Dal 21—Ralrinnak Pekmi An Hnawl (A Warning Rejected)

Jesuh voihnih ratnak phungchim in William Miller le a ‘uan hawi hna cu, biaceihnak ni caah an i timhtuahnak tinhmi lawnglawng he mi lungthawhter dingin rian an ‘uan. Biaknak cawnpiaktu hna cu Khrihfabu ruahchannak hmaan mi le, Khrihfa hna nih a thuk deuhmi hmuh tonnak an ngeih khawhnak dingah an i ‘hanghnak ding, lung aa thleng rihlo mi rianrang te i ngaihchihnak le lung thlennak he Pathian ah i ‘hanghnak an ngeih khawbnak ding ca zong ah rian an ‘uan. Biaknak bu ah maw, party ah maw an lungthlenter an i zal lo. Cu caah cun an bu chungah maw, an party chung ah maw an rian'uannak ah zeihmanh hna hnawhnak an pe hnalo.DL 496.1

WilliamMiller nih aa thawh i, “Ka rian'uan dihlak ah hin bu a umcia mi in budang ah ‘henter nakding maw, bukhat ‘hatnak deuh ah budang rawk dingin maw zeihmanh ka duh lo i a ruah zong ka ruat bal lo. An dihlak ‘hatnak ding lawng ka ruat,” tiah a ti. Khrihfa vialte hna hi Khrih ratnak ruahchannak ahhin an lung va lawn ngai sehlaw, ka hmuh bantukin a hmu kho lo mi hna nih hi zumhnak a pom mi hna hi an dawtnak zeihmanh a tlawm deuh awk a si lo i pumhnak dang urn a herhnak ka ruat lo. Kaa tinh bik mi cu mi hna PaEhian ah an lung thlenter, a ra dingmi biaceihnak theihter le ka hawikom hna nih an Pathian bnangam tein an ton khawhnak hnga an lungthin timhtuahnak ngeihter hi a si. Ka rian'uannak ruangah lung aa thlengmi, mi tanpi hna cu dirhcia mi Khrihfa bu hmun dangdang he an i peh hna. -BLLssp.328.DL 496.2

A rian'uannak nih Khrihfabu ‘hanchoter ding ko a lawhcaahan upat i anhnatlakpi. Sihmanhsehlaw pastor le biaknak lei hruaitu hna nih Jesuh ratnak zumhnak kha ralchanh dingin bia an khiah i, Jesuh ratnak kong an lung thawbnak vialte ngolter an duh i pulpit cung lawngin do loin an member hna cu a rat ‘hannak phungchimnak hmun ah khomh an thlauh hna i Khrihfabu chung i hawikambnak, i tonnak hmanh ah an i ruahchannak chim an khap hna. Cuticun zumtu hna cu lungtuainak le hamak dirhmun ah kan um ti an i hmu. An Krifabu cu an dawt, an mah he i ‘hen cu an duh lo. Sihmanhsehlaw Pathian bia nih a dik ti a chirami an dongh ter ti an hmuh i chimchungnak dothlatnak ding an oovo zong an khap hna ti an hmuh caah, Pathian ah zumhawktlak an umnak nih cu hmun ah i pek ding cun a thlauh hna. Pathian bia nih a dik ti a chimmi a dawn tu hna cu Khrih, Khrihfabu a dirhtu le biadik in tung le hram bunh tuah ruah khawh an si lo. Cu caah hmasa an i pehtlaihnak in an i ‘hen hi a dik ti an theih. Kuml844 ‘hal can ah Khrihfabu chung in minung thong sawmnga an i hnuk ‘han.DL 497.1

Hi caan hrawng ah hin USA chuak lakin Khrihfabu tanpi chung ah chinchiah awktlak thlennak fiang tein a hung lang. Kum tanpi chung cu duhsah te le fel ngai in vawlei zulh tawn mi phunglam le tuah lengmang mi zufhnak a karh i, thlarau lei nunnak, lungrualnak taktak cu a ‘umchuk i cu kum ah cun ramchung Khrihfabu dihlak dengmang ah chikkhat te ah ‘umchuknak a hung lang. Cu thil hung chuak mi ruahnak cheu khotu a hchmanh an urn lo lio ah cu thil chuakmi nih pulpit cung le ca'ialnak seh ah amah tein ‘ha tein a chinchiah i a fianter.DL 497.2

Pu Barnes cu mitampi nih an hman mi Baibal fiantemak cauk ‘ ialtu a si i khuapi chungah Khrihfabu hruaitu pastor pakhat a si. Philadelphia Khrihfa khavmpi ah hi ti hin a chim. “Kum kul chung Khrihfabu chungah pastor rian ka ‘uan cang i, Bawipa zanriah hmanung bik ka pek tiangah hin biakinn chung ah mi hmu loin ka umbal lo. Sihmanhsehlaw a tu ah cun i ‘hanghnak te hna, lungthlennak te hna a um ti lo i zaangfahnak ah ‘hannak hmuh awk a urn ti lo i an thlarau khamhnak kong ka cawnpiaknak ah biaruah ‘i ding i a ra mi pakhat hmanh an um lo. Rian'uannak, chawleh chavhrawlnak le thilsemak, hlawhtlimak dingah vawlei lei thil tlaihchannak lungthin he an khat. Cubantuk cu Khrihfabu dang vialte cung ah a um dih.” a ti. - Congregational Journal, May 23, 1844.DL 498.1

