35 - Ang Kagawasan sa Kaisipan Gihulga

Ang Romanismo gitagad na karon sa mga Protestante nga may mas dakung pag-uyon kay sa miagi nga mga tuig. Sa mga nasod diin ang Catolico wala nagahari, ug ang mga papista nakigsuud aron sila makabaton sa kabuyohan, adunay nagdugang nga pagpasagad bahin sa mga doktrina nga nagpabulag sa mga repormada nga mga iglesya gikan sa pagmando sa papado nga pamunoan; ang opinyon naganam og kalig-on nga, uban sa paghunahuna nga dili man kaayo dako ang atong kalahian sa mahinungdanong mga doktrina kay sa gihunahuna, ug ang pila ka mga pag-uyon sa atong bahin makapahiusa kanato sa labaw pa ka maayo nga pagsabut sa Roma. Mao kadto nga panahona diin ang mga Protestante nagbutang og dako nga bili sa kagawasan sa kaisipan nga gipalit sa dako nga bili. Ilang gitudloan ang ilang mga anak sa pagdumut sa papado, ug nagtoo nga ang pakig-uyon sa Roma maoy pagbudhi sa Dios. Apan daw unsa na ka lahi karon ang mga pagbati nga gipaila.DP 323.2

Ang mga manlalaban sa papa nagpamatuud nga ang iglesya gipasipalahan; ug ang Protestante nga kalibutan daw nagatoo na niini nga pahayag. Daghan ang nagsugyot nga dili makatarunganon nga hukman ang simbahan sa karon pinaagi sa mga dulumtanan ug mga kahiwian nga nagtimaan sa iyang paggahum panahon sa mga kasiglohan sa pagkawalay alamag ug kangitngitan. Ilang gipasaylo ang iyang makalilisang nga pagkabangis ingon nga sangputanan sa pagkaluug niadtong mga panahona, ug naghangyo nga ang kabuyohan sa moderno nga sibilisasyon nakapausab sa iyang mga pagbati.DP 323.3

Nakalimut ba kining mga tawhana sa iyang pagangkon sa pagkadili masayup nga giduso niya sulud sa walo ka gatus ka mga tuig niining malupigon nga gahum? Halayo ra kaayo sa tinuud nga kini gisalikway na, kini nga pagangkon gipalig-on niining ikanapulog-siyam ka siglo uban sa labaw pa kadako nga pagpamatuud kay sa kaniadto. Ingon nga ang Roma nagpamatuud nga “ang iglesya wala masayup; ni sa umalabot, matod pa sa Kasulatan, nga kini masayup” (John L. von Mosheim, INSTITUTES OF ECCLESIASTICAL HISTORY, book 3, century 2, part 2 ch. 2, sec. 9, note 17), unsaon niya pagbiya sa mga prinsipyo nga nagagahum sa iyang nabuhat sa nangagi nga mga katuigan?DP 323.4

Ang papado nga iglesya dili gayud mobuhi sa iyang pagangkon sa pagkadili masayup. Ang tanan nga iyang nabuhat sa paglutos niadtong misalikway sa iyang mga pagtolon-an, iyang gipaila nga husto; ug dili ba kini niya usbon nga mga buhat, kon itugot sa higayon? Ihiklin ang mga pagdili nga gibutang sa mga kagamhanan sa kalibutan, ug ipahiuli ang Roma sa iyang kanhi nga gahum, ug mosunud dayon sa madali ang usa ka pagpabuhi sa iyang pagpang-ulipon ug pagpanglutos.DP 323.5

Usa ka bantugan nga magsusulat nagasulti bahin sa taras sa kamandoan sa papado mahitungud sa kagawasan sa kaisipan, ug ang mga katalagman nga naghulga ilabina sa United States gikan sa kalampusan sa iyang pamalaod:DP 324.1

“Adunay daghan nga buut nga mopahinungud og bisan unsa nga kahadlok sa Romano Catolisismo didto sa United States tungud sa pagkamapahigon ug sa pagkabinata. Wala kini makakita sa kinaiya ug pamatasan sa Romanismo nga sukwahi kaayo sa atong gawasnon nga mga institusyon, o walay makita nga timaan sa iyang pagtubo. Ato unang tandion, ang pipila ka mga patukuranan nga mga prinsipyo sa atong pangagamhanan ug sa Iglesya Catolica.DP 324.2

“Ang Batakang-Balaod sa United States nagpasalig alang sa kagawasan sa kaisipan. Wala nay lain pa nga labaw ka mahal o labaw pa ka kinahanglanon. Si Papa Pius IX, sa iyang Ensiklika nga Sulat niadtong Agosto 15, 1854, nag-ingon: “Ang hiwi ug sayup nga mga doktrina o mga singgit sa paglaban sa kagawasan sa kaisipan, maoy dakung makadaot nga kasaypanan—usa ka peste, sa uban nga tanan, nga pagakalisangan sa usa ka estado.” Ang mao gihapon nga papa, sa iyang Sulat Ensiklika niadtong Disyembre 8, 1864, nagatunglo ‘niadtong magaangkon sa ilang kagawasan sa kaisipan o sa rilihiyoso nga pagsimba,’ usab sa ‘tanan nga nagtoo nga ang iglesya kinahanglan dili mogamit sa kusog.’DP 324.3

“Ang malinawon nga tono sa Roma sa United States wala magpasabut sa pagkausab sa iyang kasingkasing. Mouyon lang siya kon wala na siyay mahimo. Matod ni Obispo O’Connor: ‘Ang rilihiyoso nga kagawasan molahutay lamang hangtod nga ang kaatbang magabuhat nga walay mabungang katalagman ngadto sa Catolico nga kalibutan.’... Ang arsobispo sa St. Louis nagsulti kanhi: ‘Ang patootoo ug ang dili pagtoo giila krimen; ug sa Cristohanon nga mga nasod, maingon man sa Italy ug sa Spain, pananglitan, diin ang tanan nga tawo pulus Catolico, ug diin ang Catolico nga rilihiyon mahinungdanon nga kabahin sa balaod sa nasod, kini sila silutan sama sa uban nga krimen.’...DP 324.4

“Ang matag kardinal, arsobispo, ug obispo sa Iglesya Catolica manumpa sa pagtahod sa papa, uban niini nga mosunud nga mga pulong: ‘Ang mga erehes, mga tigbahinbahin sa pundok, ug ang mga rebelde sa among giila nga ginoo (ang papa), o ang iyang ginaingon nga mga sumusunod, akong paninguhaon kutub sa akong mahimo sa paglutos ug pagsupak.’ ” —Josiah Strong, OUR COUNTRY, ch. 5, pars. 2-4.DP 324.5

Matuud nga adunay tinuud nga mga Cristohanon sa Romano Catolico nga pundok. Linibo sa simbahan nanagalagad sa Dios sumala sa labing maayo nga kahayag nga ilang nabatonan. Sila wala tuguti sa pagbaton sa Iyang Pulong, ug busa wala sila makaila sa kamatuuran. [Gipatik niadtong 1888 ug 1911. Tan-awa ang Appendix.] Wala gayud sila makakita sukad sa kalahian taliwala sa usa ka buhi nga kinasingkasing nga pagsimba ug usa lamang ka hugna sa mga dagway ug mga seremonyas. Ang Dios nagatan-aw uban sa maloloy-on nga kalumo niini nga mga kalag, namatuto diha sa usa ka pagtoo nga malimbungon ug dili makatagbaw. Iyang pasidlakon ang mga silaw sa kahayag lusut sa baga nga kangitngit nga nagalibut kanila. Iyang ipadayag kanila ang kamatuuran, nga anaa kang Jesus, ug daghan ang mobarog uban sa Iyang katawhan.DP 324.6

