Dal 11—Bawi Hna Nih An Duhlonak A Langh Te Rnak (The Protest Of The Princes)

Remh'hannak kongah lunghmui bikmi tette khannak an chim balmi lakah pakhat a si ve mi cu kum 1529 i siangpahrang nih Diet of Spires timi biaceibnak ah Germany ram Khriiifa a simi bawi hna nih an langhter mi hi a si. Cu Pathian mi hna ral ‘hatnak, zumhnak le an dirhmun feknak nih chia'ha thlendan thiamnak le zalong te khuaruahnak a um ter. An duh lonak langhternak ah Remh'han mi Khriiifabu cu Protestant tiah min an pek. Hi Khrihfabu hranpi zumhnak cu Protestant zumhning muru tlingah a si —D’ Aubigne, b.13, ch. 6.DL 250.1

Remh'hannak cu a ruahhlan ah hrocer nak le dohnak a tong ‘han. Siangpahrang nawlpek nakin Edict of Worms an timi biaceihnak ah Luther cu ‘bawl a si i a cawnpiaknak a zumhnak zong chim lo ding le phuang lo dingin thlauh a si. Cu bantukin Luther cu an thlauh ko nain ramchung ah biaknak lei in i hmuh thiam lonak khoika hmanh ah a um rih lo. Pathian ‘hawnnak nih biadik a dotu hna cu a kham rih hna. Siangpahrang Charles V nih cun Khrihfa Remh'hannak rawk aa tim lengmang ko nain hrawh dingin a kut thlir aa timh pach ah a tanbo phenhaitu ding thildang a rak um lengmang tawm. Voi tampi cu Rom a dotu hna cu hrawh dill an si hrimhrim lai a ti tawn nain a caan te ah Turkey ralkap an hung lang. Eranoe siangpahrang le pope hrimhrim nih Germany siangpahrang a lianhngannak a hung karh thluahmah mi kha an hnahchuah i siangpahrang cu an doh. Cuticun ramchung i ran lonak le buai urmar nak lakin Rem'hannak cu a hung karh i a hung cak chin.DL 250.2

Adongnak ah an ram chung i remlonak le i tuaibumak cu pope ‘anhtu saingpahrang nih a daihter i Remh'hannak lungrual tein doh ‘han dingin bia a khiah. Kum 1526 ah khan zapi pumhnak council an tuah ‘han hlan chung cu ram fa fete hna ahcun zalong tein biaknak nawl an onh. Sihmanhsehlaw siangpahrang nih kum 1529 ah Eeit voihnih biaceihnak tuah dingin ‘ ih a nung ngai mi nawfbia a chuah i aa tinh bik mi cu Remh'hannak kha man cikcek in rial ding a si. Bawi fa hna cu nen tein lam ding an si i an duh lo ahcun vainam hmang dingin siangpahrang cu aa timtuah.DL 251.1

Pope le a mi ‘hi hna cu an lung aa lawn tuk. Spires khua ah tampi an ra. Khrihfa Remh'hantu hna le a ‘anhtu hna an huatnak hna kha lianngam ngai in an langhter. Melanchthon nih, “Kan nih cu mi huatmi le vawlei cung hmunthur men kan si. Sihmanhsehlaw Khrih zaangfahtu nih a simi a mi hna hi a vun zoh hna lai i him tein a chiah ko hna lai” tiah a ti. - Ibid., b.13, ch.5. Spires khuami hna cu Pathian bia ah an ti a hal i phungchim an khap ko nain Saxony biakinn ah mi thong tampi Pathian bia ngai ding in an i pum.DL 251.2

Hi nih hin hamak khulrang tein a chuahter. Zalong tein biaknak an pek mi nih hin buainak a chuakter caah siangpahrang nih biaceiiitu hna kha zalomak hrawh dingin a fial han hna. A ruang umlo in tuahser nak nih khan Khrihfa ramuktu hna kha an thin a hunter hna. Pakhat nih cun Khrih cu Kaiapha le Pilat kut chung ah a tla ‘han a ti. Fcmmi hna kha an puarhrang chinchin. Mah zumhnak le ruahnak ‘anh i thih ngamh i a cawl mi pope ‘ anhtu pakhat nih, “Turkey hna cu Luther ‘anhtu hna nakin an ‘ha deuh. Zeicatiah turkey hna nih rawl ulh ni an ngei i Luther ‘ anhtu hna nih cun nawlbia kha an buar. Pathian Cathiang le a palh mi Khrihfabu hlun hna hi nan i thim ahcun Pathian Cathiang hi nan hlawt awk deuh a si” a ti. Malanchthcn nih, “Nifatein Faber nih Thawng'habia a phuangtu kanmah hna hi a thar mi lung in a kan cheh lengmang” a ti. - D’ Aubigne, b. 13, ch. 5.DL 251.3

Biaknak lei tarinnak cu a phungning tein dirh a si i rikhiah piak mi kha doh an tim. Worms nawlpeknak bantukin Luther kha ‘hawl a si i Spires khua kalmak nawl an onh lo. Sihmanhsehlaw a rian'uanpi cheukhat le bawi cheukhat Khrihfa Remh'hannak bawm dingin Pathian nih a kawh mi hna nih khan an onh. Luther a rak huhphenhtu Saxony uktu Fredrick kha a thih caah Duke John nih a vun nolh. Hi pa hi Remh'hannak rian hi lunglawm thanuam tein a cohlangtu a si.DL 252.1

