caan an ngei lo.DL 332.1

    Pathian rian'uantu hna lam cu a bing boh ngaingai. Thil a ti kho ngai mi le cathiam ngai mi hna nih an thiltikhawhnak hmang in an doh hna. A rauh hlanah Khrihfabu hruaitu tampi nih an huatnak an langhter i zumhnak thiang le a chimphuangtu hna caah biakinn innka cu khar a si tawn. Rian'uantu cheukhat nih pulpit cung in soiselmak bia an chim mi nih Pathian duhnak an hngalh. lo ning le an lungput ‘hat lo ning an langhter. John Wesley nih cun Pathian vel thawngin thihnak in a luat. Voi that cu mipi an forh hna i zamnak umlo in an kulh. Asinain Vancungmi minung inuisam i ai siam mi nih a bawmh caah Khriiisal pa cu ‘ iiphannak hmun in a chuak kho.DL 332.2

    Hi bantuk i mipi thinhunnak lakin Pathian nih a khamhnak kong hi tin a chirn. ” Tlang lam in khuapi fuh in ka kal i lam cu a nal ngai te. ML tanpi nih tlu ko i nam an ka tilth. ibikbat ka tluk ah cun ka the “hanti lai lo ti anhngalh. Ka tlu kho nemmam lo i a sawn zong ka sawn lo. Banh khawh lo ah rianrang in ka urn. Hbuh i thluk dingin cheukhat nih ka angki hngawng le ka puan an banh ko nain an tlai kho hrimhrim lo. Pa pakhat nih talhtum in voi tanpi a ka tuk i, ka lubik ah voikhat te ka kheng sehlaw voi tanpi tuk ka hau hnga lo. Asinain a ka tukpoah ah a ka nganh peng i zei a si zong a ruah awk ka hngal lo, keh lei vorh lei ah kaa “hial Mao ‘ung na loin. Mi pakhat nih mi zapi a tawn hna i tuk a vun ka timh. A fung a vun thlir i ka lu sam a vun hui. “E, a nan tuk ai” tiin a au. Cu ti a ka ti tu hmasa hna cu khuapi chung misual minthang le misual mang kheng pawl hruaitu hna an si hna. Pa khat le bang cu i thawngh lei minthang a si.DL 333.1

    “Pathian nih a duhnak tuah awk i hmuansam tein a ka hruai ning hi! Kum hnih deng a si cang. Tlakravh phel in ka Hang dar kak ko in an ka cheh. Cu hnu kumkhat ah ka hnar thlung ah lung in an ka cheh “han. Kan hnu thla ah khan voihnih an ka vuak i, tu zan lei ah khan voihnih: voikhat cu khuachung ka luh hlan deuh ah a si i, a dang cu kan chuah tak hnu ah a si. A si ko nain zeihmanh an si lo veve: pakbat nih ka “ang ah a thaumekin a ka thengh, pakbat nih ka hmur ah f ak ngai in a ka thongh i thi aa cik thuahmah colh. Asinain a fah zeihmanh ka hngal lo, capawl i sawh bantukmen khi a si”. - John Wesley, Works, vol. 3, pp. 297,298.DL 333.2

    Cu caan lio ah cun Methodist Khrihfabu member le hruaitu hna nih mi nihsawhnak le hrermak f ak pi an rak in tuar. A hremtu hna hi Khrihfabu member sinak le biaknak zcng zei i a rel lomi le an soisel hna ruang i a thinhungmi an si hna. Biaceibnak hmaiah a min men in chuahpi an si ko hna nain cu lio caan ah cun biaceihnak dik a urn lo. Mi ‘halo hna hrermak an ing lengmang. Zapi nih innkip ah kal in an thil ngeih mi an hravh piak hna i, an chuh hna i nu, pa, ngakchia an hremhna. A chel caan ah, ca an tar i : “Methodist inn bauh le hrawh a duh mi hna, cu hmun le caan ah i pumh ding7’ tiin aa ‘ ial. Hi mi hna, minung le Pathian nawlbia a buar mi hna hi zei ti hmanh in an ti hna lo. Hremak ding rak i tuak tan cia diam cha in an cungah kut an zo hnawh hna. Cu bantuk sualnak a lang mi cu misual hna ke rawhralnak lam a zul mi si lo in nun thiannak lam kal duhnak tu a rak si.DL 334.1

