15 - Ang Biblia ug ang Rebolusyon sa France

Sa ikanapulo ug unum ka siglo ang Repormasyon, nga nagaabli sa Biblia ngadto sa katawhan, nangita ug mga pamaagi sa pagsulud sa tanan nga kanasuran sa Europe. Ang ubang nasod nagdawat niini uban sa kalipay, ingon nga usa ka mensahero sa Langit. Sa uban nga kayutaan, ang papado milampos sa dako nga bahin, sa pagbabag sa pagsulud niini; ug ang kahayag sa kahibalo sa Biblia, uban sa iyang nagakauswag nga mga kabuyohan, halos isalikway sa hingpit. Sa usa ka nasod bisan og ang kahayag nakasulud, wala kini masabti tungud sa kangitngit. Sulud sa kasiglohan, ang kamatuuran ug ang sayup nakigbisog alang sa paggahum. Sa katapusan midaog ang daotan, ug ang kamatuuran sa Langit gilabay sa gawas. “Mao kini ang paghukom sa silot, nga ang kahayag mianhi sa kalibutan, ug ang mga tawo nahigugma sa kangitngit labi kay sa kahayag.” Juan 3:19. Ang nasod gipasagdan sa pagani sa mga bunga sa dalan nga iyang gipili. Ang pagpugong sa Espiritu sa Dios gikuha gikan sa katawhan nga nagatamay sa gasa sa Iyang grasya. Ang daotan gitugutan sa pagdangat sa pagkahamtong. Ug ang tibuuk kalibutan nakakita sa tinuyo nga pagsalikway sa kahayag.DP 155.3

Ang gubat batok sa Biblia, nagpadayon sulud sa daghan nga mga siglo didto sa France, nga misangko sa mga yugto sa Rebolusyon. Ang makalilisang nga kagubot mao lang ang tinuud nga sangputanan sa pagbabag sa Roma sa Kasulatan. (Tan-awa ang Appendix.) Kini nagpaila sa makatandog nga hulagway nga mao pay pagkasaksi sa kalibutan sukad, sa sangputanan sa pamalaod sa papado—usa ka hulagway sa mga sangputanan nga sa kapin sa usa ka libo ka tuig ang pagtolon-an sa iglesya Romana maoy gisunud.DP 156.1

Ang pagyatak sa Kasulatan panahon sa paggahum sa papado gipasidaan sa mga manalagna; ug ang Rebelador nagtudlo usab ngadto sa makalilisang nga mga sangputanan nga moabut ilabina ngadto sa France gikan sa paggahum sa “tawo sa sala.”DP 156.2

Matod sa manulunda sa Ginoo: “Ang balaang siyudad ilang pagayatakyatakan sulud sa kap-atan ug duha ka bulan. Ug ang akong duha ka saksi, nga nanagsul-ub ug mga bisti nga sako pagahatagan kog kagahum sa paghimog propesiya sulud sa usa ka libo duha ka gatus ug kan-uman ka adlaw.... Ug sa makatapos na sila sa ilang pagpanghimatuod, ang mapintas nga mananap nga molugwa gikan sa bung-aw sa kahiladman nga walay kinutuban makiggubat batok kanila ug iyang pagadag-on sila ug iyang pamatyon sila, ug ang ilang mga patayng lawas anha managhay-ad sa kadalanan sa dakung siyudad nga, sa tinago nga pagkasulti, ginganlag Sodoma ug Egipto, diin didto ang ilang Ginoo ilansang sa krus.... Ug sila nga nanagpuyo sa yuta managkalipay tungod kanila ug managhatagayg mga gasa, tungod kay kining duha ka mga profeta nakahatag man ug kasakit ngadto sa mga nanagpuyo sa yuta. Apan tapos sa maong tulo ka adlaw ug tunga, usa ka gininhawa sa kinabuhi gikan sa Dios misulud kanila, ug sila nanagpanindog, ug ang mga nanagpakakita kanila giabut ug dakung kalisang.” Pinadayag 11:2-11.DP 156.3

Ang mga panahon nga gihisgutan dinhi —kap-atan ug duha ka bulan,” ug ang “usa ka libo duha ka gatus ug kan-uman ka mga adlaw”—managsama ra, mao ra nga nagrepresentar sa panahon nga ang iglesya ni Cristo magantos sa pagdaogdaog gikan sa Roma. Ang 1260 ka mga tuig sa paggahum sa papado nagsugod sukad sa pag-ugmad sa papado sa 538 A.D., ug kini matapos sa tuig 1798. (Tan-awa ang Appendix alang sa pahina 34.) Niana nga panahona ang kasundalohan sa France misulong sa Roma, ug ilang gibilanggo ang papa, ug namatay didto sa dapit nga gipalayasan kaniya. Bisan og dali ra ang pagpili sa bag-o nga papa human niadto, ang kagamhanan sa papado wala na gayud mahiulii sa iyang naandan nga gahum nga kanhi iyang nabatonan.DP 156.4

Wala na magpadayon ang paglutos sa iglesya sa tibuuk panahon sa 1260 ka mga tuig. Ang Dios sa Iyang kalooy sa mga tawo maoy nagpamubo sa panahon sa masakit nga pagsulay. Sa pagtagna sa “daku nga kagul-anan” nga moabut sa iglesya, nagsulti ang Manluluwas, “Gawas kon pamuboon kadtong mga adlawa, wala untay unod nga maluwas; apan tungod sa mga pinili pamubon kadtong mga adlawa.” Mateo 24:22. Pinaagi sa kabuyohan sa Repormasyon, nahunong ang pagpanglutos sa wala pa ang 1798.DP 156.5

Bahin sa duha ka mga saksi, ang manalagna nagpamatuud sa dugang, “Ang mga saksi mao ang duha ka mga kahoyng olibo ug ang duha ka mga kandiliro nga nanagbarug sa atubangan sa Ginoo sa kalibutan.” “Ang imong pulong,” matod sa salmista, “mao ang lamparahan sa akong mga tiil ug kahayag sa akong dalan.” Pinadayag 11:4; Salmo 119:105. Ang duha ka mga saksi nga nagrepresentar sa Kasulatan sa Daan ug Bag-o nga Tugon. Kining duha mahinung-danon nga mga pamatuud sa sinugdanan ug pagkamapadayunon sa balaod sa Dios. Ang duha mga saksi usab sa plano sa kaluwasan. Ang mga landong, mga halad, ug mga tagna sa Daan ug Bag-o nga Tugon nagatudlo ngadto sa usa ka umaabot nga Manluluwas. Ang mga Ebanghelyo ug mga Sulat sa Bag-o nga Tugon nagsulti bahin sa usa ka Manluluwas nga mianhi sa mao gayud nga paagi sumala sa gitagna pinaagi sa mga timailhan ug sa propesiya.DP 156.6

“Sila magatagna og usa ka libo og duha ka gatus ug kan-uman ka mga adlaw, nagbisti sa sako.” Panahon sa labaw ka dako nga bahin niini nga panahon, ang mga saksi sa Dios nagpabilin diha sa kangitngit. Ang gahum sa papado nagtago gikan sa katawhan sa pulong sa kamatuuran, ug nagbutang sa ilang atubangan og bakak nga mga saksi aron sa pakiglalis sa pamatuud niini. (Tan-awa ang Appendix.) Sa pagdili sa mga tinugyanan sa simbahan ug sa kagamhanan sa Biblia; sa paghiwi sa pamatuud niini, ug gihimo ang tanang paningkamot aron ang mga tawo ug mga yawa makaimbento sa pagpasalaag sa hunahuna sa katawhan gikan niini; sa diha nga kadtong nangahas sa pagsangyaw sa sagrado nga mga kamatuuran niini gipangdakup, gipangbudhian, gisakit, gipiutan sa mga selda sa bilanggoan, gipatay tungud sa ilang pagtoo, o napugus sa pagpangalagiw ngadto sa kabukiran, ug ngadto sa mga lungib ug mga langub sa yuta—dayon ang matinumanon nga mga saksi nagabisti sa sako. Apan nagpadayon sila sa pagpamatuud sa tibuuk panahon sa 1260 ka mga tuig. Sa labing mangitngit nga mga panahon adunay matinumanon nga mga tawo nga nahigugma sa pulong sa Dios, ug masibuton alang sa Iyang kadungganan. Ngadto niini nga mga alagad gihatag ang kaalam, gahum, ug katungud sa pagpamatuud sa Iyang kamatuuran sa tibuuk niining panahona.DP 157.1

“Ug kon may buot modagmal kanila, adunay kalayo nga magagula sa ilang baba ug magaut-ut sa ilang mga kaaway; kon may buot modagmal kanila, sa ingon niining paagiha siya pagapatyon.” Pinadayag 11:5. Ang mga tawo dili makaikyas sa kastigo kon ilang yatakan ang pulong sa Dios. Ang kahulugan niining makalilisang nga pagbadlong makita sa katapusan nga kapitulo sa Pinadayag; “Akong pasidanan ang tanang magapatalinghog sa mga pulong sa profesiya nining basahona: kon adunay magadugang niining bisan unsa, kaniya igadugang sa Dios ang mga hampak nga gihisgutan niining basahona. Ug kon adunay magataktak ug mga pulong gikan sa mga pulong sa basahon niining profesiya, pagataktakon sa Dios ang iyang bahin diha sa kahoy nga nagahatag sa kinabuhi ug diha sa balaang siyudad, nga gihisgutan niining basahona.” Pinadayag 22:18, 19.DP 157.2