Remh'hannak a pom mi ram hna kha Rom nawlngeihnak tang ah i pe dingin tlangbawi hna nih an fial hna nain an duh hrimhrim lo. Hi bantuk zufhdingin bia an chuahpi mi cu Khrihfa Remh'hannak fek tein a dir lonak ahcun Worms nawlbia hi hramhram in zulhter ding a si. Khrihfa Remh'hannak a dimak zong ah ‘ ihnung mi dohnak chuak lo dingin an kham khawh lo ding a si ahcun midang zong an zumhter hna lai lo i bia el nak an tuah lai lo. Mass an doh awk a si lo i Ranan Catholic hna cu Luther zumhnak zulhcnh khawh asi lo. - D’ Aubigne, b.13, ch.5. Hi biakniah mi hi biaoeihnak nih a pcmpiak hna i tlangbawi le Khrihfabu hruaitu hna cu an lung aa lawn ngai.DL 252.2

Hi nawlbia a chuahmi hi hramhram in hman a hung si ahcun Khrihf a Remh'hannak cu a rak hngal bal lo mi sinah a karh kho lai lo i a phak cang mi hmun zong ah fek teinhmun a khuar lai lo. - D’ Pubigne, b.13, ch. 5. Zalong te biachimnak khap a si lai i budang zulh zcng knap a si lai. Rerh'hannak a tuah tu hna cu hi bantuk thlauh kha rianrang te pern dingin f ial an si . Vawlei i aa ruaheban mi oeunak cu a mit ding ko a lo. Rom nawlngeih fehter a hung si ‘han ahcun hlan lio an nawl buamak ‘hiam'hiam kha an vun i put ‘han lai i lung i khah lcmak le an biaknak an i hruhehih mi nih an rak thim i a hrawk eikeek mi rian caah khan a ruanga rak kawl diamko lai. - Ibid., b.13, ch5.DL 253.1

Khrihfa hna ruahnak i cheuhding in an vun i ton ‘han tikah cun zeidah tuah a si lai tiah pakhat le pakhat an i zch i an thin a lau dih. Zeibantuk in bia an kniah zong ah vawlei cu a hninh ko lai. Khrihfa Rsrh'hamak hruaitu hna cu Ran kuttang i pe in an nawlbia chuahmi an porpiak hna hnga maw? Khrihfa Renh'hannak hruaitu hna cu ‘ ih a nung ngai mi hamak, thinphannak ah fawite i pekin lam hmaan lomi an zul hnga maw? Rom kuttang i peknak dingah a za ko mi a ruang le a chan zumh awktlak a lo ko nain a si taktak ‘ung lo mi zeizat dah a urn hnga?DL 253.2

Luther lei ‘ ang bawi hna kha biaknak ah an duhning te zumh dingin nawl an onh hna. Hi bantuk nawlbia an chuah hlan ahcun an ram mi hna nih zalonnak an ngeih caah zumhnak hmaan mi an zulh ve. Hihi an lungtling ding a si ko lo maw? An i peknak ahhin zei bantuk thinphan awk dah an hrial khavh hnga? An i ainak nih hin zeibantuk buainak le thinphannak ah dah a hruai hna hnga? Hmailei ah zeibantuk caan ‘ha dah a urn lai ti a ho nih dah a hngalh? Remnak kawl hna usih! Rom nih aa tlaihmi Olive nge i tlaih hna usih law, Germany hna cu tuai hna u sih. Hi bantuk an i ainak nihhin Rarih'hantu hna cu lam pakhat an i thirn i an lam zulhnak nih cun a rauh hlanah an i timhbik mi rawknak a pbakter te lai.DL 254.1

Rom mi hna nih hi an khuakhannak a hrampi lunglawm tein an zoh i a hlawhtlin khawh nak dingah zumhnak in an tuah. Cu phunglam cu zeidah a si? Cucu Rom nih chia'ha thleidan thiaranak le zalong te dothlat khawhnak hramhram in an khapnak ding a si. Asi ahcun anmah hrimhrim le an kuttang urn Protestant hna cu zalong tein biak khawhnak an pe ne hna lo maw? An pek ko hna. Sihmanhsehlaw anmah duhning um khawhnak le luatnak an ngei tinak si loin rikhiah ngei in an onh hna nak lawng a si. Hi nawlpeknak nih a onh mi hlei cusi loin an i timhtuahnak a herh ningin zuih dingin a hleikhun in an pek mi hna hnatlakpinak a si. Hi khuaruahhamak leng ahcun zeihmanh tuah onh a si lo i, mah ruahnak hman khawh a si lo i Rom biakhiahmi poah cu an zulhawk a si. An khuakhannak an pom ahcun Saxony khua lawngah zalong tein biaknak nawl onh ding a si i hmundang i Khrihfa Remh'hannak a zummi le chia'ha thleidannak a dothlat mi cu nawlbia buar an si tiin thcngtiilak ding a si lo ah mei ah khangh ding an si. Aram le a hmun thleidan i biaknak lei zalonnak rikhiah piak hi mi an lung a tling hnga maw? Rem Khrihfa bu an tamnak hmun ah hi bantuk an khuakhannak ah hin mi thongtanpi thisen luang in an nunnak hei liam hmanhsehlaw Khrihfa Remh ‘hantu hna nih sualnak zeihmanh kan ngei lo tiin taza an cuai kho hna hnga maw? Cu bantuk hei tuah hna sehlaw cu a herh lio caan theng teah khan Thawng'habia le Khrihfa zalonnak leirawi tu an si hnga. -Wylie, b.9, ch, 15. Sihmanhsehlaw hi hna nihhin an ram, an bawi luchin thil vialte le an nunnak hmanh an pek duh deuh lai. — D’ Aubigne, b.13, ch. 5.DL 254.2