Cu kum ‘hiam'hiam February thla ah Oberlin Collegeprofessor Finnney nih aa thawh i, “Kan lungthin chung ah thil a si taktak mi kan rak ngei cang. Cucu a tlangpi in kan ram chung Protestant Khrihfabu hna cu ziaza i remhnak thil biapi a hung ummi dihlak dengmang hi zei rellonak, a si loah, huatnak maw pakhat chingchang ah an um. A cheu cu cubantuk ruahnak a ngei lcrni an um ve nain zapi nakin a si taktakmi thil a dang in, a tawk za in an siter kho hlei lo. A si taktak i a fiang chinchinmi thildang zong kan ngei rih. Cucu Khrihfabu chung ah i ‘hanghnak khuazeihmanh ah a urn lo ti hi a si. Thlarau lei zeirel lcoak nih mi dihlak dengmang a hlauh dih hna. Cu caah cu kong cu biaknak lei thawngthanhnak ‘uanvo ngeitu nih ca in an chuah i an laughter. Khrihfa hna cu zapi uar mi hnipuan le f enh aih ning ah kau ngaingai in pum aa pe mi ah an cang i Pathian zeirel lani hna he kutsih in i nuamhnak, laamnak, puai phurphun tuah in duh poah khuasaknak he an can an hmang. Sihmanhsehlaw hi lungretheihnak kong hi chim lengmang a bau lo. Kan cung ah rit ngai le cbahpiin aa zual mi nih hin Khrihfabu hna cu a tlang pi in ngaihchia ngai in an ‘umchuk ti a laughter dih ko. Bawipa sinin lam hla tuk ah an kal cang i Bawipa amah hrimhrim zong an sinin aa hnuk ‘ban cang” a ti.DL 498.2

Ca’ ialtu pakhat nih Religious Telescope an ti mi thawngthanhnak ah hi tin a ‘ ial ve. “Cu bantuk ‘umchuknak cu a tubantukin, a tlangpi in kan thei bal lo. A taktak ti ahcun Khrihfabu cu aa ‘hang ding a si, hi hamak peknak a ruang an kawl awk a si. Zion a dawtu poahpcah nih hi hamak hi an zoh awk hrimhrim a si. Lungthlennak taktak hi a tlawn tuk i a bohmanh nih tluk lo mi ninghngalnak le misual hna lungkhonnak kan lungthin in kan vun ruah tikah Pathian nih zaangfah dingmi a philh cang naw, a silcah velngeihnak innka a khar dah ti duh na lo tein kan chirn dengmang” a ti.DL 499.1

Cu bantuk dirhmun cu Khrihfabu chungah a ruang urn loin a urn bal lo. Miphun, Khrihfabu chung le pumpak chungah thlarau lei muihnak a hung tlung tawn mi hi Pathian nih amah duhduh in a barhnak a hnuh ‘han ruangah si loin, minung lei nih Pathian ceunak an duh lo, a si loah, an daithlanh ruangah a si deuh. Hi tahchunhnak fiang ngaimi biadik hi Khrih chan lio i Judah hna tuanbia ah langhter a si. Vawlei ah an i peknak, Pathian le A bia an philbnak ruangah an hngalh thiamnak cu a hung iroui i an lungthin cu vawlei cung thilri ah aa fu i pumsa nuamhnak lawnglawng an duh. Cuticun, Messiah ratnak he pehtlai in hngalhnak an ngei lo. An i porhlawtnak le zumhlonak ruangah Khamhtu cu an hlawt. Cu bantuk an ti ko bu ah, Pathian nih Judah miphun cu an hngalhnak a donghter hlei lo i Khamhnak thluachuahnak covo zcng chuh an si hlei lo. Sihmanhsehlaw biadik a cohlang duh lo mi hna cu vancung laksawng an duhnak dihlak an sung dih. Ceunak can ah muihnak an chiah i ceunak cu muihnak an ti i an ceunak cu muihnak ah a cang i cu muihnak cuava ngan hringhran dah!DL 499.2

A biapi ngai mi Pathian upatnak lungthin an chambau i mi nih biaknak an ti tawn mi phung an i tlaih peng ah cun Setan tinhning he aa rem ngai tawn. Judah mi hna nih Thawng'ha bia an hlawt hnuah khan hlanlio pipu phunglam hna cu i biatak tein an zulh i miphun thimmi an sinak him tein an i tlaih lio ah, Pathian urrpinak an lakah a lang ti lo ti an pern Mao lo. Daniel chimchungnak nihMessiah ratnak ding caan paih kho loin fiang ko in a rak chim i A thihnak zong fiang tein a rak chimehung. A cawnpiaknak ngolter an i zal i a cbnghnak ah cawnpiaktu saya hna nih cu bantukin caan tuaktantu vialte hna cu chiat an serh hna. Israel mi hna cu an hlawhtlinnak ding kum 1800 chung cu Khamhnak ca i pek mi zangfahnak zei rel lonak, Thawng'habia thluachuahnak ruah khak lonak le vancung ceunak nih rumra ngai in le ‘ ihnung ngai mi ralrin peknak a pek mi kha hlawt in mit cawtmak le ngailiGhihnak ngei lo in andirpeng ko.DL 500.1

Tinhmi a umnak poah ah a khat mi a phichuak nih a vun zulh lai. Zumh fiannak a tuah dingmi timh ciammam tein a ngolter caah a duh deuhnak nih hnahnawhnak a pek i a dongh nakah biadik le palhnak thleidan thiamnak a thlau lai. Phgafhthiamnak a hungmui, chia'ha thleidannak a hngal zau kho lo, a lung a hak i thlarau cu Pathian he an i ‘hen. Pathian biadik, biacahmi cuduh lo in maw, zeirel loinnaw a urn mi Khrihfabu cu muihnak nih a tuam lai. Eawtnak le zumhnak a zor i lung i khah lonak le i huatnak a lut. Khrihfabu member hna an duhnak lungthin le thazang ‘hawnnak cu vawlei duhnak an zul i misual hna cu ngaihchihnak ngei loin an lungthin hah ter in an urn.DL 501.1

