Część 2 — Metody i podręczniki

Rozdział 4 — Metody nauczania

Potrzeba studiowania zagadnienia władzy rodzicielskiej — Dzieło rodzica rzadko bywa pełnione tak, jak powinno. (...). Rodzice, czy studiujecie zagadnienie władzy rodzicielskiej, byście mogli mądrze kształtować wolę i impulsy waszych dzieci? Uczcie młode latorośle opierać się na Bogu. Nie wystarczy, że powiecie:JWD 24.1

— Czyń to!JWD 24.2

Albo:JWD 24.3

— Czyń tamto!JWD 24.4

A potem zupełnie zlekceważycie albo zapomnicie to, co nakazaliście, tak iż dzieci nie będą się czuły zobowiązane wykonać wasze polecenia. Przygotujcie wasze dziecko do ochoczego posłuszeństwa wobec waszych poleceń. Uczcie wasze latorośle trzymać się Jezusa. (...). Uczcie je prosić Pana o pomoc w drobnych sprawach życia, by były świadome drobnych obowiązków wymagających spełnienia i by pomagały w domu. Jeśli ich nie uczycie, to znajdzie się ktoś, kto będzie ich uczył, gdyż szatan czeka na okazję, by siać ziarna kąkolu w sercu. — Manuscript 5, 1896.JWD 24.5

Podejdźcie do zadania w spokoju ducha i z miłującym sercem — Moja siostro, czy Bóg powierzył ci obowiązki matki? (...). Musisz się nauczyć właściwych metod i taktu w nauczaniu twoich maleństw, aby strzegły drogi Pańskiej. Stale powinnaś dążyć do najwyższej kultury umysłu i duszy, abyś mogła wnosić w edukację i nauczanie twoich dzieci spokój ducha i miłujące serce, napełniać je czystymi aspiracjami i rozwijać w nich umiłowanie tego, co uczciwe, czyste i święte. Jako pokorne dziecko Boże ucz się w szkole Chrystusa. Staraj się zawsze rozwijać swoje siły, abyś mogła wykonywać najdoskonalsze i najpełniejsze dzieło w domu, zarówno pouczeniem, jak i przykładem. — The Review and Herald, 15 grudzień 1891.JWD 24.6

Wpływ cichego i łagodnego sposobu bycia — Niewielu zdaje sobie sprawę z tego, jaki wpływ wywiera łagodny i stanowczy sposób zachowania w opiece nawet nad niemowlęciem. Niespokojna i niecierpliwa matka czy opiekunka wywołuje rozdrażnienie u dziecka, którym się opiekuje, podczas gdy łagodny sposób bycia łagodzi nerwy maleństwa. — Pacific Health Journal, styczeń 1890.JWD 24.7

Teorie trzeba poddawać próbie — Studiowanie książek na niewiele się zda, jeśli zawarte w nich pomysły nie zostaną zastosowane w praktycznym życiu. Jednak nawet najcenniejsze sugestie nie powinny być przyjmowane bez zastanowienia i sprawdzenia. Mogą one nie być jednakowo dostosowane do okoliczności każdej matki czy szczególnego usposobienia i temperamentu każdego dziecka w rodzinie. Niechaj matka studiuje uważnie doświadczenie innych i zwraca uwagę na różnice między ich metodami i swoimi, a także ostrożnie poddaje próbie te metody, które wydają się jej wartościowe. — The Signs of the Times, 9 luty 1882.JWD 25.1

Metody stosowane w dawnych czasach — Od najdawniejszych czasów wierni w Izraelu zwracali baczną uwagę na sprawę edukacji. Pan zarządził, że dzieci od najwcześniejszych lat powinny być uczone o Jego dobroci i wielkości, zwłaszcza objawionej w Jego prawie i ukazanej w dziejach Izraela. Przez pieśń i modlitwę oraz lekcje z Pisma Świętego, dostosowane do otwierającego się umysłu, ojcowie i matki mieli uczyć swoje dzieci, że prawo Pana jest wyrazem Jego charakteru, a gdy przyjmują one zasady tego prawa do serca, ich umysł i dusza upodobniają się do Boga. Zarówno w szkole, jak i w domu większość nauczania odbywała się ustnie, ale młodzi ludzie uczyli się także czytać hebrajskie pisma, a pergaminowe zwoje Starego Testamentu były im udostępniane do studiowania. — Fundamentals of Christian Education 442.JWD 25.2