Apan ang Romanismo ingon nga sistema wala na nga mas mahiuyon sa ebanghelyo ni Cristo karon kay sa nangagi nga panahon sa iyang kasaysayan. Ang mga iglesya nga Protestante anaa sa dako nga kangitngit, o kon dili, masabtan unta nila ang mga timaan sa kapanahunan. Ang Iglesya Romana halapad kaayo sa iyang mga plano ug mga pamaagi sa pagbuhat. Iyang gamiton ang tanan nga paagi sa pagpakaylap sa iyang kabuyohan ug magdugang sa iyang gahum sa pagpangandam alang sa usa ka mabangis ug matinguhaon nga away aron sa pagbawi sa iyang paggahum sa kalibutan, aron sa pag-ugmad pag-usab sa paglutos, ug sa pagpanas sa tanan nga nahimo sa Protestantismo. Ang Catolisismo naganam og kagamhanan sa bisan asa nga dapit. Tan-awa ang pag-usbaw sa gidaghanon sa iyang mga simbahan ug mga kapilya sa mga nasod nga Protestante. Tan-awa ang kabantog sa iyang mga kolehiyo ug mga seminaryo sa America, nga gipahimuslan sa mga Protestante. Tan-awa ang pagtubo sa rilihiyoso nga mga tulumanon didto sa England, ug kanunay nga pagtabok sa mga Protestante ngadto sa mga pundok nga Catolico. Kining mga butanga kinahanglan magapukaw sa kahigwaos sa tanan nga nahigugma sa putli nga mga prinsipyo sa ebanghelyo.DP 324.7

Ang mga Protestante nanghilabut ug nakig-uyon sa papado; naghimo sila og mga kasabutan ug mga panaghangyoay diin ang papado sa iyang kaugalingon nahibulong sa pagkakita, ug napakyas sila sa pagsabut. Gipiyong sa mga tawo ang ilang mga mata sa pag-ila sa matuud nga kinaiya sa Romanismo, ug sa mga katalagman nga kabalak-an gikan sa iyang pagkamakagagahum. Kinahanglan puka-won ang katawhan aron sa pagsumpo sa mga pagdasdas niini nga labing piligroso nga kaaway sa sibil ug rilihiyoso nga kagawasan.DP 325.1

Daghan sa mga Protestante ang nagtoo nga ang Catolico nga rilihiyon dili madanihon, ug nga ang pagsimba niini las-ay, walay kahulugan nga pasunud sa seremonya. Ania sila dinhi nasayup. Samtang ang Romanismo nagsukad sa panglimbong, dili kini hagashas ug salikwaut nga postura. Ang matang sa pagsimba sa Romano nga iglesya maoy labing makabibihag nga mga seremonya. Ang iyang matahum nga pagpadayag ug solemne nga buluhaton makapahimuut sa mga pagbati sa katawhan, ug makapahilum sa tingog sa katarungan ug sa kaisipan. Ang mga mata ginalingla. Matahum nga mga simbahan, mga mabulukon nga mga prosesyon, bulawanon nga mga altar, mga inalahasan nga mga alampoanan, pinili nga mga hulagway, ug matahum nga mga linilok nakadani sa paghigugma sa katahum. Bihagon usab ang mga igdulungog. Dili malabwan ang mga awit. Ang maanindot nga mga nota ug mananoy nga tingog sa organo, nga magaangay sa mga alawiton sa daghang mga tingog nga mosulbong latas sa iyang mga hatag-as ug dagko nga mga katedral, dili mapakyas pagaghat sa hunahuna sa pagkabalaan ug pagtahod.DP 325.2

Kini nga katahum sa gawas, pagawal, ug mga seremonya, nga igo lamang nagtamay sa mga handum sa masakiton nga kalag, maoy timaan sa pagkadunut sa sulud. Ang rilihiyon ni Cristo wala magkinahanglan niana nga mga pagpasibut aron kini madawat. Sa kahayag nga nagadan-ag gikan sa krus, ang matuud nga Cristianismo napadayag sa hilabihan nga kaputli ug pagkatahum nga walay igong pagpaanyag sa gawas nga makapadugang sa matuud niini nga bili. Ang katahum sa pagkabalaan, ang malumo ug malinawon nga espiritu, maoy bililhon alang sa Dios.DP 325.3

Ang pagkaanindot sa estilo dili kinahanglan nga maoy magpaila sa kaputli, natuboy nga panghunahuna. Ang hataas nga mga pagsabut sa arte, ang talandugon nga pagkapino sa panimpla, sagad diha sa hunahuna sa mga yutan-on ug mailibgon. Kanunay kining gamiton ni Satanas sa pagpahikalimut sa katawhan sa mga panginahanglan sa kalag, sa pagpawala sa panglantaw sa umalabot, sa kinabuhi nga dayon, sa pagtalikud gikan sa ilang walay kinutuban nga Mananabang, ug sa pagkinabuhi lamang niini nga kalibutana.DP 325.4

Ang rilihiyon sa kadayagan madanihon alang sa wala mabag-o nga kasingkasing. Ang hilabihan nga pagpasundayag sa katahum sa mga pagsimba sa Catolico adunay malinglahon, malimbungon nga gahum, diin daghan kaayo ang nailad niini; ug ilang gitan-aw ang Iglesya Romana nga maoy ganghaan ngadto sa langit. Walay lain kundili kadto lamang ang nagpabarog sa ilang mga tiil diha sa malig-on nga mga patukuranan sa kamatuuran, ug kansang mga kasingkasing nabag-o pinaagi sa Espiritu sa Dios, maoy pruweba batok sa iyang kabuyohan. Linibo nga walay kasinatian sa kahibalo kang Cristo mahatud ngadto sa pagdawat sa mga dagway sa pagkadiosnon nga walay gahum. Kana nga rilihiyon mao lamang ang gihandum sa mga panon.DP 325.5

Ang pagangkon sa simbahan sa katungud sa pagpasaylo, nakahatag sa mga Romano sa kagawasan sa pagpakasala; ug ang tulumanon sa pagpangumpisal, nga kon wala kini walay kapasayloan, mao usab ang naghatag ug lisensya sa pagbuhat og pagkadaotan. Siya nga moluhud atubangan sa makasasala nga tawo, ug mangumpisal sa mga tinago nga mga hunahuna ug mga panghanduraw sa iyang kasingkasing, nagpakaulaw lamang sa iyang pagkatawo, ug nagpakunhod sa bili sa matag halangdon nga handum sa iyang kalag. Sa pagsugilon sa iyang mga sala ngadto sa usa ka pari—nga usa ka masalaypon, makasasala nga tawong mamalatyon, nga sagad kaayong mahugawan sa bino ug sa pagpatuyang—ang iyang sukaranan sa kinaiya gipakunhod, ug siya nahugawan sa sangputanan niini. Ang iyang panghunahuna bahin sa Dios mikubus ngadto sa kahimtangan sa nahulog nga tawo; kay ang pari nagpaila man nga maoy representante sa Dios. Kining makauulaw nga pagsugid sa tawo ngadto sa tawo maoy sekreto nga tuburan nga gikan niini nag-agas ang daghan nga kadaotan nga nakapahugaw sa kalibutan, ug nga takus alang sa hingpit nga kalaglagan. Apan alang kaniya nga mapatuyangon sa kaugalingon, labaw pang makapahimuut ang pagsugid ngadto sa isigkatawo kay sa pagabli sa iyang kinabuhi ngadto sa Dios. Labaw pa ka lamian sa tawhanong kinaiya ang paghatag og halad agi og bayad sa sala kay sa pagsalikway sa sala; labaw pa ka sayon ang pagpasakit sa unud pinaagi sa pagsul-ub og sako ug sa paghigut sa pait nga mga kadena kay sa paglansang sa unudnon nga mga kailibgon. Mabug-at ang yugo diin ang unudnon nga kasingkasing buut mopas-an kay sa moyukbo ngadto sa yugo ni Cristo.DP 325.6

