ΚΕΦΆΛΑΙΟ 40—ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΝΑΒΟΥΧΟΔΟΝΟΣΟΡ

(Βασίζεται στο βιβλίο Δανιήλ, κεφ. 2:)PG 337.1

Λίγο διάστημα αφότου ο Δανιήλ και οι σύντροφοί του είχαν προσληφθεί στην υπηρεσία του βασιλιά της Βαβυλώνας, συνέβησαν γεγονότα που φανέρωσαν σε ένα ειδωλολατρικό έθνος τη δύναμη και την πιστότητα του Θεού του Ισραήλ. Ο Ναβουχοδονόσορ είδε ένα σημαντικό όνειρο, εξαιτίας του οποίου “εταράχθη το πνεύμα αυτού και ο ύπνος αυτού έφυγεν απ’αυτού”. Μολονότι αυτό είχε κάνει βαθιά εντύπωση στο βασιλιάτου ήταν αδύνατο να θυμηθεί τις λεπτομέρειες.PG 337.2

Στην αμηχανία του, ο Ναβουχοδονόσορ συγκέντρωσε τους σοφούς - “τους μάγους, και τους επαοιδούς, και τους γόητας” - και ζήτησε τη βοήθειά τους. Τους είπε: “Ενυπνιάσθην ενύπνιον, και το πνεύμα μου εταράχθη εις το να γνωρίσω το ενύπνιον.” Με αυτή την ανακοίνωση της αμηχανίας του, τους ζήτησε να φανερώσουν αυτό που θα έφερνε ανακούφιση στο πνεύμα του.PG 337.3

Σε αυτό οι σοφοί απάντησαν: “Βασιλεύ, ζήθι εις τον αιώνα. Ειπέ το ενύπνιον προς τους δούλους σου, και ημείς θέλομεν φανερώσει το πράγμα.”PG 337.4

Δυσαρεστημένος και καχύποπτος με την αοριστολογική απάντησή τους, επειδήφαίνονταν απρόθυμοι να του παράσχουν βοήθεια παρά τους πομπώδεις ισχυρισμούς τους ότι είχαν τη δυνατότητα να αποκαλύπτουν τα μυστικά των ανθρώπων. Ο βασιλιάς διέταξε τους σοφούς του - από τη μια μεριά με υποσχέσεις πλούτου και τιμών και από την άλλη με την απειλή του θανάτου - να του αποκαλύψουν όχι μόνο την ερμηνεία του ονείρου, αλλά και αυτό το ίδιο το όνειρο. Τους είπε:PG 337.5

“Το πράγμα διέφυγεν απ’εμού. Εάν δεν κάμητε γνωστόν εις εμέ το ενύπνιον και την ερμηνείαν αυτού, θέλετε καταμελισθή και αι οικίαι σας θέλουσι γείνει κοπρώνες. Αλλ’εάν φανερώσητε το ενύττνιον και την ερμηνείαν αυτού, θέλετε λάβει παρ’εμού δώρα, και αμοιβάς και τιμήν μεγάλην.”PG 337.6

Οι σοφοί επανέλαβαν την ίδια απάντηση: “Ας είπη ο βασιλεύς το ενύττνιον αυτού, και ημείς θέλομεν φανερώσει την ερμηνείαν αυτού.”PG 338.1

Ο Ναβουχοδονόσορ βαθιά πειραγμένος τώρα και εξοργισμένος από τη φαινομενική δολιότητα εκείνων στους οποίους εμπιστευόταν, δήλωσε:PG 338.2

“Επ’αληθείας καταλαμβάνω ότι σεις θέλετε να εξαγοράζητε τον καιρόν, βλέποντες ότι διέφυγεν απ’εμού το πράγμα. Αλλ’ εάν δεν κάμητε γνωστόν εις εμέ το ενύττνιον, αύτη μόνη η απόφασις είναι διά σας, διότι συνεβουλεύθητε να είπητε ψευδείς και διεφθαρμένους λόγους έμπροσθέν μου, εωσού παρέλθη ο καιρός. Είπατέ μοι λοιπόν το ενύττνιον, και θέλω γνωρίσει ότι δύνασθε να φανερώσητε εις εμέ και την ερμηνείαν αυτού.” Κατατρομαγμένοι για τις συνέπειες της αποτυχίας τους, οι μάγοι προσπάθησαν να δείξουν στο βασιλιά ότι το αίτημά του ήταν πα-ράλογο και η δοκιμή υπερέβαινε ταόρια. Διαμαρτυρήθηκαν λέγοντας:PG 338.3

