З0-Боб - Муқаддас Чодир Ва Ундаги Хизмат

(Тавротнинг «Чиқиш» 25-40 б-р ва «Левийлар» 46; 166 Ки- тобларида асосланган)

Мусо тоғда бўлган пайтида унга буйруқ берилган эди: «Менга муқаддас макон қурурлар, ва Мен улар аро истиқомат топурман»; маконни қандай қилиб қуриш кераклигига ҳам у батафсил кўрсатмалар олган эди. Исроил Худодан чекиниб, Илоҳий ҳозир бўлишининг иноятини йўқотди, ва бир қайси вақтгача муқаддас маконни қуришга имконият бўлмади. Аммо исроилликлар Осмон мурувватига қайта сазовор бўлганла- ридан кейин, Исроил халқининг буюк доҳийси Илоҳий буйруқни бажариш учун ҳаракат қила бошлади.УOП 375.1

Муқаддас бинони қуриш учун, шу ишга тайинланган кишиларга Парвардигор ажойиб билим ва идрокни инъом қилди. Худонинг Ўзи Мусога бинонинг планини топширди, ва шу сонда унинг ўлчамини ва ташқи шаклини, қуришда ишлатиладиган материалларни ва керакли уй жиҳозларини кўрсатди. Инсон қўли билан қурилаётган макон «осмондаги ҳақиқий муқаддас маконнинг сояси» (Ибр. 9,23.24) бўлиб фикрланган эди. Бизнинг Буюк Олий руҳонийимиз Исо Масиҳ, Ўзини қурбон келтирганидан кейин, гуноҳкорнинг неъмати ҳақи хизмат қила бошлаган самовий маъбад билан солиштирганда, ерда қурилаётган макон самовий маъбаднинг жуда кичкина эвази эди. Мусо тоғда бўлганида, Худованд унга самовий маконни кўрсатди, ва ҳамма ишларни берилган тимсолга мувофиқ қилишини буюрди. Ўша кўрсатмаларни Мусо синчиклаб ёзди ва халқ бошқарувчиларига топширди.УOП 375.2

Муқаддас маконни қуриш учун катта тайёргарлик кўриш керак эди, кўпгина қимматбаҳо тошлар ва материаллар талаб қилинарди, лекин Худованд фақат ихтиёрий равишда келтирилганларни қабул қиларди.УOП 375.3

«Ҳар бир кишидан, агар у тиришадиган бўлса, Менга ундан эҳсонлар қабул қилинглар”, — Илоҳий буйруқ иборат бўлди, ва Мусо эшитганини йиғилганларга етказди. Худовандга бағишланган истиқомат қилиш жойини қуришга тайёргарлик кўриш учун — энг олдин Парвар- дигори Оламга ихлосмандлик ва фидокорлик руҳини намоён қилиш керак эди.УOП 376.1

Бутун халқ бирдамлик билан жавоб қайтарди. «Юраги куяр ҳаммаси келардилар, ва руҳларининг кўтарилган даражасига муносиб маконни қуриш уч.ун Худовандга эҳсонлар келтирардилар. Бўлгуси маконнинг эҳтиёжлари қондирилсин, деб эр ва хотинлар юракларининг ундовига мувофиқ олтин узуклар, зирак, билагузук ва маржонлар, ҳар турли олтиндан буюмлар, муқаддас кийимлар тикиш учун газлама — ким ниманики хоҳласа, шуни Худовандга олиб келарди”.УOП 376.2

«Ҳар ким, юнгнинг зангори, арғувон ва қирмизи тусларидан ва кимхоб келтирарди; эчки юнгидан, қўйнинг қизил ва кўк тусларга бўялган юнгдан олиб келарди. Ҳар ким кумуш ва мисни Худованга бағишларди; ситтим дарахти бор бўлса, уни ҳам маконнинг эҳтиёжини қондириш учун олиб келарди (Изоҳ: ситтим дарахти — акация).УOП 376.3

Донишманд аёллар ўз қўлларида юнгни эшиб, кўк, қизил ва арғувон тусда эшма юнг келтирардилар; ва ҳамма эша оладиган аёллар, юрагининг интилишига биноан, эчки юнгини эшардилар.УOП 376.4

Амирлар эса ҳар турли жавоҳиротдан олиб келардилар, шунингдек, хушбўй тутатқилардан; шамдонлар учун, бошига суриш учун, хушбўй тутатқилар тайёрлаш учун — зайтун мойидан ҳам келтирардилар» (Чиқ. 35,23-28).УOП 376.5

Маконнинг қурилиши олға борган сари, бутун хало- йиқ— ёш ва қариялар, эр ва аёллар, ва болалар — тортиқ- ларини олиб келишга давом этардилар. Ниҳоят, келти- рилган тортиқлар эҳтиёжни қондирди, ҳатто талаб қилин- ганидан ошди.УOП 376.6

Мусо манзил бўйича эълон қилишга мажбур бўлди. «На эр, на хотин энди ҳеч нарса олиб келмасин», — деди, ва халқ олиб келишни тўхтатди». Исроил халқи шикоят қилгани сабабли ва гуноҳлари туфайли Илоҳий ҳукмга дучор бўлди. Келгуси авлодларни огоҳлантириш учун бу воқеалар муқаддас Китобларга ёзилиб қолдирилди. Аммо исроил- ликларнинг ихлосмандлиги, тиришқоқлиги ва саҳийлиги ибрат учун сазовор бўлган рамздир. Ким рағбат ила Худовандга топинса, Унинг муқаддас ҳозирлигининг иноятларини қадрласа, у, Худованд билан учрашадиган уйни жойлаштирганида, худди шундай фидокорона руҳни намоён қилади. Шундай кишилардан бўлганлар Худовандга энг яхши инъомларни келтиришга хоҳлайдилар. Худованд учун қуриладиган уй қарзга қолмасин, чунки акс ҳолда Худо ориятсизланади. Маъбаднинг қурувчиларига ухшаб, ишчилари «Етарли, бошқа келтирманглар» — дейсин учун, Худонинг уйини қурганда эҳтиёрлик билан керакли ҳамма нарсалар олиб келиниши кутилади.УOП 376.7

