Dal 3—Zumhnak Hmasa Hlawtnak (The Apostasy)

Zultu Pawl nih Tbessalonika mi hna sinah ca voihnih a kuat hna ahkhan pope nawlngeihnak a dirhtu zumhnak dikin a pial mibu nganpi a chuak te lai tiah a rak chim chung. “A hohmanh i hi enter hna hlah u. Zeicatiah cuni cua donghnak rabthawhnak a phanh hlante, hell kal ding a simi mi'halopaachuahhlanahcunaphanlai lo. Minih anbiakmi poahpoah le Pathian thil i an ruah mi poahpoah kha a doh lai. Amah cu pathian timi hna i Pathian ka si a ti lai. Mi'halcpa ‘hawmak cu a thli in rian a ‘uan lengmang cang. Sihmanhsehlaw a khamtu kha ‘hial a si hlan ahcun a chuak kho rih lai lo tiah a ti (2 Thessolonika 2:3,4). Culio caan hmanhah Khrihf abu ah palhnak a lut lai i cu palhnak nihcun pope ‘hanchonak dinglam a sial piak lai ding zong kha a rak hmuh.DL 54.1

Ta thok ka ahcun tlawn tete, a thli tete le daiziar in aa thok nain a hnuah mi lungthin a uk khawh tikah cun zapi theih in nawlbuamak biathli nih a mi hlennak le Pathian thangchiatnak thil cu a ‘uan i hngalhkhawh lo in khuahrum biaknak Khrihf abu chungah a hunglut. Hawi zawng lo zumhning a zummi hna kuttang ah puarhrang ngaiin Khrihfa hna hrem an si caah an karlak hnatlak ‘ inak le kaphnih lungthin ‘humh i ceihhmainak cu caan zeimaw chung aa din. Khrihfa biaknak cu siangpahrang inn le biaoeihnak zung a phan. Khrihfabu nihcun Jesuh le a zultu hna toidomak, tluantlarnnak cu a hlawt i khuachia biami hna, tlangbawi le uktu hna uanthlamak le sunpamak duhnak lungthin a hung ngei. Rathian nawlbia kha a minung ruahnak le pipu robia in hmun a rolh ter. AD 400 thok ka hrawngah Gonstantine cu a minmen lungthlennak in Khrihfa a cang i mizapi a lavmhter hna i dimak pungsan cha in ban ngeilo angki an hrukter i biakinn ah a kal. Atu ahcun ziazarawknak rian cu khulrang ngaiin a kal. Khuachia biaknak cu a sung bantukin a langh lio ahhin teitu lehlam a si. A thlarau nih Khrihfabu a uk. A cawnpiaknak, biaknak lei phungphai le aa hruhchih mi hna cu Khrih zultu aa timi hna zumhnak le biaknak ah telhchih a si.DL 54.2

Hi Khrihfa zumhnak le khuachia biaknak karlak bnatlak ‘ inak nih hin Pathian cungah amah le amah hlorh i Pathian a doh ding chimchungnak nih “Misual pa” a timi ‘hanchonak kha a chuahter. Cu a ngantuk mi, a hmaan lani zumhnak kalning hi vawlei kha amah duhning in uk dingin ‘hutdan cungah amah le amah a ‘huttemak ding a zuamnak, Setan thiltikhawhnak a sang bik hngalh zungzal ding lungphuna si.DL 55.1

Voikhat cu Setan cu Khrih he i ceihhmainak tuah aa tim. Cu ticun tukforhnak ramcar ah Pathian Fapa sinah a kal i vawlei cung ramvialte le an sunpamak a zeh ter i, “Hi vialte cung i nawlngeitu cungnung bik ka si kha pom law a dihlakin kanpek lai” a ti. Jesuhnih zahhngal lo a tukforhtu cu a sik i a dawi. Sihmanhsehlaw Setan nih cu tukfomak ‘hiam'hiam in mi a lam hna i a hlawh a tling deuh ngaingai. Vawlei cung thil miaknak le upat peknak hmuh duhah Khrihfa bu cu vawlei cungmi lian hna, bomhnak le duhpiaknak kawl dingin a hruai hna. Cuticun Khrih cu an hnon i Setan aiawh tu Rom bishop he i pehtlai dingin Khrihfabu cu a lembna.DL 55.2