Biathlam 14 i vancung mi pakhatnak biacah, Pathian biaceihnak caan phuangtu le mi hna cu a mah ‘ ih i biak ding i a ko tu cu vawlei thurhhnomhnak lakin Pathian mi hna i ‘hen ding le vawlei an tlaihchannak le numak ‘ha in nunnak ‘ha lo an tluknak dirhmun hmuhter i an i ‘hanghnak dingah tinhmi a si. Hi biacah ah hin Pathian nih Khrihfabu ah ralrinnak a pek cang i cu cu a rak cohlan ah cun Amah phentu thil ‘halo vialte cu an rak reih dih ko lai. Vancung biacah cu pern in Bawipa hmai ah an lungthin cu toidor tein chia hna sehlaw A hmai ka ah dir in biatak tein timhtuahnak ngei hna sehlaw cu Pathian Thlarau le ‘hawnnak cu an lak ah langhter a si ko lai. A zultu hna chan lioah khan zumtu hna cu lungthin khat, thlarau hmunkhat i an urn tikah Pathian bia ral'hatnak he an chim i Bawipa nih khamh ding mi hna cu an bu chungah khan a luhter lengmang hna. Cu bantukin Khrihfabu ah hin i dawtnak, zumhnak le pumkhat sinak an ngeih ah cun zultu hna chan lio i an hrauh mi thluachuahnak kha an hmuh ve lai (Lamkaltu 4:32; 2:47).DL 501.2

Pathianmi ka si aa timi hna cuAbia in an cungah a ceuh hna bantukin ceunak an oohlan ah cun pumkhat sinak dingah Khrih nih thla a cam mi, Paul nih a chirn mi rermak ah ‘ enchih in Thlarau ah pumkhat sinak an phan lai. Paul nih a thawh i, “Kawh nan si nakah ruahchannak pakhat he kawh nan si bantukin pum pakhat, Thlarau pakhat a urn. Bawi pakhat, zumhnak pakhat le tipil innak pakhat lawng a um” a ti (Efesa 4:3-5).DL 502.1

Cu hna cu Khrih ratnak biacah pomtu hna hmuh tonmi lunglcmh awk theitlai cu an si. Bu dangdang in an ra i, bukhat le bukhat dawntu an hlonh. Zumhnak i ralchanhnak vialte man cikcek in an khuai i Cathiang chung a um lo mi vawlei ah kum thongkhat uknak a um lai ti i ruahchannak cu an hlawt. Khrih voihnih ratnak hmuhnak dik lomi an remh. Porhlawtnak le vawlei duhning zuihnak vialte an hlonh dill. A hman lani vialte a hman in an tuah. Lungthin cu a dawh bik le a ‘ha bik i hawikomhnak ah an chiah i dawtnak le lunglomhnak cu a sangbik nawingeitu a si. Hi zumhnak nih hi zumhnak a pomtu hna mi tlawmte sinah rian a rak ‘uan a si ah cun hi biacah pcmtu vialte cung zcng ah cu bantuk ‘hiam'hiam in a rak ‘uan diam ve ko hnga.DL 502.2

Sihmanhsehlaw Khrihfabu hna nih ralrin peknak hi a tlangpi in an pan lo. Israel inn congtu bantuk a simi an pastor hna, Jesuh rat'hannak ding hmelchunhnak fiang tein a hngal hmasatu ding hna nih profet langhter mi, a si loah, hmelchunhnak can biadik cawn ding an tlolh. Vawlei tlaihchannak, ruahchannak le hakkauhnak le micung cuan duhnak he an lungtdiin a khah caah Patiiian duhnak le A biazumhnak a dai i Khrih rat'hannak kong phuan a si tikah an zumh lonak le an duh lonak thinhunnak chuahtertu men an si. Biacah kong cu mi sawhsawh nih kau piin an chim i thlah duh lo tein cu kong cu an ceih ‘i tawn hna. Hlanlio bantukin Farasi uktu hna, a si loah, mi hna lakah a ho tal zumtu an urn lo maw? ti biahainak hi Pathian bia f iang ngai mi nih a rak ton lengmang mi a si. Chimchungnak caan kong an rak oeih'i mi a dik lo ti vunchim ‘han cu a har tukmi rian a si ti an theih tikah mi tampi cu chimchungnak bia cawng ti lo dingin an lem hna i chimchungnak cu phih a si caah hngalhthiam khawh a si lo tiin mi an cawnpiak hna. Mi tanpi nih an pastor te lungsi ngaiin an zumh hna i an i bochan hna, ralrin peknak an ngai duh lo, midang hna cu biadik ah an lung a fiang ko nain, biakinn in an kan ‘hawl lai ti an phan caah an phuang ngam lo. Khrihfabu thiamak ding le hneksaknak dingah Pathian nih a vun thlah mi biacah nih Khrih cungah mi nih an duhnak an bunhnak nakin hi vawlei ah zeitluk tarn nih dah an duhnak an bunh ti fiang tukin a laughter. Vawlei lei he anmah a ‘erchihtu hri cu vanlei ‘dat’ nakina ‘hawngdeuh. Vawlei fimnak aw ngaih an i thim i lungthin dapphiaktu biacah dik in lo ke an i mer hna.DL 502.3

Vancung mi pakhatnak ralrinnak biacah cu an i lak duh lo i, Pathian nih hmasa an sining te siter ‘hannak ding a pekmi thil cu an duh lo. Pathian le amah a ‘hentertu thil dik lo Rarh'handing zual ko tu Pathian vel cu an hlawt i vawlei he i hawikanbnak kawl dingin lungtho ngai in an kir ‘han. Kum 1844: Khrihfabu hna chungah a rak um cang mi thlarau lei thihnak, thil'ha tuahnak in thil'halo tuahnak, hnulei khnak le ‘ ihnung ngai mi vawlei tlaihchannak umtuning chuahtertu hi ka ah hin a um.DL 503.1

Biathlam 14 i vancung mi pakhatnak kha, vancung mi pahnihnak nih a vun zulh i hi tin a thanh. “Mlnu cu a ril cang, Babilon khuapi cu a ril cang, a zu cu mi vialte kha a pek hna i a dinter hna. Cu a zu cu a humak zu ‘hawng kha a si” tiin (Riathlam 14: 8). Efcbilcn timi hi “Babel” in a rami a si i a sullamcui tuaiur inumnak ti a si. Hihi Chthiangah hman a si i biaknak lei kalsualmi a si loah a hman lomi phun dangdang sawhkhihnak dingah chimmi a si. Biathlam 17 ah Babilon ti mi cu “nu” tiin langhter a si, nu cu Khrihfabu hmelchunhnak a si i ziaza a thiang mi nu nih Khrifabu thiang ai a awh i hlawhhlang nu nih Khrihfabu diklo a hmuhsak.DL 504.1