Khrihfa a si mi Bawi hna nih, “Biakhiahnak hi al hna u sih, chia'ha thleidannak he pehtlai in mi tampi nih nawlngeihnak an ngei lo” an ti. Bawi hna nih cun, ” Kan ram i remnak le daihnak a um nak chan hi kum 1526 nawlpeknak ruangah a si i hrawh'han a si ah cun German ram hi hnahnawhnak le buainak in a khat lai. Council ngandueh a um hlan ah cun Diet biaceihnak hin biaknak lei zalonnak huhphenh dah ti lo cu zeihmnah tuah khawh mi angei lo” anti - Ibid., b.13, ch.5. Chia'ha thleidannak he pehtlai in zalonnak hi oozah nih a huhphenh awk a si i biaknak lei kong ah cun an nawlngeihnak cu rikhiahpiak an si. Vawlei lei cozah poahpoah nih biaknak lei phungzuih mi kha zul dingin hramhram in an hnek hna ahcun Thawng'habia phuangtu hna i fak pi an rak i zuammi phunglam thengte kha hlawt an i zal tinak a si.DL 255.1

Pope ‘hithruai hna nih cun lungkhong an timi hna kha hrawh dingin bia an khiah. Khrihfa Remh'hannak a “anhtu hna kha pakhat le pakhat i ran lo dingin tuah an i tim i langhhngan in a tuah ngam lo tu hna kha an “hihphaih hna. Khuapi ai awh hna cu Diet biaceihnak hrnai ah an kawh hna i an biachuah pi mi an hnatlaknak an nawl hna nain san atlai lo. An vun hniksak tik hna ah cun zatceo dengmang cu Ranh’ hantu hna lei ah an tang. Zalongte biaknak, hrawh a duh lo tu hna nih cun an dirhmun cu hremnak, sualphawtnak le soiselnak lawng a si ka ti kha fiang tein an hngalh. Pakhat pa nih, “Pathian bia kan hlawt ah cun kan him lai i kan hlawt lo ah cun mei in khangh kan si ko” lai tiahati. - Ibid., b.13, dn.5.DL 256.1

Siangpahrang aiawhtu Ferdinand nih Khrihfa a simi bawi hna kha, Diet biaceihnak i an biachah mi pern ding le kilven dingin kan lem khawh hna lo ah cun fak piin i ‘hen ‘heknak a um lai ti a hmuh. Cu caah cu hna cu pom dingin hramhram in hnek an si ah cun an lungput a fehter chinchin lai ti a hngalh caah fimthiam ngai in lem a timh hna i biachuah mi hi pan hram u law siangpahrang a lung a lawm tuk lai a ti. Sihmanhsehlaw an nih nih cun vawlei cung siangpahrang bia nakin a sang deuh mi bia pan an duh deuh. Siangpahrang nih i rarmak le Pathian thang'hatnak ding a tuah mi poahpoah cu kan zulh peng ko lai an ti. - Ibid., b.13, ch.5.DL 256.2

Siangpahrang aiawhtu Ferdinand nih khan biaceihnak member dihlak theih in Saxony bawi le a hawi le hna sinah “Nawlbia cu siangpahrang chuah mi nawibia a si caah mi tamdeuh pom mi cu nanmah zong nih nan pom ve awk a si ko. A lam caah Ehildang a urn hlei lai lo tiah a theihter hna i biaoeihnak hmun in a chuah tak hna. Khrihfa Remh ‘hamak hna caah i ruahnak caan a urn lo i a bialeh manh zong a si lo. Hung kir ‘han dingin lamkal an thlah nain, biachah dih a si cang pernu law a si ko a ti salammen hna. - Ibid., b.13, ch.5.DL 256.3