Adunay dako nga pagkapareho taliwala sa Iglesya sa Roma ug sa Iglesya sa Judio panahon sa unang pag-anhi ni Cristo. Samtang ang mga Judio sa tago nagyatak sa matag patukuranan sa balaod sa Dios, sa gawas higpit kaayo ang ilang pagtuman sa mga kalagdaan niini, nagpabug-at niini pinaagi sa mga tulumanon ug mga tradisyon nga maoy nakapahimo sa pagtuman nga masakit ug mahasol. Samtang ang mga Judio nagangkon sa pagbalaan sa balaod, mao man usab ang mga Romano sa ilang pagsimba sa krus. Ilang gituboy ang simbolo sa mga pagantos ni Cristo, samtang sa ilang mga kinabuhi ilang gilimud Siya nga maoy girepresentahan niini.DP 326.1

Ang mga papista nagbutang og mga krus sa ilang mga simbahan, sa ilang mga altar ug sa ilang mga bisti. Bisan diin makita ang mga timaan sa krus. Bisan diin kini gipasidunggan ug gituboy. Apan ang mga pagtolon-an ni Cristo gilubong ilalum sa pundok sa walay kahulugan nga mga tradisyon, bakak nga mga paghubad, ug higpit nga mga tulumanon. Ang mga pulong sa Manluluwas bahin sa mga panatiko nga mga Judio, gipahinungud sa labaw pa ka bug-at ngadto sa mga pangulo nga Romano: “Ila kining gibutang diha sa mga abaga sa mga tawo; apan sila gayud dili molihok niini bisan pinaagi nalang sa ilang tudlo.” Mateo 23:4. Ang matinud-anon nga mga kalag kanunay gipiutan sa kalisang, gakahadlok sa kasuko sa Dios, samtang ang mga labaw nga pangulo sa simbahan nagkinabuhi sa mga pagpatuyang ug sa unudnon nga mga kalipayan.DP 326.2

Ang pagsimba sa mga larawan ug mga linilok, ang pagampo ngadto sa mga santos, ug ang pagtuboy sa papa, maoy mga paagi ni Satanas sa pagdani sa mga hunahuna sa katawhan gikan sa Dios ug gikan sa Iyang Anak. Aron sa pagbuhat sa ilang kalaglagan, iyang gipaningkamutan ang pagpabulag sa ilang pagtagad gikan Kaniya nga mao lamang ang makahatag kanila og kaluwasan. Iyang giyahan sila ngadto sa bisan unsa nga butang nga makapapuli Kaniya nga nagaingon: “Umari kamong tanan nga gikapoyan ug gibug-atan, ug papahulayon ko kamo.” Mateo 11:28.DP 326.3

Sa kanunay naningkamot si Satanas nga malain pagsabut ang kinaiya sa Dios, ang kinaiyahan sa sala, ug ang matuud nga isyo sa dako nga away. Ang iyang pagpangilad nakapakubus sa katungdanan sa tawo sa balaan nga kasugoan, ug naghatag pagtugot sa katawhan sa pagpakasala. Sa mao nga paagi iyang gihimo ang katawhan nga moisip og sayup nga mga pagsabut bahin sa Dios, aron nga sila moila Kaniya uban ang kahadlok ug pagdumut, imbis uban sa gugma. Ang pagkamaldito nga maoy iyang kinaiya gipahinungud hinoon sa Manluluwas; kini gisagol sa sistema sa rilihiyon, ug gipadayag diha sa mga paagi sa pagsimba. Busa nabutaan ang hunahuna sa katawhan, ug nakuha sila ni Satanas ingon nga iyang mga ahente sa pagpakiggubat batok sa Dios. Pinaagi sa hiwi nga mga pagsabut sa balaan nga mga kinaiyahan, ang mga nasod nga wala moila sa Dios nahatud ngadto sa pagtoo sa tawhanon nga mga halad nga maoy kina-hanglan sa pagsiguro sa kalooy sa Dios; ug ang makalilisang nga mga kabangis nahimo pinaagi sa nagkalainlain nga mga matang sa pagsimba og mga dyosdyos.DP 326.4

Ang Iglesya nga Romano, nga naghiusa sa dagway sa paganismo ug Cristianismo, ug, sama sa paganismo, nga nagtuis sa tinuud nga kinaiya sa Dios, midangup sa mga pamaagi nga dili ubus ang kapintas ug kangilngig. Sa mga adlaw sa paghari sa Roma, adunay mga kagamitan sa pagsakit sa katawhan aron sa pagpugus kanila sa pag-uyon sa iyang mga doktrina. Adunay bitayan alang niadtong dili gayud mosugut sa iyang mga pagpatoo. Adunay mga pagpamatay sa tingub nga dili na masubay hangtod kini igapadayag panahon sa Paghukum. Ang labaw nga mga pangulo sa simbahan nagtoon, ubus sa ilang agalon nga si Satanas, aron sa pag-imbento og mga paagi sa labing mabangis nga mga matang sa pagsakit, nga dili dayon patyon ang ilang biktima. Ang paagi sa pagpaantos gisublisubli bisan ngadto sa katapusang hunat sa tawhanon nga paglahutay, hangtod ang lawas motahan nalang sa iyang pakigbisog, ug ang nagantos mosangpit sa kamatayon ingon nga daw kini matamis nga kahimtang.DP 327.1

Mao kadto ang gidangatan sa mga kaaway sa Roma. Alang sa iyang mga sumusunod, lapdos sa mga bunal ang iyang gigamit sa pagdisiplina, o sa hilabihan nga pagpagutum, lawasnon nga kabangis nga kutub sa mahunahunaan, sa matang nga makapaluya sa kasingkasing. Aron sa pagbaton sa kahimuut sa langit, ang mga nagpenitensya naglapas sa kasugoan sa Dios pinaagi sa paglapas sa mga balaod sa kinaiyahan. Gitudloan sila sa pagputol sa matag bugkos nga iyang gihimo aron sa pagpanalangin ug paglipay sa yutan-on nga paglakbay sa tawo. Ang tugkaran sa simbahan napuno sa minilyon ka mga biktima, nga naghago sa ilang kinabuhi aron pagsumpo sa ilang natural nga mga pagbati, sa pagpugong, ingon nga kini daw dulumtanan sa Dios, sa matag pagbati og kahingawa sa ilang mga isigkatawo.DP 327.2

Kon kita naghandum sa pagsabut sa tinguha sa pagminaldito ni Satanas, nga napadayag na sulud sa ginatus ka mga katuigan, dili taliwala niadtong wala gayud makadungog bahin sa Dios, kundili taliwala gayud sa Cristianismo, motan-aw lamang kita sa kasaysayan sa Romanismo. Latas niining hilabihan ka dako nga sistema sa panglimbong ang prinsipe sa daotan molampos sa iyang tuyo sa pagpakaulaw sa Dios ug sa pagdaogdaog sa tawo. Ug sa atong pagpakita kon giunsa niya paglampos sa pagtakuban sa iyang kaugalingon, ug pagbuhat sa iyang katuyoan pinaagi sa mga pangulo sa simbahan, molabaw pa ka tin-aw ang atong pagsabut ngano nga wala siyay pagtagad sa Biblia. Kon basahon kana nga libro, ang kalooy ug gugma sa Dios mapadayag; atong makita nga dili tuyo sa Dios nga pas-anon sa katawhan ang bug-at nga mga lulan. Ang Iya lamang gipangayo mao ang mahinulsulon nga kasingkasing, usa ka mapainubsanon, matinumanon nga espiritu.DP 327.3