Baibal ah hin Khrih le AKhrihfabu an karlak i a um mi ziaza thiang le a fek ngai mi pehtlaihnak cu ‘hitumhnak nih a hmuhsak. Bawipa nih Ami hna cu biakamnak lungtak te tuahnak in amah he a peh hna i an Pathian si i an nih zong Amah ta lawnglawng si dingin bia a kamh hna. ha thawh i, “Zungzal ca in nangmah cu kan ham lai. Eawtnak dong lo mi le tlaihchannak a dong lomi in nangmah cu kan ham lai” a ti (Hosea 2:19) . Cun “Kei cu nanmah ah hlawhtling tein kmh ka si” a ti ‘han. (Jeremiah 3: 14). Paul nih cu tahchunhnak ‘hiam'hiam hmangin Biakam thar ah “Nannih cu Khrih he i um dingin kan ham cang mi ngaknu thiangbantuknan si” a ti (2 Korin 11:2).DL 504.2

Khrih ah Khrifabu zumhawktlak lo in an uranak, amah an duhnak le an i bochannak mertak riangmang i vawlei tlaihchannak duhnak in an lungthin a khahtertu hna cu ‘hitumbnak biakammi buartu he tahchunh an si. Israel mi hna nih Bawipa he an i ‘hemak hi, hi tin langhter a si. Khuaruahhar Pathian dawtnak an nautatmi cu lungsu ngai in bia in hmanthlak hi tin suai a si. “Nangmah sinah chiatserh in biakamnak ka tuah i biakamnak ah kan luhpi i nang cu keimah ta na si cang tiah Bawipa Pathian nih a ti. Nang cu na dawh tuk hringhran i ramchung ah na hlawh a tling. Na dawhnak ruangah lawki mi hna sinah na min a thang. Cucu keimah mit he a ran thawng in a tling mi a si. Sihmanhsehlaw na dawhnak na bochan i na min thannak ruangah hlavhhlang nun a rak si. Nupi nih a va a hlen i a ‘hen bantukin keimah zong na ka hlen. Nupi nih va cung in pa a duh tikah a va can ah midang a lak bantukin maw Israel chungkhar hna nan ka hlen tiah Bawipa nih a ti” ( Ezekeil 16:8, 13-15, 32; Jeremiah 3:20).DL 505.1

Biakam Thar cauk ah Pathian he i hawikomhnak nakin vawlei he i hawikambnak a kawl mi Khrihfa ka si a timi hna cu hi bia be a lo ngai mi bia chimh an si ve. James nih a thawh i, “Namih vacung in pa a duh mi bna le nupi cung in nu a duh mi hna vawlei he i hawikomhnak cu Pathian be i ralchanhnak a si ti na hngal lo maw? Cu caah a ho mi hmanh vawlei he hawikomh a duh mi bna cu Pathian be ral an si” tiah a ti (Jaim4:4).DL 505.2

Biathlam 17 i nu (Babilon) maimaw le puansen in aa thuam i suihlawn le lungvar le lungkep lungvar in a ‘amh. Akut insuibraipakbat aaput i cusuibrai cufibnungle ‘eifiak in a khat, cu fihnung le ‘eifiak cu a sualnak theitlai Hna an si. A cal ah min pakhat aa ‘ ial i cu min cu sullam hleng a ngei. Cu min cu, “A lianngan mi Babilon, Vawlei cung hlawbhlang nu vialte le sualthumak vialte nu” ti a si. Cu nu cu Pathian mi hna thisen le Jesuh cungah zumhawktlak in an urn ruangah thah mi hna thisen a riit kha ka hmuh” (Biathlam 17:4-6) tiah profet nih a rak chim i “Nu na hmuh mi cu vawlei cung siangpahmg hna a uktu khualipi a si” a ti. (Biathlam 17:18) . Kum za tampi chung, Khrihfa ram siangpahrang hna ramchung ah puarhrang ngai in a rak uktu hi Rom a si. Maimaw le puansen i a thuam i suihlawn le lungvar le lungkep lungvar a ‘amh timi nih hin, ruam a kai ngai mi Pan bishop cu siangpahrang nak in nawl aa ngeihter ning fiang tein a langhter. “ITlthianghna thisen a ri timi nih hin Khrih zultu hna puarhrang ngai in a hremtu cu Rom Khrihfabu a si i amah lo cu dik ngaiin chim khawh dingmi nawlngeitu dang a hohmanh an urn lo. Babilon cu vawlei siangpahrang hna he phungning lo ngai in suainak he an i pehtlai ti puh a si fawn.DL 505.3

Judah mi Khrihfabu cu Bawipa he an i ‘hen. Lawki mi hna he an ‘ang'i i hlawhhlang nu a hung si, cun Rom zong vawlei nawlngeitu hna bambnak kawl in amah le amah ai thurhhnamh ter caah cu bantuk ‘hiam'hiam in sualphawt a si ve. Babilon cu, “Hlawhhlang nu hna i nu” tiah kawh a si. A fanu hna nih a zumbnak le chankhat bnu chankhat an i roh chin lengmang mi phunglam Khrihfabu chung ah a luhpi ve mi Hna a hmuhsak i Pathian hnatlakpi nak le biadik hlawt in phung ning lo ngai in vawlei he ‘an’ inak kha an zuih (Biathlam 14) . Babilon tluknak phuangtu biacah nih biaknak cu voikhat a rak thiang nain a tlu ‘han mi kha a hmuhsak. Hi biacah nih biaceihnak ralrinnak a vun zulh caah ni hmanung ah langhter ding a si bantukin Rom Khrihfabu lawng sawhpiak khawh a si lo. Zeicatiah hi Khrihfabu hi kum za tampi chung a rak tlu cang mi Khrihf abu a si.DL 506.1