Nauczajcie z życzliwością i uczuciem — Szczególnym dziełem ojców i matek jest nauczanie dzieci z życzliwością i uczuciem. Mają oni wskazać, że jako rodzice to oni kierują i mają władzę, a nie są kierowani przez dzieci. Mają nauczyć dzieci, że są one zobowiązane okazywać posłuszeństwo. — Letter 104, 1897.JWD 25.3

Niespokojny duch w naturalny sposób skłania do psot. Aktywny umysł, pozostawiony bez pożytecznego zajęcia, będzie się skłaniał ku sugestiom szatana. Dzieci należy (...) uczyć, by podążały bezpiecznymi ścieżkami, strzec je od zła, pozyskiwać uprzejmością i utwierdzać w czynieniu dobra. — Letter 28, 1890.JWD 25.4

Ojcowie i matki, macie poważne dzieło do wykonania. Wieczne zbawienie waszych dzieci zależy od kierunku waszego postępowania.JWD 25.5

W jaki sposób możecie skutecznie nauczać wasze dzieci? Nie przez łajanie, gdyż to na nic się nie zda. Mówcie do waszych dzieci tak, by wiedziały, że ufacie ich inteligencji. Postępujcie z nimi uprzejmie, czule i z miłością. Mówcie im, czego Bóg od nich wymaga. Mówcie im, że On życzy sobie, by się uczyły i przygotowywały do współdziałania z Nim. Gdy wykonacie swoje zadanie, możecie ufać, że Pan wykona swoje dzieło. — Manuscript 33, 1909.JWD 26.1

Poświęćcie czas na wyłożenie racji — Każda matka powinna poświęcić czas, by wyłożyć dzieciom swoje racje, skorygować ich błędy i cierpliwie uczyć je właściwej drogi. — Testimonies for the Church I, 390.JWD 26.2

Różnicujcie sposoby nauczania — Należy dołożyć usilnych starań w nauczaniu młodzieży, by różnicować sposób nauczania, tak aby wyzwalać najwyższe i szlachetne siły umysłu. (...). Niewielu zdaje sobie sprawę z najważniejszych potrzeb umysłu i tego, jak kierować rozwojem intelektu, myśli i uczuć młodych ludzi. — Counsels to Parents, Teachers, and Students 73.JWD 26.3

Nauczajcie pierwszych lekcji na łonie przyrody — Matki, niech wasze maleństwa bawią się na świeżym powietrzu. Niech słuchają pieśni ptaków i uczą się miłości Boga wyrażonej w pięknych Jego dziełach. Uczcie je prostych lekcji z księgi przyrody i tego, co znajduje się wokoło nich. W miarę, jak ich umysły będą się rozwijać, można będzie dodać lekcje z książek i utwierdzić je w ich pamięci. — Tamże 146.JWD 26.4

Uprawa ziemi jest dobrą pracą dla dzieci w młodości. Daje im bezpośredni kontakt z przyrodą i dziełami Pana. Aby mogły z tego skorzystać, w miarę możliwości należy w naszych szkołach zakładać ogrody kwiatowe i uprawy na szeroką skalę.JWD 26.5

Edukacja w takim otoczeniu jest zgodna z instrukcjami danymi przez Boga w kwestii nauczania młodzieży. (...).JWD 26.6

Dla nerwowego dziecka czy młodego człowieka, dla którego lekcje z podręczników są męczące i trudne do zapamiętania, będzie to szczególnie cenne. Studiowanie przyrody przyniesie mu zdrowie i szczęście. To, czego się nauczy, pozostanie w jego umyśle, bo będzie się kojarzyło z tym, co nieustannie ma przed oczami. — Tamże 186-187.JWD 26.7