Ran Khrihfabu zumhnak a cawnpiaknak lak i pakhat a si ve mi cu- pope hi vawlei cung pumpuluk mithmuh khawhmi Khrihfabu lubik a si i vawlei cung khuazakip Pastor le bishop hna cung nawlngeihnak sangbik pek a si. Hi nak hmanhin tarn deuh in pope cu Pathian mintheng te kha pek a si. Amah cu “Bawipa Pathian pope” ti a si i a paih kho lani tiin fiangte le fek tein an thanh fawn. Mi vialte kha upatnak pek dingin a hal hna. Ramcar tukforhnak i a rak chimmi bia ‘hiam'hiam kha Rom Khrihfabu hmangin Setan nih mi hna kha a chimh ‘han hna i mi tampi hna cu kha upatnak kha pe dingin timhcia an si.DL 56.1

Sihmanhsehlaw Pathian a ‘ ihmi le a upatmi hna nihcun a hrokhrolmi ralpa soilemnak Khrih nih a rak hmuhton mi bantuk an tong ve i Khrih nih a tukforhtu bia a leh nakah, “Bawipa na Pathian bia law amah rian lawng ‘uan” timi bia ‘hiam'hiam khan an leh ve (Luke 4:8). Pathian nih Khrihfabu lu si dingah minung a thirn ti hi khoi ka a biahmanh ah hmuhding a urn lo. Pope hi a nganbik le a sangbik nawingeitu a si ti cawnpiaknak hi Cathiang he aa ralchan. Hramhram in chuhnak dah ti loah cun pope hi Khrih Khrihfabu cungah zei nawlngeihnak hmanh a ngei lo.DL 56.2

Ram mi hna nih Protestant hna hi Khrihfabu dikin a pialmi a kalsual mi tiah an puh hna. Sihmanhsehlaw hi puhnak hna hi anmah umtuning a si deuh lehlam. Cu hna cu Khrih puanzar tangah thuh i “Mithiang hna sinah zumhnak voikhat kenter” mi a tlik taktu an si (Juda 3).DL 56.3

Setan nih Cathiang hi mihna kha a hlennak hngalhter kho tu le a thiltikhawhnak fekte doh khawhding a si kha ‘ha tein a hngalh. Jesuh zong nih Setan tukforhnak kha Pathian Bia in a doh i a soilen nak poahah, “Cu bantukin ‘ial a si” tiin a al lengmang. Tukforhtu biachuak mi poahpoah cu Pathian bia in a al lengmang. Setan nih mi cungah a nawlngeihnak a tlaih khawhnak ding le ningcang loin nawlngeihnak a chuttu pope nawlngeihnak a f ehtemak dingah mi hna kha Cathiang hngal lo dingin a umter hna hrimhrim a herh. Baibal nihcun Pathian a hlorh lai i mi cu mi an umnak ding hmundik ah a chiah hna lai. Cu caah Baibal biathiang cu a thuh lai i a donghter lai. Hi hi Pan Khrihfabu nih an vun i lak. Kum tampi chung cu Baibal phawtzamh an khap. Ahohmanh Baibal rel an sianh hna lo i an inn i an i chiah zong an siang lo. Phung a zul kho lo mi tlangbawi le bishop hna nih an i ti temak bawmtu dingah Baibal cawnpiaknak a sullam kha an chimh tawn hna. Cuticun pope cu vawlei cung dihlak dengmang in vawlei cungah Pathian aiawhtu ah an pom i Khrihfabu le oozah cungah nawlngeihnak an pek.DL 57.1

Palhnak cu an hloh dih i Setan nih a duhning tein rian a ‘uan. Chimhchungnak nih pope cu “caan le nawfbia” thlen a tiratu a si lai tiah a rak chim (Daniel 7:25). Hihi caansau a rau lo, siasal biaknak in lung aa thlengmi hna a minmen in Khrihfabu ah a hung lut mi an ‘hanchonak dingah an siasal biakmi bmunrolh tu ding ah an uar tukmi mithiang lem le hmanthlak hna biaknak cu duhsah tein Khrihfa biaknak phungah a hung lut i hi siasal biaknak phung hi council biakhiahnak in an fehter. Biaknak lei thil hrawknak le thurhhnanhnak a tlinnak dingah Ran nih nawlbia pahra lak i a pahnihnak siasal biak khapnak kha a hloh i a nunber a tlin khawhnak dingah nawlbia pahra nak kha ‘hen a zalh.DL 57.2