Wala maghatag si Cristo og sumbanan sa Iyang kinabuhi nga ang mga lalaki ug mga babaye magmukmuk sa ilang kaugalingon sulud sa mga monasteryo aron sila matakus alang sa langit. Wala gayud Siya magtudlo nga ang gugma ug kahingawa kinahanglan sumpoon. Nagawas sa gugma ang kasingkasing sa Manluluwas. Sa maganam og kaduul ang tawo sa kahingpitan sa moralidad, maganam usab og kaigmat ang iyang mga pag-ila, maganam ka grabe ang iyang pagsabut sa sala, ug maganam usab kalalum ang iyang kahingawa sa mga sinakit. Ang papa nagpaila nga siya maoy puli ni Cristo; apan sa unsang paagi matandi ang iyang kinaiya sa atong Manluluwas? Nabantog ba sukad si Cristo ingon nga nagbilanggo og mga tawo tungud kay wala sila motahod Kaniya ingon nga Hari sa Langit? Nadungog ba ang Iyang tingog nga naghukum ngadto sa kamatayon niadtong wala modawat Kaniya? Sa diha nga gitamay Siya sa katawhan sa usa ka barangay sa Samaria, si apostol Juan napuno sa kapungut, ug nangutana: “Ginoo, buot ka ba nga among ingnon ang kalayo sa pagkanaug gikan sa langit ug sa pagut-ut kanila, ingon sa gibuhat usab ni Elias?” Si Jesus mitan-aw uban ang kalooy ngadto sa iyang mga tinun-an, ug mibadlong sa ilang bagis nga espiritu, nga nag-ingon: “Kay ang Anak sa Tawo mianhi dili aron sa paglaglag sa kinabuhi sa mga tawo kundili sa pagluwas kanila.” Lucas 9:54, 55. Daw unsa ka lahi nga espiritu ang gipadayag ni Cristo kaysa nianang nagangkon sa iyang kaugalingon nga puli ni Cristo.DP 327.4

Ang Romano nga Iglesya nagpakita na karon og maanindot nga dagway sa kalibutan, nagtakuban uban sa mga pagpangayo og mga pasaylo sa mga rekord sa iyang makalilisang nga mga kabangis. Iyang gibistihan ang iyang kaugalingon sa mga bisti nga sama kang Cristo; apan wala gihapon siya mausab. Ang matag prinsipyo sa papado sa miagi nga mga katuigan nagpabilin gihapon karon. Ang mga doktrina nga giugmad sa labing mangitngit nga mga katuigan gihuptan gihapon karon. Dili magpalimbong ang bisan kinsa sa ilang mga kaugalingon. Ang papado nga ang mga Protestante andam kaayo sa pagpasidungog karon, mao gihapon kadtong naghari sa kaadlawan sa Repormasyon, sa diha nga mibarog ang katawhan sa Dios batok kaniya, bisan pa sa katalagman sa ilang mga kinabuhi, aron sa pagpadayag sa iyang mga kasal-anan. Iyang gibatonan ang mao gihapon nga garbo ug pagkapalabilabihon sa pagpataas ibabaw sa mga hari ug mga prinsipe, ug nagangkon sa mga katungud nga Iya lamang sa Dios. Wala mokubus ang iyang pagkamaldito ug pagharihari karon kay sa iyang paglusak sa tawhanon nga kagawasan ug nagpatay sa mga balaan sa Labing Hataas sa nangaging panahon.DP 328.1

Ang papado mao gihapon ang gipadayag sa tagna nga siya mahimo sa ingon, ang pagkamalapason sa kaulahian nga panahon. 2 Tesalonica 2:3, 4. Kabahin sa iyang patakaran ang pagbaton sa kinaiya nga labing malinampuson alang sa iyang katuyoan; apan ilalum sa nagkalainlain nga dagway sa usa ka kameleon, iyang gitagoan ang walay pagkausab nga lala sa bitin. “Ang pagtoo kinahanglan dili pagabantayan uban sa mga erehes, bisan sa mga tawo nga gidudahan nga erehes” (Lenfant, volume 1, pahina 516), siya nagpahayag. Kini ba nga gahum, kansang talaan sa kalibohan ka mga katuigan ginasulatan sa dugo sa mga balaan, ilhon ba karon ingon nga kabahin sa iglesya ni Cristo?DP 328.2

Dili sa walay katuyoan ang pagangkon nga gibutang sa mga kanasurang Protestante nga ang Catolisismo dili na kaayo lahi kay sa Protestantismo sa mga nangagi nga kapanahunan. Aduna nay pagbag-o; apan ang pagkausab dili diha sa papado. Ang Catolisismo nagpakita na gayud karon sa dakung pagkasama bahin sa kinaiya sa Protestantismo karon, tungud kay dako na kaayo ang pagkahuyang sa Protestantismo karon sukad sa kaadlawan sa mga Repormador.DP 328.3

Samtang ang Protestante nga mga simbahan kanunay nangita sa pabor sa kalibutan, ang mini nga mga buhat sa kalooy nakapabuta sa ilang mga mata. Ila lamang nga nakita nga maayong toohan nga adunay maayo sa tanang kadaotan ug sa dili malikayan nga resulta sila sa katapusan nanagpanoo sa kadaotan sa dapit nga ilang gitoohan nga may maayo. Imbis nga motindog aron sa pagdapig sa pagtoo nga sa kanhi gitugyan ngadto sa mga balaan, sila karon, sama sa kaniadto, mangayo og pasaylo sa Roma sa ilang dili maloloy-on nga panghunahuna bahin kaniya, naghangyo nga pasayloon sa ilang pagkamapihigon sa ilang rilihiyon.DP 328.4

Usa ka dako nga pundok, bisan niadtong wala makauyon sa Romanismo, nakamatikod lamang og dyutay nga katalagman gikan sa iyang gahum ug kabuyohan. Daghan ang nagsugyot nga ang kangitngit sa kaisipan ug sa moral nga migahum sa mga Katungang Katuigan maoy nagpakaylap sa iyang mga pagtolon-an, patootoo, ug pagpangdaogdaog, ug nga ang labaw ka dako nga pagsabut sa moderno nga kapanahunan, ang kinatibuk-an nga pagpasuhot sa kahibalo, ug ang mga patakaran bahin sa rilihiyoso nga mga butang nga naganam og kaluag, nagpugong sa pagkabuhi sa pagkadili masugtanon ug pagpangulipon. Ang mao gayud nga pang-hunahuna nga kanang kahimtanga sa mga butang moabut niining nalamdagan nga kaliwatan gitamay. Matuud nga ang dako nga kahayag, sa utuknon, moral, ug rilihiyoso, nagadan-ag niini nga kaliwatan. Sa inablihan nga mga panid sa balaan nga Pulong sa Dios, midan-ag sa kalibutan ang kahayag nga gikan sa langit. Apan kinahanglan mahinumduman nga sa maganam kadako ang nahatag nga kahayag, maganam usab kadako ang kangitngit niadtong nagtuis o nagdumili niini.DP 328.5