    John Wesley nih amah le a hawi le hna mi hna nih an thangchiat ning hna hi tin a ‘ial: “Hi hna zuihninghi lih a si, adiklo. Khahlanvialtehngalhbal lomi, a tunai te lawng theih thar mi, hruhnak le pope thil an si” an ti. Hi thangchiatnak hna nih hin sullam an ngei lo. Hi zumhnak bia hna hi Pathian Cathiang, ka Khrifabu hrimhrim nih a pern cangmi an si i, lih an si kho lo i a dik lo kho fawn lo. Pathian Cathiang bia hi a dik ko ‘ung ah cun”. “Micheu nih, an zumhnak a khermei tuk, vancung lam an bit ter tuk”, tiah an ti. Dik tein ti aheun, hi hi a hramthok tein, i alnak kha a si. Alnak tiiong tampi, min dangdang le mui dang dang keng i a hung chuak mi hna hi, ka thiamnak i a chuak mi an si ko hna ah cun vanlam cu kan Bawipa le a zultu hna nih an siam minak khan an bit ter deuh kun maw? An zumhnak cu Baibal nakin maw a khermei deuh hnga? Bia tlawrte i ceih ‘ i u situ “Bawipa na Fathian cu na lungthin dihlak le na ruahnak dihlak le na thazaang dihlak in na dawt lai”, “Bia holh ‘halo kip mi nih an chimmi kip cu biaceih ni ah anmah sualphawtu a si lai”, “Nan ei ah siseh, nan din ah siseh, zei nan tuahmi kip Fathian surpamak ca si ter ko u”.DL 334.2

    “An zumhnak hna cu hi hna nak i a khermei deuh mi a si ah cun soi awk zcng a si ko hnga. hsinain, a si lo ti cu na chia'ha hngalhnak nih a theih ko. Pathian bia hna hrawk ‘ ung loin a ho nih dah bia tlawmte hmanh a zuk khawh hnga? Pathian bia thuk zohkhenhtu, a bia thiang pelpawi te zong siseh a thleng duh mi cu zumhawktlak a si kho hnga maw? A si kho lai lo. Zeihmanh a zuk kho lai lo i a nan ter kho fawn lai lo. ML vialte sinah, Na duhduh in Pathian bia ka zuk kho lo, hung kai law a si lo zong ah zungzal in lo tlau ko” tiah a ti awk a si. “Hi hna pawl zangfahnak an ngeih lo ning hi” ti hi mi cheukhat vuivai nak a si. Zangfahnak an ngei lo maw? Zei ti lei in? Pawl a ‘ am mi an pe hna lo maw? Taklawng a urn mi an thuam hna lo maw? Cu bantuk lei hoih zong a si lo, cu lei ah cun soiawk zeihmanh an urn lo. Sihmanhsehlaw midang hna an ceihhmainak ah vel an ngei lo i, anmah lam a zul ve lo mi dah ti lo cu khamh an si an zum kho hna lo tiah lam bi i a kal huam lo mi nih cun an ti” tiahati. - Ibid.,Vol.3, pp.- 152, 153.DL 335.1

    Wesley te pawl an rak chuah hlanah khan, mirang ram ah Thlarau lei nun a rak niam ngai. Zeitintiah cun Antincmian pawl cawnpiaknak ruangah a si. Mi tampi nih, ” Jesuh nili nawlbia a dih ter cang, Khrihfa hna caah cun nawibia zulh a herh ti lo, khamh kan si khawhnak hnga thil ‘ha tuah awk caah i cawrpiaknak chung in kan luat cang” an ti. Mi cheukbat nih, “nawibia cu zungzal ca a si ti pom ko na buin, Pathian rian'uantu hna nih nawbia zulh awk ah mi an cawrpiak a hau lo, Pathian nih khamh si awkah a thimmi hna cu a thiltikhawhnak in, al awk ‘ha lo in, thil ‘ha cu a tuah ter ko hna lai; zungzal lotlau ding hna cu zei ti hmanhin Pathian nawibia zulh khawhnak tha zong an ngei hlei lai id” tiah anti.DL 336.1