Siangpahrang lei ‘angtu hna nih cun Khrihfa bawi hna nih minung phuahehom mi zumhnak le phunglam nakin Pathian sangdeuh ah an hlorh lai ti an zumh. Hi bantukin Pathian bia an pern aheun pope nawlngeihnak a f iang lai ti zong an zumh. Sihmanhsehlaw mi thong tampi hna bantukin anmah lio caan thokin hmuhkhawh mi thil lawng an zoh i siangpahrang le pope dirhmun a ‘ha i Khrihfa Remh'hantu hna dirhmun a derthawm tiin anmah le anmah an i fak. Khrihfa Remh'hantu hna nih minung bomhehanhnak rak i bochan hna sehlaw cu pope hna i an zumhning bantukin thdltikhawhnak zeihmanh an ngei hnga lo. Mi tlawnte an si nain Rom zumhning he an zumhning aa dang i an ‘hawng ngai. Diet biachahmi pern loin Pathian bia an pern i Charles siangpahrang zoh loin bawi vialte Bawibik Jesuh Khrih kha anzohdeuh. - Ibid., b.13, ch.6.DL 257.1

Khrihfabu ramuktu hna an lungthin taktak in an ruah i a hmaan an timi bia kha Ferdinand bawi nih a pom duh lo caah bawi hna nih cun amah umlo kha poi an ti lo i national council ah an duh lcmak cu a ramak in chuahpi an timh. iungthin tak tein an ruah mi an bia cu Diet biaceihnak ah anpek.DL 257.2

“Hika hmun a urn mi dihlak nih a kan Sertu, a kan Humtu, Tlanhtu le Khamhtu, Pathian kan dihlak bia a kan aeihtu hmaiah le thilser mi vialte hmaiah kan duh lonak kan theihter. Kanmah le kanmiphun vialte caah nawibia ser ding mi cu hi nawibia nih Pathian a ralchanhnak kipah, a biathiang a ralchanhnak kipah, chia'ha thleidannak zalonnak a ral chanhnak kipah, kan thlarau khamhnak a ralchanhnak kipah, kan hnatlak pi lo i zeiti hmanhin kan pan lai lo”.DL 258.1

“Aizelaw! hi nawibia hi maw kan fehter lo. Zeizong ti khotu Pathian nih amah fimnak cu a cohlang kho lo tiah fek tein kan phuan. Pathian bia he a remmi dah ti lo cu zumhnak hmaan mi a urn kho lo. Zumhnak dang cawnpiak cu Pathian nih a thlauh. Pathian Biathiang cu a fiang deuh mi le piang chin mi nih a hrilhf ianh awk a si. Hi Baibal Cathiang hi Khrihfa mi hna caah a herh bik mi a si. Theihhngalh a fawi i khuamui kha a choihu Pathian'hatnak thawngin a Biathiang, Biakam Hlun le Biakam Thar chung urn bia hna he kafhin fonhchih loin hi Biathiang lawnglawng hi phuan kan i tim. Baibal lawnglawng hi biadik a si i, zumhnak vialte le nurmak vialte caah a fekmi nawibia a si. Ahlawbcbambal lai lo i a kanhlengbal lai lo. Hi hranbunh cungah a dir mi hna cu hremhmun thilti khawhnak nih a ngamh hna lai lo i hi hrambunh a dotu hna, an i uanthlamak le ruamkainak vialte hi Pathian hmaiah an tlu dih lai”.DL 258.2

“Hi ruangah hin phorhrit phorh na kan hnekmi hi kan duh lo. Sihmanhsehlaw thlildang vialte nakin Pathian a dawtu, Khrihfa bawi lungthin a pu mi hna bantukin siangpahrang zong nih cu bantuk lungthin put cu kan cungah a ngei ve ko lai ti kan i ruah ko. Siangpahrang, nangmah le a ‘ha ngai mi bawi hna sinah kan ‘uan lai tiin nawlngeihnak le dawtnak he zuih dingin timhcia kan si ko” anti. - Ibid., b.13, ch.6.DL 258.3

Hi bia nih hin Diet biaceihnak hmun a ra mi hna cu an lungthin a va tongh ngai hna. Kapkhat lei a ‘anhtu mi tam deuh hna nih cun bia eltu hna ral'hat ning an hmuh tikah an khuaruah a har i an mah caah an thin a phang. Buainak hun chuah zau dawh asi. I ‘ hennak, dohnak le thisen chuahnak cu hrial khawh dawh a si lo. Sihmanhsehlaw Khrihfa Remh'hantu hna nih cun anmah caah a hmaan ti an hngalh caah le Zeizong vialte Ti khotu kut an i tleih caah ral'ha ngai le fek tein an dir.DL 259.1