Mao kana ang mga pasidaan nga gihatag sa Dios sa pagbantay sa mga tawo batok sa pag-usab sa bisan unsa nga paagi nga Iyang gipadayag o gisugo. Kining solemne nga pagpanimalus nag-apil sa tanan nga pinaagi sa ilang kabuyohan magagiya sa mga tawo sa dili pag-ila sa tinud-anay sa balaod sa Dios. Sila magpalisang ug magpakurog sa mga tawo nga magtiawtiaw sa pagtoo nga dili mahinungdanon ang pagtuman o ang paglapas sa balaod sa Dios. Ang tanan nga mopaibabaw sa ilang mga opinyon nianang diosnong pagpadayag, ang tanan nga mousab sa tin-aw nga kahulugan sa Kasulatan aron sa pagpahaum sa ilang kasayon, o aron lang sa pagpahiuyon sa kalibutan, nagbutang sa ilang kaugalingon sa makalilisang nga katungdanan. Ang nasulat nga pulong, ang balaod sa Dios, maoy magsukud sa kinaiya sa tawo, ug magsilot sa tanan nga makaplagan nga nakulangan niining dili masayup nga sukdanan.DP 157.3

“Sa pagkatapos na nila (nagatapos pa) sa ilang pagpamatuud.” Ang panahon nga ang duha ka mga saksi nagtagna nga nagbisti og sako natapos na niadtong 1798. Sa nagkahaduul na sila sa pagtapos sa ilang buluhaton sa tago, gubaton sila sa gahum nga gihulagway ingon nga “ang mananap nga nagasaka gikan sa walay kinutoban nga bung-aw.” Sa daghan nga kanasuran sa Europe ang mga gahum nga nagmando sa iglesya ug estado sulud sa mga kasiglohan gimandoan ni Satanas, pinaagi sa papado. Apan gipakita dinhi ang usa ka bag-o nga pagpakita sa gahum ni Satanas.DP 157.4

Maoy pamaagi sa Roma, ilalum sa pagtakuban sa balaan nga pagtahod sa Biblia, sa pagsira niini sa dili maantigohan nga pinulongan ug gitago gikan sa katawhan. Ilalum niini nga paggahum ang duha ka mga saksi nagtagna, nga “nagbisti sa sako.” Apan adunay lain nga gahum—ang mananap nga migula gikan sa walay kinutuban nga gahong—mitindog aron sa pagpadayag, nga makiggubat sa Pulong sa Dios.DP 157.5

Ang “dakung siyudad” nga diha sa iyang mga dalan gipatay ang mga saksi, ug diin naghay-ad ang ilang patay nga mga lawas, “mao ang espiritual nga Ehipto.” Sa tanan nga kanasuran nga gipaila sa kasaysayan sa Biblia, ang Ehipto maoy labing maisugon nga nagsalikway sa pagkaanaa sa buhi nga Dios, ug misupak sa Iyang mga sugo. Walay lain nga hari nga nakapangahas sa dayag nga pagrebelde batok sa kagamhanan sa Langit kay sa hari sa Ehipto. Sa pagdala ngadto kaniya sa mensahe pinaagi kang Moises, sa ngalan ni Jehova, sa mapagarbohon mitubag si Faraon, “Kinsa ba kana si Jehova, nga magatuman ako sa iyang tingog sa pagpalakaw sa Israel? Wala ako makaila og Jehova, ni akong palakawon kining Israel.” Exodo 5:2. Mao kini ang ateismo, ug ang nasod nga girepresentahan sa Ehipto motingog sama sa pagsalikway sa mga pagangkon sa buhi nga Dios, ug magpakita sa sama nga espiritu sa pagsukol ug pagkawalay pagtoo. Ang “dakung ciudad” gipanigingon usab sa, “espirituwal” sa Sodoma. Ang pagkadaotan sa Sodoma sa paglapas sa balaod sa Dios gipakita ilabina sa pagpatuyang sa mga binuhatan. Ug kini nga sala daw maoy nagalabaw sa kanaiyahan sa nasod nga mohaum sa gihulagway niini nga kasulatan.DP 158.1

Sumala sa mga pulong sa manalagna, unya, sa hamubo nga panahon, sa pila ka panahon sa wala pa ang 1798 adunay gahum nga nagagikan kang Satanas ug sa iyang kinaiya motindog aron sa pakiggubat batok sa Biblia. Ug sa yuta diin ang pagpamatuud sa duha ka mga saksi sa Dios pahilumon, didto mapadayag ang ateismo ni Faraon, ug sa pagkamapatuyangon sa Sodoma.DP 158.2

Kini nga tagna nakadawat sa labing tukma ug tumong nga katumanan diha sa kasaysayan sa France. Panahon sa Rebolusyon sa 1793, “ang kalibutan sa unang higayon nakadungog sa panagtigum sa mga tawo, nangatawo ug naedukar sa sibilisasyon, ug nagaangkon sa katungud sa paggahum sa usa sa labing maanindot nga mga nasod sa Europe, mipataas sa ilang nagkausa nga tingog sa pagsalikway sa labing solemne nga kamatuuran nga kinahanglan dawaton sa kalag sa tawo, ug midumili sa tingub sa pagtoo ug pagsimba sa Makagagahum.”—Sir Walter Scott, LIFE OF NAPOLEON, vol. 1, ch. 17. “Ang France mao ra ang nasod sa kalibutan nga adunay matuud nga rekord, nga ingon nga usa ka nasod iyang gibakyaw ang iyang kamut sa dayag nga pagsukol batok sa Magbubuhat sa uniberso. Daghan sa mapasipalahon, daghan sa mga dili motoo og Dios, nga diha sa kanunay, ug magpadayon gihapon, sa England, Germany, Spain, ug bisan diin pa; apan ang France maoy nagalabaw nga lahi sa kasaysayan sa kalibutan nga usa ka nasod nga pinaagi sa iyang asembleya o lawak balaoran nagpakanaog og kamandoan sa pagsalikway sa pagkatinuud sa Dios, ug nga ang tanang nagpuyo sa ulohang siyudad, ug ang baga nga lumulupyo sa bisan diin nga dapita, mga babaye ug mga lalaki, nagsayaw ug nag-awit sa kalipay sa pagdawat sa pahibalo.”— BLACKWOOD’S MAGAZINE, Nobyembre, 1870.DP 158.3

Ang France nagpakita usab sa kinaiyahan sama sa Sodoma. Panahon sa Rebolusyon adunay napadayag nga kahimtang nga pagkunhod sa moralidad ug pagdagsang sa kadaotan nga sama sa nakaingon sa kalaglagan sa mga siyudad ug kapatagan. Ug ang istoryador nag-asoy sa paghiusa sa ateismo ug sa pagkamapatuyangon sa France, sumala sa natala sa tagna: “Ang suud nga pagkadugtong niini nga mga balaod nga nanginlabot sa rilihiyon mao ang pagpahuyang sa panaghiusa sa kaminyoon—ang labing sagrado nga panagkauban nga mahimo sa mga tawo, ug ang pagkamapadayunon niini maoy makahatud ngadto sa kalig-on sa katilingban—ngadto sa kasabutan sa kagamhanan nga sibil nga lumalabay lamang, diin ang duha ka mga binuhat magkasabot ug mahimo usab nga magkabulag sumala sa ilang gusto.... Kon ang mga daotan magkahiusa sa pagbuhat aron sa pagkakaplag og usa ka paagi sa labing epektibo pagguba sa bisan unsa nga balaanon, matahum, o mapadayunon sa lumad nga kinabuhi, ug pagbaton usab sa maong panahon sa kasigurohan nga ang binuang nga maoy ilang tumong nga buhaton padayunon gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa lain, dili unta sila makaimbento og labaw pa ka epektibo nga plano kay sa pagdaot sa kaminyoon.... Si Sophie Arnoult, usa ka artista nabantog nga maayong mosulti og maalamon nga mga pulong nag-ingon, “naghulagway sa republican nga kaminyoon ingon nga ‘sakramento sa pagpanapaw.’ “—Scott, vol. 1, ch. 17.DP 158.4

“Diin usab ang atong Ginoo gilansang.” Kini nga pagtakda sa tagna natuman usab sa France. Walay yuta nga sama kaniya nga nagbaton sa espiritu sa pakigaway batok kang Cristo sa hilabihan nga pagpadayag. Walay laing nasod diin ang kamatuuran nakahibalag sa labi ka pait ug kabangis nga pagsupak. Ang paglutos nga gihimo sa France sa mga nagasugid sa ebanghelyo, iyang gilansang si Cristo pinaagi sa Iyang mga apostoles.DP 159.1