Cu hlei ah Biathlam 18 ah Fathianmi hna cu Babilon in chuak dingin kawh an si. Hi Cathiang ning cun Pathian mi tampi hna cu Babilon ah an urn peng rih ko lai. A tu ah hin zei Khrihfabu ah hin dah Jesuh zultu cu hmuh an si hnga? Zumhlo awk zeihmanh urn lo tein Protestant zumbnak ah ka urn a timi hna Khrihfabu dangdang chungah hmuh khawh an si. Hi Khrihfabu chungah an rak urn lio caan ah Pahian le a biadik ah upat awktlak in an rak urn lio ah cun Pathian nih thluachuahnak a pek hna. A zumlo tu hna Thawng'habia hruainak a zultu cu zaangfahnak theitlai nih a zuih hna ti kha pern dingin hnek an si. Israel sin fialmi profet chimmi bia ah cun “Na dawh minthannak cu khua zakip ah a thang. Zeicatiah keimah nih kan thuamhna sunpamak nih cun naa davhnak cu a tlinter tiah Bawipa Pathian nih a ti”. Sibmanhsehlaw Israel rawknak le chiatserhnak duhnak ‘hiam'hiam ah Pathian zei a rel lo mi hna he i hawikemhnak i helhnak in an tuah mi nawlcawn duhnak in an tlu. Naa dawhnak cu naa bochan tuk i na minthannak ruangah hlavhhlang nu ah naa cang a ti (Ezekiel 16:14-15).DL 507.1

Protestant Khrihfabu tanpi nih Run fining thil ‘halo ngai vawlei siangpahrang hna he i pehtlaihnak, cozah Khrihfabu, vawlei cozah he i pehtlaihnak le bu dangdang hna nih vawlei duhnak kawlin Ran hnu an zulh. Hi bu hna zurribnak cu Baibal chungin lak mi a si an ti nain rel cawk lo bu dangdang an i ‘hen fawn ‘ung, biaknak, zumhnak le ruahnak in fiantemak kaupi in an i ralchanh fawn. Cu caah Babilan, i tuaiur inurnaktihi, hibuhnaheaatlakngaingai mibiaasi.DL 507.2

Vawlei he sual ngai in an i konh hleiah Ran Khrihfabu in an i ‘hen nain Ram sining dang Khrihfabu nih an i lak ‘hiam'hiam. Roman Catholic rian'uantu pakhat nih Rom Khrihfabu cu mithiang he pehtlai in milem biak nakah a sual bal lord, a si ahcun a fanu, church of England, Mary sinah Khrihfabu (10) upatnak hmuhsaknak dingah a pek i Khrih caah pakhat a pek mi zong a sual mi an si ‘hiam'him tiah a al. - Richard Challoner, The Catholic Christian instructed, Preface, pp. 21,22.DL 508.1

Cun Dr. Hopkins nih kum thongkhat biaceihnak kong pakbat lawnglawng ‘ha tein hlathlainak ah hitin a chim. Khrihf a dotu thlarau le thiltuahnak cu a tulio Ran Khrihfabu i kawh mi hna cung lawngah chiah dih ding hi sullam a urn lo. Protestant Khrihfabu anmah lakah Khrih dotu tanpi an urn i thurhhnamhnak le sualnak lakin a dihlak reminding cun anhla tuk rih. - Samuel Hopkins, Works , vol 2, p. 328.DL 508.2

Ron Khrihfabu in aa ‘hen mi Presbyterian Khrihfabu he pehtlai inDr. Guthrie nih hi tin a ‘ial. “Aliamciami kum 300 ahkhan cun kan Khrihfabu puanzar ah Baibal kau cia in, “Cathiang kawl u” ti bia he tlangbawi le cazual cu Ron kut ka in a hung chuak. Cun a biapi ngai mi bia a bal. Babilon in thenh in an chuak maw?”. - Thomas Guthrie, The Gospel in Ezekiel, page. 237.DL 508.3

Spurgeon nih aa thawh i ” Church of England cu Bawipa zanriah fling tein ei dawh ko an lo. Sihmanhsehlaw fim duhnak lei ah zohawktlak lo an si i Khrihfabu kal ning tawn an zuihduhlonak kha a lang i ‘ha lo ngai in an umtnning a danter ngai hna. Thil ‘hadeuh a si ti kan ruahmi zumhnak a hrampi in pakhat hnu pakhat an pial. Church of England lungthin taktak cu a ‘halo tukmi zumhawktlak lonak nih a pumh dih cikcek, mah tein Khrihfa ka si a ti i pulpit cungah a kai ngam ‘hiam'hiam ti ka zumh” a ti.DL 509.1

Kalsual a si loah zumhnak pial hram thoknak cu zeidah a si? Zeitindah Khrihfabu cu Thawng'habia tluangtlammi in aa ‘hen hmasat? Khrihf a biaknak a si lani hna tuahnak zulh in lawki mi hna nih Khrihfa zumhnak fawituk in an cohlan tikah hihi a biahal mi lehnak a si. “A zultu Paul chan lio zong ah, “Mi'halopa ‘hawnnak cu a thli in rian a ‘uan lengmang cang” tiin a rak chim cang (2 Thesalon 2:7) . A zultu hna nun lio ah cun Khrihfabu cu thildang he tahchunh tikah cun an rak thiang ngai ko. Sihmanhsehlaw kum zabu pahnihnak dongh lei ahcun Khrihfabu dihlak nawn cu mission thar an van tuah i tluangtlamnak hmasa cu a tlau. A zultu hna cu thlan ah mual an liam i an f ale hna le lung aa thleng thar mi hna cu duhsah tein an hngalhkhawh lo mi sining thar an hun zul”. - Robert Robinson, Ecclesiastical Researches, ch. 6, par. 17, p.51). “Lung aa thleng mi an cokhawhnak dingah hlorh awktlak mi Khrihfa zumhning cu an ‘humh i cu theitlai zumhlonak tilian cu Khrihfabu chung ah a hung lut i cu tilian he hmunkhat ah a zulh tawn mi phung an tuah tawn mi le milem hna cu a van i luhpi”. - Gavazzi, Lectures, page. 278. Khrihfa biaknak nih ramuktu duhpiaknak le bomhnak a hmuh caah mi tanpi nih Khrihfa a si lo mi sining taktak ah an ‘ang i cu cu a thli tein an milen an biaknak ahhin a langkhun”. - Ibid., p. 278.DL 509.2