Hi bia alnak an chuahpi mi ah hin Protestant Khrihfa zumhnak hram pi aa tel. Zumhnak lei ah mi nih an tuah tawnmiahman lo mi thil pahnih an urn. Apakhatnak ah biaknak lei he pehtlai in biaceihnak ah hin mi sawhsawh an i tel lengmang. Apa hnihnak ah Khrihfabu chung ah mah duh ning lawnglawng in duh poh tuahnak. Hi thil hman lomi hmun ah Protestant Khrihfabu nih thil dang pahnih a vun langhter. Biaknak ah mi nih anmah duhning le thil an tining zulhnak cu cozah biaceiiitu hna nawlngeihnak leng ah an chiah i Baibal ca nawlngeihnak hi hmuh khawh mi Khrihfabu chung ah an chiah fawn. Ahmasa bik ah oozah nawlngeitu hna Fathian thilri ah an i tel hi an duh lo i profet le cawnpiaktu hna nih an rak chimh bantukin “Minung nawlbia ngaihnak in Pathian nawlbia kan ngeih deuh lai” anti. Pathian bia nih cun, “Charles V luchin nak cun Jesuh Khrih luchin kha sang deuh ah a chiah”. Hla deuh a hei kal i “Pathian bia cu minung cawrpiaknak cungah a um awk a si”anti. - Ibid., b.13, ch.8. Cuhlei ahaal tuhnanihcun biadik a si ti i kan pcm mi cu za long tein phuannak nawl kan ngeih awk a si i Pathian bia cu kan zumh lai i a bia kan ngaih lai i midang sinah kan phuan lai. Hi he pehtlai in tlangbawi lei hna maw, a si lo ah, cozah nawlngeitu hna nih mawbuainak an chuahter ding zong kan duh lo. Spires i an i al nak hi biaknak teminnak ah a biapi ngai mi langhtemak a si. Minih a ‘ha an ti ningin Pathain biak khawhnak caah a hman hrimhrim tiah thawngthanh mi zong ash An i aimak bia cu an vun phuan. Mi tarn pi lungthin ah aa ‘ ial i hohmanh nih bnawh khawh lo mi vancung cauk chung ah ‘ ial asi. German ram chung thawng'ha bia phuan a duh mi Khrihfa hna nih an zumhnak hrampi ah an hman. Hi thawngthanh mi nih hin hmunkip ah caan thar le caan'ha deuh a chuahter lai tiah an ruah. Bawi pakhat nih, “Spires khua Protestant Khrihfabu hna sinah zeizcmg vialte tuah kho tu, abiadih ‘ihlo tele za long tein a jdxianter kho tu, Ehthian nih Khrihfa zumh nakah fek tein in dir ter zungzal ko hna seh”ati. - Ibid., b.13, ch.6.DL 259.2

Khrihfa Remh'hantu mi hna nih hlavhtling ngai in Khrihfa Remh'hannak an fehter hnu ah vawlei mi hna an duhnak he hnangam tein an um i an biakhiah mi bantukin tuah zau loin an ngan ko ah cun Pathian cung ah le Remh'hannak ah zumhawktlak an si lai lo i cu ti cun Remh'hannak cu amah tein ai rawk hrimhrim ko lai. Hi upat awktlak Rem'hantu hna hmuh ton mi hi a ra lai mi vialte caah cawnpiak tu ‘ha a si. Kum zabu hleiruk lio bantukin a tu lio caan tiangin Pathian bia ah nunnak aa pe mi hna cu Setan nih a huat hna i a doh peng ko hna. A tu lio caan ah hin hi Khrihfa Remh'hannak zumhnak le cawnpiaknak in kanpial tuk cang hna. Protestant zumhnak hrampi ah kan kir ‘han caan a phan cang. Cucu Baibal lawnglawng hi zumhnak le rian ah phung i kan i ngeih awk a si. Setan nih a tu tiangin Khrihfa biaknak zalong tein biak khawhnak cu hrawh dingin a hman khawh mi thil poahpoah a hman peng ko. Spires khua i altu hna nih Khrihfa Remh'hantu dohtu hna thiltikhawhnak an rak hlonh cang mi kha tharchuah ‘han dingin Setan cu biatak tein aa zuam. Kha lio caan i Pathian bia lawng an rak zumh bantukin atu lio caan zongah kan zumh ve lawngah Remh'hannak rian hi a bmaan peng kholai.DL 260.1

Protestant hna caah thiltuah ding hmelchunhnak tampi a lang i Pathian nih a mi hna cu a huhphenh tawn hna ti hmelchuhnak zong a lang ve. Hi lio caan ahhin Melanchthon nih a hawipa, Simon Grynaeus cu Rhine tiva chungah a nam i Simon Grynaeus cu a khuaruah a har i zeiti awk hngal loin a urn. Malanchthon nih cun, “Ka hngalh bal lo mi upat awktlak mi putar ka hmai ka ah a dir i a rauh hlan ah Ferdinand bawi nih Grynaeus tlaih dingin mi a vun thlah hna lai tiah a ka chimh” a ti.DL 261.1

Nikhat cu pope ‘ anhtu mithiam sang ngai mi Faber phungchimnak a ngei i Grynaeus a rak thangchiat i a phunghcim dih ah fihnung a si mi pafhnak kha a runven caah Grynaeus cu Faber he fak piin bia an i al. Faber cu a thin a hung tuk nain thinhung lo bantuk tein aa umter i rianrang tein siangpahrang sinah a va kal i Heideberg professor, Grynaeus tlaihnak nawl a va lak. Melanchthon nih a hawipa huhphenh dingin Pathian nih vancung mithiang a vun thlah ti a zum lo kbo lo. Luther nih an khualtlawn lio i a ‘ial mi, “Kan Pathian rafhruang ‘hawng a si” ti hla an saknak niii a pil cuahmah mi an zumhnak cu a vun nunter ‘han.DL 261.2