Niech lekcje będą krótkie i interesujące — Gdy rodzice właściwie wykonują swoje zadanie, udzielając dzieciom nauki nakaz za nakazem i przepis za przepisem, czyniąc lekcje krótkimi i interesującymi oraz ucząc dzieci nie tylko słowem, ale i przykładem, Pan będzie współdziałał z ich staraniami i uczyni ich efektywnymi nauczycielami. — The Signs of the Times, 13 sierpień 1896.JWD 26.8

Mówcie prosto i często — Ci, którzy uczą dzieci, powinni unikać długich wywodów. Krótkie uwagi i rzeczowe pouczenia wywrą lepszy wpływ. Jeśli trzeba przekazać więcej informacji, podzielcie je na krótsze części. Kilka ciekawych zdań co jakiś czas przyniesie więcej korzyści niż długi wykład. Długie mowy obciążają umysły małych dzieci. Zbyt wiele mówienia prowadzi do odrzucenia przez nie nawet duchowych pouczeń, tak jak przejedzenie obciąża żołądek i osłabia apetyt, prowadząc nawet do wstrętu do jedzenia. Umysły ludzi mogą ulec zamuleniu wskutek zbyt długich mów. — Testimonies for the Church II, 420.JWD 27.1

Zachęcajcie do niezależnego myślenia — Młodzież i dzieci nabywają teoretyczną wiedzę z książek i od wychowawców. Pozwólcie im nauczyć się rozpoznawać prawdę. Gdy pracują w ogrodzie, zapytajcie, czego ich nauczyła troskliwa pielęgnacja roślin. Gdy podziwiają krajobraz, napomknijcie o tym, że to Bóg stworzył ten cudowny świat i odział go w tak harmonijne barwy. Niech się zastanowią nad tym, dlaczego kolory w przyrodzie są tak żywe. Gdy zrywają kwiaty, niech pomyślą, że Pan zachował dla nich to piękno, które oczarowało kiedyś mieszkańców raju. Nauczcie ich zwracać uwagę na oczywiste znaki w przyrodzie, że Bóg nieustannie myśli o nas i że stworzył wszystko w przyrodzie dla zaspokojenia naszych potrzeb i dla naszego szczęścia. — Wychowanie 84.JWD 27.2

Kierujcie zajęciami dzieci — Rodzice nie powinni sądzić, że konieczne jest tłumienie aktywności dzieci, ale muszą rozumieć, że niezbędne jest kierowanie nimi i uczenie ich tego, co prawe i stosowne. Impulsy aktywności są jak pędy winorośli, które, nieprzycinane, obrosną każdy słupek i krzak, przytwierdzając się swoimi wąsami do niskiej podstawy. Jeśli gałązki winorośli nie zostaną oplecione na odpowiedniej podstawie, zmarnują swoją energię. Podobnie jest z dziećmi. Ich aktywność musi być właściwie ukierunkowana. Zajmijcie ich ręce i umysły czymś, co przyczyni się do ich fizycznego i umysłowego rozwoju. — The Signs of the Times, 13 sierpień 1896.JWD 27.3

Uczcie użyteczności we wczesnym wieku — Dziecko powinno być uczone usłużności bardzo wcześnie. Gdy tylko rozwinie się ciało i umysł, powinno być wdrażane w obowiązki domowe. Należy je przyzwyczajać do pomagania rodzicom, zachęcać do samozaparcia i panowania nad sobą, do stawiania szczęścia i wygody innych ponad własne, do przyjaźni i pomagania rodzeństwu oraz okazywania uprzejmości starszym, chorym i nieszczęśliwym. Jeśli dom rodzinny przenika duch prawdziwej służby, tym pełniej będzie się rozwijał w życiu dzieci. Będą znajdowały radość w służeniu i poświęcaniu się dla innych. — Śladami Wielkiego Lekarza 284.JWD 27.4

