..Ang Pagmartir sa kay Jeronimo

Apang may isa naman ka kalerohan nga madali patindugon sa Constanza. Ang dugo sang isa ka saksi kinahanglan magapamatuud sa kamatuuran. Si Jeronimo, sa iya pagpaalam sa kay Huss sa iya pagtaliwan pakadto sa consilyo, naglaygay sa iya sa pagpakabaskug kag sa pagpakalig-on, nga nagasiling nga kon may mahanabu sa iya nga katalagman, sia sa iya kaugalingon magalupad sa pagbulig sa iya. Sang iya mabatian ang pagbilanggo sa Reformador, ang matutum nga disipolo sa gilayon nag-aman sa pagtuman sang iya panaad. Sa wala sing salvo-conducto naglakat sia, kaupod sang isa ka upod pakadto sa Constanza. Sang iya pag-abut didto nagpati sia nga daw ginpaon lang niya ang iya kaugalingon sa katalagman, sa wala nahimo nga bulig sa pagluwas sa kay Huss. Nalagyo sia gikan sa siudad, apang dinakup sia sang sia ang nagapauli, kag ginpabalik nga tinalikalaan sing mabug-at, kag sa idalum sang pagbantay sang mga soldado. Sa iya una nga pagpakita sa atu-bangan sang konsilyo, ang sabat ni Jeronimo sa sumbong nga ginhimo sa iya ginsugata sang singgit, “Sa kalayo kaupod niya sa kalayo!”^{*Bonneehose. Vol. 1, p. 234.} Ginsulud sia sa makangilidlis nga bilanggoan gintalikalaan sa kahimtangan nga naghatag sa iya sing daku nga pag-antus, kag pinakaon lang sing tinapay kag tubig. Sa tapus sang mga pila ka bulan ang kapintas sang pagbilanggo sa iya naghatag sa kay Jeronimo sing balatian nga halus makuha ang iya kabuhi, kag ang iya mga kaaway, sa kahadluk nga malikaw sia sa ila, ila nga ginpahaganhagan ang iya mga pag-antus. bisan nga ginbilin sia sa bilanggoan sing isa ka tuig.AP 98.2

Ang kamatayon ni Huss wala makapatubas sang ginpaabut sang mga Katolico Romano. Ang paglalis sang iya salvoconducto nagpahuyup sang bagyo sang kaakig, kag subung nga isa ka butang nga walay katalagman, ang consilyo nagtapat, nga sa baylo sa pagsunog sa kay Jeronimo, ila nga piliton, Icon mahimo, nga magpanuad sia kag isikway ang iya ginatoohan. Gindala sia sa atubangan sang katiponan, kag piliton sa pagpanuad okon sa pagpanginmatay sa kalayo. Ang kamatayon sa pamuno sang pagbilanggo sa iya nangin isa kunta pa ka buhat sa kalooy, kon ipaangay sa makangilidlis nga pagantus nga iya ginagum; apang sa karon, nga pinaluya sang balatian, tungud sa kapintas sang iya bilanggoan, kag pagsakit sa iya sa hunahuna kon ano ang magaabut sa iya sa olihi kag napugo sing malawig, nahamulag sa iya mga abyan, kag ginasakit sa tagiposoon tungud sang kamatayon ni Huss, si Jeronimo linuyahan, kag nagpasugot sia sa pagpati sa konsilyo. Nagsaad sia sa pagbalik liwan sa pagtoloohan katoliko, kag batonon ang buhat sang konsilyo sa paghimalaut sang mga pagtolon-an ni Wicleff kag ni Huss, luwas lamang sang “balaan nga kamatuuran,” nga ila ginatudlo.^{*Tanawa ang Bonneehose, Vol. 2, p. 141.}AP 99.1