Ang mainampoon nga pagtoon sa Biblia magpakita sa mga Protestante sa matuud nga kinaiya sa papado, ug maoy mohaling og kasuko ug pagsalikway niini; apan daghan ang nagpakamaalam sa ilang kaugalingon nga pagsabut nga wala nila batia ang kakinahanglan sa pagpaubus alang sa pagpangita sa Dios aron sila magiyahan ngadto sa kamatuuran. Bisan sa ilang pagpagarbo sa pagkalinamdagan, ignorante gihapon sila bahin sa Kasulatan ug sa gahum sa Dios. Kinahanglan aduna silay pila ka mga paagi sa pagpahilum sa ilang mga tanlag; ug ilang pangitaon kadtong labing ubus nga espirituhanon ug makauulaw. Ang ilang handum mao ang paagi sa paghikalimot sa Dios nga ipadawat ingon nga paagi konohay sa paghinumdum Kaniya. Ang papado maayo kaayong magpaigoigo sa pagsangkap sa mga tinguha niining tanan. Naandam kini alang sa duha ka klase sa katawhan, nga nagalukup halos sa tibuuk kalibutan—niadtong maluwas pinaagi sa ilang mga buhat, ug niadtong maluwas diha sa ilang mga sala. Mao kini ang tinago sa gahum niini.DP 329.1

Ang adlaw sa hilabihan nga kangitngit sa pagpanabut napakita nga tabang ngadto sa kalampusan sa papado. Ikahulagway pa nga ang adlaw sa dakung kahayag sa pagpanabut sama usab ka matinabangon alang sa kalampusan niini. Sa nangagi nga katuigan, sa diha nga ang katawhan wala magtagad sa Pulong sa Dios, ug walay kahibalo bahin sa kamatuuran, gitaptapan ang ilang mga mata, ug linibo ang nalit-agan, nga wala magtan-aw sa pukot nga giladlad sa ilang mga tiil. Niini nga kaliwatan adunay daghan kansang mga mata nasibot sa kasilaw sa tawhanon nga mga panghunahuna, sa “gitawag og syensya nga bakak;” wala sila makabantay sa giladlad nga pukot, ug daling nahisulud niini ingon nga daw tinaptapan ang ilang mga mata. Gipahigayon sa Dios nga ang mga gahum sa tawo sa pagsabut batonan ingon nga usa ka gasa gikan sa iyang Magbubuhat, ug gamiton alang sa pagalagad sa kamatuuran ug pagkamatarong; apan kon ang garbo ug handum mahalon, ug ituboy sa katawhan ang ilang kaugalingon nga mga panghunahuna labaw kay sa pulong sa Dios, nan ang pangisip makahimo og labaw pa ka dako nga kadaot kay sa pagkawalay alamag. Busa ang mini nga syensya sa ikanapulog-siyam ka siglo, nga nagpahuyang sa pagtoo diha sa Biblia, makapamatuud sama ka malampuson sa pagandam sa dalan alang sa pagdawat sa papado, uban sa iyang matahum nga mga dagway, sama sa kaniadto nga pagtago sa kahibalo aron sa pagabli sa dalan alang sa pagpadako sa gahum niini panahon sa Mangitngit nga Katuigan.DP 329.2

Sa mga kalihukan karon nga nagpadayon didto sa United States sa pagkuha sa mga suporta sa nasod alang sa mga institusyon ug kagamitan sa simbahan, ang mga Protestante nagsunud sa mga lakang sa mga papista. Gani, ilang giablihan pa gayud og dugang ang pultahan sa papado sa pagbawi diha sa Protestante nga America sa iyang pagkalabing gamhanan nga nawala kaniya sa Karaang Kalibutan. Ug ang naghatag sa labaw pa kadako nga kahulugan niining kalihukan mao ang kamatuuran nga ang dugukan nga tumong nga gitinguha mao ang pagpatuman sa pagbalaan sa adlaw nga Domingo—ang batasan nga nagasugod sa Roma, ug maoy iyang giangkon nga timaan sa iyang kagamhanan. Ang espiritu sa papado—ang espiritu sa pagpahiuyon sa kalibutanon nga mga batasan, ang paghimaya sa tawhanon nga mga tradisyon labaw kay sa kasugoan sa Dios—nga naglukup sa Protestante nga mga simbahan, ug nagagiya kanila ngadto sa sama nga buhat sa pagtuboy sa Domingo nga maoy gimugna sa papado una kay kanila.DP 329.3

Kon ang nagabasa makasabut bahin sa mga ahensya nga gamiton sa umalabot nga sangka, iya nga subayon ang talaan sa mga paagi nga gigamit sa Roma sa mao gihapon nga tumong sa milabay nga katuigan. Kon mahibalo pa unta siya kon giunsa sa nagkahiusa nga mga papista ug mga Protestante pagtagad kadtong nagdumili sa ilang mga pagtolon-an, pasud-onga siya sa kinaiya sa Roma nga gipakita ngadto sa nanagbantay sa Adlawng Igpapahulay ug sa nanaglaban niini.DP 329.4

Ang harianong mga pamalaod, kinatibuk-ang mga konsilyo, ug mga ordinansa sa simbahan nga gipaluyohan sa kalibutanon nga gahum, maoy mga lakang diin ang pagano nga pangilin nakaangkon sa iyang dungganong pangatungdanan diha sa Cristohanon nga kalibutan. Ang una nga balaod sa pagpatuman sa pagbalaan sa Do-mingo mao ang gipakanaog ni Constantino (321 A.D.; tan-awa ang Appendix alang sa pahina 33). Kini nga kamandoan nagsugo sa mga tawo sa lungsod sa pagpahulay sa “talamdon nga adlaw sa adlaw,” apan nagtugot sa mga tawo sa mga probinsya sa pagpadayon sa ilang mga buluhaton sa pagpanguma. Bisan kini usa ka pagano nga kamandoan, gipatuman kini sa emperador human sa iyang pagdawat sa Cristianismo diha sa ngalan lamang.DP 329.5

Ang harianon nga kamandaon nga wala makapamatuud sa lig-on nga salili alang sa diosnon nga kagahum, si Eusebius, usa ka obispo nga gusto mapaboran sa mga prinsipe ug usa ka pinasahi nga higala ug tigpalapala alang kang Constantino, maoy nagpasiuna sa pagtudlo nga gibalhin ni Cristo ang Adlawng Igpapahulay gikan sa Sabado ngadto sa Domingo. Walay bisan usa ka pamatuud sa Kasulatan ang makuha sa pagpamatuud niini nga doktrina. Bisan si Eusebius mismo sa wala tuyoa miangkon sa pagkadili tinuud niini ug nagtumbok sa matuud nga mga tigpasiugda sa pag-usab niini. “Ang tanang butang,” matod pa niya, “bisan unsa nga katungdanan nga buhaton diha sa Adlawng Igpapahulay, kining tanan among gibalhin ngadto sa Adlaw sa Ginoo.”—Robert Cox, Sabbath Laws and Sabbath Duties, pahina 538. Apan ang baroganan alang sa Domingo bisan og walay katarungan, naghatag sa katawhan og kaisog sa pagyatak sa Adlawng Igpapahulay sa Ginoo. Ang tanan nga naghandum nga pasidunggan sa kalibutan midawat sa naandan nga pangilin.DP 330.1