Melanchthon cu Rhine tiva kapah cawlcang lo tein a dir i a hremtu hna kut in Grynaeus cu cu tiva luang mi nih a chanh tiang a hngah. Melanchthon nih a hawipa that lei tiva ral ah a hmuh tikah cun, “Sualnak ngei lo thisen i an ti a hal mi hna kut chung in rianrang tein a tli cang” tiah a donghnak ah fak piin a au. An inn a va panh tikah cun, “Grynaeus kawltu hna nih an innchung vialte an rak kawl cikcek” tiah Melanchthon cu an rak chimh. -Ibid., b. 13, ch. 6.DL 262.1

A hmasa lio nakcun a tuah cun Khrihfa Rsnh'hannak cu a hung langsar deuh cang. Ferdinand bawi nih Thawng'habia phuan duhtu bawi hna bia aa ngaihter duh lo i a tu ah cun siangpahrang, cozah uktu hna le Khrihfa hruaitu upa hna vialte hna hmaiah biachimnak caan an ngei ‘ han lai. Ramchung ah buainak a um peng ko caah cu buainak donghter dingin siangpahrang Charles V nih Augsburg khua ah Diet biaceihnak a kawh, cu council ah cun amah nih a hruai hna lai. Hihi Spires khua i alnak a um hnu kum khatnak ah a si. Protestant hruaitu vialte zong an kawh dih hna.DL 262.2

Khrihfa Remh'hantu hna caah ‘ihawk tampi a um nain a zohkhenhtu hna nih Pathian kut ah an chiah i Thawng'ha bia ah fek tein an um khawhnak bnga bia an i kam. Diet biaceihnak ah Sexony bawi kha meeting kai lo dingin siangpahrang upa hna nih an forh. Siangpehrang nih Khrihfa bawi hna meeing kai dingin a sawmhna nak chan cu rap nih foih hna seh ti a duh caah a si. “~hawmak ngei mi ral hna he khuapi chung vanpang bang aa chong mi innchung luh i i erhkhumh cu ‘ ihnung tuk a si ko lo maw?” an ti. Midang nih cun, “Bawi hna nih ral “hatnak lungthin pe ko hna sehlaw cu ti cun Pathian rian cu a him ko lai” an ti. Luther nih cun, Pathian cu zumh ngam ding a si. A kan kaltaklai lo”ati. - Ibid., b.14, ch.2. Saxony bawl cuami'hi le lang hna he Augsburg kai dingin a chuak. A caah ‘ ih a nung ti an theih caah an ngeih a chia i an thin a phang ngai. Lut her ni h Coburg khua tiang in a va thlah hna i cu an khualtlawn lioah a pil cuahmah mi an zumhnak nun ter ‘hamak ding ah, “Kan Pathian cu a “hawng mi ralhruang a si” timi hla a phuah mi hla cu an khua lamtluan chuak in an sak i thinphannak vialte a lo i an lungthin thilrit mi vialte a zanter ngaingai.DL 262.3

Khrihfa bawi hna nih Diet biaceihnak bmun an chuahpi dingmi cu Baibal he i ranthlap in ‘ ial an timh. Cu rian timhtuah dingin Luther, Melanchthon le an hawikom an fial hna. Hi phuannak hi Protestant Khrihfabu nih cun an zumhnak laughter tu ah an pcm dih i cu an ca'ial mi ah an minthut dingin an i tcng hna. Hi hi a biapi ngai mi caan a si. Femh'hantu hna nih an i tinh mi cu cozah thil politic he i cawh lo dingin an i ralring ngaingai. Pathian bia dah ti lo cu thildang zeihmanh hman lo ding an ti. Phuannak ah min'ial dingin Khrihfa bawi hna cu an ra i Melanchthon nih, “Hi thil hna hi Pathian rian'uantu le Pathian bia a cavng mi hna lawng nih tuahnak chim ding deuh a si i vawlei cung a ‘hawng mi nawlngeihnak hi thil dang caah i chiah u sih” a vun ti. Saxony bawi John nih, “Zeicadah teih lo maw nan ka timh? ihildik tuah dingin ka lungthin ka ser dih cang. Ka siangpahrang luchin ah ka buai lo. Bawipa caah ‘an ka duh. Ka bawi luchin le ka bawithuam hna hi Jesuh vailam tahnak tluk in man an ngei lo” a ti i a min cu a vun ‘ ial. Bawi dang pakhat a vun chuak ve i a cafung a vun chuah i, “Ka Bawipa Jesuh Khrih nih a herh ah cun ka thil vialte le ka nunnak hnulei chiah i kaltak dingin timhcia ka si. Hi phuannak chung urami ah ka min’ ial lonak cun ka ram le ka mi hna hlawt i ka pa le hna rian'uantu le ram zong kaltak ka duh deuh” a ti. - Ibid., b.14, ch.6. CubantukcuFathianmi hna i an ral'hatnak le an zumhnak cu a si.DL 263.1