“Δεν υπάρχει άνθρωπος επί της γης δυνάμενος να φανερώση το πράγμα του βασιλέως, καθώς δεν υπάρχει ουδείς βασιλεύς, άρχων, ή διοικητής, όστις να ζητή τοιαύτα πράγματα παρά μάγου ή επαοιδού, ή Χαλδαίου. Και το πράγμα το οποίον ο βασιλεύς ζητεί, είναι μέγα, και δεν είναι άλλος δυνάμενος να φανερώση αυτό έμπροσθεν του βασιλέως, εκτός των θεών, των οποίων η κατοικία δεν είναι μετά σαρκός.”PG 338.4

Τότε “εθυμώθη ο βασιλεύς και ωργίσθη σφόδρα, και είπε να απολέσωσι πάντας τους σοφούς της Βαβυλώνος”.PG 338.5

Μεταξύ των έμπειρων αξιωματούχωνπου καλέστηκαν για να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την εκτέλεση του βασιλικού διατάγματος, ήταν ο Δανιήλ και οι φίλοι του. Όταν έμαθαν ότι σύμφωνα με το διάταγμα έπρεπε και αυτοί να θανατωθούν, ο Δανιήλ “μετά φρονήσεως και σοφίας” ρώτησε τον Αριώχ, τον αρχισωματοφύλακα του βασιλιά: “Διά τί η βιαία αύτη απόφασις παρά του βασιλέως;” Ο Αριώχ του διηγήθηκε το ιστορικό της αμηχανίας του βασιλιά για το σημαντικό του όνειρο και για την αποτυχία του να εξασφαλίσει τη βοήθεια από εκείνους μέχρι τότε είχε πλήρη εμπιστοσύνη. Μόλις άκουσε αυτό ο Δανιήλ, διακινδυνεύοντας τη ζωή του, τόλμησε να παρουσιασθεί στο βασιλιά και ζήτησε να του δοθεί καιρός για να ρωτήσει το Θεό του να του φανερώσει το όνειρο και την ερμηνεία του.PG 338.6

Ο βασιλιάς συγκατατέθηκε στην αίτηση αυτή. “Και υπήγεν ο Δανιήλ εις τον οίκον αυτού, και εγνωστοποίησε το πράγμα προς τον Ανανίαν, προς τον Μισαήλ και προς τον Αζαρίαν, τους συντρόφους αυτού.” Μαζί ζήτησαν σοφία από την Πηγή του φωτός και της γνώσης. Με ισχυρή πίστη είχαν συνειδητοποιήσει ότι ο Θεός τους τοποθέτησε εκεί όπου βρέθηκαν για να μπορέσουν να εκτελέσουν το έργο Του και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του καθήκοντος. Σε καιρό αμηχανίας και κινδύνου είχαν πάντοτε στραφεί σε Αυτόν για καθοδήγηση και προστασία, και Εκείνος ήταν για αυτούς μια παντοτινή βοήθεια. Με συντετριμμένη καρδιά παραδόθηκαν στον Κριτή της Γης, ικετεύοντάς Τον να τους ελευθερώσει α-πό την ώρα αυτής της έκτακτης ανάγκης. Και η ικεσία τους δεν ήταν μάταιη. Ο Θεός τον οποίο είχαν τιμήσει, Αυτός τώρα τους τιμούσε. Το Πνεύμα του Κυρίου τους επισκέφθηκε και “απεκαλύφθη προς τον Δανιήλ δι’οράματος νυκτός” το όνειρο του βασιλιά και η ερμηνεία του.PG 339.1

Πηγαίνοντας αμέσως στον Αριώχτον οποίο ο βασιλιάς είχε διατάξει να εκτελέσει τους σοφούς, ο Δανιήλ είπε: “Μη απολέσης τους σοφούς της Βαβυλώνος. Είσαξόν με ενώπιον του βασιλέως, και εγώ θέλω φανερώσει την ερμηνείαν προς τον βασιλέα.” Ο αξιωματικός έκανε μια σύντομηεισαγωγήτου βασι-λιά για το Δανιήλ, λέγοντας: “Εύρηκα άνδρα εκ των υιών της αιχμαλωσίας του Ιούδα, όστις θέλει φανερώσει την ερμηνείαν εις τον βασιλέα.”PG 339.2