Samtang nagkalig-on na gayud ang papado, ang pagtuboy sa adlaw nga Domingo nagpadayon. Sulud sa pila ka panahon ang mga mag-uuma nga dili mosimba nagbantay gihapon sa Sabado. Apan gihinayhinay ang pagbalhin sa Adlawng Igpapahulay. Kadtong nagaalagad sa balaan nga pangatungdanan gidumilian sa pagpakanaog og hukum sa bisan unsa nga kaso sibil sa adlaw nga Domingo. Wala magdugay human niadto, ang tanan nga katawhan, bisan unsay pangatungdanan, gidumilian sa pagbuhat sa naandan nga buluhaton, multahan ang mga libre o gawasnon nga mga tawo kon molapas, ug bunalan ang nga ulipon nga molapas. Sa ulahi gimando, nga ang mga adunahan silutan pinaagi sa pag-embargo sa katunga sa ilang katigayunan; ug sa katapusan, kon magpabilin gihapon sila nga dili motuman, himoon na sila nga mga ulipon. Ang ubus og mga kahimtang magantos sa pagpalayas nga walay pagbalik.DP 330.2

Ang mga milagro usab gitawag sa pagtabang sa pagpatuman. Uban sa pila ka mga kahibulungan gikataho nga samtang ang usa ka mag-uuma nga andam na sa pagdaro sa iyang uma sa daro nga puthaw sa adlaw nga Domingo, naghinlo sa punta sa iyang daro pinaagi sa pangkiskis nga puthaw, ang puthaw mipilit sa iyang kamut, ug sulud sa duha ka tuig nagdaladala siya niini bisan asa siya, “uban sa hilabihan nga kasakit ug kaulaw.”—Francis West, Historical and Practical Discourse on the Lord’s Day, pahina 174.DP 330.3

Sa ulahi naghatag ang papa og mga pahimangno nga ang mga pari sa parokya kinahanglan motambag sa mga manglalapas sa Domingo, ug naghangyo kanila sa pagsimba ug maghimo sa ilang mga pagampo, basi ang dagko nga mga kalamidad mohampak sa ilang kaugalingon ug sa ilang mga silingan. Ang usa ka konsilyo sa simbahan maoy nagpatumaw sa pangatarungan, sukad nga gigamit kaayo kini, bisan pa gani sa mga Protestante, nga tungud kay may mga tawo nga naigo sa kilat samtang sila nanagbuhat sa Domingo, mao gayud tingali kini ang Adlawng Igpapahulay. “Dayag na lang,” matod sa mga pari, “kon unsa ka dako ang kasuko sa Dios bahin sa dili pagtagad niining adlawa.” Usa ka hangyo ang gihimo nga ang mga pari ug mga ministro, mga hari ug mga prinsipe, ug ang tanan nga mati-numanon nga mga tawo “mogamit sa ilang paningkamot kutub sa mahimo nga ang adlaw ipahiuli ngadto sa kadungganan niini, ug alang sa kaayohan sa Cristianidad, nga bantayan sa labaw pa ka matinoohon sa umalabot nga panahon.”—Thomas Morer, Discourse in Six Dialogues on the Name, Notion, and Observation of the Lord’s Day, pahina 271.DP 330.4

Ang mga kamandoan sa mga konsilyo nga nakita nga dili igo, ang mga awtoridad sa gobyerno gihangyo sa pagpakanaog og usa ka balaod nga makapalisang sa kasing-kasing sa katawhan, ug magpugus kanila sa paghunong pagtrabaho sa adlaw nga Domingo. Sa usa ka katiguman sa simbahan didto sa Roma, ang tanan nga nag-una nga mga desisyon gipalig-on uban sa labaw pa kakusganon ug pagkasolemne. Adunay gilakip usab sa pamalaod sa simbahan, ug gipatuman sa sibil nga mga awtoridad halos sa tanan nga Cristohanon. (Tan-awa ang Heylyn, History of the Sabbath, pt. 2, ch. 5, sec. 7.)DP 330.5

Mao sa gihapon ang kakulang sa pagmando gikan Kasulatan sa pagbalaan sa Domingo nakahigayon og dili lamang gamay nga kaulawan. Gisukna sa katawhan ang katungud sa ilang mga magtutudlo sa pagsalikway sa positibo nga pamatuud ni Jehova nga, “Ang adlaw nga ikapito mao ang Igpapahulay ni Jehova nga imong Dios,” aron lamang sa pagpasidungog sa adlaw sa adlaw (day of the sun). Aron sa pagsangkap sa kakulang sa kamatuuran gikan sa Biblia, adunay gilakip nga mga kinahanglanon. Usa ka mainiton nga magtutudlo bahin sa pagbantay sa Domingo, kinsa sa duul na sa katapusan sa ikanapulog duha ka gatusan nagduaw sa mga simbahan sa England, gisupak sa matinumanon nga mga saksi alang sa kamatuuran; ug wala gayuy bunga ang iyang mga paningkamot hangtod nga mibiya nalang siya sa maong nasod sa usa ka panahon, ug nagtigum og mga paagi aron sa pagpamugus sa pagtuman sa iyang mga pagtolon-an. Sa iyang pagbalik nasangkapan na ang kakulangon, ug ang agi sa iyang buhat nagbunga sa kalampusan. Nagdala siya og linukot nga iyang gipatoo nga gikan gayud sa Dios, nga nagmando sa pagpatuman sa Domingo, uban ang pagpanghulga aron malisang ang mga masukihon. Kining bililhon nga dokumento—nga sama ka mini sa institusyon nga gilabanan—gipatoo nga nahulog gikan sa langit, ug napunitan didto sa Jerusalem, sa altar ni San Simeon, sa Golgota. Apan ang tinuud mao, kini gikan sa buhatan sa papa didto sa palasyo sa Roma. Mga panikas ug mga bakak nga pagpangangkon nga gihimo aron lamang sa pagpalambo sa gahum ug kauswagan sa simbahan sa tanang katuigan, giila nga makatarunganon sa kapangulohan sa papado.DP 331.1

Ang nasulat sa linukot mao ang sugo sa pagdili pagtrabaho gikan sa ikasiyam nga takna, alas tres sa hapon sa adlaw nga Sabado, hangtod sa pagsilang sa adlaw nga Lunes; ug ang awtoridad niini gipamatudan sa daghan nga mga milagro. Gikataho nga ang mga tawo nga nagtrabaho lang gihapon lapas sa natakda nga oras gitakbuyan og paralisis. Usa nga misulay sa paggaling sa iyang mais, nakakita nga imbis ang moagas sa galingan ang bugas, dugo na hinoon, ug mihunong pagtuyok ang galingan bisan og kusog kaayo ang bul-og sa tubig nga maoy nagpadalagan niini. Usa ka babaye nga mibutang sa minasa nga lutoonon sa tinapay sa hudno, nakakita nga dili maluto ang maong minasa, bisan og init kaayo ang lutoanan. May lain na usab nga nagandam sa iyang minasa nga tinapay aron lutoon unta sa ikasiyam nga takna sa adlaw, apan iyang gihulat ang pagluto niini hangtod sa pagka-Lunes, nakakita nga naluto na hinoon kini tungud sa balaan nga gahum. Usa ka tawo nga nagluto og tinapay paglabay sa ikasiyam nga takna sa Sabado, nakakita nga adunay miagas nga dugo sa pagpikas niya sa iyang tinapay pagkabuntag. Pinaagi niining mga bakak ug matootoohon nga mugna ang mga manlalaban sa Domingo nanglimbasog sa pagtukod sa pagkabalaan niini. (Tan-awa ang Roger de Hoveden, Annals, vol. 2, pp. 528-530.)DP 331.2