Макон шундай қурилар эди-ки, уни саёҳатга чиққанда, тезда қисмларга ажратиб, кўтариб кетилиши ўнғай бўлсин эди. Шунинг учун унинг катта-кичиклиги белгиланганди: Узунлиги қарийиб эллик беш фут (Изоҳ: 10 фут 3 м га тенг), кенглиги ва баландлиги тенг бўлиб, — ўн саккиз футдан ошмасин эди. Ўлчовига қарамай бу жуда ажойиб қурилиш бўлди. Маконни қуриш учун ва ичидаги ҳамма керакли жиҳозларини қилиш учун акация (ситтим) дарахти ишлатилди. Синайда ўсадиган дарахтлар орасида у мустаҳкамлиги билан фарқланарди. Макон деворлари тикка ўрнатилган тахталардан иборат эди, улар кумуш инларига киритилиб, устунларга ҳалқа орқали маҳкамлаштириларди. Булар жами олтин ила қопланарди, шунда бино бир бутун олтиндан қилинганидай таассурот қолдирарди. Маконнинг томи тўрт қаватли рангли ёпиқлардан иборат эди: пастки қатлами «эшма кимхобдан ва кўк, арғувон ва қирмизи юнгдан», устидан эса моҳирона тикилган малаклар ила безатилган эди, кейин эса белгиланган тартибда яна уч қатлам: эчки юнгидан, қизил ва кўк хилга бўялган қўйнинг терисидан — улар шундай қилиб ўрнатилган эди-ки, сув томдан ўтмас эди.УOП 377.1

Ҳашаматли парда билан макон икки бўлимга айриларди, парда олтин қопланган устунларга илинарди, ўхшаш парда биринчи бўлимга киришда ҳам осилиб, биринчи бўлимга киришни ёпарди. Бу пардалар, ички ёпинчиқлар каби, юнгнинг ажойиб тусларидан олиниб, — кетма-кет келадиган ҳаворанг, қизил, арғувон туслардан тўқилган эди, устида эса олтин ва кумуш иплардан тўқилган малаклар ҳашаматли манзарани кўзга очардилар. Макон пардаларида акc эттирилган малаклар самовий маъбадда хизмат қиладиган ва ер юзида Илоҳий халқ учун хизматчи pyҳлap бўлаётган фаришталарни тасвирлардилар.УOП 378.1

Муқаддас чодир ҳовли дейилган очиқ жойда қурилар эди. Ҳовлининг деворлари ҳам эшма кимхобдан тўқилган пардалардан иборат эди ва улар мисдан қилинган устунларга маҳкамлаб осиларди. Ҳовлига шарқ томондан кириларди, кириш дарвоза ўрнига қимматли газламадан тикилган парда билан ёпиларди. Бу парда муқаддас чодирнинг пардаларидай ҳашаматли бўлмаса ҳам, ажойиб ишланган эди. Ҳовлининг пардалари макон деворларининг баландлигига нисбатан ярим ўлчовда олингани сабабли, макон ташқаридан яхши кўриниб турарди. Ҳовлида, маконга киришда қурбон чалиб куйдириш учун мисдан қилинган қурбонгоҳ. Унинг устида Худовандга келтирилган қурбонлар куйдириларди, ва унинг мугузларига қўлга киритиш учун тўкилган қон пуркаларди. Қурбонгоҳ ва чодирга кирадиган жой орасида таҳоратлик ўрнатилган эди, у ҳам мисдан қилиниб, исроил аёллари келтирган кўзгулар билан қопланган эди. Руҳонийлар Худовандга қурбон келтириш олдидан, ва чодирга ҳар бир киришлари олдидан шу жойда таҳорат олиб, қўлу оёқларини ювишлари лозим эди.УOП 378.2

Муқаддас чодирнинг биринчи бўлмасида қўйидаги жиҳозлар бор эди: таклиф қилинадиган нонларни қўйиш учун хонтахта, шамдoн ва тутатқи учун қурбонгоҳ. Таклиф қилинадиган нонлар учун хонтахта чодирнинг шимолий томонига ўрнатилганди. Хонтахтанинг четлари маҳоратли тожга безатилиб, соф олтин билан қопланган эди. Ҳар шанба эрта тонгда руҳонийлар хонтахта устига ўн икки нондан қўйиб, хушбўй тутатқи исини чиқарардилар. Диний хизматдан кейин қолган нон муқаддас саналиб, уни фақат руҳонийлар ея олардилар. Жанубий томонда етти шамли шамдон жойлаштирилган эди. У жуда нозик ишланган гуллар ила (пиёзгулларга ўхшаш) безатилган. Бутун шамдон бир бўлак олтиндан қилинган эди. Чодирда ойналар бўлмагани сабабли, шамлар доимо ёниб, кечаю кундузи хонани ёритарди. Муқаддас ва муқаддаслар Муқаддасини айириб турган парда олдида — Илоҳий бевосита ҳозир бўлиш жойида — олтин ила қопланган тутатқи қурбонгоҳи турарди. Унинг устида руҳоний эрта-кеч хушбўй тутатқини ёндириши лозим эди; унинг мугузларига эса гуноҳ эвазига қурбоннинг қони пуркалар эди; буюк қўлга киритиш кунда қурбонгоҳ устига қон тегизиларди. Қурбонгоҳ устидаги оловни Парварди- горнинг Ўзи ёққанди, ва олов табаррук қилиниб сақланарди. Муққадас тутатқининг хушбўй ислари куну тун бутун маконга ва атрофга тарқаларди.УOП 378.3