Sa nagsunud nga mga siglo ang dugo sa mga balaan giula. Samtang ang mga Waldenses naghalad sa ilang kinabuhi sa kabungturan sa Piedmont “alang sa pulong sa Dios, ug alang sa pamatuud ni Cristo Jesus,” ang sama nga mga saksi ngadto sa kamatuuran gidala sa ilang mga kaigsoonan, ang mga Albigenses sa France. Sa kaadlawan sa Repormasyon, ang iyang mga apostoles gipamatay pinaagi sa makalilisang nga pagsakit. Mga hari ug mga harianon, dungganon nga mga babaye ug huyang nga nga dalaga, ang garbo ug ang kamaisugon sa nasod nagkombira sa pagtan-aw sa mga pagagulo sa mga mar tir ni Jesus. Ang isog nga mga Huguenot, nakigbatok niadto nga mga katungud nga gimahal sa tawhanon nga kasingkasing, nag-ula sa ilang dugo sa daghang malisud nga mga natad sa panggubatan. Ang mga Protestante giisip nga mga gukdonon sa balaod, adunay ganti alang sa ilang mga ulo, ug sila gipangita sama sa ihalas nga mga mananap.DP 159.2

Ang “Iglesya sa Kamingawan,” ang pila ka mga kaliwatan sa karaan nga mga Cristohanon nga naglangan gihapon didto sa France sa ikanapulo og walo ka siglo, nga nanago sa kabukiran didto sa habagatan, nagmahal gihapon sa pagtoo sa ilang mga amahan. Samtang nangahas sila sa pagtigum magabii sa daplin sa bungtod o sa lasang, gipanggukod sila sa mga sundalo, ug giguyod sila ngadto sa pagkaulipon sa tibuuk kinabuhi sa mga sakayan. “Ang labing putli, ug ang labing maayo og panglihok, ug ang labing malantip og salabutan sa France, gikadinahan, diha sa makalilisang nga pagsakit, taliwala sa mga tulisan ug mga mamumuno.” (Tanawa ang Wylie, b. 22, ch. 6.) Ang uban, gikaloy-an, gipamusil lang sa dayag, walay mga armas ug walay mahimo, nangluhod sila sa pagampo. Ginatus nga mga tigulang, walay panalipod nga mga babaye ug inosente nga kabataan gipamatay sa dapit nga ilang gitiguman. Sa ilang paglatas sa mga kabukiran o kalasangan, diin sila naanad sa pagtigum, dili kahibudngan nga “sa matag upat ka lakang adunay mga lawas nga patay nga nagkatag, mga patay nga gipangbitay sa kakahoyan.” Ang ilang nasod, “nahimong dakung kamingawan sa kangitngit pinaagi sa espada, sa hatsa, dinagkutan nga sulo, “nahimo nga usa halapad, mangiub nga kamingawan.” “Kini nga mga pagpanghasi sa kinabuhi... wala mahimo sa panahon sa mangitngit nga katuigan, apan nianang maalamon nga panahon ni Louis X1V. Ang syensya gipalambo, ug nagdagsang ang kahibalo, sa panahon nga ang mga halangdon sa hukmanan ug ulohan nga mga siyudad maalamon ug larino nga manunulti, ug nakaapekto pag-ayo sa mga grasya sa kalumo ug kalooy.”— Ibid., b. 22, ch. 7 .DP 159.3

Apan ang labing maitum sa maitum nga listahan sa krimen, labing makalilisang taliwala sa yawan-on nga mga buhat sa tanan nga makahahadlok nga mga siglo, mao ang Pagpamatay sa San Bartolome. Ang kalibutan mahinumdum gihapon sa makapakurog nga kalisang sa mga talanawon niadtong labing tinalawan ug bangis nga pagpamatay. Ang hari sa France, gidasig sa Romanista nga kaparian ug mga kaabag sa simbahan, maoy nagtugot sa makalilisang nga buhat. Ang dakung kampana sa palasyo, nagbagting sa tungang gabii, maoy nagtawag sa pagsugod sa pagpang-ihaw. Linibo nga mga Protestante nga malinawon nga nangatulog sa ilang mga balay, nagsalig sa masaarong dungog sa ilang hari, gipangguyod sa gawas nga walay kalibutan sa mahitabo, ug gipamatay.DP 159.4

Ingon nga si Cristo maoy dili makita nga pangulo sa Iyang katawhan gikan sa kaulipnan sa Ehipto, si Satanas usab maoy dili makita nga pangulo sa iyang mga sakup niini nga makalilisang nga buhat sa pagdugang sa kadaghanon sa mga martir. Nagpadayon ang pagpamatay sulud sa pito ka adlaw didto sa Paris, ang unang tulo maoy dili maasoy nga kabangis. Ug wala lamang kini buhata sulud sa siyudad, kundili pinaagi sa pinasahi nga kamandoan sa hari giapil usab ang tanang probinsya ug mga lungsod diin adunay Protestante. Walay pili sa edad, malalaki o mababaye. Ni ang inosente nga bag-o nga natawo ug ang mga ubanon na gilabyan. Mga dungganon ug mga mamumuo, tigulang o batan-on, inahan ug iyang anak, gipamatay pagdungan. Sa tibuuk France ang pagpang-ihaw milungtad og duha ka bulan. Kapitoan ka libo sa pinakabulak sa nasod ang nangamatay.DP 159.5

“Sa paglapnag sa balita mahitungud sa pagpamatay miabut sa Roma, ang pagmaya sa mga kaparian walay giilang kinutubanan. Gigantihan ni Lorraine ang mensahero og libo ka mga korona; ang kanyon ni Sto. Angelo nagdahunog sa malipayon nga saludo; ug ang mga kampana mibagting gikan sa matag tore; ang mga daub nagbali sa kagabhion ngadto sa kabuntagon; ug si Gregory XIII, kinuyogan sa mga kardinal ug uban pa nga iglesyanhon nga mga halangdon, nagprosesyon paingon ngadto sa simbahan sa Sto. Louis, diin ang kardinal sa Loraine nag-awit og Te Deum.... Usa ka medalya ang gikulit aron sa paghandum sa mahimayaon nga pagpamatay; tulo ka mga kwadro nga Vasari anaa gihapon sa Vatican, naghulagway sa pagpangataki sa mga kardinal, ang hari sa konsilyo nga nagplano sa pagpamatay, ug ang mismo nga hitabo sa pagpamatay. Gipadad-an ni Gregory si Charles og Bulawan nga Rosas; ug upat ka bulan ang milabay human ang pagpamatay...malipayon siya nga naminaw sa wali sa French nga pari...nga nagsulti ‘niadtong adlawa nga puno sa kalipay ug pagmaya, sa pagkadawat sa balita, ug midangat sa solemne nga pagbati alang sa paghatag og mga pasalamat sa Dios ug kang Sto. Louis.’ “—Henry White, THE MASSACRE OF ST. BARTHOLOMEW, ch. 14, par. 34.DP 160.1

Ang mao nga espiritu nga nag-awhag sa Pagpamatay sa San Bartolome maoy nangulo sa mga talan-awon sa Rebolusyon. Si Cristo Jesus giisip nga usa ka mangingilad, ug ang singgit sa mga French nga walay pagtoo og Dios, “Laglagon ang Patay-gutum,” nagpasabut nga si Cristo. Ang pagpangahas sa pagpasipala sa langit ug ang dulumtanan nga pagkadaotan nanagkuyog, ug ang labing mangil-ad sa mga tawo, ang labing pinasagdan nga mananap sa kamaldito ug bisyo, maoy gituboy pag-ayo. Niining tanan, ang labing taas nga pagtahod gihatag ngadto kang Satanas; samtang si Cristo, sa Iyang mga kinaiyahan sa kamatuuran, kaputli, ug dili hinakog nga gugma, maoy gilansang.DP 160.2

“Ang mananap nga mitumaw gikan sa walay kinutoban nga gahong sa yuta makiggubat kanila, ug modaug batok kanila, ug mopatay kanila.” Ang gahum nga walay pagtoo sa Dios nga naghari sa France panahon sa Rebolusyon ug ang paghari sa kahadlok, nakiggubat sa Biblia sa matang nga wala pa masaksihi kanhi sa kalibutan. Ang pagsimba sa Dios giwala sa Nasudnon nga Asembleya. Ang mga Bibila gipanigum ug gisunog sa publiko uban sa kutub nga mapadayag nga kasuko. Giyatakan ang balaod sa Dios. Ang mga tinukod sa Biblia gibungkag. Ang semana nga Igpapahulay gihiklin, ug gipulihan sa matag ikanapulo ka adlaw sa paghudyaka ug sa pagpasipala batok sa Dios. Ang bawtismo ug Communion gidili. Ug ang mga pahibalo gipapilit sa dayag sa sementeryo nagpamatuud nga ang kamatayon maoy dayon nga katulog.DP 160.3

Ang pagkahadlok sa Dios giingon nga halayo ra kaayo gikan sa sinugdan sa kaalam ug nga kini maoy sinugdanan sa kabuangan. Ang tanang rilihiyoso nga pagsimba ginadili, gawas kon alang sa kagawasan ug sa nasod. “Ang obispo sa batakang balaod sa Paris gipauna aron sa pagpangulo sa labing makauulaw nga pagpakaaron-ingnon nga wala pa mahimo sukad sa usa ka nasudnon nga pagpadayag.... Siya gipadayag sa bug-os nga prosesyon, sa pagpahayag diha sa Katiguman nga ang rilihiyon nga iyang gitudlo sa daghan nga katuigan kanhi, sa matag bahin, maoy usa ka pagpatootoo sa pagkapari, nga wala gayuy patukuranan bisan sa kasaysayan o sa sagrado nga kamatuuran. Wala na niya angkona diha sa kasolemne ug dayag nga mga pulong ang pagkaanaa sa Dios, nga sa pagsimba Kaniya, siya natugyan, ug nagtugyan na sa iyang kaugalingon ngadto sa pagtahod sa kagawasan, kaangayan, kamaayo, ug sa moralidad. Iyang gibutang sa lamisa ang mga dayandayan sa iyang kupo sa pagkaobispo, ug nagdawat sa paggakus nga minagsoon sa pangulo sa Konbensyon. Daghan nga namulag nga mga pari misunud sa panig-ingnan niining pangulo sa simbahan.”—Scott, vol. 1, ch. 17.DP 160.4