Protestant aa timi Khrihfabu dihlak dengmang in cu bantuk thil fining cu chirn ‘han lengmang a si ko lo maw? A thoktu Rerh'hannak lungthin ngeitu hna cu an thi dih cang i a tefa hna an hung chuak i sining thar zulhnak a hung chuak.DL 510.1

Ruat setsai loin an pa le zumhning ah an i benh i bmsa an rak hmuh mi biadik cu pom duh loin Remh'hantu f ale hna nih cun an pa le nih zohchunh awk toidomak, mah zawn lawng ruah lonak le vawlei duhnak hlawtnak an rohta mi hna cu an kaltak dih. Cuticun tluantlamnak hmasa cu a lo. Vawlei tlaihchannak tilian, Khrihfabu chung a hung lut mi nih amah he hmunkhat ah aa zul tawn mi phung a tuah tawn mi le milen hna cu a van i luhpi.DL 510.2

Aze! Khrih zultu aa timi hna lakah a tu i an duh ngaingai mi vawlei he i hawikonhnak, “Pathian he i ralnak7’ cu ‘ ih a va nung dah! Khrihfa ram i Khrihfabu laangsar mi hna cu Baibal tahnak: toidomak, mah zawn lawng ruah lo nak, tluantlamnak le Pathian ‘ ihzahnak in an vai hlat hringhran dah! John Wesley nih, tangka hmannak dikmi chim in, “A sunglawi tuk mi pahrang hi mi diriamhnak menmen, a man a f ak mi thilthuam a si loah a herh lo mi “amhnak ah hmang hlah u. Na inn tamhnak ah, a si loah, na 'hutdan cabuai tuahnak ah hleifuan in man tarn tuk mi, hmanthlak manfak mi le rong thuhnak sui in nalhnak te hna ah na tangka hmang hlah. Mi, fak duhnak ruang le porhlawt ruamkainak diriamhtemak dingah zeihmanh hmanding chia hlah. Nangmah le nangmah ah thil'ha na tuah chung poah cu minih na ‘hatnak an chim lai. A sen le a dum aa cavil i a ‘ha ngaingai mi puantahnak he naa thuamh chung poah le ni fatin a man a tarn ngai mi rawl na ei ahcun khualtlung na dawtnak na nunsiannak le aa dawhmi na ‘hawnnak cu mi tanpi nih fak lo awk a ‘ha lo. Sihmanhsehlaw an in hlorhnak cu man fakpi in caw hlah. Cunakin Pathian sinin a rami upatnak ah khan an lung awiter ko. - Wesley, Works, Semon 50, The Use of Money. Sihmanhsehlaw kan chan lio Khrihfabu tampi hna nih cu bantuk cawrpiaknak cu zei ah aniello.DL 510.3

Biaknak lei pawcawmnak rian cu a hung langsar ngai. Uktu, politician, sihni, sibawl le chavdawr kai mi hna cu an bu upatnak le zumh fehnak an hmuh khawbnak dingah le an vawlei lei ‘hathnamak a ‘handxmak dingah Khrihfabu ah an lut. Cuticun Khrihf a zumhnak tangah dik lo ngai in chaw i cawknak le i zorhnak vialte cu khuh an i tim. Vawlei cung thil ah aa pe dihmi tipil a ingmi hna huham le rumnak nih biaknak bu dangdang hna cu an duhmi tuahter khawbnak dingah a vun hnek ‘han hna i langsar chinchin ding le duhpiaktu bomhnak hmuh an duh ‘hiam'hiam rib. Aa dawh ngaingai mi biakiim hna cu tangka sawksam ngai in an ‘ amh i zapi uar mi lamcung ah an dirh. Cu ka hmun i a ra mi a biatu hna cu thilman fak ngai mi le mi tampi uar mi thil hrukaih ning thilthuam in an i thuam. Pastor pehrang ngei ngai mi cu mi tampi lungthin a lak khawhnak ding le a tuammuai khawhnak dingah lahkhah tampi an pek. A phungchimnak ah sualmak langsar mi a langhter ding a si lo i mi ngaih ah a nuammi le a thlummi lawng chimding a si. Cuticun misual hna cu Khrihfabu cazin ah an mui an khumh hna i Pathian upatnak leu tangah sualnak cu an thuh.DL 511.1

Atulio Khrihfa aa timi vialte le an umtuning f iantemak vawlei thawngthanhnak ca pakhat ah hi ti hin a chim: “Hhgal Mao lo buin Khrihfabu cu, cu lio caan lungthin put ning ah a thei tu chan duh mi biaknak sining a cawn. Thil dihlak, biaknak mi lungthin a la kho dingin a bawm khotu vialte Khrihfabu nih a hriamnam ah a hman taktak”. Cun Newyork Independent thawngthanhnak ca'ialtu pakhat nih Methodist hna dlrhraun he pehtlai in a sining taktak hi tin a chim. “Pathian a upat mi hna le biaknak zei a rel lcmi hna karlak i a urn i ri “hemak rin cu nika davpdolh i kuihtu a ziambangin a ziam i khatlei kap le khatlei kap tannak in a khat mi hna nih an karlak an i dannak an tuahnak zia le nuamhnak vialte cu hloh dih ding fak piin an i zuam. Biaknak langhsamak nih kau piin a zohkhenh mi an intuar ding rian'uan tung loin a miaknak ding hmuh duh ah msifoer kaihter hi a si”.DL 512.1