    Midang hawi hna nih, “Thimmi hna nih cun, Pathian zangfahnak an tluk tak kho lo i, a duh piaknak zong an sung kho hlei lo ti zum buin zumhnak ‘ ihnung ngai an ngei chap rih; thimmi hna nih thil ‘halo an tuah mi hi sual a si taktak lo. Pathian nawibia an buar bantuk i ruah piak awk zcng a si lo i, sual phuanmak le i chimak caan an ngei rih lo lawng a si” an ti. - Me Clintock and Strong, Cyclopedia, art. “Antinamians”. Cucaah, sual ‘ihnungbikmi pakhat, “vawlei mi dihlak nih Pathian nawibia buamak fakpi ah an ruahmi zong hi, Pathian ruahnak ah cun sual a si lo, Pathian thinmi nih a tuah mi a si ah cun nawibia nih a khap mi thil le Pathian duh lo mi thil zeihmanh an tuah khawh lonak hi thirn mi hna umtuning aa dannak bik cu a si” an ti. Hi zumhnak ‘ihnung tuk mi hi, anmah hnu i Pathian bia cawnpiaktu hna cawnpiaknak he aa khat ah ruah khawh a si, cu hna nih cun hi ti hin an cavnpiak hna: “Pathian nawibia nih a ‘em'awn mi nawlbia zeihmanh a urn lo, khuatlang nunning nih a phak ning poah in tiilah dorh a si i, cu caah aa thleng lengmang mi a si” an ti. Hi bantuk zumhnak phung hna hi khuachia thawchuah hnawh i pek mi an si. A nih nih cun Van mithiang hna lak zong ah Pathian Nawlbia nih a khap mi kha vaivuanh aa tim.DL 336.2

    Pathian nawlbia nih minung nunning f ekte in rikham a ngei ti zumhnak nih mi tampi hna cu Pathian nawlbia zuih duh lonak lei ah a hruai hna. Wesley nih cun, Antinomian pawl cawnpiaknak dik lo mi cu a doh i “Pathian Cathiang cawnpiaknak tlangpi a kaih” tiah a ti. ‘Mi vialte khamh an si khawhnak hnga Pathian zangfahnak cu langhter a si cang” (Titus 2:11) . “Cu cu a ka Khamtu Pathian hmuh ah a ‘ha i aa lawmhnak a si. A nih nih cun mi vialte khamh an si le biatak an hngalh kha a duh. Pathian cu pakhat lawng a si i Pathian le minung kar lak ah remak sertu cu minung Khrih Jesuh lawng a si. kmah cu mi vialte tlanhnak caah a lu aa pemiasi. Cu nih cun caan a tlintikah Pathian nih mi vialte kha khamh a duh hna ti kha a langh ted’ (1 Timothy 2:3-6) . Khamhnak tlaih tleng an i tlaih khawhnak hnga, mi kip sinah Pathian Thlarau cu pek a si. Cu ticun, “Ceunak taktak cu vawlei cung ah a ra i mi vialte a ceuhtu ceunak kha a si” (John 1:9). Nunnak laksawng an duh lo caah mi hna cu khamh an si khawh lonak a si.DL 337.1

    Jesuh Khrih thihnak nih nawlbia pahra a hrawh ti bia Wesley nih hi tin a leh. “Nawlbia pahra chung i a ‘ ialmi profet hnanihanchimchinmi cua lo tlau lo. Aratnak cu a zei te hmanh hrawh awk ah a si lo. Hi nawlbia, buar khawh a si lo mi hi zumhawktlak tette si awkah van ah khin fek tein a dir. Hi hi vawlei ser a si ka ah “Lung tlap ah ‘ial si loin” minung f ale vialte lungthin ah ‘ ial a si. A tu ah cun Sertu kut zunghrimhrimnihbiafang i a ‘ial mi kha sualnak nih a mui a chiat ter ngai cang. Sihmanhselaw thil ‘ha le sual theihthiamnak kan ngeih chung poah cu hloh a si lai lo. Hi nawlbia a dih lak hi minung tale vialte hna caah nawlbia a si zungzal ko lai. Zeitik poahah caan le hmun a dang khomi ah siseh, thil dang a thleng kho mi zong ah siseh aa hngat mi a si lo i Fathian ziaza le an i pumkhat nak aa thleng kho lo mi ah aa hngat mi a si dei±L”.”Hrawh awkah ka ra lo, tlin ter awk tu ah ka ra”, timi bia hi hal hau loin, hi ka A chim duh mi cu, minung hna nih zei bantuk hmanh in ruat hna seh tlamtling tein feh ter kaa tim; a fiang lo mi vialtefianterkaatimiadihlakinabigpitning fiaterdingin ka ra. Nawlbia pahra lakah nawlbia zei poah, a sauhning, a kauhning le a dihlak in a saming, a thuhning le a ‘eng nge vialte a thian ning le biatak a si ning hmuhsak ding ah ka ra”. -Wesley, Sermon, p. 25.DL 337.2