Khuahrum biami hna he i pehtlaih ‘ inak nih Pathian nawlngeihnak zeirel lonak lam a hun ‘hanter. Setan nih sunpamak ngei lo mi Khrihfa hruaitu hna hmangin nawlbia a pa linak a vun tuaitam ‘han i Pathian nih a thiantermi le thlua a chuah cang mi Sahbath hlch a tilth (Genesis 2:2-3). Cu ni caan ah khuahrum biatu hna nih an ulh mi, “Upat awk thlakmi biaknak ni an puai ni cu hlorh an timh. Aa thok ka ahcun hi thlennak hi langhhngan in tuah a si lo. Kum zabu pakhatnak hrawng ahcun Sabbath dik hi Khrihfa poahpoah nih an ulh. Pathian upatnak pek ding le ‘ihzahnak ding caah tiin an i biatak ngai in a nawlbia thiannak kha thatho ngaiin an ven. Sihmanhsehlaw Setan nih aa timhmi a hlavhtlinnak dingah a rianfial mi hna bmangin f imzer ngai in rian a ‘uan. Khrih thawh'hamak nih upat pek dingle cu ni cu lungthin pe ngaiin an hmamak dingah Sunday cu puai ni ah an tuah. Hi ni ahhin khomhnak aumko nain i nuamhnak men ah an hman i Sabbath belte thiang tein an ulh peng rih. Aa tinh mi rian a tlamtlin khawbnak dingah Khrih a rat hlan ahhin Setan nih Judah mi hna kha a rak hruai hna i Sahbath ulhnak hi a bar bik mi thilrit ah a rak tuahpiak hna. Atu cu a hmaan lo mi ruahnak in a ruahter mi ‘ anhcbanh in Sahbath cu Judah tuah mi nawlbia a si tiin an nautat. Sunday cu a tlang piin Khrihf a hna nih nuambnak puai ni ah an hman lio ahhin Judah hna an huatnak hmuhsaknak dingah Sabbath ni cu rawlulhnak, ngaihchiatnak le mitbmai chiatnak ni ah tuah ding in a hruai hna.DL 58.1

Kum zabu palinak thok ka hrawngah Constantine siangpahrang nih Ran ramchung a um mi vialte nih Sunday ni hi mi zapi caah puai tuahnak ni ah hmang dingah nawlbia a chuah. Sunday ni cu a kuttang ah khuahrum bia mi hna nih an ulh i Khrihf a mi zong nih upatnak an pek ve. Constantine siangpahrang polisi cu lawki le Khrihfa hna karlak i aa ralchanhnak in hmunkhat ah i fonbnak hi a si. Bishop hna nih an i tinhmi a tlin khawhnak ding le an thiltikhawhnak a kauh khawhnak dingah Khrihfa hna le lawki hna nih ni nikhat an hman tik ahcun khuahrum bia mi hna caah a minmen Khrihfa sinak a bomh lai i Khrihfabu nawlngeihnak le minthannak a “hangcbo chinchin lai ti an bngalh caah Constantine siangpahrang kha tuah dingin an forh. Sihmanhsehlaw Pathian “ihmi Khrihfa tanpi hna cu Sunday nih biapitnak zeimaw caan cu a ngei ko lai ti ruat dingin duhsah tein an hruai lio hna ahhin, Satbath dik cu Bawipa nithiang a si ti an i tlaih peng i nawlbia palinak, Satbath ni cu an uih.DL 59.1

Hlen hmangpa cu a rian'uan a tlam a tling rih lo. Khrihfa vialte hna cu a puanzar tangah pumh khomh i a thiltikhawhnak aiawhtu, “keimah cu Khrih aiawhtu ka si’ a titu pcpe hmang in a nawlngeihnak langhter a duh. Lungthin a cheu lawng lung aa thleng mi khuahrum biami hna, a hakkau mi tlangbawi hna le vawlei duhnak a zul mi Khrihfa hmang in aa tinhmi cu a tlam a tling. Council biaceihnak a tu le a tu an tuah lengmang i vawlei cung khua zakip i hmaizah awktlak mi Khrihfa tanpi an kai. Meeting an i ton caan poah ah Pathian nih a dang tein a rak chiah mi Sabbath cu an niamter deuh i Sunday cu lungrual tein an hlorh. Cuticun a donghnak ahcun khuahrum biami hna puai ni cu Pathian nawlpek mi bantukin an bhang”hat i Baibal Satbath tu cu Judah phung hlun a si tiin Sabbath a ul tu hna cu chiatserhmi ansi tiah an ruah hna.DL 59.2