Haward Crossby zong nih hi tin a rak chim ve. Khrih Khrihfabu nih Bawipa timhning tlawn tukin a tlinter mi hi thukpi ruahawk a tlak mi thil a si. Hlanlio Judah mi hna milem bia miphun he thei hngal ngai in an i pehtlaih i Pathian sinin an lungthin an theih lo karah a thli tein aa ‘hial bantuk tein a tulio Jesuh Khrihfabu hna zong nih zum lo tein vawlei mi hna he a hmaan lo mi i hawikomhnak in a nunnak hranpi, PaEhian 1±dltining ngol in tihnung ngai mi rawknak ah an i pe. Cu cu zumhawktlak a lo i a si ngai ngai tung lo mi, Khrih nei lo bu zia an i lak. An bia el nak cu Pathian langhtemak ning zul loin biatlang an kawm i zangfahnak, ‘hannak dihlak do in mi an hruai bna. - The Healthy Christian, An Appeal to the Churh, pp. 141. 142) .DL 512.2

Hi vawlei tlaihchannak tilian le nuamhnak kawlnak ahhin Khrih ruangah mah zawnruat loin umnak le mah duhnak ngol i midang ca ‘ha ding tuahnak cu a dihlak in a lo dih dengmang. Kan Khrihfabu chung ummi cheukhat nutling le patling hna cu a tu lio ah rian'uan a huam ngai mi le cathiam mi an si i ngakchia hna nih Khrih caah thil zeimaw tuah kho ding a si lo ah pe kho ding in an i pumpeknak langhter ding an si. Sihmanhsehlaw a tu ah tangka kan chambau ah cun vun pe ding in a hohmanh sawm dingasilo.DL 513.1

'Aw, a si lo! dawr pi ni, mitla ngai mi hmanthlak phu a si mi, nawlcawn in nihchuak saihnak, hlan liopi chan thil hlun khawngtu hna zanriah, a si lo ah, thildang ei ding zapi nuamhnak zei thil poah ngei hna u law tangka cu hmuh a si ko lai” tiah Newyork Independent ah a ‘ial.DL 513.2

Wisconsin khua mi Govemer Washburn nih kum fate bia a cah mi, kum 1873 January ni 9 ni ah hi tin a thanh. “Phekah mi hna nih an bman mi sianginn hna cu upadi nawlngeitu hna nih an khar a herh ding ko a lo. Hi khua hi khuazei hmun poah ah a urn. Khrihfabu hmanh nih hngal setsai loin, zumhloawk zeihmanh urn lo tein Setan rian an ‘uan kha zeimaw caan ahcun hmuh khawh a si. A man cohlang ‘ung loin hi thil hna in tangka hrnuhnak ding an tuah. Hlasak puai laksawng, awngbali laksawng, zeimaw caan ah biaknak lei bomhnak maw sifak bomhnak dik, zei a si lo mi tinhmi awngbali, laksawng thilfun ti te hna. Rian “loan lo cun tangka maw, thilri maw hmuh khawh a si lo caah, ziaza hrawk tuknak le ritnak zeihmanh a umlo. A bik in mino hna bu ah upat awktlak mi hna cu hlawhtlin dawh ngai mi rian ah rian'uan in tangka cu a ‘ha mi thil ah a kal awk a si tiin a liamcia mi thil biapi a hung ummi ruahnakhe an chia'ha thleidannak cu zang an damter. Ram chung mino hna hi ‘ ihnung a chuahter tu hrokhrolnak zia ah an tla lengmang lai ti hi hngalh lo mi a si lo i khuaruahbar awk a si lo”.DL 513.3

Vawlei duhning zulhnak lungthin nih vawlei cung Khrihfa vialte hrawkding in a luh hnawh cuahmah lio a si. Robert Alkins nih London khua phung a chimnak ah England ram thlarau leiah an ‘umchuknak hmanthlaknak cu hi tiin a vun suai. “Adingmi taktak cu vawlei in an tlawn chinchin. Ahohmanh nih lungthin ah an chia hna lo. A tu lio biaknak lei cawnpiaktu hna hi, Khrihfabu kipah vawlei tlaihchan tu, vawlei duhning in a nung mi, sermi thil ah nunnuam in a nungmi, upatnak hmuhduh ah cawnnak sang ngei mi mermen an si. Khrih caah tuarding in kawh mi an si nain, mawhchiat an ton men hmanhah a con men mi an si. Zumhnak hlawtu, zumhnak hlawtu tiin biakinn hmailei kipah cun ‘ial a si i, rak hngalthiammi rak tong bal hnasehlaw ruahchan awk a urn hnga. Sihmanhsehlaw aize! Kan rum, kan thilngeih mi a karh, zeihmanh herhmi kan ngei lo tiin an au. —Second Adent Liberty (biact Kb. 39)DL 514.1

Sualnak lian, Babilon an puh mi cu miphun dihlak, a sualnak a humak a tliinhunnak zu a dinter hna ruangah a si. Hi ritnak hrai nih idn vawlei milian hna he phungning loin an i pehtlaih caah mi zumhnak diklo a rak pom mi kha a hmuhsak. Vawlei he an i hawikomhnak nih a zumhnak a thut, a manter i amah caan ah a vun i mer ve tikah cun Pathian Biathiang nih f iang tukin a chimmi ralchanhin a thu a man mi zumhnak cu a cawnpiak hna.DL 515.1