Rodzice, pomóżcie swoim dzieciom czynić wolę Bożą przez wierne wypełnianie obowiązków, które należą do nich jako członków rodziny. To da im najcenniejsze doświadczenie. Nauczy je to, że nie powinny skupiać myśli na sobie, spełniać swoich zachcianek i szukać rozrywek. Cierpliwie uczcie je spełniać ich rolę w rodzinnym kręgu. — The Review and Herald, 17 listopad 1896.JWD 28.1

Kształtujcie charakter przez drobne uwagi powtarzane raz po raz — Rodzice! W wychowaniu swych dzieci kierujcie się naukami, jakie Bóg zawarł w naturze! Gdybyście chcieli hodować goździki, róże czy lilie, w jaki sposób czynilibyście to? Spytajcie ogrodnika, jakimi środkami osiąga to, że każda gałązka tak pięknie kwitnie i każdy liść tak pięknie lśni, rozwijając się w doskonałej harmonii i krasie. Powie wam, że nie osiąga się tego przez szorstkie dotknięcia ani przez gwałtowność, gdyż zniszczyłyby one delikatne pędy. Osiąga się to przez stałą i konsekwentną troskliwość. Ogrodnik nawilża grunt oraz chroni rosnące rośliny przed zimnym podmuchem wiatru i przed palącym słońcem, a Bóg powoduje, że rosną i kwitną, ciesząc oko. Tę ogrodniczą metodę należy stosować w postępowaniu z naszymi dziećmi. Za pomocą subtelnych i pełnych miłości pouczeń starajcie się kształtować ich charaktery na wzór charakteru Chrystusa. — Życie Jezusa 367.JWD 28.2

Zwracajcie uwagę na drobne sprawy — Jakżeż wielki błąd jest popełniany w wychowaniu dzieci i młodzieży wskutek faworyzowania, pobłażliwości i rozpieszczania ich! Stają się oni istotami egoistycznymi, niesfornymi i pozbawionymi energii do pełnienia drobnych obowiązków życia. Dzieci nie są uczone wzmacniania siły charakteru i spełniania codziennych obowiązków, jakkolwiek byłyby one skromne. (...).JWD 28.3

Nikt nie zdobędzie kwalifikacji do wielkiego i ważnego dzieła, jeśli nie był wiemy w pełnieniu drobnych obowiązków. Charakter kształtowany jest stopniowo, a dusza przygotowuje się do wysiłku i wydatkowania energii proporcjonalnie do zadania, które ma wykonać. — Testimonies for the Church III, 46.47.JWD 28.4

Utalentowane dzieci wymagają większej troski — Powinniśmy uświadomić naszym dzieciom, że nie należą do samych siebie i nie mogą wychodzić z domu i wracać do niego, ubierać się i postępować stosownie do swoich zachcianek. (...). Jeśli posiadają osobistą atrakcyjność i rzadkie naturalne zdolności, należy włożyć więcej trudu w ich edukację, aby te dary nie stały się przekleństwem i nie były używane w taki sposób, iż uczynią dzieci niezdolnymi do trzeźwego podchodzenia do życia, a przez pochlebstwa, próżność i umiłowanie popisywania się pozbawią je przyszłego lepszego życia. — The Signs of the Times, 9 grudzień 1875.JWD 29.1

Powstrzymajcie się od nadmiernych pochwał i pochlebstw — Nie wystawiajcie dzieci na poklask. Niech uczą się raczej bawić tym, co robią. Nie popisujcie się nimi przed gośćmi jako cudami rozumu czy mądrości, ale pozostawcie im prostotę dzieciństwa w takim stopniu, jak to jest możliwe. Jednym z najważniejszych powodów, dla których tak wiele dzieci jest bezczelnych, zuchwałych i niecierpliwych, jest to, że są podziwiane i chwalone nad miarę, a ich przemądrzałe wypowiedzi są powtarzane przez innych w ich obecności ku ogólnej uciesze. Starajcie się nie ograniczać dzieci niesłusznie, ale też nie chwalcie ich nad miarę i nie schlebiajcie im. W przeciwnym razie szatan prędko zasieje złe ziarno w młodych sercach, a wy nie powinniście pozwalać mu na to. — The Signs of the Times, 9 luty 1882.JWD 29.2