Zumhnak hmasa in a pial mi cu amah le amah i hlorhnak in a hlawh a tling ngai. “Amah cu Pathian timi hna paohpaoh le biakmi hna paohpaoh cungah khan aa chia lai i Pathian biakim chung bmanh ah khan a lut lai i Pathian ka si a ti lai” (2 Thesalcmika 2:4). Pafh awk a ‘ha lo mi, a dik mi le a nung mi Pathian a kan hmuhsaktu Pathian nawibia urn chun a thleng ngamtu a si. Nawlbia palinak ahcun Pathian cu van le vawlei a sertu ti a si i hihi a hmaanlo mi pathian dang he an i dannak a si. Ni sarih ni cu thilsemak hngalh zungzalnak ding a si i, cu ni cu minung dinhnak caah thianter a si. Cu ni cu mi lungthin chungah nunak hrampi, a nung Pathian an chiah zungzalnak ding le upat ‘ ihzahnak he biaknak ni ah hman dingin tuah mi a si. Setan i aa tinhmi le f akpi a zuam mi cu mi hna nih Pathian he an ‘ an’ inak le a nawibia an ngaihnak mer tak hi a si. Cu caah Pathian cu zeizcng vialte sertu a sinak langhtertu, Nisarih ni cu a doh khunnak a si.DL 60.1

A tu lio Protestant hna nih Sunday ni ah Khrih a thawh'hamak nih hin, Sunday cu Khrihfa Sabbath ah a tuah tiin an ‘ang. Sihmanhsehlaw cu bantuk cawnpiaknak cu Cathiang ah hmuh ding a urn lo. Khrih siseh, a zultu sihnaseh, Sunday ni cu upat t±ang'hatnak an pe bal lo. Khrihfa hna nih Sunday an ulb hramthoknak cu “Mi “hatlopa “hawnnak cu a tbli in rian a ‘uan lengmang cang” (2 Thesalonika 2:4) ti mi cu Paul chan lio zongah a rian cu a rak thawk cang. Hi bantuk t±iil hi pope nawlngeihnak nih a hrin i khuazei ah le zeitikin dah Bawipa nih cun a pom ve? Cathiang nih nawl a onhlo mi, cu bantuk i vun thlen cu a chan zeidah kan puh kun lai?DL 60.2

Pope cu kum zabu paruk nakah fek tein hram aa bunh cang. A nawlngeihnak “hutdanh cu Rom khuapi ah a hun i Rom bishop cu Khrihfa bu dihlak ah a lu bikah a chiah i khuahrum biaknak nih pope cu hmun a kianh. “Limkeng nih cun sahrang sinah a thiltikhawhnak le a nawlngeinak a pek” (Biathlam 13:2) . Profet Daniel le Biathlam nih an rak chimhchung bang in a tu ahcun pope hrexmak kum 1260 cu aa thok cang (Daniel 7:25; Biathlam 13:2). Khrihfa hna nih an i thim awk thil pahnih a urn: Biadik ah zumhawktlak i an umnak kaltakin pope nawlpek mi poahpoah pom maw, a si lo ah, vawlei tang thonginn chungthlak, mei in khangh, hreitlung in ceh le thir zuum in chunh i thahnak dah an i thim awk a si. Jesuh nib a rak chimmi, “Nan nu le nan pa, nan u nan nau, nan sahlawh rualchan le nan hawi nan kom hna nib khan an in huat hna lai” timi kha a tling cang (Luke 21:16,17) . Zumhawktlak ngai i a ummi hna cungah a hlan i a umbal lo mi thinhunnak nakin fak deuh in hremnak a urn i vawlei hi raldohnak hmun kaupi ah a cang. Khribfa hna cu kum za tampi chung cu hirnnak kawl in mi hmuh lonak le hngalh lonak hmun ah an i thup tawn. Cuticun profet nih hitihin a rak chim, “Ml nu cu Pathian nih a rak timhpiak cangmi hrnun, these ram ah a zaam i khika ah ni thongkhat le ni zahnih le ni sawnruk an rak zohkhenh” (Biathlam 12:6).DL 61.1