Ички парданинг орқасида муқаддаслар Муқаддаси жойлашган эди, шу ерда Осмон ва ерни боғлайдиган, сулҳ салоҳга келтирадиган ва воситачилик қилинадиган, аксланган суратда хизматнинг жойидир. Бу бўлмада акация дарахтидан қилинган, ҳар томони (ташқари ва ичидан) олтин билан қопланган, устида четларидан олтин тож ўрнатилган аҳд Сандиғи жойлаштирилган эди. Аҳд Сандиғида тош лавҳалар сақланарди. Уларга Худонинг Ўзи Ўн Амрларни ёзиб қолдирган. Шунинг учун у Илоҳий ваҳийининг сандиғи деб ном олган, бошқача айтганда «аҳд Сандиғи», чунки Ўн Амрлар асосида Худо ва Исроил орасида аҳд тузилган эди.УOП 379.1

Муқаддас ахд Сандиғининг қопқоғи илтифот тахти деб ном олган. У бирбутун олтиндан қилинган эди, ва унинг икки томонида икки олтиндан қилинган малаклар соясини қопқоғига тушириб турардилар. Ҳар бир малакнинг бир қаноти тепага чўзилганди, иккинчиси эга, эҳтиром ва камтарлик белгиси бўлиб, баданини ёпарди (Ҳёз. 1,11). Малакларнинг қиёфаси, бир-бирига қаратилган чеҳрлари, эҳтиромликда аҳд Сандиғига солган назарлари, самовий қўшниларнинг Илоҳий Қонунга нисбатан художўй муомаланинг ва уларнинг нажот топиш режада иштирок этишларининг рамзи эди.УOП 379.2

Илтифот тахти устида, икки малакнинг орасида Худо намоён бўларди ва Ўз иродасини аён этарди. Илоҳий ҳозирлигининг белгиси — «Шекина» деб ном олган. Гоҳида Илоҳий ирода Олий руҳонийга булут ичидан овоз берилиб, эълон қилинарди. Гоҳида ўнг томонда турган малакка нур тушганида, унинг маъноси — қабул қилинди ёки манзур кўринди демак эди. Чап томонда турган малакни соя ёки булут босганида эса, унинг маъноси — тарк этилди ёки манзур бўлмади демак эди.УOП 380.1

Аҳд Сандиғида сақланадиган Илоҳий Қонун адолат ва ҳаққонийликнинг буюк ўлчови бўлди. Қонун гуноҳкорга ўлим жазосини эълон қилган, аммо қонун устида илтифот тахти ўрнашган эди, ундан тепарокда Илоҳий ҳозирлик намоён бўлган, ва ўша жойдан, сулҳ тикланиши туфайли, тавба қилган гуноҳкорга кечирим инъом этилган. Муқаддас чодирдаги хизмат Исо Масиҳнинг бизни қўлга киритиш хизматининг рамзидир. Унинг фориғ қиладиган хизматида «иноят ва ҳақиқат учрашгай, адолат ва тинчлик ўпишгай» (Заб. 84,11).УOП 380.2

Муқаддас чодирнинг ички тузумини, унинг ҳашаматини ҳеч қандай сўзлар билан тасвирлаб бўлмайди: олтин билан қопланган деворларда олтин шамдоннинг нури аксланар, порлайдиган малакларнинг сурати бой пардаларга солинган, олтин нур сочадиган хонтахта ва тутатқилар қурбонгоҳи; иккинчи парданинг орқасида муқаддас аҳд Сандиғи, устида эса сирли малаклар, уларнинг устида муқаддас «Шекина”, азалдан Бўлган борлигининг кўринадиган шон-шарафи, — булар ҳаммаси инсониятни қутқариш учун қилинаётган меҳнатнинг буюк маркази бўлган, осмондаги Шуҳратли Илоҳий маъбадининг эса фақат ожиз тасвиридир.УOП 380.3

Чодирни қуриш учун тахминан ярим йил кетди. Иш якунлаганда, Муcо қурувчиларнинг ишини тоғда кўрган намуна билан сoлиштириб, Худодан олган кўрсатмалар бажарилганини текшириб чиқди. «Худованд айтганидай, худди шундай қилинган эди. Ва Мусо уларни олқишлади”. Муқаддас қурилишни кўриш учун исроилликлар қизи- қишларини бекитмай, атрофига йиғилдилар. Улар эҳтиромли қаноатланиш ҳислати билан ушбу манзарани кузатиб турганларида, булугли устун чодир устига тушди ва уни қуршаб олди. «Ва Худованднинг шон-шуҳрати чодирни тўлғазди». Унинг ичида Илоҳий юксаклик ҳозир эди, ва Мусо бир неча вақт ичига кира олмай турди. Кучли ҳаяжонда халқ аломатни кузатарди. Бу аломат иш қабул қилинганини билдирди. Ўз қувончини халқ ифодалаш учун ҳеч бир баланд товуш чиқармади. Тантанали художўйлик ҳамманинг қалбини тўлғазди. Қалблари тўлганлиги кўз ёшда, Худога, уларни Ўз келиши билан ҳурматлаганига, самимий ташаккур билдириш сўзларда намоён бўлди.УOП 380.4