“Ug sila nga nanagpuyo sa yuta magamaya tungod kanila, ug managkalipay, ug magpadala og mga gasa sa usa ngadto sa usa; tungod kay kining duha ka mga manalagna nagsakit kanila sa nanagpuyo sa yuta.” Ang mga walay pagtoo og Dios sa France nagpahilum sa tingog nga nagabadlong sa duha ka mga saksi sa Dios. Ang pulong sa kamatuuran naghay-ad nga patay diha sa iyang mga dalan ug kadtong nagadumut sa mga pagpugong ug mga kasugoan sa balaod sa Dios nangalipay. Mga tawo diha sa publiko wala na moila og Dios sa Langit. Sama sa karaang mga makasasala, sila mituaw, “Giunsa man sa pagkahibalo sa Dios? ug aduna bay kahibalo didto sa Labing Hataas?” Salmo 73:11.DP 161.1

Uban sa mapasipalahon nga pagpangahas nga dili na katoohan, usa sa mga pari sa bag-o nga kamandoan nag-ingon: “Dios, kon anaa ka man, bawia ang imong nasamdan nga ngalan. Wala ako moila kanimo! Nagpakahilum ka lang. Wala ka mangahas sa pagpabuto sa Imong mga dalogdog! Kinsa ba, sa human niini motoo sa Imong pagkatinuud?”—Lacretelle, HISTORY OF EUROPE, vol. 1, ch. 10. Daw unsa nga pagsubli kini sa gisulti ni Faraon: “Kinsa ba si Jehova, nga magatuman ako sa iyang tingog?” “Wala ako makaila kang Jehova!”DP 161.2

“Ang buang nag-ingon sa iyang kasing-kasing, Walay Dios.” Salmo 14:1. Ug si Jehova nagpamatuud bahin niining nagadaot sa kamatuuran, “Ang ilang kabuangan mapadayag ngadto sa tanan.” 2 Timoteo 3:9. Human sa pagsalikway sa France sa pagsimba sa buhi nga Dios, “Siya nga hataas ug halangdon nga nagapuyo sa walay katapusan,” sulud lang sa hamubo nga panahon hangtod nga siya mikanaog ngadto sa makauulaw nga pagsimba og Dyosa sa Salabutan, sa persona sa usa ka bigaon nga babaye. Ug kini anaa sa representante sa nagakatigum nga mga pangulo sa asembleya sa nasod, ug sa iyang labing hataas nga mga pangulo sa sibil ug sa pamalaod! Matod pa sa magsasaysay: “Usa sa mga seremonyas niining nabuang nga panahon nagabarog nga walay kaatbang sa walay kapuslanan uban sa walay pagkabalaan. Ang mga pultahan sa Katiguman giablihan alang sa banda sa mga musikero, nga giunahan sa mga sakup sa kapunungan sa munisipyo nga misulud diha sa solemne nga prosesyon, nagaawit sa alawiton sa kagawasan, ug giubanan, sa ilang umalabot nga simabahonon, usa ka tinabunan nga babaye nga ilang gitawag og Dyosa sa Salabutan. Sa pag-abut na niini didto sa ganghaan, gikuha ang tabon ug nakita ang matahum nga lawas, ug gitapad kini sa toong kamut sa presidente, sa diha nga nailhan kini nga mao ang babaye nga tigsayaw didto sa opera.... Ngadto niini nga persona, ingon nga maoy labing haum nga paghulagway sa rason nga ilang gisimba, ang Nasudnon nga Asembleya sa France naghatag sa ilang dayag nga pagtamud.DP 161.3

“Kining daotan ug binuang nga buhat adunay usa ka sundanan; ug ang pagpabarog sa gibag-o ug gisunud sa tibuuk nasod sa mga dapit diin ang mga nagpuyo naghandum sa pagpakita sa ilang kaugalingon nga makatupong sa tanan nga gitas-on sa Rebolusyon.”—Scott, vol. 1, ch. 17.DP 161.4

Matod sa orador nga maoy nag-ugmad sa pagsimba sa Salabutan: “Mga Magbabalaod! Ang pagkapanatiko naghatag og agianan alang sa rason. Ang hanap nga mga mata niini dili makatutok sa kasilaw sa kahayag. Niining adlawa ang baga nga panon nagkatigum ilalum sa iyang maanindot nga mga atup, nga sa unang higayon, mopalanog pag-usab sa tingog sa kamatuuran. Didto ang mga French nagsaulog sa matuud nga pagsimba—nga mao ang Kagawasan ug Salabutan. Didto among nahulma ang bag-o nga mga tinguha alang sa kalamboan sa mga kasundalohan sa Republika. Didto atong isalikway ang walay kinabuhi nga pagsimba sa dili molihok nga mga dyosdyos alang niana nga Salabutan—kining may kinabuhi nga dagway, ang labaw sa mga binuhat.”—M. A. Theirs, HISTORY OF THE FRENCH REVOLUTION, vol. 2, mga pahina 370, 371.DP 161.5

Sa pagdala na sa dyosa ngadto sa Kati-guman, gikuptan sa orador ang kamut niini, ug miatubang sila sa katilingban ug miingon: “Mga tawo, hunong na kamo sa pagkurog atubangan sa walay gahum nga mga dalogdog sa Dios nga ginama lang sa inyong mga kahadlok. Sukad karon ayaw na kamo pag-ila sa pagka-Dios kundili sa Salabutan. Akong itanyag kaninyo ang labing halangdon ug labing putli nga dagway; kon kinahanglan kamo magbaton ug mga dyosdyos, maghalad lang kamo ngadto sa sama niini.... Panghapa kamo atubangan sa halandon nga Senado sa Kagawasan, oh! Belo sa Rason!”DP 162.1

“Ang dyosa, human gaksa sa pangulo, gipasakay sa matahum nga salakyan, ug giagi, taliwala sa bagang duut sa katawhan, ngadto sa katedral sa Notre Dame, aron ipuli sa Dios. Dayon gibutang siya sa hataas nga altar, ug nagdawat sa pagdayeg sa tanan nga nanambong.”—Alison, vol. 1, ch. 10,DP 162.2

Gisundan kini, sa wala madugay sa pagsunog sa Biblia atubangan sa publiko. Sa usa ka higayon “ang Bantugan nga Kapunungan sa Museyo” misulud sa hawanan sa munisipyo, nga nagkanayon, “Vive la Raison.!” ug nagdala sa katunga nga sunog nga mga libro sa tumoy sa tukon nga gibandera, ang uban niini ang brebiyaryo, basahon sa Misa, ug ang Daan ug Bag-o nga mga Tugon, nga “gisunog didto sa dakung kalayo,” nag-ingon ang presidente, “ang ilang tanang kabuangan nga gipahimo sa tawhanong kaliwat.”— JOURNAL OF PARIS, 1793, No. 318. Kinutlo gikan sa Buchez-Roux, COLLECTION OF PARLIAMENTARY HISTORY, vol. 30, mga pahina 200, 201.DP 162.3

Ang papado ang nagsugod sa buhat nga maoy ginatapos sa ateismo. Ang paagi sa Roma maoy naghimo niadto nga mga kondisyon, sosyal, politikal, ug sa rilihiyon, nga nagpadali sa France ngadto sa iyang pagkaguba. Ang mga magsusulat nagaasoy bahin sa mga makalilisang nga kaagi sa Rebolusyon, nagaingon nga kadtong mga pagpatuyang ipasangil gayud ngadto sa trono ug sa simbahan. (Tan-awa ang Appendix.) Diha sa higpit nga hustisya kinahanglan kini ipahamtang diha sa iglesya. Ang papa maoy naghilo sa hunahuna sa mga hari batok sa repormasyon, ingon nga kaaway sa gingharian, usa ka butang nga nagdala sa kagubot nga makatalagmanon sa kalinaw ug kahusay sa nasod. Ang maalamon nga pamaagi sa Roma maoy nakadasig sa labing grabe nga minaldito ug mapait nga pagpanglupig nga nagagikan sa trono.DP 162.4

Ang espiritu sa kagawasan mikuyog sa Biblia. Bisan diin gidawat ang kamatuuran, nahigmata ang mga hunahuna sa katawhan. Ilang gisugdan pagtangtang ang mga kadena nga naghigut kanila ingon nga mga ulipon sa pagkaignorante, sa bisyo, ug sa pagpatootoo. Nagsugod sila sa paghunana ug pagbuhat ingon nga mga tawo. Nakita kini sa mga hari, ug mikurog sa ilang pagpangharihari.DP 162.5