Rom nih mikut chung i Baioal umter cu a khap i Baioal canah amah cawnpiaknak pom dingin mi dihlak a fial hna. Pathian Bia, mi sinah hmasa sining in siter “han ding hi Remithannak rian a si. Sihmanhsehlaw a tulio Khrihfabu tampi ahhin, mi hna cu an biaknak, zumhnak cungah an zumhnak hngat ding le an Khrihfabu cawnpiaknak cu Pathian bia nakin an cawnpiak duh hna ti hi a hmaan tuk ko lo maw? Charles Beecher nih Protestant Khrihfabu kong hi ti hin a chim. “Biaknak ralchanhnak bia hmaizah lo nak poahpoah in an cawn i cu bantuk thil hngalhkhawh zaunak cu rak ngei hmanhsehlaw cu Father thiang hna zong nih an kilven lengmang mi, mithiang le martar hna ralchanhnak hmaizah lonak a hung chuak mi hin an rak cawn ve ko hnga”. Protestant, Thawng'habia chimtubu hna cu midang he i pehtlai loin anmah tein kaa dangah an i chep i an karlak ah a hohmanh khuazei hmanh ah Baibal hlei ah, cauk dang pan lo in phungchimtu an si kho lo. Biaknak nawingeihnak hi Rom ti bantuk taktak in Baibal khapnak a tuah a thok lio ti chimnak mitthlam cuangmi zeihmanh a urn lo. Sihmanhsehlaw hrokhrol zemak in tuah a si te lai”. - Sermon on “The Bible a Sufficient deed”, diliver at Fort Wayne, Indiana, Feb. 22, 1846.DL 515.2

Zumh awktlak cawnpiaktu hna nih Pathian bia an f ianter tikah thiamnak ngei mi le Cathiang ka hngalthiam aa timi hna pastor hna, zumhnak dik zumhnak cu hmaan lo a titu an hung tho i cuticun biadik biahaltu an kir dih. Vawlei hi ruahchannak ngei loin Babilon zu rak ri ko sehlaw cu Pathian biadik f iang ngai mi nih mi tanpi an lung a f ianter hna lai i lung a thlenter ko hna hnga. Sihmanhsehlaw biaknak lei zumhnak cu lung a tuaiter tuk i ruahnak i khah lonak a langh caah mi nih biadik an zumh ding mi an hngal kho lo. Biakinn innka ah vawlei sualnak, i ngaihchih lcnak cu a bokpeng ko.DL 516.1

Biathlam dal 14 i biacah cu kum 1844 ‘hal caan ah phuan hmasabik a si. Cun U. S .A Khrihfabu hna sinah a hleikhun in thazaang chuahnak he biaceihnak ralrinpeknak cu phuan a rak si. Sihmanhsehlaw hi ram hi ralrinnak a hlawtu bik le Khrihfa ‘umchuk rannak bik a si. Sihmanhsehlaw vancungmi pahnihnak biacah cu kum 1844 ah tling tein a phan rih lo. Khrih rat ‘hannak biacah an pern duh lo caah Khrihfabu chungah ziaza lei ‘umchuknak zong cu a tling rih lo. Hi caan lio caah a hleikhun biadik cu an duh lo peng caah niam chin ah an tla. Sihmanhsehlaw a sualnak ruangah thinhunnak zu cu miphun dihlak a dinter tu Babilcn cu a tlu cang tiah chim khawh a si rih lo. Miphun dihlak cu hi zu hi a dinter rih lo. Vawlei duhnak nun le kan caan lio urn mi biadik hneksaknak zei rel lonak nih vawlei cung Khrihfa ram Protestant Khrihfabu chungah hmun an khuar cuahmah lio a si. Cu caah hi Khrihfabu hna hi vancung mi pahnihnak nihbiapi ngai le ‘ihnung ngai in ralrinnak a pek mi bawm duh lo tu ah an i tel ve. Sihmanhsehlaw kal sualnak rian nih a saunak bik aphan rih lo.DL 516.2

Bible ca nih Bawipa rat hlan ah Setan cu thiltikhawhnak dihlak le hmelchunhnak le hlennak hmelchuhnak diklo hlennak a bman lai. “Cu hna cu an rawk lai. Zeicatiah khamhnak an hmunak bnga ding ca i biatak kha an rak cohlang duh lo. Cu caah Pathian nih palhnak ‘ hawnnak kha a thlah hnawh hna i a hman lo mi thil kha an zumh” tiah a thanh (2 Thessalon 2: 9-11) . Thil aa thlengmi cu a rang ngai ko nain (Biathlam 14:8) tling tein tlamtlinnak belte hmailei ah a urn rih.DL 517.1

Pathian zei i rellcnak le thlarau lei muihnak Babilcn a si ter hi Khrihfabu chungah an urn konain, an bu chung ah hin Khrih zultu taktak hmuh ding tanpi an urn rih ko. Hi hna lak ah hin hi liocan i a hlei biadik a hngal lo mi tanpi an urn. Mi tanpi cu a tulio an umtuning ah an lung a awi kho lo i a ‘hing deuh mi ceunak hmuh an duh. in Khrihfabu he a pehtlai mi Khrihfabu chung ah Khrih milem an zoh santlaibnak zei hmanh a urn lo. Hi hna hi biadik in hla chinchin ah an kal i vawlei he i ranngaiin an ‘an ‘i caah hi phun hnih hna karlak i dannak cu a kau chinchin lai i a dcnghnak ah ‘hennak a chuahter te lai. Ihildang vialte nakin Pathian sangbik ah hlorh a duhtu hna cu Pathian duhmi nakin nuamhnak duh deuhtu, Pathian a ipat ngai bantuk i urn i a thiltikhawhnak pom duh ‘ung lo mi hna sinah khan an urn peng khawh lonak can a phan te lai.DL 517.2

Biathlamdal 18 leBiatlamdal 14:6-12 i ralrinpeknak tliuahthum an pcm duh lonk can a phak tikah, an tuar in ding mi vancung mi pahnihnak nih a rak chim chung mi dirhmun Khrihfabu cungah fling tein a phanh lai nak kong, Pathian mi hna Babilon i a urn rih mi hna, an i hawikcmhnak in i ‘hen dingin kawh an si lai nak kong kha a rak hmuhsak. Biadik a zum duh lomi cu dinnak nuamhnak duhtu (2 Thesalonika 2:2-12) hna cu a ‘hawng ngai mi hlennak cchlang dingin kaltak an si lai i lihbia an zutrh lai. Biadik a duhtu hna lungthin cu biadik oohlang dingin hun a si i ceunak cu an cungah a ceu lai i Babilon ah a tang rih mi Bawipa mi hna cu “Kami hna a sinin chuak tuah u” ti kawhnak kha ‘ha tein an ngaih lai (Biathlam 18:4).DL 518.1