Илоҳий буйруғига биноан Левий қавми маконда хизмат қилиш учун танланди. Бундан қадимғироқ замонда ҳар бир эркак ўз оиласининг руҳонийси саналарди. Иброҳим пайғамбар кунларида руҳонийлик тўнғич, яъни катта ўғилнинг ҳуқуқига кирарди. Энди эса, Исроилнинг ҳамма тўнғичлари ўрнига, Худованд муқаддас маконда хизмат қилиш учун Левий қавмини тан олди. Уларга шу ҳурматини кўрсатиб, У уларнинг садоқатли хизматини манзур кўрганини гувохлади. Шунингдек, Исроил чекиниб олтин бутга топинганида, Левий қавми Илоҳий ҳукмни бажо келтиргани ҳам инобатга олинди. Ҳорун оиласига эса руҳоний бўлиш ҳуқуқи қолдирилди. Фақат Ҳорун ва унинг ўғиллари Худованд олдида хизмат қилиш ҳуқуқига эга бўлдилар; қолганларнинг зиммасига эса чодир ичида бўлган нарсалар устидан ғамхўрлик қилиш вазифа юкланди. Улар, шунингдек, руҳонийларга хизмат вақтида ёрдам беришлари лозим эди; аммо қурбон келтириш, тутатқи тутатиш, ва очиқ бўлган муқаддас буюмларга назар солиш уларга ман этиларди.УOП 381.1

Руҳонийларга, уларнинг хизматига биноан, алоҳида кийим кийишлари тайинланган эди. «Ҳорунга, сенинг акангга, Худованднинг исми шарафига, муқаддас кийимлар қилгин”, — Илоҳий буйрyқ эълон қилган эди. Оддий руҳонийнинг кийими бир бутун бўлак оқ газламадан тикиларди. Кийим узун, товонгача бўлиб, белида зиғир толасидан тўқилган оқ белбоғи ҳар ҳил иплар билан безатилган бўлиши керак эди. Устки кийимга қўшимча зиғир газламадан тўн кийиларди. Ёнаётган бўта олдида турганида Мусога оёқ кийимини ечишга буйруқ берилди, зеро у турган ер муқаддас эди. Руҳонийлар ҳам муқаддас маконга оёқ кийимида кира олмасдилар, чунки пойабзал остига ёпишган чанг муқддас жойни ҳаром қиларди. Улар пойабзалини ташқарида қолдиришлари лозим эди, шунингдек маконга кириш олдидан, чодирда хизмат қилиш учунми, ёки қурбонгохда — қўл оёқларини ювишлари лозим эди. Ким Худонинг ҳузурига келмоқчи бўлса, ҳамма нопок бўлган нарсаларни узоқлаштирсин деган маънода бу одат доимий эслатма бўлиб қолиши керак эди.УOП 381.2

Олий руҳонийнинг кийими, унинг баланд мавқеига муносиб, қимматли газламалардан тикиларди. Оддий руҳонийга муносиб зиғирдан тикилган кийимдан ташқари, у устига кўк тўн киярди. Тўн бир бўлак тўқиларди, пастида эса олтин қўнғироқчалар осиларди ва кўк қизил, арғувон иплардан анор шаклида дуранг тикилиб, безатиларди. Устидан «ефод» деган кийим кийиларди, униси калтароқ бўлиб, олтин, кўк, арғувон, қизил ва оқ иплардан тўқиларди. Унга ажойиб тикилган кўп рангли белбоғ қўшиларди. Ефод енгсиз бўлиб, унинг олтин ип билан тикилган елкасини икки нодир тош безатарди, тош устига Исроилнинг ўн икки қавмининг исмлари киритилганди.УOП 382.1

Ефод устидан кўкраклик кийиларди — у Олий руҳоний кийимида энг муқаддас қисм саналарди. Кўкраклик ҳам ефоддай бир матодан тикиларди, тўртбурчак бўлиб, елкага олтин ҳалқага киритилган боғичлар ила боғланарди. Кўкраклик четлари нодир тошлар билан безатиларди. Худди шу тошлар Илоҳий шаҳарнинг пойдеворида ишлатилган. Кўкракликда қимматбаҳо тошлар ўрнатилганди. Уларнинг сони ўн икки бўлиб, ҳар бири олтин инга киритилиб, уч қатор, ҳар қаторда тўрттаси ўрнатилган. Уларда ҳам ўн икки қабиланинг исмлари ёзилган. Илоҳий буйруқ қўйидагидан иборат бўлди: «Ҳорун муқаддас маъбадга кирганида, Худованд олдида доимий эслатма сифатида, Исроил ўғилларининг исмларини юрагига яқин бўлган ҳукм кўкракликда олиб юрсин» (Чиқ. 28,29). Худди шундай Масиҳ, Буюк Олий Руҳоний, гуноҳкорлар учун восита қилиб, Ўз қонини Отаси олдида тақдим этиб, ҳар бир тавба қилган имонли жоннинг исмини Ўз юрагида сақлайди. Саночи дейди: «Мен бўлсам — бечораю фақирман, вале Раббим ейди менинг ғамимни» (Заб. 39,18).УOП 382.2

Кўкракликнинг ўнг ва сўл томонида икки катта ялтироқ тошлар ўрнатилганди. Улар «Урим» ва «Тумим» деб белгили. Ушбу тошлар орқали Олий руҳоний Илоҳий иродани биларди. Илоҳий ҳукмга ҳар турли саволлар чиқарилганида, ўнг томондаги қимматбаҳо тош атрофида пайдо бўлган нур Илоҳий розиликни ёки манзур кўришни билдирарди, сўл гомондаги тошга булут сояси тушса эса — бу белги тарк этишни ёки манзур кўрмаганни исботларди.УOП 383.1