Dili hinay ang Roma sa pagpadilaab sa ilang masinahon nga mga kahadlok. Nagsulti ang papa sa magmamando sa France sa tuig 1525: “Kini nga kabuang [Protestantismo] dili lamang magpalibog ug moguba sa rilihiyon, kundili sa tanang kagamhanan, kadungganan, mga kasugoan, ug gawas sa mga ranko.”—G. de Félice, HISTORY OF THE PROTESTANTS OF FRANCE, b. 1, ch. 2, par. 8. Pila ka tuig sa ulahi usa ka dungganon nga papista nagpasidaan sa hari: “Labing halangdon, ayaw pagpalingla. Ang mga Protestante makalumpag sa tanan nga sibil ug rilihiyoso nga kamandoan.... Ang trono mahimutang sa dako nga katalagman maingon sa altar.... Ang pagpaila og bag-o nga rilihiyon kinahanglan nga magpaila og bag-o nga kagamhanan.”—D’Aubigné, HISTORY OF THE REFORMATION IN EUROPE IN THE TIME OF CALVIN, b. 2, ch. 36. Ug ang mga teyologo naghangyo sa dili maayong pagtagad sa katawhan pinaagi sa pagpamatuud nga ang doktrina sa Protestante maoy “naglingla sa mga tawo palayo sa mga binag-o ug mga binuang; nakaagaw kini sa pagtahod sa mga tawo sa hari, ug makadaot sa Iglesya ug Estado.” Busa ang Roma nagmalampuson sa pagpalihok sa France sa pakigbatok sa Repormasyon. “Kini nagpataas sa trono, nakapanalipod sa mga dungganon, ug nagpalig-on sa mga balaod, ug ang espada maoy una nga gihuso sa sakuban didto sa France.”—Wylie, b. 13, ch. 4.DP 162.6

Wala kaayo makita sa mga pangulo sa yuta ang mga sangputanan niadtong makatalagmanon nga pamaagi. Ang pagtolon-an sa Biblia matanum unta sa hunahuna ug kasingkasing sa katawhan niadto nga mga patukoranan ug hustisya, pagpugong, kamatuuran, kaangayan, ug pagkamanggihatagon nga maoy pamagang nga bato sa kalamboan sa usa ka nasod. “Ang pagkamatarung makatuboy sa usa ka nasod.” Pinaagi niana, “ang trono mapalig-on.” Proverbio 14:34; 16:12. “Ang buhat sa pagkamatarong mao ang pakigdait;” ug ang sangputanan, “kalinaw ug kasigurohan sa hangtud.” Isaias 32:17. Siya nga motuman sa diosnon nga balaod sa labing tinuud motahod ug motuman sa mga balaod sa iyang nasod. Siya nga mahadlokon sa Dios magpasidungog sa hari sa pagpatunhay sa tanang hustisya ug makatarunganon nga kagahum. Apan ang dili malipayon nga France nagdili sa Biblia, ug nagbabag sa iyang tanang tinunan. Sulud sa daghan nga mga siglo, mga tawo nga adunay baroganan ug kadungganan, mga tawo nga halalum og mga pangisip ug kusog sa moralidad, kinsa adunay kaisog sa pagsugid sa ilang mga baroganan, ug pagtoo sa pagantos alang sa kamatuuran—sulud sa kasiglohan kini nga mga tawhana nagalagad ingon nga mga ulipon sa mga sakayan sa dagat, nangamatay sa bitayan, o nangadunot sa ilang mga bilanggoan. Linibo ang nakakaplag sa ilang kaluwasan pinaagi sa pagkalagiw; ug kini nagpadayon sulud sa duha ka gatus ug kalim-an ka tuig human sa pagabli sa Repormasyon.DP 162.7

“Talagsa lang sa kaliwatan sa tagaFrance niana nga hataas nga panahon ang wala makasaksi sa pagpanglagiw sa mga tinun-an sa ebanghelyo sa wala pa ang hilabihan nga kasuko sa manglulutos, ug ilang gidala uban kanila ang malantip nga salabutan, mga arte, ang kakugi, ang kahusay, nga sa niini sila nahimong inila sa pagkalabaw, aron sa pag-ugmad sa mga kayutaan nga ilang nadangpan. Ug sa pagkasama niini sa ilang pagpuno pag-usab sa uban nga kanasuran niini nga maayo nga mga gasa, nabasiyohan sila sa ila. Kon ang tanan nga gipalayas nagpabilin pa sa France; kon, sulud niining tulo ka gatus ka tuig, ang kahanas sa mga hininginlan nga nag-ugmad sa iyang yuta; kon, sulud niining tulo ka gatus ka tuig, ang kakugi, ang ilang kalantip sa paglalang ug gahum sa pagtulutimbang nakapalambo sa iyang literatura ug nakapalambo sa iyang syensya; kon ang ilang kaalam nagagiya pa sa iyang mga konsilyo, ang ilang kaisog sa pakigaway sa iyang mga gubat, ang ilang pagkamakiangayon sa paghulma sa iyang mga balaod, ug ang rilihiyon sa Biblia sa pagpalig-on sa salabutan ug sa paggahum sa kaisipan sa iyang katawhan, daw unsa unta nga himaya niining adlawa ang magapuno sa France! Daw unsa ka dako, kamalamboon, ug pagkamalipayon nga nasod—usa ka sulundan ngadto sa kanasuran—nga iya untang madangatan!DP 163.1

“Apan ang dili makakita ug dili matandog nga pagkagahi sa salabutan nanggukod sa matag usa ka magtutudlo sa pagkamaayo aron manggawas sa iyang yuta, sa matag-usa ka kampiyon sa kahusay, ang matag usa ka manlalaban sa trono; miingon ngadto sa mga tawo nga unta maoy makahimo sa ilang nasod nga “bantugan ug himaya” sa yuta, Magpili ka kon unsay imo, bitayan o hinginlan. Sa katapusan ang pagkaguba sa estado nahingpit; ug wala nay nagpabilin nga kaisipan nga pugngan; wala nay rilihiyon nga ganuyon ngadto sa bitayan; wala nay pagkamaunungon nga gukuran sa pagpalayas.”—Wylie, b. 13, ch. 20. Ug ang Rebolusyon uban sa iyang tanan nga pagkamakalilisang, maoy gihandum nga sangputanan.DP 163.2

“Uban sa pagkalagiw sa mga Huguenot miabut ang kinatibuk-an nga pagkaubus sa France. Ang malamboon nga mga maggalama nga mga dakbayan nahugno ngadto sa pagkadugta; ang mga mabuhong nga distrito nahibalik ngadto sa ilang lumad nga kalasangan; pagkahabol sa malantip nga kaisipan ug ang pag-ubus sa moralidad maoy mipuli sa panahon sa kalamboan. Ang Paris nahimong usa ka dako nga balay sa mga timawa, ug gibanabana nga, sa pag-abut sa Repormasyon, duha ka gatus ka libo nga mga makililimus nangayo og tabang gikan sa mga kamut sa hari. Ang mga Jesuita lamang maoy milambo niini nga nagkadunot nga nasod, ug nagagahum uban sa makalilisang nga pagpangulipon sa mga simbahan ug mga tulunghaan, sa mga bilanggoan ug sa mga galera.”DP 163.3

Ang ebanghelyo mao unta ang makadala ngadto sa France sa kasulbaran niadtong politikanhon ug sosyal nga mga suliran nga nakapalibog sa kahanas sa kaparian, sa iyang hari, ug sa iyang mga magbabalaod, ug sa katapusan nakapatundag sa nasod ngadto sa kagubot ug pagkaguba. Apan ilalum sa paggahum sa Roma, nawadan ang katawhan sa mahimayaon nga leksyon sa Manluluwas sa pagdumili sa kaugalingon ug sa dili hakog nga gugma. Gipasalaag sila gikan sa pagkinabuhi nga magdumili sa kaugalingon alang sa kaayohan sa uban. Ang mga dato wala makakaplag sa pagbadlong sa ilang pagdaogdaog sa mga kabus, ang mga kabus walay tabang alang sa ilang pagpaulipon ug sa pagkamakaalaot. Ang kahakog sa mga dato ug sa mga gamhanan nagatubo ngadto sa kadayag ug kamalupigon. Sulud sa ginatusan ka mga tuig ang kahakog ug pagpatuyang sa mga dungganon misangpot ngadto sa nagakagot nga pagpanglimbong sa mga magyuyuta. Ang mga bahandianon magbutangbutang og sayup sa mga kabus, ug ang mga kabus nanagdumut sa mga dato.DP 164.1