Παρατηρήστε τον Ιουδαίο αιχμάλωτο, ήρεμο και ψύχραιμο στην παρουσία του μονάρχη της ισχυρότερης αυτοκρατορίας του κόσμου. Με τις πρώτες λέξεις αποποιήθηκε την τιμή για τον εαυτό του και εξήρε το Θεό ως την πηγή όλης της σοφίας. Στην ανυπόμονη ερώτηση του βασιλιά: “Είσαι ικανός να φανερώσης προς εμέ το ενύπνιον το οποίον είδον και την ερμηνείαν αυτού;” απάντησε:PG 339.3

“Το μυστήριον περί του οποίου ο βασιλεύς επερωτά, δεν δύνανται σοφοί, επαοιδοί, μάγοι, μάντεις να φανερώσωσι προς τον βασιλέα. Αλλ’είναι Θεός εν τω ουρανώ, όστις αποκαλύπτει μυστήρια, και κάμνει γνωστόν εις τον βασιλέα Ναβουχοδονόσορ τί μέλλει γενέσθαι εν ταις εσχάταις ημέραις.PG 339.4

Το ενύπνιόν σου και αι οράσεις της κεφαλής σου επί της κλίνης σου, είναι αύται. Βασιλεύ, οι διαλογισμοί σου ανέβησαν εις τον νουν σου επί της κλίνης σου, περί του τί μέλλει γενέσθαι μετά ταύτα. Και ο αποκαλύπτων μυστήρια έκαμε γνωστόν εις σε τί μέλλει γενέσθαι. Πλην, όσον το κατ’εμέ, το μυστήριον τούτο δεν απεκαλύφθη προς εμέ διά σοφίας, την οποίαν έχω εγώ μάλλον παρά πάντας τους ζώντας, αλλά διά να φανερωθή η ερμηνεία προς τον βασιλέα και δια να γνωρίσης τους διαλογισμούς της καρδίας σου.PG 339.5

Συ, βασιλεύ εθεώρεις, και ιδού εικών μεγάλη. Εξαίσιος ήτο εκείνη η εικών, και υπέροχος η λάμψις αυτής, ισταμένης ενώπιον σου, και η μορφή αυτής φοβερά. Η κεφαλή της εικόνος εκείνης ήτο εκ χρυσού καθαρού, το στήθος αυτής και οι βραχίονες αυτής εξ αργύρου, η κοιλία αυτής και οι μηροί αυτής εκ χαλκού, αι κνήμαι αυτής εκ σιδήρου, οι πόδες αυτής μέρος μεν εκ σιδήρου, μέρος δε εκ πηλού.PG 340.1

Εθεώρεις εωσού απεκόπη λίθος άνευ χειρών, και εκτύπησε την εικόνα επί τους πόδας αυτής τους εκ σιδήρου και πηλού, και κατεσύντριψεν αυτούς. Τότε ο σίδηρος, ο πηλός, ο χαλκός, ο άργυρος και ο χρυσός κατεσυντρίφθησαν ομού, και έγειναν ως λεπτόν άχυρον αλωνίου θερινού. Και ο άνεμος εσήκωσεν αυτό, και ουδείς τόπος ευρέθη αυτών. Ο δε λίθος ο κτυπήσας την εικόνα έγεινεν όρος μέγα και εγέμισεν όλην την γην.”PG 340.2

“Τούτο είναι το ενύττνιον”, δήλωσε ο Δανιήλ. Και ο βασιλιάς παρακολουθώντας με μεγάλη προσοχή την κάθε λεπτομέρεια, γνώρισε ότι αυτό ήταν το όνειρο το οποίο τον είχε αναστατώσει. Έτσι, ο νους του ετοιμάσθηκε να δεχθεί ευνοϊκά την ερμηνεία. Ο Βασιλεύς των βασιλέων θα γνωστοποιούσε μια μεγάλη αλήθεια στο βαβυλώνιο μονάρχη. Ο Θεός θα του αποκάλυπτε ότι Εκείνος έχει εξουσία επάνω στα βασίλεια του κόσμου - δύναμη να ενθρονίζει και να εκθρονίζει βασιλείς. Η διάνοια του Ναβουχοδονόσορ αφυπνίστηκε σε μια αίσθηση ευθύνης προς τον Ουρανό. Τα γεγονότα του μέλλοντος, αυτά που πλησιάζουν στα τέλη των αιώνων, θα του αποκαλύπτονταν.PG 340.3