Олий руҳоний бошига оқ зиғир матодан қилинган салла киярди. Пешона устида кўк боғич ила олтин тахтача ўрнатилганди, тахтачага «Худованднинг муқаддаси» деган ёзув. Руҳонийнинг ташқи қиёфаси, унинг хулқ-атвори Худонинг муқаддаслигини, Унинг хизмати табаррук эканини одамлар кўнглига солиши лозим эди. Унинг ҳузурига келган ҳар бир инсон руҳоний хизматида Худони кўриб билсин эди. «Руҳонийлар хизмат қиладиган макон фақат осмондаги мавжудотнинг намунаси ва соясигинадир» (Ибр. 8;5) — ерда қурилган макон ва руҳонийнинг хизмати шу сифатда бўлиши лозимдир. Демак, бу жуда муҳим эди, ва Худованд Мусо орқали намунали хизматининг ҳар бир моддасига аниқ ва батафсил кўрсатмалар берди. Макондаги хизмат ҳар кунги ва йиллик хизматга бўлинарди. Ҳар кунги хизмат маконнинг ҳовлисида, куйдирилиш қурбонгоҳида ва Муқаддасида ўтказиларди, йиллик хизмат эса «муқаддаслар Муқаддасида”.УOП 383.2

Олий руқонийдан бошқа на бир фоний банда маконнинг ички бўлимини кўра олмас эди. Фақат йилига бир марта Олий руҳоний ичига кира оларди, шунда ҳам энг синчковли ва тантанали таёргарлиқдан кейин. Ларзон бўлиб у Илоҳий ҳузурига кирарди, шу пайтда халойиқ ташқарида туриб, эҳтиромли сукунатда унинг қайта чиқишини кутарди ва Худонинг иноятини сўраб, чин қалбдан ибодатини юксалтирарди. Илтифот тахти олдида Олий руҳоний Исроил учун сулҳ хизматини қиларди. Ва улуғвор булутда Худо унинг билан учрашарди. Агар Олий руҳоний ҳаддан кўпроқ маконда қолса, халойиқ қўрқувга тушарди: мабодо уларнинг ёки ўз шахсий гуноҳлари учун Худованднинг улуғворлиги уни ўлдирган бўлса, деб.УOП 383.3

Ҳар кунги хизмат эрта ва кечги қурбон чалишдан, олтин қурбонгоҳда хушбўй тутатқиларни тутатишдан, ва шахсий гуноҳлар учун махсус келтиришлардан иборат эди. Шунингдек шанба қурбонлари, ой бошига ва бошқа байрамларга бағишланган қурбонлар келтириларди.УOП 384.1

Ҳалқнинг ҳар кун Худовандга бағишланиши эвазига эрталаб ва кечқурун қурбонгохда бир яшар қўзи ёндири- ларди, унга муносиб бўлган нон ҳам келтириларди. Шу- нингдек, бу хизмат одамларни қўлга киритадиган Масиҳ қонига бўлган доимий қарамлигининг эвазига қилинарди. Маконга келтирилган ҳарбир қурбон бенуқсон бўлишини Худо алоҳида таъкидлади. Руҳонийлар қурбонга келтирилган ҳайвонларни синчиклаб текширардилар, агар бир нуқсон ёки ғубор топилса, қайтарардилар. Фақат «бенуқсон» қурбон мукаммал покликнинг эвази бўла оларди, чунки одамлар «бенуқсон ва беғубор қўзи қонига ўхшаган Масиҳнинг қимматбаҳо қони эвазига қутуладилар» (1 Петр. 1,19). Ҳаворий Павел кўрсатиб, бу қурбонлар Масиҳнинг ҳақиқий издошларининг сиймосидир, дейди. «Шундай қилиб, эй биродарларим, Худонинг марҳамати ҳақи сизларга ёлвораман: Худога оқилона хизмат қила олишингиз учун вужудингизни тирик, муқаддас, Худога манзур бўладиган қурбон қилиб бағишланглар», — дейди (Рим. 12,1).УOП 384.2

Ўзимизни Худога хизмат учун бағишлаганда, бизнинг қурбонимиз имконият борича мукаммал бўлишига интилишимиз керaк. Худовандга энг яхшисидан олиб келиш кутилади — фақат шундай қурбонни У қабул қилади. Худовандни чин қалбдан севганлар Унга хизмат қилиш учун ҳаётларидаги энг яхшисини Унга бағишлашни хоҳлайдилар, ва Унинг иродасини амал қилишга ёрдам берадиган Унинг қонунларй билан мукаммал даражада уйғунлашишга хатти- ҳаракaт қилишади.УOП 384.3

Хушбўй тутатқи қурбонини амал қилганда, руҳоний, ҳар кунги диний хизматнинг бошқа пайтларига нисбатан, Худо билан тиғизроқ муомалага киришарди. Муқаддас маконнинг ички пардаси шипгача етмагани учун, илтифот тахтининг устида ҳозир бўлган Илоҳий улуғворлик қисман кўриниб турарди. Худованд олдида руҳоний хушбўй тутатқини тутатканида, у ўз назарини аҳд Сандиғига йўналтирарди, ва, тутатқи булути кўтарилганида, Илоҳий улуғворлик илтифот тахтига тушиб, муқаддас Муқаддаслар хонасини тўлғазарди. Кўпинча шундай бўларди-ки, Илоҳий улуғворлик иккала бўлимни шунчалик тўлғазар эди-ки, Олий руҳоний чодир эшигига чекинишга мажбур бўларди. Аксланган, яъни осмонда, ҳақиқий муқаддас макондаги хизматнинг соясида, руҳоний кўра олмайдиган илтифот таҳтига назар солгандай, Илоҳий халқ ҳам ўз ибодатларини Буюдс Олий Руҳоний, Масиҳга йўналтириши керак, чунки У инсон кўзига кўринмай, самовий Маъбадда инсоният учун воситачилик хизматини қилмоқда.УOП 385.1