Sa Scotland ug sa England, usa ka labaw pa ka dako nga pagtagad alang sa Domingo napasiguro pinaagi sa paglakip sa pila ka bahin sa karaang Adlawng Igpapahulay. Apan nagkalainlain ang takna nga gitakda sa pagbalaan niini. Usa ka kamandoan sa hari sa Scotland nagsugo nga ang Sabado gikan sa alas dose sa udto kinahanglan isipon nga balaan, ug walay tawo gikan sa mao nga takna hangtod sa Lunes sa buntag magbuhat sa kalibutanon nga mga patigayon.—Morer, mga pahina 290, 291.DP 331.3

Apan bisan pa sa paningkamot sa pagpalig-on sa kasugoan sa pagbalaan sa Domingo, ang mga papista nagtug-an sa publiko sa kamatuuran sa diosnon nga kasugoan sa pagbalaan sa Sabado, ug bahin sa tawhanong gigikanan sa institusyon nga pinaagi niini nahimo ang pag-ilis. Sa ika-16 ka siglo usa ka konsilyo sa papado nagpamatuud sa dayag: “Kinahanglan hinumduman sa tanang Cristohanon nga ang ikapito nga adlaw gibalaan sa Dios, ug kini gidawat ug gibantayan, dili lamang sa mga Judio, apan usab sa uban nga nagpakaaron-ingnon nga nagsimba sa Dios; bisan og kita nga mga Cristohanon nagsalili sa ilang Igpapahulay gikan sa Sabado ngadto sa adlaw sa Ginoo.”— Ibid., mga pahina 281, 282. Kadtong magpasipala sa balaan nga kasugoan dili mga ignorante sa kinaiya sa ilang buhat. Ilang gituyo ang pagbutang sa ilang kaugalingon ibabaw sa Dios.DP 331.4

Usa ka makalilisang nga hulagway sa pa-malaod sa Roma ngadto sa mga mosupak kaniya naipakita diha sa dugay ug dugoon nga pagpanglutos sa mga Waldenses, nga ang uban kanila nagbalaan sa Sabado. Ang uban nagantos sa mao nga paagi tungud sa ilang pag-unong sa ikaupat nga sugo. Ang kasaysayan sa mga simbahan sa Ethiopia ug Abyssinia mahinungdanon kaayo. Taliwala sa kangiub sa Mangitngit nga Katuigan, ang mga Cristohanon sa Central Africa wala makita ug nalimtan sa kalibutan, ug sulud sa daghan nga kasiglohan nagpahimulus sa kagawasan sa pagsunud sa ilang pagtoo. Apan sa katapusan nahibaloan kini sa Roma, ug ang emperador sa Abyssinia sa wala madugay nalingla sa pag-ila sa papa nga maoy puli ni Cristo. Uban pang mga kasabutan ang misunud. Usa ka kamandoan nagdili sa pagbantay sa Sabado ubus sa bug-at nga mga silot kon kini lapason. (Tan-awa ang Michael Geddes, Church History of Ethiopia, mga pahina 311, 312.) Apan ang pagpangulipon sa papa sa wala madugay nahimo nga yugo nga mapait sa pagkaagi nga ang taga-Abyssinia nakahukum nga ila kining balion gikan sa ilang mga liog. Human sa makalilisang nga pakigbisog, gipalayas ang mga Romano gikan sa ilang mga gingharian, ug ang karaan nga pagtoo napahiuli. Nagmaya sa kalipay ang mga simbahan sa ilang kagawasan, ug wala na gayud nila hikalimti ang Ieksyon nga ilang nakat-onan bahin sa paglimbong, sa pagkamatootoohon ug sa hariharion nga gahum sa Roma. Sulud sa ilang nag-inusarang gingharian sila nalipay sa pagpabilin, nga wala mahibaloi sa uban nga mga Cristohanong katilingban.DP 332.1

Ang mga iglesya sa Africa nagbantay sa Adlawng Igpapahulay sama sa pagbantay niini sa papado nga iglesya sa wala pa ang iyang bug-os nga apostasiya o pagbiya sa matuud nga pagtoo. Bisan og ilang gibantayan ang ikapito nga adlaw aron pagtuman sa kasugoan sa Dios, dili usab sila motrabaho sa Domingo aron sa pagpahiuyon sa nabatasan sa iglesya. Sa pagkabaton na sa labing hataas nga gahum, giyatakan sa Roma ang Adlawng Igpapahulay sa Dios aron sa pagtuboy sa iyang kaugalingon; apan ang mga simbahan sa Africa nga natago duulan sa usa ka libo ka tuig, wala makig-ambit niini nga apostasiya. Sa gipailalum na sila sa pagbulut-an sa Roma, sila gipugus sa paghiklin sa matuud ug sa pagtuboy sa mini nga adlawng igpapahulay; apan dili mas madali ang ilang pagangkon pag-usab sa kagawasan kay sa ilang pagbalik sa pagtuman sa ikaupat nga kasugoan. (Tan-awa ang Appendix.)DP 332.2

Kini nga mga rekord sa nangaging panahon tin-aw nga nagpadayag sa pagdumut sa Roma batok sa matuud nga Adlawng Igpapahulay ug sa mga manlalaban niini, ug sa mga paagi nga iyang gigamit sa Roma sa pagpasidungog sa kasugoan nga iyang giugmad. Ang Pulong sa Dios nagtudlo nga kini nga mga talan-awon masubli sa panahon nga ang mga papista ug mga Protestante maghiusa sa pagtuboy sa Domingo.DP 332.3

Ang tagna sa Pinadayag 13 nagpamatuud nga ang gahum nga girepresentahan sa mananap nga mapintas nga adunay mga sungay sama sa nating karnero maoy magsugo “sa yuta ug sa tanan nga nanagpuyo sulud niini” sa pagsimba sa papado—nga gisimbolohan sa mananap nga “sama sa usa ka leopardo.” Ang mananap nga duhay sungay magasulti usab “ngadto kanila nga nagapuyo sa yuta, nga kinahanglan magsimba sa larawan sa mananap nga mapintas;” ug dugang pa, kini magsugo sa tanan “gagmay ug dagku, adunahan ug kabus, gawasnon ug piniutan,” sa pagdawat “sa timaan sa mananap nga mapintas.” Pinadayag 13:11-16. Gipakita nga ang United States mao ang girepresentahan sa mananap nga dunay mga sungay sama sa karnero, ug matuman ang tagna bahin kaniya sa panahon nga ang United States mao na ang mopatuman sa pagbantay sa Domingo, nga maoy giangkon sa Roma nga pinasahi nga pag-ila sa iyang ka labing hataas. Apan kini nga pagtahod ngadto sa papado sa United States wala mag-inusara. Ang kabuyohan sa Roma sa mga nasod nga kanhi nag-ila sa iyang paghari nagpabilin gayud gihapon. Ug ang tagna nagtug-an sa pagpahiuli niini nga gahum. “Akong nakita nga ang usa sa iyang mga ulo nga daw nasamdan ngadto sa kamatayon; ug ang iyang makamatay nga samad naayo; ug ang tibuok kalibutan nahibulong niining mananap nga mapintas.” Bersikulo 3. Ang pagpahamtang sa makamatay nga samad nagtudlo sa pagkabungkag sa papado niadtong 1798. Human niini, nagsulti ang manalagna, “Naayo ang iyang samad nga makamatay; ug ang kalibutan nahibulong mahitungod niining mananap.” Nagsulti ni Pablo nga ang tawo sa sala magpadayon hangtod sa ikaduha nga pagpadayag ni Cristo. 2 Tesalonica 2:3-8. Ngadto na gayud sa pagsira sa panahon magpadayon siya sa iyang buhat sa pagpanglimbong. Ug nagpamatuud ang rebelador nga si Juan, bahin gihapon sa papado: “Ang tanang nanagpuyo sa yuta magasimba kaniya, sila kansang mga ngalan wala mahisulat sa balasahon sa kinabuhi. Pina-dayag 13:8. Sa Daan ug sa Bag-o nga Kali-butan, ang papado modawat sa pagsimba diha sa dungog nga gipahinungud sa kasugoan sa Domingo nga institusyon, nga nagsukad lamang sa kinatibuk-an sa awtoridad sa Romano nga Iglesya.DP 332.4