Czytajcie waszym dzieciom — Ojcowie i matki, korzystajcie z pomocy, jaką oferuje wam studiowanie naszych książek i publikacji. Poświęćcie czas na czytanie waszym dzieciom. (...). Utwórzcie rodzinny krąg czytelniczy, w którym każdy z członków rodziny będzie mógł się oderwać od codziennych zajęć i wziąć udział we wspólnym studium. Zwłaszcza młodzież nawykła do czytania powieści i tanich opowiadań skorzysta wielce na przyłączeniu się do wieczornego rodzinnego studium. — Counsels to Parents, Teachers, and Students 138.JWD 29.3

Uczcie, nie nakazując — Rodzicom powierzone zostało wielkie dzieło edukowania i nauczania ich dzieci dla przyszłego nieśmiertelnego życia. Wielu rodziców sądzi, że jeśli karmią i ubierają swoje maleństwa oraz uczą je stosownie do standardów świata, to spełnili swój obowiązek.JWD 29.4

Zbyt usilnie zajmują się pogonią za przyjemnościami, by zadbać o edukację swoich dzieci. Nie starają się uczyć ich tak, by poświęciły swoje talenty dla chwały Odkupiciela. Salomon nie powiedział: Nakaż chłopcu iść drogą, którą ma pójść, a nie zejdzie z niej nawet w starości, ale: “Wychowuj chłopca odpowiednio do drogi, którą ma iść, a nie zejdzie z niej nawet w starości”. Przypowieści 22,6. — The Review and Herald, 24 czerwiec 1890.JWD 30.1

Uczcie opanowania — Żadne dzieło kiedykolwiek podjęte przez ludzi nie wymaga większej troski i umiejętności niż właściwe nauczanie i wychowanie młodzieży i dzieci. Żadne wpływy nie są silniejsze niż te, które otaczają nas w pierwszych latach życia. (...). Natura człowieka składa się z trzech elementów, a nauczanie zalecane przez Salomona składa się z właściwego rozwijania sił fizycznych, intelektualnych i moralnych. Aby właściwie pełnić to dzieło, rodzice i nauczyciele muszą rozumieć drogę, “którą ma iść” (Przypowieści 22,6) dziecko. Obejmuje ono coś więcej niż wiedzę książkową czy zdobytą w szkołach. Obejmuje to praktykowanie wstrzemięźliwości, braterskiej uprzejmości i pobożności, a także pełnienie naszych obowiązków wobec samych siebie, bliźnich i Boga.JWD 30.2

Nauczanie dzieci musi być prowadzone według innych zasad niż te, według których przebiega nauczanie nierozumnych zwierząt. Zwierzę musi tylko nawyknąć do uległości swemu panu, ale dziecko należy nauczyć opanowania. Wola musi zostać nauczona posłuszeństwa dyktatowi rozumu i sumienia. Dziecko może zostać poddane takiej dyscyplinie, iż podobnie jak zwierzę nie będzie miało własnej woli, a jego indywidualność zostanie zatracona w indywidualności nauczyciela. Takie nauczanie jest niemądre, a jego skutki będą opłakane. Dzieciom wychowanym w ten sposób będzie brakować stanowczości i zdecydowania. Nie będą potrafiły postępować zgodnie z zasadami. Ich zdolność rozumowania nie będzie wzmacniana przez jej używanie. Tak dalece, jak to jest możliwe, każde dziecko powinno być uczone samowystarczalności. Rozwijając rozmaite zdolności, dziecko pozna swoje mocne i słabe strony. Mądry nauczyciel będzie zwracał szczególną uwagę na rozwój słabszych stron dziecka, aby posiadło ono zrównoważony i harmonijny charakter. — Fundamentals of Christian Education 57.JWD 30.3