Исроилнинг ибодатлари билан осмонга кўтарилган хушбўй тутатқиларнинг ҳиди, Масиҳ хизмати ва воситачили- гининг, Унинг мукаммал адолатининг рамзи эди. Ушбу адолат Унинг халқига фақат имон орқали берилади, ва фақат ушбу адолат орқали инсон зотларининг хизматини Худо қабул қилади.УOП 385.2

Муқаддаслар Муқаддасининг пардаси олдида абадий шафоатликнинг қурбонгоҳи жойлашган эди, Муқаддас олдида эса — доимий қўлга киритиш қурбонгоҳи. Қон ва тутатқилар халқни Худога яқинлаштирарди, бу рамзлар буюк Ҳомийга кўрсатарди, Унинг орқали гуноҳкорлар азалдан Бўлганга яқинлаша олардилар, ва фақат Унинг орқали надомат чеккан ва эътиқод топган жон Худонинг иноятига ва нажот олишига сазовор бўла оларди.УOП 385.3

Руҳонийлар эрта ва кечқурун хушбўй тутатқини тутатиш учун Муқаддасга кирган пайтларйда, ташқи ҳовлида қурбонгоҳ устида ҳар кунги келтириладиган қурбон тайёрланган бўларди. Чодир олдида йиғилганлар учун бу алоҳида бўлган вақт эди. Руҳоний орқали Худо шаънига ибодатга туриш олдидан, улар ўз қалбларини синчиклаб текшириб, ўз гуноҳларига иқрор бўлмоқлари лозим эди. Юзларини муқаддас жойга қаратиб, улар овоз чиқармай ибодатда бирлашардилар. Шу йўсинда уларнинг дуолари хушбўй тутатқи билан осмонга кўтариларди, бир вақтда уларнинг имони, қўлга киритадиган қурбон тимсоли сифатида такдим этилган, назр аталган Нажоткорнинг хизматига таянарди. Эртанги ва кечги диний хизматнинг соатлари муқаддас саналарди, ва бутун яҳудий халқи бу вақтни ибодат учун айирилган, деб амал қиларди. Келгуси йилларда ҳам, яҳудийлар асирликка тушиб, узоқ ерларда тарқалганларида, улар белгили вақтда Қуддус томон юзларини тутиб, Исроил Худосига дуоларини йўналти- рардилар. Ушбу маросимда имонлилар эрта ва кечги ибо- датнинг намунасини кўрадилар. Ибодат руҳидан маҳрум бўлган маросимларни Худо фош қилади, аммо Уни севиб, эрта-кеч Унга таъзим қилиб, Унинг илтифотини чанқаган- ларга, Ундан гуноҳлари кечирилишларини орзу қилганларга, У буюк қувонч ила назар солади.УOП 385.4

Ҳар кунги хизматнинг қисмига доимий қурбон бўлиб, Худованд олдига бахш этиладиган нонлар келтириларди. Ушбу эҳсон «бахши нонлар» ёки «ҳозир бўлиш нонлар» деб аталарди, чунки улар доимо Худованд ҳузурида бўлиб, фақат Масиҳнинг воситачилиги туфайли етишиб бўладиган бизнинг ҳар кунги ризқ-рўзида ва шунингдек руҳий таомда Худога қарамлигимизни эътироф этишимизни билдирарди.УOП 386.1

Худо саҳрода Исроилни самовий нон билан таомлади, ва улар ҳалигача ҳар кунги ризқда, шунингдек руҳий иноятларда Унинг саховатига қарам эдилар. Манна каби бахш этиладиган нонлар Масиҳга йўналтирарди. Бизлар учун Худонинг олдида тирик Нон доимо ҳозирдир. У Ўзи айтган: «Мен осмондан тушган тирик нондирман» (Юҳ. 6,51). Нонлар устига хушбўй тутатқи қўйилган. Ҳар шанба эрталаб қотган нон олинганида ва ўрнига янгиси қўйилганида, хушбўй тутатқи Худо олдида эслатма бўлиб, қурбонгоҳда ёндириларди.УOП 386.2

Ҳар кунга диний хизматда энг муҳим қисми — айрим инсонлар учун қилинган хизмат эди. Тавба қилган гуноҳкор жониворни чодир эшиги ёнига келтирган ва, қўлини қурбоннинг бошига қўйиб, ўз гуноҳларига иқрор бўлган, шунинг билан у рамзли ўз гуноҳини беайб қурбон устига юклаган. Кейин у ўз қўли билан жониворни ўлдирган, қонни эса руҳоний Муқаддасга киритиб, парда олдида пуркаган (Парданинг орқа томонида гуноҳкор бузган қонун аҳд Сандиғида эди). Бу маросим, гуноҳ қон орқали муқаддас маконга киритилишни билдирарди. Бошқа пайтларда қон Муқаддасга киритилмаган, гўштни эса, Мусо Ҳоруннинг ўғилларига тайинлагандай, руҳонийлар ейишлари лозим эди. «Жамиятнинг гуноҳдарини фориғ қилиш учун ва уларни Худованд олдида оқлаш учун, у сизга берилган”, — деган эди Мусо (Лee. 10,17). Иккала маросим тавба қилган гуноҳкорнинг гуноҳи маконга кўчирилишининг рамзи эди.УOП 387.1

Мана шундай хизмат кундан кунга йил мобайнида бажо қилинарди. Шу йўсинда, маконга кўчирилган Исроилнинг гуноҳларидан поклаш учун алоҳида хизмат талаб қилинарди. Ҳар бир муқаддас бўлимда ва қурбонгоҳ устида оқлайдиган хизмат қилинсин, деб Худо буюрди: «Ва тозалайди уни, ва Исроил ўғилларининг нопокликларидан муқаддас қилади уни» (Лев. 16,19).УOП 387.2