Siangpahrang hmaika i chuahnak can cu a hungphan. Siangpahrang cu a ‘hutdan cung ah ‘hu i bawi dang pawl nih an kulh dih i Remh'hantu hna cu biachimak can a vun pek hna. Cu ka ah cun an bia cu an vun relpiak. ihawng'ha bia cu tluang tlam te le fiang ngai in an vun langhter i pope hruai mi Khriiifabu pakhatnak zong fiang tein an langhter. Cu ni cu “Khrihfa Rsrh'hannak ni sunglawi bik le minung le Khrihfa biaknak thawng'habia ni sunglawi bik pakhat” ti aminan sakmi hi a dik ngaingai. - Ibid., b.14, ch.7.DL 264.1

Worms khua biaceihnak hmai i Wittenberg khua tlangbawi pakhat a mah te lawng a rak dimak kha a sau tuk rih lo. Atu ah cun German ram chung urn bawi lianngan bik hna le thilti kho bik mi hna cu a dimak hmun ah an hung dir ve cang. Luther belte Augsburg khua kal an sianh lo. Sihmanhsehlaw thlacamnak le phungchimnak he an sin ah aa tel peng ve. “Hi bantuk a sunglawi tuk mi khomhnak hmai ka i hmaizah awk tlak le minthang mi hna nih zapi hmai ah Khrih an hlorh mi hmu kho dingin ka nunnak zuah a si ruang i kai lcmh ning hi kaa in ka chim kho lo” a ti. - Ibid., b.14 ch.7. CuticunFathianCathiangnih, Salm 119:46 i a rak ‘ ialmi, “Na bia theihter mi cu bawi hna hmaiah ka chim lai” timi cu a hung tling.DL 264.2

Paul chan lioah Thawng'habia ruangah thong a rak tlak i cu Thawng'ha bia cu siangpahrang khualipi chung urn bawi hna le upat awktlak mi hna hmaiah a phuan. Hi lio caan zong ahhin siangpahrang nih pulpit cungin chim a thlauhmi cu bawi innchung hrimhrim ah phuan a si i an sinum ca hmanh ah ngaih awktlak lo i an ruahmi cu bawi le upat awktlak mi hna nih an ngaih i an khuaruah a har ko. Phungchimtu hna cu bawi fa, bawi luchinh aa chin kho mi an si hna i, a ngaitu hna cu siangpahrang le mi lianngan hna an si i an phungchim mi cu Pathian biatak a si. Ca’ ialtu pakhat nih, “A zultu hna an urn ti lo hnu ah hi nak biapi mi rian le zumhnak ngan deuhmi hi a um lo” a ti. - Ibid., b. 14, ch. 7.DL 265.1

Bishop pakhat nih, “Luther ‘ anhtu hna biachimmi cu a dih lakin an dik. Sawi ding pakhat hmanh a um lo” a vun ti tikah Dr. Eck lei'ang pakhat pa nih, “Biatak te ruah zongah sawi ding pakhat tal na thei hrim lo maw?” tiah a vun ti. “Profet hna le cavnpiaktu ‘ialmi ning cun ka thei lo. Sihmanhsehlaw council ‘ialmi le kanmah ‘ialmi cun ka theih ko” tiin a leh. “Cuti asi ahcun nangmah chim ning ahcun Lutiier le a hawi le hna cu Pathian bia chungah an um i kannih tu cu Cathiang leng ah kan um na tinak a si ko lo maw”ati. - Ibid., b.14, ch.8.DL 265.2

German ram, bawidang hna zong nih Remh'hannak zumhnak dik cu an vun pom pi ve hna. Siangpahrang hrimhrim nih Protestant biachim mi hi a dik a ti ve. Hi zumhnak hi holh phun dangdang in tarrpi an leh i Europe ram khua kipah an kuat i ‘hangthar mi hna tiangin zumhnak hrarrpi ah an hman.DL 266.1

Pathian rian'uantu hna cu anmah te lawng kal takin an um bal lo. Nawlngeihnak, thiltikhawhnak le hmunsang um thlarau sual hna nih Pathian rian'uantu hna an doh tik hna ah Bawipa nih Aminung a kaltak bal hna lo. Hei hmu kho hna sehlaw cu hlanlio profet hna a rak umpi hna bantukin Pathian urrpinak cu an hmuh hrimhrim ko hnga. Elisha le a sinum mi hna cu ralkap nih an kulh hna i an zamnak ding lam zong an phih dih i, “Aizelaw! Ka Bawipa zeidahkantuahlai,“ati. Profet nih cun a sinum nih a hmuh khawhnak hnga a mit hun auter dingin Pathian sinah thla a cam (2 Siangpahrang 6:17) . Zohhmanh anmah hum dingin meileng, rang le vancung ralkap hna cu tlangcung kbat lakin umhmun an khuar. Cuticun Khrihfa Remh'hannak rian zong ahhin rian'uantu hna cu vancung mi nih an venve hna. Luther nih fek tein a zohkhenhmi, a si loah, aa tlaihmi phung ning pakhat cu, “Remh'hannak bawmhnak ah cozah nawlngeihnak kan hman awk a si lo, i hriamnam hmangin kan van ding zong a si fawn lo” a ti. Bawi tampi hna cu Thawng'habia an phuan caah an lung aa lawm ngaingai, Sihmanhsehlaw Thawng'habia a rungvengtu bu hna he i komh dingin bia an vun chuahpi tikah, “Thawng'habia cu Pathian lawng nih a hutphenh awk a si. Minung an i thlak lo poah ah Pathian huhphenhnak cu khuaruahhar ngaiin a hung lang tawn. Politic lei hmangin Thawng'habia kilven i timhnak hi zumh lonak le ‘ ihnak ruang i a chuak mi a si” a ti. - Ibid., b.10, ch.14.DL 266.2