Rem Khrihfa bu nawl a vun ngeih thokin “Caan mui” cu aa thok. A nawlngeihnak a karh bantukin muibnak zong a chah chinchin ve. Diknak hranpi Jesuh sinin zumhnak cu Rom pope sinah ‘hial a si. Sual ngaihthiamnak ding le zungzal khamhnak hmuhnak dingah, Pathian Fapa ah zumhnak bunhnak-nakin pope kha an bochan i pope nih nawlngeihnak a pek mi hna bishop le tlangbawi hna cungah an zumhnak an bunh deuh. Pope hi Pathian le minung karlak remnak sertu, vawleicung lamkaltu a si i, pope thawng lo cun a bohmanh Pathian sin an phan kbo lai lo ti le, pope hi minung caah Pathian aiawh in a dir mi a si caah a bia hi lungaw'awn lo tein kan ngaih awk a si tiin mi hna kha an cawnpiak hna. A nawlpek mi a zul duhlo mihna cu an takpunle anthlaraukba fakpi inbrenansi lai anti. Cuticun milungthincuEhthiansininapialiatluarilkaomi, apalh kho mi le a puarthau mi bna hmangin muihnak bawipa amah hrimhrim nih a thiltikhawbnak a hman. Sualmak cu bnipuan thiang hruknak in a zia a thuh. Cathiang rel an khap i, mi nih amah le amah sangbik ah aa chiah tikah hlennak, hrokhroinak le sual fihnung dah tilo cu ruahehan ding zeihmanh a urn lo. Pathian nawlbia hlonh i minung nawlbia hlorbnak nih ziaza ‘hatlonak, a bik in ziknawh einak a chuahter.DL 62.1

Culio caan cu Khrihfa bna caah cun ‘ ibnung ngai mi caan a si. Pathian puanzar lektu, zumh awktlak mi an tlawm tuk. Biadik cu “anhtu ngei loin a umbal na loin a zeimaw caan ahcun palhnak le hruhchih mi zumhnak nih a tei i biaknak hmaanmi hi vawlei punpi hin tlauter a si ko cang lo maw ti awkin a urn tawn. Thawng'habia cu hmuh khawh loin a urn, a sinain biaknak phun cu a karh i mi hna cu a bar ngaimi tiiilrit nib a nenh hna.DL 62.2

Pope lawng hi an lamkaltu bantukin an i bochan awk a si lo, an suainak ngaihthiamnak dingah anmah le caa cio ah an ‘uan ve a herh tiin an cawnpiak hna. Pathian zawnruatnak hmu dingah hmunthiangah caan saupi caam i va tlawnnak, sual ngaiiichihnak langhter dingah pumsa i terinternak, mitiiiang lem biak, biakinn sak, thlan siam, biakinn ah tangka tanpi peknak, hi hna vialte le, cu bantuk he aa lo mi tuahding ah nawlbia an chuah. Pathian cu minung bantukin thil hmete zongah fawi tein a thin a hung i pumsa i tuartemak a si loah laksawng peknak in a thinhunnak daihter khawh mi a si ahcun zeibantuk Pathian dah a si kun hnga?DL 63.1

A tlangpi in ziaza rawknak a um ko nain Rom Khrihfabu hruaitu hna lakah a um khun. Khrihfabu nawlngeihnak cu a karh kel in a karh mi ko a lo. Kum zabu pariat a cbngbnak leiah pope bawntu hna niiicun Khrihfabu dirh a rak i thoknak in Run bishop hna nih a tu lio biaknak lei nawingeihnak bantuk hi an rak hmancang tiin phundang tein an chim. Anchim mi fehtemak ding le nawingeihnak hmuhsaknak dingah tangka zeimawzat hman hrimhrim ding a si. Hihi lihchinpa nih khua a rak khan diam cang mi a si. Tlangbawi hna nib hlan liopi ca'ial mi kha a deu an tuah. Cuticun hlan lio piin pope cu vawlei cung mi vialte lakah sangbik dirhmun ngeitu a sinak fehtemak, council biakhiah mi an rak theiii bal lani zumbnak nih Pathian rian'uan a donhmi kha an hmuh tikah an lung a tuaiter hna. Nehemiah chan lio i Jerusalem vanpang a satu cheukhat nih cun “Rian'uantu hna kha an thazaang a ‘um i hmunthur khuahnawm tamtuk a um rih fawn. Kanmah lawng in vampang cu kan rarh kho bal rua hna lai lo” an ti (NehsmLah 4:10) bantuk khan an ruah ve. Zeitik caanpoahah hramak, hlennak, ‘hat lo hringhrannak le a dang dawnkhantu Setan nih a rak roh ta mi hna cu an tuar peng i an tha a baa i zumhawktlak inn satu hna zong an hnabei a dong i an numak, an chawva a him khawbnak ding le dai tein an um khawhnak dingah a dik mi hrambunhnak kha an pialtak. Micheukhat belte hnabei donglo le ‘ ihlo tein “Annih cu ‘ ih hna hlah u. A lian a ngan i ‘ ih a nung mi Bawipa kha hngal camcin tuah u” (Nehemiah 4:14) ti bia bantukin lungdonglo teinanralcuancthi (Efesa6:17) iaa ‘iafmibsntukinthlarau vainam ken buin an rian cu an peh thluahmah ko.DL 63.2