Ο Δανιήλ συνέχισε:PG 340.4

“Συ βασιλεύ, είσαι βασιλεύς βασιλέων, διότι ο Θεός του ουρανού έδωκεν εις σε βασιλείαν, δύναμιν, και ισχύν, και δόξαν. Και πάντα τόπον όπου κατοικούσιν οι υιοί των ανθρώπων, τα θηρία του αγρού και τα πετεινό του ουρανού, έδωκεν εις την χείρα σου, και σε κατέστησε κύριον επί πάντων τούτων. Συ είσαι η κεφαλή εκείνη η χρυσή.PG 340.5

Και μετά σε θέλει αναστηθή άλλη βασιλεία κατωτέρα σου, και τρίτη άλλη βασιλεία εκ χαλκού, ήτις θέλει κυριεύσει επί πόσης της γης.PG 340.6

Και τετάρτη βασιλεία θέλει σταθή ισχυρά ως ο σίδηρος. Καθώς ο σίδηρος κατακόπτει και καταλεπτύνει τα πάντα, μάλιστα καθώς ο σίδηρος ο συντριβών τα πάντα, ούτω θέλει κατακόπτει και κατασυντρίβει.PG 340.7

Περί δε του ότι είδες τους πόδας και τους δακτύλους, μέρος μεν εκ πηλού κεραμέως, μέρος δε εκ σιδήρου, θέλει είσθαι βασιλεία διηρημένη. Πλην θέλει μείνει τι εν αυτή εκ της δυνάμεως του σιδήρου, καθώς είδες τον σίδηρον αναμεμιγμένον μετ’αργιλώδους πηλού. Και καθώς οι δάκτυλοι των ποδών ήσαν μέρος μεν εκ σιδήρου και μέρος εκ πηλού, ούτως η βασιλεία θέλει είσθαι κατά μέρος ισχυρά, και κατά μέρος εύθραυστος. Και καθώς είδες τον σίδηρον αναμεμιγμένον μετ’αργιλώδους πηλού, ούτω θέλουσιν αναμιχθή διά σπέρματος ανθρώπων, πλην δεν θέλουσιν είσθαι κεκολλημένοι ο είς μετά του άλλου, καθώς ο σίδηρος δεν αναμιγνύεται μετά του πηλού.PG 341.1

Και εν ταις ημέραις των βασιλέων εκείνων, θέλει αναστήσει ο Θεός του ουρανού βασιλείαν, ήτις εις τον αιώνα δεν θέλει φθαρή. Και η βασιλεία αύτη δεν θέλει περάσει είς άλλον λαόν. Θέλει κατασυντρίψει και συντελέσει πάσας ταύτας τας βασιλείας, αύτη δε θέλει διαμένει εις τους αιώνας. Καθώς είδες ότι απεκόπη λίθος εκ του όρους άνευ χειρών και κατεσύντριψε τον σίδηρον, τον χαλκόν, τον πηλόν, τον άργυρον και τον χρυσόν, ο Θεός ο μέγας έκαμε γνωστόν εις τον βασιλέα ό,τι θέλει γείνει μετά ταύτα. Και αληθινόν είναι το ενύπνιον, και πιστή η ερμηνεία αυτού.”PG 341.2

Ο βασιλιάς πείσθηκε για την ορθότητα της ερμηνείας, και με ταπείνωση και δέος “έπεσεν επί πρόσωπον και προσεκύνησε” λέγοντας: “Επ.',αληθείας ο Θεός σας, Αυτός είναι Θεός θεών και Κύριος των βασιλέων, και όστις αποκαλύπτει μυστήρια, διότι ηδυνήθης να αποκαλύψης το μυστήριον τούτο.”PG 341.3

Ο Ναβουχοδονόσορ ακύρωσε το διάταγμα για την εξόντωση των σοφών. Η ζωή τους σώθηκε χάρη στην επαφή του Δανιήλ με τον Αποκαλυπτή των μυστηρίων.PG 341.4

“Τότε ο βασιλεύς εμεγάλυνε τον Δανιήλ, και δώρα μεγάλα και πολλά έδωκεν εις αυτόν, και κατέστησεν αυτόν κύριον επί πάσης της επαρχίας της Βαβυλώνος, και αρχιδιοικητήν επί πάντας τους σοφούς της Βαβυλώνος. Και εζήτησεν ο Δανιήλ παρά του βασιλέως, και κατέστησε τον Σεδράχ, τον Μισάχ, και τον Αβδενεγώ επί τας υποθέσεις της επαρχίας της Βαβυλώνος. Ο δε Δανιήλ ευρίσκετο εν τη αυλή του βασιλέως. ”PG 341.5