Sa daghan nga mga probinsya ang mga estado gigamhan sa mga harianon, ug ang mga trabahante mga saup lamang; ilalum lang sila sa kalooy sa ilang mga agalon, ug pugson sa pagtuman sa ilang walay puas nga mga panginahanglan. Ang lulan sa pagtabang sa iglesya ug sa estado napahat sa kasarangan ug sa ubus nga hut-ong sa katilingban, nga gipabugatan sa pagpabuhis sa sibil nga mga kagamhanan ug sa kaparian. “Ang kalipayan sa mga dungganon maoy giila nga labing hataas nga balaod; ang mga mag-uuma ug mga mamumuo mahimong gutumon, apan dili gayud magpakabana ang mga manlulupig.... Ang mga tawo gipugus sa kada lihok sa pagkonsulta alang lamang sa kaayohan sa agalon. Ang kinabuhi sa mga mamumuo maoy kinabuhi sa walay hunong nga pagtrabaho ug walay undang nga kapit-os; ang ilang mga pagmulo, kon mangahas man ugaling sila sa pagriklamo sugaton lang kini sa kasuko sa agalon. Ang mga hukmanan sa hustisya kanunay lang maminaw sa harianon kay sa nagriklamo nga mamumuo; anad kaayo sa pagdawat ang mga maghuhukum og mga hiphip; ug ang bisan unsay kagustohan sa anaa sa kaharian maoy labanan sa balaod, pinaagi niini nga sistema sa pagkadunot sa tibuuk uniberso. Ang mga buhis nga napuga gikan sa komon nga mga tawo, sa mga bantugan sa nasod sa pikas nga bahin, ug sa kaparian sa lain nga bahin, wala gayuy katunga niini nga maabut ngadto sa panudlanan sa gingharian o sa simbahan; ang uban gamiton sa pagusikusik sa pagpatuyang sa gusto. Ug ang mga tawo nga maoy naghukhuk sa mga kabus dili apil sa pagbayad og buhis, ug maoy itudlo sumala sa balaod o sa nabatasan sa panggamhanan sa estado. Ang pinaboran nga mga hut-ong sa katawhan nga mga usa ka gatus ug kalim-an ka libo, ug alang sa pagtagbaw sa ilang gusto minilyon ang nagpadulong ngadto sa walay paglaum ug makauulaw nga mga kinabuhi.” (Tan-awa ang Appendix.)DP 164.2

Ang hukmanan mapatuyangon sa pagpanggasto. Gamay lang kaayo ang pagsalig tali sa katawhan ug sa mga pangulo. Ang pagduda anaa kanunay sa tanan nga pamalaod sa kagamhanan ingon nga tinuyo ug hinakog. Kapin sa katunga sa siglo sa wala pa ang panahon sa Rebolusyon, ang trono gilingkoran ni Louis XV, nga bisan niadtong daotan nga mga panahon nailhan nga usa ka hari nga tapolan, nagtiawtiaw lamang ug mapatuyangon sa gana. Uban niini nga makauulaw ug maldito nga kaharian ug ang gutum ug ignorante nga katawhan sa ubus nga hut-ong, ang estado nga nabangkarota sa paninapi, ug gikapuyan nga mga tawo, wala na magkinahanglan og mga mata sa manalagna sa pagtanaw sa umalabot nga kadaot. Sa mga pasidaan sa iyang mga magtatambag naanad nalang ang hari sa pagtubag, “Sulayi sa pagpadayon sa mga butang samtang buhi pa ako; human sa akong kamatayon tungud kay kini moabut man.” Kawang lang nga giawhag ang panginahanglan sa reporma. Iyang nakita ang pagkadaotan, apan wala siyay kaisog ni gahum sa paghibalag kanila. Ang kangitngit nga nagpaabot sa France maoy sa labing tinuud nahulagway sa iyang tapolan ug sa hakog nga tubag, “Human kanako, ang lunup!”DP 164.3

Pinaagi sa pagbuhat sa kasina sa mga hari ug sa nagagahum nga mga klase, ang Roma mao ang nakapabuyo kanila sa pagpangulipon sa mga tawo, nga nahibalo pag-ayo nga ang estado mahuyang, ug nagtuyo nga pinaagi niini iyang mahigtan ang mga hari ug ang katawhan sa iyang kaulipnan. Uban sa layo nga panglantaw iyang nasabtan nga aron ang katawhan maulipon pag-ayo, ang mga kadena kinahanglan mahigut sa ilang mga kalag; nga ang labing siguro sa pagbabag kanila sa pag-ikyas gikan sa pagkaulipon mao ang dili paghatag kanila og kagawasan. Labaw pa sa usa ka libo ka pilo ka makalilisang kay sa lawasnon nga pagantos nga maoy gisangputan sa iyang pamalaod, mao ang moral nga kaulawan. Gihikawan sa Biblia, ug gitugyan ngadto sa mga pagtolon-an sa pagpalabilabi ug kahakog, ang katawhan gitabunan sa pagkaignorante ug patootoo, ug gilunod diha sa bisyo, aron sila sa bugos dili makahimo sa paggahum sa ilang kaugalingon.DP 164.4

Apan ang pamaagi niini nga tanan lahi ra kaayo kay sa gituyo sa Roma. Sa dapit nga maghimo sa misa diha sa walay pagsabut sa iyang mga pagtolon-an, ang iyang gibuhat mao ang paghimo kanila nga mga katawhan nga walay pagtoo og Dios ug mga rebolusyonaryo. Ang Romanismo ilang gitamay ingon nga limbong sa kaparian. Ilang giisip ang kaparian nga adunay kalambigitan sa pagdaogdaog kanila. Ang usa ka dyos nga ilang nailhan mao ra ang dyos sa Roma; ang iyang pagtolon-an mao ra ang ilang rilihiyon. Ilang giila ang iyang kahakog ug kamaldito nga makatarunganon nga bunga sa Biblia o wala unta sila maghimo sa bisan usa niini.DP 165.1

Ang Roma nagdaot sa kinaiya sa Dios, ug naghugaw sa Iyang kasugoan, ug mining panahona ang mga tawo nagsalikway sa Biblia ug sa Tagamugna niini. Iyang gimando ang buta nga pagtoo sa iyang mga pagtolon-an, ubus sa pasangil nga kini giuyunan sa Biblia. Agi og reaksyon, si Voltaire ug ang iyang kaubanan nagsalikway sa hingpit sa pulong sa Dios, ug nagpakaylap sa bisan diin sa hilo sa pagkawalay pagtoo ngadto sa Dios. Ang Roma midugmok sa katawhan ilalum sa iyang puthaw nga tikud; ug karon nga ang masa, gipakaulawan ug gidagmalan, tungud sa ilang pagsumbalik sa iyang pagpangulipon, milabay sa tanang pagpugong. Sa kapungut sa nagsidlak nga pagpanglimbong nga sa dugay nga panahon ilang gihalaran sa pagtahod, ilang giusa pagsalikway ang kamatuuran ug kababakan; ug nasayup sa paghunahuna nga ang pagpatuyang maoy kagawasan, ang mga ulipon sa bisyo nanagmaya tungud sa ilang gihanduraw nga kagawasan.DP 165.2

Sa pagsugod sa Rebolusyon, pinaagi sa pagtugot sa hari, ang katawhan gitugutan sa usa ka representasyon labaw pa ka daghan kay sa mga dungganon ug kaparian. Busa ang timbangan sa gahum mituwang ngadto sa ilang mga kamut; apan dili sila andam sa paggamit niini uban sa kaalam ug paghinayhinay. Gusto gayud nga manimalos sa mga kasaypanan nga ilang giantos, nagtinguha sila sa pag-usab sa pamaagi sa katilingban. Ang nasuko nga katawhan, kansang mga hunahuna napuno sa mapait ug dugay na nga gitipigan nga mga kaagi sa kasaypanan, nagkasabut sa pag-usab sa makalolooy nga kahimtang nga dili na maantos, ug sa pagpanimalus sa ilang kaugalingon niadtong ilang giila nga maoy mga hinungdan sa ilang mga pagantos. Ang mga sinakit nagpagawas sa leksyon nga ilang nakaton-an ilalum sa kaulipnan, ug sila na usab ang magdaogdaog sa mga nagdaogdaog kanila kanhi.DP 165.3

Ang walay kalipay nga France nagani sa dugo sa iyang gipugas. Makalilisang ang mga sangputanan sa iyang pagpasakup sa nagamando nga gahum sa Roma. Diin ang France, ilalum sa kabuyohan sa Romanismo, nagpabarog sa unang bitayan sa pagsugod sa Repormasyon, didto ang Rebolusyon nagpabarog sa iyang unang bitayanan. Sa mao gayud nga dapit diin ang unang mga martir sa Protestante nga pagtoo gisunog sa ikanapulo og unum ka siglo, ang unang mga biktima gipamutlan sa ulo sa ikanapulog-walo ka siglo. Sa pagbabag sa ebanghelyo nga mao untay makahatag kaniya og kaayohan, ang France nagaabli sa iyang mga pultahan ngadto sa pagkawala nay pagtoo sa Dios ug ngadto sa iyang pagkaguba. Sa mga pagpugong sa kasugoan sa Dios, ilang nakita nga ang kasugoan sa tawo dili igo sa pagpugong sa gamhanan nga mga balud sa tawhanon nga pagbati; ug ang nasod nabanlas ngadto sa pag-alsa ug kagubot. Ang pakiggubat batok sa Biblia nag-inagurar sa usa ka panahon nga nailhan sa kasaysayan sa kalibutan ingon nga “Ang Paghari sa Kalisang. “Ang kalinaw ug kalipay gipalayas gikan sa mga puluy-anan ug sa mga kasingkasing sa katawhan. Walay usa ka tawo nga adunay panalipod. Siya nga nagmalipayon niining adlawa dudahan nga hukman pagkaugma. Ang panghasi ug kailibgon sa unud dili mapugngan.DP 165.4

