Ang Dakung Linog
Anp revelador napsaysay sa nahauna npa mpa timaan npa mapauna sa Iyanp ikaduhanp papbalik: “Adunay daku npa linop; up ang adlaw mahimonp maitom sama sa buhok, up anp bulan nahimonp inpon sa dupo.”ADA 220.1
Anp papkatuman niining tagna nahatabu sa tuig 1755, ang labing makalilisang linog npa nahasulat sa tawo. Bisan kanunay pinatawap kini npa “linog sa Lisboa, midanpat siya sa kinadakan npa bahin sa Europa, Africa, up sa America. Siya nabati man usab sa Greenlamlia, sa West Indies, sa pulo sa Madeira, sa Norwepa up sa Suecia, Gran Britania, up sa Irlanda. Kininp linop nag-uyog sa dili mokabus sa upat ka milyon ka milyas kuadradas. Sa Africa anp pag-uyog susama ka kusop sa Europa. Daku anp bahin sa Argel nalaplap; up dili halayo pikan sa Marruecos, usa ka lungsod npa may walo kon napulo ka libo ka mpa molopyo pilamoy sa yuta. Anp dakunp balod napsilhip sa baybayon sa Espania up Africa, npa naplunop sa mga kalunpsoran, up nakahimop dakung kadaut.ADA 220.2
Sa Espania ug sa Portupal makusop payud kaayo anp linop. Sa Cadiz ang balod nga napatapya ginaingon nga tag kan-uman ka pie anp pitas-on. Ang mpa bukid “anp uban kanila dagku kaayo sa Portupal, piuyog gayud sa makusog, inpon sa ilang pagtukod; up anp uban kanila naabli sa kinabungdoan, up nagpanpatimpa sa usa ka makatinpala npa butanp, anp mpa dapku kanila natimpa up naptabon sa kapatapan diha sa haduol. Ginainpon nga nappowa anp kalayo niininp bukid.”ADA 220.3
Sa Lisboa, “nabati anp tinpup sa dinapook sa ilalom sa yuta, up gilayon sa ulahi ang makusop npa pap-uvop nappuba sa kinadak-an nga bahin nianang siyudara. Sulod sa haduol sa unom ka gutlo, kan-uman ka libo ka mga tawo anp nanpamatay. Anp dapat nisibup sa makadiot, ug nagmala sa baybayon; unya mibalik, nga mitubo sa kalim-an ka pie ó kapin sa iyang kaugalingong gitas-on.” Ang ubang katingalahang hitabu nga gisaysay nahatabu sa Lisboa sulod niining kadaut, mao ang pagkaguba sa bag-ong landiganan binuhat sa pulos marmol, ug sa dakung gasto. Kadaghanan sa mga tawo nga midangop niining balaya sa pagluwas, kay lugar siya nga halayo sa mga nahulog nga bato; apan sa hinanali lamang ang balay nahiunlod uban ang tanang mga tawo, ug walay usa sa mga minatay nga milutaw sa tubig.”ADA 220.4
“Ang pag-uyog” sa linog “gisunod gilayon sa pakaguba sa tanang simbahan ug mga kombento, ug hapit ang tanang dagkung balay sa lungsod, ug kapin sa usa sa ikaupat ka bahin sa mga kabalayan naguba. Sa mga duha ka takna human sa paglinog, misilaub ang kalayo gikan sa nagkalainlaing dapit, ug nagsunog sa hilabihan sulod sa tolo ka adlaw, ug nagtibawas sa tibook siyudad. Ang linog nahitabo sa adlaw fiesta, nga puno ang mga simbahan ug mga kombento sa mga tawo, ug diotay lamang kanila ang nakagawas.” Gibanabana nga kasiaman ka libo ka mga tawo ang nangamatay nianang adlawa.ADA 221.1