Йилига бир марта, сулҳ тузиш буюк Кунда Олий руҳоний, маконни оқлаш учун, муқаддаслар Муқаддасига кирарди. Ушбу маросимни бажо келтириб йилги хизмат якунларди.УOП 387.3

Сулҳ-салоҳ Кунида чодир эшиги олдига икки такани олиб келишарди ва уларга қуръа ташланарди: «Қуръанинг биттаси Худованд учун, иккинчиси эса кўйиб юборилиши учундир”. Биринчи қуръа тушган такани, одамлар гуноҳи учун қурбон сифатида, сўйишарди. Ва Олий руҳоний унинг қонини ички парда орқали киритиб, уни илтифот тахтига пуркалаши керак эди. «Исроил ўғилларининг нопоклик- ларидан, ва уларнинг қилган жиноятларидан, бутун маконга киритилган гуноҳларидан муқаддас маконни поклайди. Уларда бўлган, уларнинг нопокликлари ичида бўлган йиғилиш чодирига нисбатан, у худди шундай ҳаракат кўрсатиши лозимдир».УOП 387.4

«Ҳорун ўз қўлларини тирик така бошига қўйиб, унинг устида туриб, Исроил ўғилларининг ҳамма қонунсизликла- рига, ҳамма жиноятларига ва ҳамма қилган гуноҳларига иқрор бўлади, ва уларни таканинг бошига юклаб, воситачи одам билан саҳрога юборади. Ва така бутун қонунсизликларни устига олиб, уларни инсон оёғи босмаган чўлга олиб кетади”. Фақат шундан кейин одамлар ўзларини гуноҳ юкидан бўшаган деб санардилар. Сулҳ-салоҳ хизмати давомида ҳар бир инсон ўз жонини тавозелантирмоғи лозим эди. Ҳар қандай машғулот четга олиб қўйиларди ва ушбу кунни бутун Исроил халқи тантанали камтарликда Худонинг олдида ибодат, рўза ва юрагини чуқур текширишда ўтказарди.УOП 388.1

Йиллик хизмат орқали ярашиш ва оқланишнинг буюк ҳақиқатлари халойиққа ўқитиларди. Йил мобайнида гуноҳ учун келтирилган қурбонлар гуноҳкор эвазига қабул қилинарди, аммо лекин жониворларнинг қони мукаммал даражада уларни гуноҳдан оқлай олмасди. Гуноҳ маконга киритилиши учун у фақат белгиланган восита эди. Қонни олиб келиб, гуноҳкор қонун обрўсини тан олган, ўз езиқларига иқрор бўлган, ва бутун дунёнинг гуноҳларини Ўз зиммасига юклаган Зотга эътиқодини эътироф қилган, аммо булар ҳаммаси уни қонун ҳукмидан тўла-тўкис фориғ қилмасди. Ярашиш кунида Олий руҳоний, бутун жамоат учун қурбон келтирар экан, қонни олиб муқаддаслар Муқаддасига киритар эди, ва илтифот тахтида аҳд Сандиғида турган лавҳаларга қонни пуркарди. Шундай қилиб, гуноҳкорнинг ҳаётини талаб қилган қонуннинг моддаси қондириларди. Кейин, Олий руҳоний воситачи сифатида ўз устига гуноҳларни олиб ва маконни қолдириб, бутун Исроил айбининг оғирлигини ташқарига чиқарарди. Чодир эшиги олдида қўлини қўйиб юбориладиган таканинг бошига қўйиб, ва унинг устидан «Исроил ўғилларининг ҳамма қонунсизликларига, уларнинг ҳамма жиноятларига ва уларнинг ҳамма гуноҳларига» иқрор бўлиб, уларни така бошига соларди. Така ўзи билан гуноҳларни олиб кетгани сабабли, халқ улардан то абад оқланди деб саналарди. «Осмондаги мавжудотнинг намунаси ва сояси» бўлган хизмат ана шундай эди (Ибр. 8,5).УOП 388.2

Юқорида айтилгандай, ердаги маконни Мусо тоғда кўрганининг намунасига муносиб қурди. Маконга «ҳадялар ва қурбонлар» келтириладиган «ҳозирги замон учун рамз» бўлган. Икки муқаддас бўлмалар «самовий мавжудотнинг аксидир”. Масиҳ — бизнинг буюк Олий руҳониймиз; «У инсон қўли билан эмас, Худованд қурган ҳақиқий Чодирда хизмат қилмоқда» (Ибр. 9,9.23;8,2). Ҳаворий Юҳанно, ваҳийда Осмондаги Илоҳий Маъбад унга кўрсатилганида, у «Арши аъло олдида ёниб турган етти машъал» кўрди. «Бошқа бир Фаришта келиб, қурбонгоҳнинг олдида турди. Унинг қўлида хушбўй тутатқилар тутатишга мосланган олтин идиш бор эди. Арши аъло олдидаги олтин қурбонгоҳ устида бағишласин, деб барча азизларнинг ибодатлари билан қориштириш учун унга кўп хушбўй тутатқилар берилди» (Ваҳ. 4,5; 8,3). Пайғамбарга осмондаги бўлган Маъбаднинг биринчи бўлмани қўришига ижозат берилди, ва у «Ариш аъло олдида ёниб турган еттита машъални”, ва «олтин қурбонгоҳни» кўрди — улар ердаги маконда олтин шамдон ва тутатқи қурбонгоҳи бўлиб, тақдим этилганлар эди. Яна «Худонинг Осмондаги Маъбади очилди» (Ваҳ. 11,19), ва у муқаддаслар Муқаддасини бекитиб турадиган ички парда орқали назар ташлади”. Маъбадда Унинг Аҳд Сандиғи кўринди» — ерда Мусо Илоҳий Қонунни саклаш учун худди унга ўхшаган Сандиқ қурди.УOП 389.1