Ang hari, kaparian, ug ang mga dungganon napugus sa pagpasakup sa pagpanghasi sa naalsa ug nasuko nga katawhan. Ang ilang kauhaw sa pagpanimalus napalihok pinaagi sa pagpatay sa hari; ug sila nga nagmando sa iyang kamatayon, maoy gisunud dayon ngadto sa bitayan. Usa ka kinatibuk-an nga pagpangihaw sa tanan nga gidudahan nga supak sa Rebolusyon gitinguha. Ang mga bilanggoan nagsugwak, usa ka panahon niana naglakip sa kapin sa duha ka gatus ka libo ang mga bihag. Ang mga dakbayan sa gingharian napuno sa makalilisang nga talan-awon. Usa ka partido sa mga rebolusyonista makiggubat sa laing partido, ug ang France nahimong dakung natad sa nagawayay nga mga panon sa katawhan, nahaylo sa ilang mga pagbati sa kasuko. “Sa Paris nagsunudsunud ang kagubot, ug ang mga tawo nagkabahinbahin sa daghang mga habig, nga daw walay laing tumong kundili ang pagpinatyanay sa usa ug usa.” Ug sa pagdugang sa kinatibuk-an nga kasub-anan, ang nasod nalambigit sa usa ka dugay mahuman ug malaglagon nga gubat batok sa dakung gahum sa Europe. “Ang nasod duul na mabangkaruta, ang kasundalohan nangayo na og dugang nga mga suhol, ang mga tawo sa Paris gigutum, ang mga probinsya gihimong kamingawan sa mga tulisan, ug halos na mawagtang ang sibilisasyon tungud sa kagubot ug pagpatuyang.”DP 166.1

Ang katawhan nakakat-on pag-ayo sa mga leksyon sa pagkamaldito ug pagsakit nga sa makugihon gitudlo sa Roma. Sa katapusan miabut ang adlaw sa pagpanimalus. Dili na niining panahona ang mga tinun-an ni Jesus ang gipanambog sa bilanggoan ug giguyod ngadto sa bitayan. Dugay na nga panahon kini sila nangawala o gipalayas. Ang mapatuyangon nga Roma nakabatyag na sa makamatay nga gahum niadtong iyang gibansay sa pagkalipay diha sa mga binuhatan sa pag-ula og dugo. “Ang sulundan sa pagpanglutos sa kaparian sa France nga gibuhat sa daghang katuigan, gisumbalik na kanila karon sa hilabihan ka kusganon. Ang mga bitayan nagpula sa mga dugo sa kaparian. Ang mga sakayan ug mga prisohan, nga kanhi nagsiot sa mga Huguenot napuno na sa ilang mga manglulutos. Gikadinahan sa mga bangko samtang magbugsay o magremo sa mga sakayan, ang kaparian sa Roma nakasinati niadtong tanang kagulanan nga gipahamtang sa ilang simbahan sa malumo nga mga erehes kanhi.” (Tan- awa ang Appendix.)DP 166.2

“Dayon miabut kadtong mga adlaw nga ang labing linoog nga mga pamalaod gipakanaog sa labing loog sa tanan nga mga balaoranan; nga diin walay tawo ang makapangumusta sa iyang mga silingan, o makapangadye sa iyang mga pagampo... nga walay piligro sa pagbuhat og dakung kasal-anan; diin ang mga espiya maghupo sa matag eskina; sa panahon nga ang putlanan sa ulo dugay ug lisod buhaton matag buntag; sa panahon nga ang mga bilanggoan napuno sa mga binilanggo sama sa kasiot sa masulud sa sakayan sa mga ulipon; samtang ang mga sandayong magbula sa pag-ilig sa mga dugo ngadto sa Seine.... Samtang ang sakyanan magawas sa mga biktima nga hakoton ngadto sa ilang kamatayon subay sa kadalanan sa Paris, ang mga proconsul, nga ipadala sa labing hataas nga komitiba ngadto sa mga departamento, nanagmaya sa ilang pagpatuyang sa pagminaldito nga wala mahibaloi bisan sa kapital. Ang kutsilyo sa makamatay nga makina moisa ug mahulog sa hinayhinay alang sa pag-ihaw. Ang taas nga lumbay sa mga dinakpan mangatumba pinaagi sa mga bala. Mga buho makita sa kamarote sa nagsiot nga mga lansa. Mga siyudad nahimong kamingawan. Didto sa Arras bisan pa ang bangis nga kalooy sa dali nga kamatayon wala itugot ngadto sa mga binilanggo. Ang tanan didto sa Loire, gikan sa Samur ngadto sa dagat, baga nga panon sa mga owak ug mga tulabong nagkombira sa mga patay nga lawas, nga nagsumpaysumpay sa ilang makalolooy nga paggakos. Walay kalooy nga gipakita kang bisan kinsa, bisan unsay edad, lalaki o babaye. Ginatus ang gipangpatay nga mga batang babaye ug mga dalaga nga tag-17 ang pangidaron. Mga gagmay nga bata nga samaran sa dughan ipanglabay ngadto sa naglaray nga mga tuhogan nga mahait subay sa laray sa mga Jacobin.” (Tan-awa ang Appendix.) Sulud sa napulo ka tuig, minilyon ang gipamatay.DP 166.3

Kining tanan maoy gibut-an ni Satanas. Mao kini ang iyang gitinguha nga buhaton sulud sa mga katuigan. Ang iyang pamaagi mao ang paglimbong gikan sa pagsugod ngadto sa katapusan, ug ang iyang kusganon nga tuyo mao ang pagpahamtang og kagul-anan ug kalaglagan sa katawhan, ug sa pagpanas ug pagdaot sa binuhatan sa Dios, sa paghugaw sa diosnong katuyoan sa pagkamanggihatagon ug gugma, nga maoy nakapasubo sa Langit. Dayon pinaagi sa iyang pagpanglimbong iyang butaan ang hunahuna sa mga tawo, ug magsugo kanila sa pagpasumbalik sa ilang pagbasol ngadto sa Dios, nga daw kining tanang kagul-anan maoy sangputanan sa plano sa Magbubuhat. Sa maong pagkaagi, sa diha nga ang gipakaulawan ug gidagmalan niining bangis nga gahum nakabaton na sa kagawasan, iyang gisugyutan sila sa pagpatuyang ug pagpangdaogdaog. Dayon kining hulagway sa walay pugong nga pagpatuyang gitumbok sa mga nangulipon ug sa madaogdaogon nga maoy hulagway sa mga sangputanan sa kagawasan.DP 167.1

Sa diha nga ang sayup sa usa ka kupo mamatikdan, maskarahan lang kini ni Satanas sa lahi nga pagtakuban, ug ang mga panon nagdawat niini sa mahinamon kaayo sama sa una. Sa pagkamatikod sa mga tawo nga ang Romanismo ingon nga usa ka limbong, ug nga dili si Satanas makahimo pinaagi niini nga ahensya paghatud kanila ngadto sa paglapas sa balaod sa Dios, iyang isugyot kanila sa pag-isip sa tanang rilihiyon ingon nga limbong, ug ang Biblia usa ka tinumotumo nga sugilanon; ug magsalikway sa diosnong kabalaoran, ilang gitugyan ang ilang kaugalingon ngadto sa dili na mapugngan nga kasal-anan.DP 167.2

Ang makamatay nga sayup nga nagdala niadto nga kagul-anan sa mga lumulupyo sa France mao ang walay pagtagad niining usa ka dakung kamatuuran: ang matuud nga kagawasan anaa sa pagtuman sa balaod sa Dios. “Oo nga ikaw namati lang unta sa akong mga sugo! unya ang imo unta nga pakigdait mahisama sa usa ka suba, ug ang imong pagkamatarung maingon sa mga balud sa dagat.” “Walay pakigdait, nagaingon si Jehova, alang sa mga daotan.” “Apan bisan kinsa nga mamati kanako magapuyo sa kasigurohan, ug magamalinawon nga walay kahadlok sa kadautan.” Isaias 48:18, 22; Proverbio 1:33.DP 167.3

Mga ateista, mga dili motoo og Dios, ug ang nanaglapas nagsupak ug nagsalikway sa balaod sa Dios; apan ang sangputanan sa ilang kabuyohan nagpamatuud nga ang pagkamaayog kahimtang sa tawo nalambigit sa iyang pagtuman sa balaan nga mga lagda. Kadtong dili mobasa sa leksyon gikan sa libro sa Dios, gidasig sa pagbasa niini diha sa kasaysayan sa mga nasod.DP 167.4

Sa pagmando ni Satanas pinaagi sa Iglesya Romano sa pagpabulag sa katawhan gikan sa pagtuman, ang iyang sinugo nagtago, ug ang iyang buhat maayo kaayo nga pagkatakuban nga ang kaulawan ug ang kasub-anan nga misangpot tungud niini dili makita ingon nga bunga sa paglapas. Ug ang iyang gahum layo ra kaayo sa pagsumpo sa buhat sa Espiritu sa Dios aron nga ang iyang mga tuyo mababagan sa pagkatuman sa hingpit. Ang mga tawo wala magsubay sa sangputanan sa matuud nga hinungdan, ug nagsusi sa gigikanan sa ilang mga kasub-anan. Apan panahon sa Rebolusyon ang kasugoan sa Dios dayag nga gihiklin sa nasudnon nga konsilyo. Ug sa Paghari sa Kalisang nga nagsunud niini, ang buhat sa hinungdan ug sangputanan makita sa tanan.DP 167.5