Biadik huatnak le dohnak nihcun Pathian ral hna cu zeitik pachah an tha a thawh ter lengmang hna caah Pathian rian'uantu hna cu ralring te i unpeng i zumhnak i thlahdorh lo ding an si. Khrih nih a zultu hmasa hna sinah a rak chirnmi bia hna hi caan donghnak i a ummi amah zultu hna nih cinken zungzal awk a si. “Nansin i ka chimmi hi mi dihlak sin i ka chim, hngilh loin hngak ko u” tiah a ti hna (Mark 13:37) .DL 64.1

Muihnak cu a chah chinchin lengmang mi ko a lo. Siasal biaknak zong hmun kipah a karh chinchin. Siasal hmaiah phazawngdan an van i an hmaiah thla an cam. Thil dawhdang lo ngai le zumhnak aa hruhpi mi hna tanpi an hungchuak. Mi lungthin vialte cu i hruhchihmi ruahnak nih tling tein a uk hna ca-ah khuaruah khawhnak lungthin hrimhrim zong a tlau dih mi ko khi a lo. Tlangbawi le bishop hna cu anmah le anmah nuamh tawlnak, humak le ziknawh einak in khua an sak caah anmah hna hruaitu ding ah tlangbawi le bishop hna aa bochan mi hna cu ziaza rawknak le theihhngalh lonak ah an pil awk hrimhrim a si.DL 64.2

Pope nih a dik le dik lo langhtemak urn lo i a dik tiah a zulh i a tuahmi thildang pakhat cu: kum zabu hleikhatnak ah khan pope Gregary VII nih Rom Khriiifabu cu ‘apalh kho lo mi Khriiifa a si’ tiah thawng a thanh. A thawngthanmi cheukhat ah, “Rom Khrihfa bu nih a chimmi bia cu Cathiangchung bia a paih lo bantuk in a paih lo i, hi hnu zongah a paih hlei lai lo,” tiah a ti. Sihmanhsehlaw Cathiang khuazei ka hmanhah cu bantuk langbnak a urn lo. Aa uah ngaimi pope nih a chim ‘han mi cu: pope nih bawibik bmanh a rian in a dinhter khawh i hremnak ding i bia a khiah mi cu a bohmanh nih an al in an thleng kho lo. Pope belte nihcun mizei biahmanh a thlen khawh ti hi a si.DL 65.1

A paih kholo aa timi pope nuncan chiatkhat ning cu German siangpahrang Henry IV nak a hremnak ah fiang tein a lang. Henry IV cu pope nawlngeihnak zeiah a rel lo tiin Khrihfabu in a chuah i a siangpahrang sinak zong in a thlak. Amah le a fale hmanh nih an kaltak, an hro, an ‘hihphaih i pope nawlpeknak in amah doh an timh lehlam. Henry nih Rom he remnak tuah a herh ti kha a theiii. Pope kha hmaizahnak le upatnak pek dingin a nupi le a zumhraih mi a rian'uantu pakhat he Mnuasik lio teah Alp vur tlang tan in an va panh. Pope umnak a phanh tikah vengtu ralkap loin biaceihnak zungkhaan lengah an hruai. Cuka ahcun luchin chinh lo le kedan danh loin vur lakah pope nawlpeknak hngak in a dir peng. Cuticun nithum chung rawl ei loin chun nitlak a dir hnuah pcpe nih a ngaihthiam. Cu bantukin ngaihthiam sihmanhsehlaw pope nih siangpahrang thuam in thuamh a sianh lo ahcun aa thuam kho rih lo. Pope Gregory nih hngal ngaiin ‘bawi aa uah tuk mi an rian in thlakpiakhi ka rian a si’ a ti.DL 65.2