Στα χρονικά της ανθρώπινης ιστορίας η έγερση και η πτώση των αυτοκρατοριών παρουσιάζονται σαν εξαρτώμενες από τη θέληση και την ανδρεία του ανθρώπου. Η φορά των γεγονότων φαίνεται να προσδιορίζεται μέχρις ενός βαθμού από τη δύναμη και τη φιλοδοξία ή από το πείσμα του. Στο λόγο όμως του Θεού, το παραπέτασμα αποσύρεται και παρατηρούμε προς τα επάνω, προς τα πίσω και προς όλες τις κατευθύνσεις.Οι παράγοντες του Παντοδύναμου Θεού παρά τα σκαμπανεβάσματα των ανθρώπινων ενδιαφερόντων, των δυνάμεων και παθών, εκτελούν σιωπηλά και υπομονητικά τις προθέσεις του δικού Του θελήματος.PG 341.6

Με λόγια απαράμιλλης ομορφιάς και τρυφερότητας ο απόστολος Παύλος εξέθεσε στους φιλόσοφους των Αθηνών το θεϊκό σκοπό για τη δημιουργία και το διαχωρισμό των φυλών και εθνών. Ο απόστολος είπε:PG 342.1

“Ο Θεός όστις έκαμε τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ, . . . έκαμεν εξ ενός αίματος πάν έθνος ανθρώπων, διά να κατοικώσιν εφ’όλου του προσώπου της γης, και διώρισε τους προδιατεταγμένους καιρούς και τα οροθέσια της κατοικίας αυτών, διά να ζητώσι τον Κύριον, ίσως δυνηθώσι να ψηλαφήσωσιν Αυτόν και να εύρωσι.” (Πράξ. 17:24-27).PG 342.2

Ο Θεός κατέστησε σαφές ότι όποιος θέλει, μπορεί να συμπεριληφθεί “εις τους δεσμούς της διαθήκης”. Στη δημιουργία ο σκοπός Του ήταν να κατοικηθεί η Γη από όντα των οποίων η συνύπαρξη θα ήταν ευλογία και τιμή για το Δημιουργό τους. Όλοι όσοι το επιθυμούν, μπορούν να συνταυτισθούν με το σκοπό αυτό. Για αυτούς λέγεται: “Ο λαός τον οποίον έπλασα εις Εμαυτόν, θέλει διηγείσθαι την αίνεσίν Μου.” (ίεζ. 20:37, Ησ. 43:21).PG 342.3

Με το νόμο Του ο Θεός γνωστοποίησε τις αρχές οι οποίες αποτελούν τη βάση της πραγματικής ευταξίας τόσο των εθνών όσο και των ατόμων. Σχετικά με το νόμο αυτό ο Μωυσής δήλωσε στους Ισραηλίτες: “Αύτη είναι η σοφία σας και η σύνεσίς σας.” “Ούτος δεν είναι εις εσάς λόγος μάταιος, επειδή αύτη είναι η ζωή σας.” (Δευτ. 4:9, 32:47).PG 342.4

Οι εξασφαλισμένες με αυτό τον τρόπο ευλογίες για τον λαό του Ισραήλ, εξασφαλίζονται με τους ίδιους όρους και στον ίδιο βαθμό, για κάθε έθνος και για κάθε άτομο κάτω από τον ουρανό.PG 342.5

Εκατοντάδες χρόνια πριν να παίξουν ορισμένα έθνη κανένα ενεργό ρόλο, ο Παντογνώστης Θεός, βλέποντας στο απώτερο μέλλον, προείπε την άνοδο και την πτώση παγκόσμιων βασιλειών. Ο Θεός δήλωσε στο Ναβουχοδονόσορ ότι το βασίλειο της Βαβυλώνας θα έπεφτε και ότι ένα άλλο βασίλειο επρόκειτο να εγερθεί, το οποίο επίσης θα περνούσε από τη δοκιμαστική του περίοδο. Με την αποτυχία του να εξάρει τον αληθινό Θεό, η δόξα του θα έσβηνε και τη θέση του θα καταλάμβανε ένα τρίτο βασίλειο. Αλλά και αυτό θα παρερχόταν και ένα τέταρτο βασίλειο ισχυρό σαν το σίδερο θα υπέτασσε τα έθνη του κόσμου.PG 342.6