Sa diha nga ang France nagpadayag sa pagsalikway sa Biblia, daotan nga mga tawo ug ang mga espiritu sa kangitngit nagmaya sa ilang kalampusan sa tumong nga dugay na nila nga gihandum—usa ka gingharian nga gawasnon sa tanang pagpugong sa balaod sa Dios. Tungud kay ang paghukum sa daotan nga buhat wala dayon mapahamtang, mao nga ang kasingkasing sa mga anak sa mga tawo “nangahas aron sa pagbuhat ug dautan.” Ecclesiates 8:11. Apan ang paglapas sa matarong nga balaod dili gayug mosipyat sa pagsangko ngadto sa kasub-anan ug kalaglagan. Bisan og dili dayon kini mapahamtangan sa mga paghukum, ang pagkadaotan sa mga tawo sa siguro magpadulong gayud ngadto sa ilang kalaglagan. Ginatus ka katuigan sa paglapas ug sa krimen nagtigum sa kasuko alang sa adlaw sa pagpanimalus; ug sa pagkapuno na sa ilang kasal-anan, ang nanagtamay sa Dios ulahi na kaayo nahibalo nga usa ka makahahadlok nga butang ang pagpaluya sa diosnong pailub. Ang nagpugong nga Espiritu sa Dios, nga maoy nagsumpo sa minaldito nga gahum ni Satanas, wala gayud tagda, ug siya nga ang bugtong kalipay mao ang pagdaogdaog sa katawhan, gitugutan sa pagbuhat sa iyang kabubut-on. Ang nagpili sa pagalagad sa rebelyon, gipasagdan nga magani sa mga bunga niini, hangtod ang yuta napuno sa pagpakasala nga hilabihan ka makalilisang nga iasoy sa sulat. Gikan sa nalusak nga mga probinsya ug naguba nga mga dakbayan madungog ang makalilisang nga paghilak—usa ka hilak sa labing pait nga kahigwaos. Ang France daw giuyog sa usa ka linog. Ang rilihiyon, balaod, kahusay sa katilingban, ang pamilya, ang Estado, ug ang simbahan—ang tanan gigun-ub sa kamut nga walay rilihiyon nga gibakyaw batok sa balaod sa Dios. Matuud ang gisulti sa maalam nga tawo: “Ang daotan mapukan sa iyang kaugalingon nga pagkadaotan.” “Bisan og ang makasasala nagbuhat ug dautan sa makagatus, ug nagapalugway sa iyang mga adlaw, apan sa pagkatinuod ako nasayod nga maayo kana kanila nga nahadlok sa Dios, nga nahadlok sa iyang atubangan: Apan dili mahitabo nga maayo kana sa dautan, ni pagapalugwayan niya ang iyang mga adlaw, nga ingon sa usa ka anino; tungud kay siya dili mahadlok sa atubangan sa Dios. Proverbio 11:5; Ecclesiastes 8:12, 13. “Ilang gidumtan ang kahibalo, ug wala nila pilia ang pagkahadlok kang Jehova;” “busa sila magakaon sa bunga sa ilang kaugalingong paagi, ug matagbaw sa ilang kaugalingon nga mga binuhatan.” Proverbio 1:29, 31.DP 167.6

Ang matinumanong mga saksi sa Dios nga gipamatay sa mapanamastamason nga gahum nga “misaka gikan sa bung-aw nga walay kinutoban,” dili magpabilin sa kahilum sa dugay nga panahon. “Human sa tulo ka adlaw ug tunga, ang Espiritu sa kinabuhi gikan sa Dios misulud kanila, ug nanagtindog sila sa ilang mga tiil; ug maibut ang dakung kahadlok kanila sa nakakita kanila.” Pinadayag 11:11. Tuig kadto sa 1793 nga ang balaod sa pagdili sa Biblia gipakanaog sa Balaoranan sa France. Tulo ka tuig ug tunga sa ulahi usa ka resolusyon ang gipakanaog pag-usab sa mao nga balaod, nga nagtugot na sa pagbaton sa Biblia giuyunan sa mao ra gihapon nga asembleya. Ang kalibutan nahingangha sa pagkadako sa kasal-anan nga misangpot tungud sa pagsalikway sa Balaan nga mga Pulong, ug ang katawhan nag-ila sa kakinahanglanon sa pagtoo sa Dios ug sa Iyang pulong ingon nga maoy patukuranan sa pagkamaayo ug sa moralidad. Nagaingon si Jehova, “Kinsa man ang imong gitamay ug gipasipalahan? ug batok kang kinsa ikaw mipataas sa imong tingog, ug mipataas sa imong mga mata ngadto sa kahitas-an? bisan batok sa Usa nga Balaan sa Israel.” Isaias 37:23. “Busa, tan-awa, akong ipahibalo kini sa makausa, ako sila pakitaan sa akong kamot ug sa akong kusog; ug sila makaila nga ang akong ngalan mao si Jehova.” Jeremias 16:21.DP 168.1

Bahin sa duha ka mga saksi ang manalagna sa dugang nagpasabut: “Ug ilang nadungog ang makusog nga tingog gikan sa langit nga nag-ingon kanila, Saka kamo diri. Ug mingsaka sila ngadto sa langit diha sa usa ka panganod; ug ang ilang mga kaaway nakakita kanila.” Pinadayag 11:12. Sukad nga ang France nakiggubat sa duha ka mga saksi sa Dios, napasidunggan sila sa dungog nga wala pa mabatoni sukad masukad. Sa 1804 ang British ug ang Foreign Bible Society giorganisar. Gisundan kini sa makasusama nga mga orgnisasyon, uban sa daghang sanga, sa kontinente sa Uropa. Sa 1816 giugmad ang American Bible Society. Sa pagkaugmad sa British Society, ang Biblia gipatik ug gipanagtag sa kalim-an ka mga pinulongan. Sukad sa pagsugod kini gihubad ngadto sa ginatus ka mga pinulongan ug sinultihan. (Tanawa ang Appendix.)DP 168.2

Sulud sa kalim-an ka tuig nga nagsunud sa 1792, gamay ra ang pagtagad bahin sa buluhaton sa langyaw nga kaumhan. Walay bag-ong mga kahugpungan nga naugmad, ug dyutay ra nga mga simbahan ang naningkamot sa pagsangyaw sa Cristianidad sa kayutaan nga wala pa motoo sa matuud nga Dios. Apan sa naghinapus na ang ikanapulog-walo ka siglo adunay nahimong dakung kausaban. Galas-ayan na ang mga tawo sa mga sangputanan sa rasyonalismo o pagtoo sa salabutan lamang. ug nakaamgo sa kakinahanglanon sa diosnong pagpadayag ug sininati nga rilihiyon. Gikan niining panahona ang buhat sa langyaw nga kamisyonan hilabihan paglambo. (Tan-awa ang Appendix.)DP 168.3

Ang mga pag-uswag sa pagpamatik nakahatag og kakusog sa buhat sa pagpanagtag sa Biblia, ang nagdugang nga mga kagamitan alang sa komunikasyon tali sa magkalainlaing kanasuran, ang pagkabungkag sa karaan nga mga babag sa paglahilahi sa mga nasod, ang pagkawala sa gahum sa papa sa Roma sa pagpanginlabot sa sibil nga kagamhanan, nakapaabli sa agianan sa pagsulud sa pulong sa Dios. Sulud sa pila ka tuig gibaligya ang Biblia sa walay pugongpugong sa kadalanan sa Roma, ug gidala na kini ngadto sa tanang dapit nga adunay mga tawo sa kalibutan.DP 169.1

Si Voltaire nga walay pagtoo sa Dios nanghambog usa ka panahon niana sa pag-ingon, “Gikapuyan na ako pagpamati sa mga tawo nga magsublisubli sa paghisgot sa napulog duha ka mga tawo nga nag-ugmad sa Cristohanon nga rilihiyon. Akong pamatud-an nga igo na ang usa ka tawo sa pagbungkag niini.” Daghan na nga mga kaliwatan ang miagi sukad sa pagkamatay ni Voltaire. Minilyon ang miapil sa pakiggubat batok sa Biblia. Apan wala gihapon kini mahugno, nga diin adunay usa ka gatus sa panahon ni Voltaire, adunay napulo na ka libo karon, oo, usa ka gatus ka libo na ka kopya ang Libro sa Dios. Sumala pa sa giingon sa karaang repormador bahin sa Cristohanong iglesya, “Ang Biblia maoy puthaw nga salsalan nga nakadaot na daghang mga maso.” Matod pa ni Jehova, “Walay hinagiban nga gibuhat batok kanimo nga magmalampuson; ug ang matag dila nga molitok batok kanimo aron sa paghukom imo nga pagahukman.” Isaias 54:17.DP 169.2

“Ang pulong sa atong Dios magpadayon sa walay katapusan.” “Ang tanan niya nga kasugoan kasaligan. Sila magapadayon hangtud sa kahangturan, ug kini gibuhat diha sa kamatuoran ug sa katarung.” Isaias 40:8; Salmo 111:7,8. Bisan unsay tukuron ibabaw sa kagamhanan sa tawo pagagunubon; apan ang natukod ibabaw sa dili mausab nga pulong sa Dios magabarog sa walay katapusan.DP 169.3