Hi pope a vaa duhning le aa uanthlar ning hi Khrih nunnemnak le toidomak he cun a va dang hringhran dah! Jesuh cu mi lungthin chung lut dingah luhnak nawl hal in innka ah a dir i luhnak a sianhtu hna sinah hnangamnak le ngaihthiamnak a pek hna. A zultu hna sinah, “A hohmanh nih nanmah lakah hmasa bik si a duh ahcun nan sal a si awk a si” tiah a ti (Matthai 20:27).DL 66.1

Caan a liam lengmang i Rom zong nih zumhnak hmaan lo mi a tuahchin vima. Pope nawlngeihnak fehter a si hlan hmanhah lawki mifim hna cawnpiaknak cu Khrihfabu chungah thil a ti kho ngai. An biaknak hlun in Khrifha si dingah lungthlennak ngeih aa tiirmi hna nih an khuachia biaknak f imnak an i tleih peng i anmah hrimhrim nih an cawn lawng si loin, lawki mi hna uk khawhnak dingah mi dang zong cawng ve ding in an forh hna. Cuticun Khrihfa hna zumhnak ah palhnak fakpi a rak lut. Hi palhnak hna lakah a langsar ngai mi cawnpiaknak cu: minung nih amah te a sining thihkhawh lcnak le a thih tik zcngah hngaih khawhnak a ngeih peng ti zumhnak hi a si. Hi cawnpiaknak nih hin Ram Khrihfabu ah mithiang hna sin thlacamnak le ngaknu thiang Mari an duh tuknak hram cu aa bunh. Hi nih hin suainak aa ngaihchih lo mi hna cu a dcnghnak ah zungzal hrermak an tuar lai ti mi a chuahter i cucu hlan lio pi ah Rem Khrihfabu zumhnak ah a rak i tel diamcang.DL 66.2

Khuachia biaknak nih thilthar dang an tuah. Krihfabu zumhnak chungah aa tel dingmi a urn “han i cucu Rom nih Purgatory tiah min an pek. Cucu mipi zei a hngal lomi fawite i hruaisualkhawhnak caah ‘hihphaihnak dingah an hman tawn. Hi hawi zawng lo zumhnak nih hin hremhmun a urn ti zumhnak a fehter. Cu hremhmun aheun zungzal sualphawtnak ding tiang suainak a tuah lo mi hna cu an suainak ruangah hrem an si lai i an thurhnomhnak thianh a si hnuah vancung kainak nawl onh an si lai ti a si.DL 67.1

Rom nih thildang a phuahehom mi a um rih. Cucu Khrihfabu a dirhkamhtu a si loah a bawmtu ziaza rawknak le an ‘ ihnak in Rom nih a miak an hmuh khawhnak dingah tuahmi a si i ‘Indulgence’ ti a si. Cucu pope ram a kauh khawhnak ding, a ral hna hremhnak ah a si loah a nawlngeihnak a al ngamtu hna an cimit ko i thahnak ding le pope raldobnak dingah doh pi ve ding in min a pe mi hna sinah a liamda, a tu lio, a ra lai dingmi suainak tling dkcek in ngaihthiamnak le hremnak, hamak, a phurphun in an luat khawhnak dingah biakamh mi a si. Cu pinah Khrihfabu ah tangka a pemi hna cu suainak in an luat lai. An hawi le kom zungzal hrem dingin hremhmun meialh chungah thlak mi hna tiangin an chuah khawhter hna lai tiinmi hna kha an cawnpiak hna. Cu bantuk in Rjm Khrihfabu hna nih a tangka bavm a khahter i lu chiahnak hmanh a ngei lo mi ai awhtu ka si aa timi cu mit a la tuk mi le manfak mi inn ah hnangam tein khua an sakter.DL 67.2

Cathiang i Bawipa zanriah einak phung cu siasal biaknak, raithawinak “mass” in bmun a rolh ter. Tlangbawi hna nih changreu sawhsawh le mitsur hang sawhsawh hna cu Khrih taksa le thisen taktak ah kan thlen kbavh tiin sullam ngei lo phunzai buin an i ti ter. - The Real presence of the Body and Blood of Our Lord Jesus Christ in the Blessed Euchariat, Prove for Scripture, Lecture Number 8, Section 3, par. 26. Pathian ‘ihzah lo le ngamhtuknak in thil vialte sertu Pathian nawlngeihnak cu karmah ta a si tiin hlangfang ngaiin an ti. Khrihfa hna cu hi ‘ ih a nung ngaimi, van a nihsawhtu zumhsualnak ah an zumhnak fanghlang ngaiin phuang dingin f ial an si. An duh lo i an al ahcun thahding an si. A phuang duh lo mi tampi meiin an khangh hna.DL 68.1