    Wesley nih Thawng'habia le nawlbia an i pumkhat nak hi tihinachim. “Nawlbia le thavng'habia hi an ipehtlai i, lam khat ah cun nawlbia nih thawng'habia caah lam a sial piak. Thawng'habia nih nawlbia a tlamtlimak a kan hngaih ter ve. Tahchunhnak ah, nawlbia nih Pathian dawt awk le kan innpa dawtawk in, nunnen dingin, toidor ding le thiang dingin a kan duh. Hi hna hi tuah kho lo in kan i ruah, a dik ko, hi hi minung caah tuah khawh a si lo. Mi toidor le nunnem le nunthiang tein a kan umter khawh i cu Thawng'ha duhnung Thawng'habia cu kan i tlaih i, kan zumh bantuk in kan caah tuah in a um i, Jesuh ah kan um cang ti zumhnak thawngin dimak nawibia cu tlin ter a rak sicang”.DL 338.1

    “Jesuh Khrih Thawng'habia ral lianngan bik cheukhat hna cu, nawibia a sawi mi hna le a thang chiat tu hna, nawibia lak i a hmebik maw, a lian bik lawng zong si lo, a dihlak buar ding i mi a cawnpiaktu hna hi an si. Hi hmuh suainak i thil sual pakhat cu nawlbuartu hna nih cun, Khrih cu a nawibia in an tbang'hat tiah an i zumh, a nawibia hrawk in A rian'uan cu sunhloih ngai ah an i ruah hna. An thang'hat ning cu Judas Iskariot nih, “Na kut kan tlai, ka Bawipa”, a ti i a hnamh bantuk kha an si. Jesuh nih cun, a ho poah hi, “hnamhnak in minung Fapa hi na ka hlawt ko lai” ti hna sehlaw a palh hnga lo. Hnamh i rawitu bantuk lawng a si ko. A thisen kong chim i a bawi luchin chuh piak ‘ung, le Thawng'habia phuan awk ah ti i a nawibia hrawk piak ‘ung hi cu amah rawinak ‘hiam a si. Nawibia zulhnak zei poah, zei bantuk phun poah va sisehlaw zei rel lonak he zumhnak biachim nak le, zei bantuk hmanh in a nawibia a hme bik hrawh maw, derthawm temak in Khrih bia a chim mi hna nih cun ‘rawitu’ tiah an sinak an hrial kho hrimhrim lai lo”. - Wesley, Sermon, 25.DL 339.1

    “Thawng'habia hi chim u sihlaw nawibia dongbnak kan chim dih tinak a si ko”, a timi hna Wesley nih hi tin a leh hna: “Hi hi kan pompi kho lo. Nawibia nih aa tinh hmasa bik mi zong a va tawng rih lo, cu cu mi hna an sual hngalhter le hell mei tlang i aa hngilh mi hna ‘hanghnak cu a si”. Lamkaltu Paul nih cun, “Nawibia ah suainak hngalhnak a um” a ti. “ML nih a sual ti hngalhnak a ngeih lo ah cun, tlanbnak thisen a herhnak a thei kho hnga maw? Kan Bawipa hrimhrim nih, “Ml ngandam nih sihawi an herh lo, a damlo mi lawng nih an herh” a ti. Ka dam ti aa hngal mi le a dam ko mi nih cun sihawi sin hruai cu an duh lai lo. An dam lonak theih ter hmasa awk a si, cu ti lo ah cun a ho nih dah an thang'hat lai. Lungthin a thiang mi le suainak a ngei ve lo mi cu Khrih sinah hruai an hau ve lo”. Ibid., Sermon, 35. Wesley nih cun Pathian dawtnak thawng'ha a phuan lio ah a Bawipa bantukin nawibia cu a uar i, a thang'hat. Pathian nih ‘uan awk rian a pek mi cu zumhtlak tein a tlamtlinh i, a hlawhtlin nak surpamak zong a mit hrimhrim in a hmuh awk a si. A nun chung kum sawmriatnak tarn a dih tikah, kum 50 nak tarn Pathian rian'uan in hmun kipah a kal. Abia a zummi hna cu sing tampi an si manh. A teimaknak ruangah suainak nih an nun a hrawh cang mi hna nunthar i a nung ‘han mi zat le a cawnpiaknak ruang i thlarau nun thuk deuh i a nung mi hna zaat cu Pathian ram i kharnh mi hna hmun khat i an i ton tik lawng ah hngalh khawh a si te lai. A nun ningah Khrihfa vialte nih i zohchunawk, a man i cawk khawh lo mi mansung kan hmuh khawh.Hi Khrih rian'uantu rian'uannak, aa toidomak, a taimaknak, a lungput ‘hatnak le ai pumpek nak hi a tu lio Khrifa hna nih hin hei ngei ve hna sehlaw AA/!DL 339.2