Sukad sa tungatunga sa ika-19 ka siglo, ang mga tinun-an sa tagna didto sa United States nagpadayag niini nga pamatuud ngadto sa kalibutan. Ang mga hitabo karon nagpakita sa kakusog nga pag-uswag ngadto sa katumanan sa mga tagna. Uban sa mga Protestante nga mga magtutudlo adunay sama gihapon nga pagangkon sa diosnon nga kamandoan alang sa pagbantay sa Domingo, ug mao gihapon nga kakulang sa pagpamatuud niini diha sa Kasulatan, ingon sa mga papista nga mga pangulo nga nagpatootoo sa mga milagro aron lamang mapamatud-an ang pagbalhin o pag-usab sa kasugoan sa Dios. Ang pahayag nga ang mga paghukum sa Dios ipahamtang sa katawhan nga naglapas sa pagbalaan sa Domingo, masubli; nagsugod na ang pagpanudlo niini. Ug ang kalihukan sa pagpatuman sa pagbantay sa Domingo naganam na kakusog.DP 333.1

Kahibulungan ang iyang palusot ug malit-agon kaayo ang Romano nga Iglesya. Masabtan niya kon unsa ang dangatan. Naghulat siya sa iyang panahon, sa hingkit-an nga ang mga iglesya nga Protestante naghatag na sa ilang pagtahod kaniya pinaagi sa ilang pagdawat sa mini nga Adlawng Igpapahulay, ug nga sila nangandam sa pagpamugus sa pagpatuman niini bisan sa mga paagi nga iyang gigamit sa nangaging panahon. Kadtong magsalikway sa kahayag sa kamatuuran magpatabang niining gahum nga nagpatoo nga dili masayup aron sa pagtuboy sa kasugoan nga nagagikan kaniya. Daw unsa kadali siya moduul sa pagtabang sa mga Protestante niini nga buhat, dili kini malisud nga hunahunaon. Kinsa pa may lain nga labaw nga makasabut kay sa mga papadong pangulo kon unsaon sa pagtagad kadtong masinupakon sa iglesya?DP 333.2

Ang Iglesya Romana, uban sa tanan niya nga mga sanga sa tibuuk kalibutan, maghulma og usa ka halapad nga kahugpungan, ubus sa pagdumala, ug gipahaigo alang sa pagsiguro sa mga tumong, sa kagamhanan sa papado. Ang iyang minilyon nga mga tigsangyaw, sa matag nasod sa kalibutan, gipahimangnoan sa pagpahaluna sa ilang kaugalingon ingon nga hinigtan sa pagpakig-unong ngadto sa papa. Bisan unsay ilang pagkanasudnon o pangagamhanan, kinahanglan ilang ilhon ang paggahum sa iglesya nga ibabaw sa tanan. Bisan og sila manaad sa pag-unong sa ilang nasod, apan luyo niini nga mga bakak maoy ilang panaad ang pagtuman sa Roma, maoy makapaabsuwelto kanila gikan sa panaad nga kasupak sa iyang mga tumong.DP 333.3

Ang kasaysayan makapamatuud sa iyang malinglahon ug makanunayon nga mga pagpanglimbasog alang sa pagpaila sa iyang kaugalingon ngadto sa mga kalihukan sa mga nasod; ug tungud kay nakaangkon na siya og tumbanan, sa pagpalapnag sa iyang mga katuyoan, bisan pa sa kalaglagan sa mga prinsipe ug mga katawhan. Sa tuig 1204, Papa Innocent III kinutlo gikan kang Peter II, hari sa Arragon, ang mosunud nga mga talagsaon nga panumpa: “Ako, Peter, hari sa mga Arragonian, nagaangkon ug nagasaad nga magmatinumanon ug magmasinulundon sa akong ginoo, Papa Innocent, sa iyang Catolico nga mga sumusunod, ug sa Iglesya Romana, ug magmatinumanon sa pagtipig sa akong gingharian ubus sa iyang pagmando, magalaban sa pagtoo nga Catolico, ug magalutos sa erehison nga pagkadautan.”—John Dowling, The History of Romanism, b. 5, ch. 6, sec. 55. Kini nahiuyon sa mga pagangkon mahitungud sa gahum sa Romano nga papa “may katungud siya nga mopapha sa mga em-perador” ug “nga siya makapasaylo sa mga sakup gikan sa ilang pag-unong ngadto sa daotang mga magmamando.”—Mosheim, b. 3, cent. II, pt. 2, ch. 2, sec. 9, note 17 . (Tan-awa usab ang Appendix alang sa pahina 258.)DP 333.4

Ug ipahinumdum, nga maoy gipahambog sa Roma nga dili gayud siya mausab. Ang mga prinsipyo ni Gregory VII ug ni Innocent III mao gihapon ang mga prinsipyo sa iglesya nga Romano. Ug kon siya mao ang gahum, iya kini pagabuhaton uban sa kakusganon karon sama sa iyang paghimo niini sa nangagi nga mga siglo. Dyutay lang ang nahibaloan sa mga Prostestante kon unsay ilang ginabuhat samtang misulay sila sa pagdawat og tabang gikan sa Roma diha sa buhat sa pagpabayaw sa Domingo. Samtang sila naningkamot alang sa katumanan sa iyang mga tuyo, ang Roman nagaplano sa pagtukod pag-usab sa iyang gahum, aron mahiuli ang iyang nawala nga pagkamakagagahum. Ipabarog sa makausa ang patukuranan sa United States aron nga ang iglesya mogamit o momando sa gahum sa estado; kana nga rilihiyosong pagbantay maipatuman sa mga balaod nga sibil; sa laktod, nga ang kagahum sa iglesya ug estado maoy magagahum sa kaisipan, ug ang kadaugan sa Roma niini nga nasod masiguro.DP 334.1

Ang pulong sa Dios nakahatag og pasidaan sa umalabot nga katalagman; ayaw kini panumbalinga, ug ang Protestante nga kalibutan makahibalo kon unsa gayud ang mga katuyoan sa Roma, sa diha nga ulahi na kaayo ang pag-ikyas niini nga lit-ag. Siya hilum nga nagtubo sa iyang gahum. Ang iyang mga doktrina naghimo na og kabuyohan sa mga lawak balaoranan, sa mga simbahan, ug sulud sa mga kasingkasing sa katawhan. Nagpatongpatong ang iyang hatag-as ug dagko nga mga tinukod sa tago nga mga dapit nga niini ang iyang nangagi nga mga paglutos masubli. Sa mahinay ug dili matahapan nga paagi nagpalig-on siya sa iyang mga puwersa aron sa pagpalapad sa iyang mga tumong alang sa panahon sa iyang paghampak. Ang tanan niyang handum mao ang pagbutang sa iyang kabuyohan sa hatag-as nga mga dapit, ug nahatag na kini ngadto kaniya. Sa dili madugay atong makita ug mabatyagan kon unsa gayud diay ang katuyoan sa Romano nga elemento. Bisan kinsa ang motoo ug motuman sa pulong sa Dios makahibalag og mga pagpakaulaw ug paglutos.DP 334.2