Remh'hantu zumhnak donghter dingin a ‘hawng ngaingai mi ral hna an vun i komh i an namkawng in vaimam tanpi zuh i i do ding ko an lawh tikah Luther nih, “Setan nih a thinhunnak a chuah ‘han. Pathian zei a rel lo mi tlangbawi hna nih a thli tein thil ‘halo tuah an i tim i raltuknak he an kan tlerh. Mi hna cu Bawipa ‘hutdan hmai ah a thlacamnak le zumhnak in ral ‘ha ngai do dingin forh hna u, cu ti cun kan ral hna cu Pathian Thalrau nih a tei dih hna lai i daihnak a urn lo kho lo. Kan herh bik mi le kan rian bipi bik cu thlacamnak a si. Atu ahcun Setan thinhunnak le vainam har lakah langhter an si kha theihter hna u law thalcamterhnau”tiahcaa ‘ial. - Ibid., b.10, ch.14.DL 267.1

Can saunawn hnu ah Remh'hantu bawi hna nih bia an rak chuatpi mi kha a vun sawh ‘han i, Luther nih, “hi dohnak ah kan hman ding hriamnam cu Thlarau vainam lamg a si lai” a ti. Saxony bawi sinah ca a kuat i kan chia'ha thleidan khawhnak lungthin kan vun i dp i ‘ang'i dingin bia an chuatpi mi kha kan hna a tla lo. Kan Thawng'habia nih thisen dorkhat zong a chuahtemak cha cun a let hra in thih kan duh deuh. Kannih cu tuufa an thah mi bantuk kan si awk a si. Khrih vailamtah pu tu ding kan si. ~ibhlah, kanral hna uanthlamak nak in kan thlacamnak nih thil tarn deuh a tuah khawh. Na unau hna thisen cu na kut ah i neh hram hlah seh. Siangpahrang nih biaceihnak ah a kan kawh ahcun timhcia kan si ko. Kan zumhnak hi na rungveng kho lo. Purpak cio in thil “ihnung le hamak tcng dingin i ruat cio tohnausih” ati. - Ibid., b.14 ch.l.DL 267.2

A thli tein an thlacamnak hmun in thiltikhawhnak a hung chuak i Khrihfa Remh'hannak nih vawlei a hninh. Hi rian'uannak ah hin Bawipa rian'uantu hna cu biakamh mi lungpi fek cung ah hnangam tein an dir. Augsburg khua buainak a linhso licah hamak tei dingin fak pi an i zuam lio ah hin Luther cu a tlawm bik ah suimilam pathum chung thlacamnak bmang loin ni a liamter bal lo. Cu suimilam caan hna cu, Carelmak dingin a thimmi caan'ha an si. Ainnkhan chung ah Pathian hmai ah a lungthin a hun tawn. Pathian a thang'hat, a ‘ih, aa bochan i a hawikom pawng biachim bantukin, “Kan pa le kan Pathian na si ti ka hngalh. Na tale a hremtu hna hi na ‘hen'hekter hna lai ti zong ka bngalh. Zeicatiah nangmah le nangmah lila nih kanmah he “ihnunnak na phakter. Hi thil hna hi nangmah ta an si, na kan bomh caah aa tel ve kho mi kan si. Maw kan Pa, hung kan rungveng to” tiah a ti. - Ibid., b.14, ch.6.DL 268.1

Melanchthon cu ngaihchia le lung rethei in a urn lio ah Luther nih ca a hei kuat i, “Vawlei ah si loin Khrih ah thluachuahnak le bnangamnak na sin ah urn to seh. Amen. Na lungretheih tuk nak nih an hrawh dih mi ka hmuh tikah kanhuat ngai ngai. Kan ‘amak rianhi a dik lo a si ah cun chuahtak to. Adik a si ah cun ‘ih ti lo dinginbia kan kamhmi nawlbia cu zeicadah lihbia ah kan canter lai. Khrih cu dirmak le biadik ah a cbambau lai lo. Anung i Auk, cubantuk a si ko bu ah zeicadah kan ‘ihlai”. - Ibid., b.14, ch.6.DL 268.2

Patbiian nih a rian'uantu hna an aunak thawng a ngaih taktak. Hi vawlei cung khua iruihnak uktu hna doh dingah le biadik zohkhenhtu dingah bawi hna le a rian'uantu hna sinah ral'hatnak le a veel a pek hna. Bawipa nib, “A sungmi lung pakhat kha ka thim cang i cu lung in Zion khua i sakmi inn a hram lung caah ka chiah. Amah a zum mi cu zeitikhmanh ah an lung a dong lai lo,” (1 Peter 2:6). Protestant Remh'hantu hna nih Jesuh cungah an sak i hreiihraun kutka nih a tei hna lai lo!DL 269.1