«Саҳрода оталаримизнинг шаҳодат чодири бор эди. Бу чодир худди Худонинг Мусога буюрган тасвирида ясалган эди» (Ҳав. 7,44). «Муқаддас чодир ва барча табаррук анжомлари» «Самовий мавжудотнинг аксигина бўлган», — дейди ҳаворий Павел (Ибр. 9,21.23). Юҳанно осмонда Маъбадни кўрдим, дейди. Шу Маъбадда Исо Масиҳ бизлар учун шафоат қилмоқда, ва шу Маъбад — ажойиб ҳақиқий Маъбаддир, ва унга қараб Мусо муқаддас чодирни қурди.УOП 389.2

Самодаги Маъбад Подшоҳлар Подшоҳининг ҳозир бўлган жойидир; «минг-минглаб Унга хизмат қилардилар ва лак-лак одам Унинг олдида турарди» (Дан. 7,10); абадий тахтнинг улуғворлигида порлаб турган малаклар ўз юзларини эҳтиромликда ёпардилар. Ҳеч бир ер юзидаги бино ушбу Маъбаднинг кенглигини ва ҳашаматлигини қайтара олмайди. Аммо самовий Маъбадга тегишли энг муҳим ҳақиқатлар ва инсониятни қўлга киритиб, фориғ қилаётган буюк иш, ердаги маконда ва унинг хизматчилари орқали тасаввур этилишлари шарт эди.УOП 389.3

Осмонга кўтарилгандан кейин бизнинг Нажоткоримиз Олий руҳоний сифатида Ўз ишини бошлаши кутуларди. Ҳаворий Павел дейди: «... Масиҳ бизлар учун Худонинг ҳузурида ҳозир бўлди. У ҳақиқий воқеликнинг соясигина бўлган бу дунёдаги муқаддас маконга эмас, балки инсон қўли билан қурилмаган осмондаги ҳақиқий муқаддас маконга кирди» (Ибр. 9,24). Масиҳнинг хизмати икки буюк қисмга бўлиниб, ҳар бири вақтнинг белгили даврини боғларди ва ҳар бирига самовий маконда белгили ўрин берилган эди. Шунга ўхшаб аксланган хизмат ҳам икки қисмдан иборат бўлган — ҳар кунги ва йиллик хизматлардан, ва уларга маконда бошқа-бошқа бўлма тайинланган эди.УOП 390.1

Масиҳ Осмонга кўтарилгандан кейин, У гуноҳига пушаймон бўлган инсон учун Ўз қонини тўккан тажриба билан Отасининг ҳузурига келганидай, руҳоний ҳар кунги хизмат пайтида қурбон келтирилган жониворнинг қонидан олиб, Муқаддас бўлимда пуркаган, ва шу билан гуноҳкор учун шафоат қилган.УOП 390.2

Масиҳнинг қони тавба қилган гуноҳкорни қонун ҳукмидан фориғ қилса ҳам, лекин у гуноҳни йўқ қилмайди; бутуилай оқланмагунча у самовий китобларда Осмондаги Маъбадда қолиши керак. Ахсланган хизматда қурбоннинг қони тавба қилганнинг гуноҳини ювса ҳам, унинг гуноҳи яраштирадиган Кунгача маконда қолаверган.УOП 390.3

Охирги хукм чиқариш буюк кунида «ўликларнинг ҳар бири, китобларда ёзилгани бўйича, қилмишларига яраша ҳукм этилади» (Ваҳ. 20,12). Кейин Масиҳнинг қўлга киритадиган қонига муносиб, самимийлик билан тавба қилганларнинг гуноҳлари самовий китоблардан ўчирилади. Шу йўсинда макон тозаланади, ёки ёзилган гуноҳлардан бўшайди. Аксланган хизматда бу оқлайдиган ва гуноҳларни йўқ қиладиган буюк иш яраштирадиган Кунда бўладиган хизмат билан тақдим этилган, яъни ердаги маконни поклайдйган хизмат билан. Бу хизмат маконни ҳаром қилган гуноҳларни узоқлаштиришдан иборат эди. У гуноҳ учун қурбоннинг қонини тўкиб бажариларди.УOП 390.4

Тамоман гуноҳдан покланганда самимийлик билан тавба қилганларнинг гуноҳлари самовий китоблардан ўчирил- гандай, ҳатто улар ҳеч қачон эсга олинмаганидай, аксланган хизматда улар саҳрога така билан юборилган, ва халқ бутунлай улардан озодланган.УOП 391.1

Гуноҳ— шайтоннинг яратгани. У ҳар қандай қонунсиз ишларни қилишга итариб, Худо Ўғлининг ўлимига сабаб бўлди. Шунинг учун у, ниҳоят, жазо олсин, деб ҳақиқатгўй- лик шуни талаб қилмоқда. Инсониятни қўлга киритиб Оламни бутунлай гунохдан оқлашда Масиҳнинг фаолияти якунлаганда, гуноҳ самовий Маъбаддан олиниб ташланади. У шайтон устига қўйилиб, шайтон сўнгги жазони устига олади. Аксланган хизматда ҳам йиллик хизмат маконнинг покланиши билан, ва таканинг боши устида гуноҳларни эътироф этиш билан якунларди.УOП 391.2

Шундай қилиб, чодирда ва маьбадда бўлган ҳар кунги хизмат одамларни Масиҳнинг ўлими ва Унинг хизмати билан боғланган буюк ҳақиқатларга ўргатарди, ва йилига бир марта улар, Масиҳ ва шайтон орасида бўлаётган буюк жангнинг ҳодисаларига фикран эътиборларини йўналтирардилар, Оламни гуноҳ ва гуноҳкорлардан бутунлай тозаланишига назар солишарди.УOП 391.3