Kum zabu hleithum a phan. Pope thilser mi vialte lakah ‘ih a nung bikmi Hlathlainak timi bu a dirh ‘han. Cucu a dirh mi hruaitu hna le muihnak bawi hna cu rian an ‘uan ‘ i. Hi a thlithup tein an tuah mi council bia ceihnak ahhin Setan le a vancung mi nih misual mi hna lungthin kha an uk. Culio ahcun Pathian vancung mi pakhat hmuh khawh loin anmah lakah a dir i minung mithmuh ah ‘ ih a nung tuk mi an tuahser mi tuanbia le a ‘halo tuk mi an biakhiahnak hna kha a ‘ ial. Babilon khuapi lianngan cu mithiang hna thisen a ri. Martar in thahmi hna mi tanpi thisen cu biaknak dik a chuahtak mi hna phuhlam dingin Pathian sinah a au.DL 68.2

Pope cu vawlei hi dik lo ngai le amah duhning in a uktu ah a hung cang. Siangpahrang le ramuktu bawi hna nihcun Rom pope biakhiah mi poahpoah kha an pom. Minung van cu cankhat caah maw, zungzal caah maw amah kuttang ah chiah in uk khi a lo. Kum saupi chung cu Rom cawnpiaknak kau ngai le tling tein an pom i an phungphai tuahmi zcng, anpuaini zong ‘ihzahbu tein anul. Tlangbawi hna zong an upat hna i tiiil siang ngaiin an ‘henh hna i an cawm hna. Rom Khrihfa cu kha lio caan bantukin mi’ ihzahnak, thiltikhawhnak le mi lungthin lak khawbnak zeitik hmanhah a ngei ti lo. Sihmanhsehlawpcpe sinak chun laicer cu vawlei cung zan'ima si. - J. A Wylie, The History of Protestantism, b.1, ch. 4.DL 69.1

Pathian Cathiang hi mipi chim lo, tlangbawi hmanh nih an hngal lo. Hlanlio Farasi mi hna bantukin pope ‘hithruai mi hna nihcun an sualmak langhtertu ceunak cu an huat i dinnak tahnak, Pathian nawibia an vun hloh tik ahcun an thiltikhawhnak an duhchung in an hman i sual rian an ‘uan. Hlennak, hakauhnak, ‘ihzah hngaih lcnak a karh, chaw le va, dirhmun sang hmuhnak a si ahcun sualtuah an zei a poi lo. Pope le a ‘hithruainak hmunram cu luakchuak a simi pumsa nuamhnak in a khat. Pope cheukhat hna cu a sual tuk luakchuak an si, a puarthau tuk mi intuar khawh lo mi an si caah vawlei lei uktu hna hmanh nih an rian in thlak ding an i zuam. Kum saupi chung cu Europe ram ah thil cawnnak, kut rian'uannak le miphun ‘hanchonak ding hrimhrim a urn lo. Khrihfa ram cu a zeng i nun dawh nunnak le fim lei cawnnak ‘hanchonak a dong.DL 69.2

Rom nawlngeih lio i vawlei cung thil umtuning nihhin profet Hosea nih a rak chimmi “Maw Israel, Bawipa bia cu thei tuah, zeicahtiah hi rarami hna cung ahhin bia pakhat a ngei. Pathian hngaihnak kha a um lo. Chiatsert in biakamnak kha an tuah. Sihmanhsehlaw an zul lo. in i that, an i ramh, va cung pa duhnak le zangennak le i thahnak le i nawnnak lawng kha a si ko. Ka mi hna nth keimah kha an ka hngalh duh lo caah an rawk. Nannih tlangbawi nih keimah hngalh kha nan duh lo i ka cawnpiaknak kha nan hlawt. Cucaah nanmah le nan fapa le hna cu ka tlangbawi sinak khan kan hlawt hna” (Hosea 4:1, 2:6) timi ‘ ihnung ngaimi bia cu a tling. Hi vialte hna hi Pathian bia hlawtnak ruang i a phichuak a si.DL 70.1