Αν οι αρχηγοί της Βαβυλώνας, του πλουσιότερου εκείνου βασιλείου της γης, είχαν πάντοτε μπροστά τους διατηρήσει το φόβο του Κυρίου, θα είχαν λάβει τέτοια σοφία και δύναμη που θα τους ένωνε με Αυτόν και θα τους διατηρούσε ισχυρούς. Κατέφευγαν στο Θεό μόνο όταν συναντούσαν δυσκολίες και ήταν σε αμηχανία. Σε τέτοιες ώρες, μη βρίσκοντας βοήθεια από τους μεγάλους άνδρες τους, την αναζητούσαν από ανθρώπους που ήξεραν ότι τιμούσαν το Θεό, και ότι Αυτός τους τιμούσε, όπως ο Δανιήλ. Σε εκείνους τους ανθρώπους απευθύνονταν για να τους αποκαλύψουν τα μυστήρια της Θεϊκής Πρόνοιας, επειδή παρόλο που οι κυβερνήτες της υπεροπτικής Βαβυλώνας ήταν άνδρες εξαιρετικής πνευματικής υπεροχής, με τις παραβάσεις τους είχαν τόσο πολύ απομακρυνθεί από το Θεό ώστε δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν τις αποκαλύψεις και τις αγγελίες που λάμβαναν για το μέλλον.PG 343.1

Στην ιστορία των εθνών, ο μελετητής του λόγου του Θεού μπορεί να διακρίνει την κατά γράμμα εκπλήρωση της θεϊκής προφητείας. Η Βαβυλώνα εξασθενημένη και τελικά ηττημένη, έσβησε ολοκληρωτικά, επειδή στον καιρό της ευημερίας της οι αρχηγοί της θεωρούσαν τον εαυτό τους ανεξάρτητο από το Θεό, αποδίδοντας τη δόξα του βασιλείου στα ανθρώπινα επιτεύγματα.PG 343.2

Το μηδοπερσικό βασίλειο δέχθηκε την οργή του ουρανού, επειδή εντός των ορίων του ο νόμος του Θεού είχε καταπατηθεί. Ο φόβος του Θεού δεν είχε βρει θέση στις καρδιές της μεγάλης πλειονότητας του λαού. Η ασέβεια, η βλασφημία, η διαφθορά υπερίσχυαν. Τα βασίλεια που το διαδέχθηκαν, ήταν ακόμη κατώτερα και αχρειότερα. Και αυτά ξέπεφταν, όσο πήγαινε περισσότερο, στον τομέα των ηθικών αξιών.PG 343.3

Η ασκούμενη από κάθε επίγειο κυβερνήτη δύναμη χορηγείται από τον Ουρανό, και από τον τρόπο με τον οποίο αυτός χειρίζεται την ουρανόσταλτη δύναμη, εξαρτάται η επιτυχία του. Στον καθένα απευθύνεται ο λόγος του θεϊκού Παρατηρητή: “Εγώ σε περιέζωσα αν και δεν Με εγνώρισας.” Και για τον καθένα τα λόγια που ειπώθηκαν στο Ναβουχοδονόσορ της αρχαιότητας, αποτελούν το μά-θημα της ζωής: “Έκκοψον τας αμαρτίας σου διά δικαιοσύνης και τας ανομίας σου διά οικτιρμών πενήτων, ίσως και διαρκέση η ευημερία σου.” (Ησ. 45:5, Δαν. 4:27).PG 343.4

Το να καταλάβει κανείς τα πράγματα αυτά, να καταλάβει δηλαδή ότι “η δικαιοσύνη υψώνει το έθνος”, ότι “ο θρόνος στερεώνεται μετά δικαιοσύνης” και ότι “υποστηρίζεται υπό του ελέους”, το να αναγνωρίσει τα αποτελέσματα των αρχών αυτών στην επίδειξη της δύναμής Του η οποία “καθαιρεί βασιλείς και καθιστά βασιλείς” - αυτό θα πει κατανόηση της φιλοσοφίας της ιστορίας. (Παρ. 14:34, 16:12, 20:28).PG 343.5

Μόνο στο λόγο του Θεού αυτό παρουσιάζεται ευδιάκριτα. Εκεί φαίνεται ότι η δύναμη των εθνών καθώς και των ατόμων, δεν έγκειται στις ευκαιρίες ή στα μέσα που τους κάνουν να εμφανίζονται αήττητοι. Δεν έγκειται στην φανφαρονική μεγαλοσύνη τους. Μετριέται με την πιστότητα, με την οποία εκπληρώνουν το σκοπό του Θεού.PG 344.1