Bangud sini nga pahanugot si Jeronimo nagtinguha sa pagpahipus sang tingug sang konsiensia kag likawan ang iya kamatayon. Apang sa kamingaw sa iya makangilidlis nga bilanggoan nakit-an niya sing labing maathag kon ano ang iya nahimo. Xadumduman niya ang kabaskug kag ang pagkatutum ni IIuss sa iya ginatoohan, kag iya ginpabagaybagay ang iya nga pagpanghiwala sang kamatuuran. Xadumduman niya ang langitnon nga Agalon nga iya ginsaaran sang iya kaugalingon nga pag-alagdan, kag nga tungud sa iya ginbatas niya ang kamatayon sa Kruz. Sa wala pa ang iya pagpanug-an sa pagbalik sa pagtoloohan katoliko nakakita sia sing kalipay sa tanan niya nga mga kalisud, sa mga pagsalig sa kahamuut sang Dios; apang sa karon ang kasubu kag ang pangduhaduha nagsakit sang iya kalag. Xahibaloan niya nga may mga pagpanuad pa sia nga. pagahimoon tubtub nga makapakighidaet sia sa Roma. Ang banas nga iya ginasudlan magatapus lamang sa himpit nga pagbulag sa pagtoo (apostasia). Nagtapat sia karon; sa paglikaw sang malip-ot lamang nga pag-antus dili niya igpanghiwala ang iya Ginoo.AP 100.1

Sa wala madugay gindala liwan sia sa atubangan sang konsilyo. Ang iya pagpanugyan wala makabusug sa iya mga hukum. Ang ila kauhaw sang dugo, nga pinadugang sang kamatayon ni IIuss, nagapanawag liwan sing bag-o nga tulukbon. Lamang sa pagsikway sing bug-os sang kamatuuran nga maluwas ni Jeronimo ang iya kabuhi. Apang nagtapat sia sa pagpakalig-on sa pagtoo. kag sundon ang iya utod nga martir sa. kalerohan.AP 100.2

Iya nga ginpanghiwala ang iya una nga pagpanuad, kag kaangay sa isa ka tagumatayon nga tawo, nagpangayo sia sing solemne sang kahigayonan sa pag-apin sa iya. Sa kahadluk sa mapatubas sang iya mga pulong, ang mga obispo nagpilit lamang sa iya sa pagpamatuud okon sa pagpanghiwala sang kamatuuran sang sumbong nga ginhimo batok sa iya. Si Jeronimo nagpamalabag sa amo nga kapintas kag dili katarungan. “Gintakpan ninyo ako sing tatlo ka gatus kap-atan ka mga adlaw sa malisud nga bilanggoan,” ang siling niya, “sa tunga sang higku, makamamatay nga kabaho, kag sa daku nga kinahanglan sang tanan; dal-on na ninyo ako sa atubangan ninyo. ginpamatian ninyo ang akon mamalatyon nga mga kaaway, gindumilian ninyo sa pagpamati ako ... Kon matuud kamo nga manginalamon nga mga tawo, kag iwag sang kalibutan, mag-andam kamo sa dili pagpakasala batok sa katarungan. Kon sa akon. isa lamang ako ka maluya nga mamalatyon; ang akon kabuhi may diutay lamang nga kapuslanan. kag kon maglaygay ako s;i inyo nga dili kamo maghimo sing dili matarung nga sentensia, diutay lamang ang ginahambal tungud sa akon. kondi tungud tanan sa inyo.”^{*Bonneehose, Vol. 2, p. 147.}AP 100.3

Ang iya pangabay gintugut sang olihi. Sa atubangan sang iya mga hukum si Jeronimo nagluhod kag magpangamuyo nga ang langitnon nga Espiritu magpugung sang iya mga hunahuna kag mga pulong, nga dili sia makahambal sing batok sa kamatuuran okon sang bisan ano nga dili takus sa iya Agalon. Sa iya sa sadto nga adlaw natuman ang mga takga sang Dios sa iya nahauna nga mga disipolos: “Pagaidulong kamo sa atubangan sang mga hukmanan, kag sang mga hari tungud sa akon. Apang kon kamo pag-itugyan dili kamo maghilimud-os sang kon paano. okon ano ang inyo igapamulong, kay sadto nga oras pagaihatag sa inyo ang inyo pagaipamulong. Kay indi kamo ang mga nagapamulong, kondi ang Espiritu sang iyo Amay, nga nagapamulong sa inyo! Mat. 10:18-20.AP 101.1

Ang pulong ni Jeronimo nakapukaw sing katingala kag pagdayaw, bisan pa sa iya mga kaaway. Sa bilog nga isa ka tuig natagbong sia sa makangilidlis nga bilanggoan, nga dili makabasa ni makakita. sa daku nga pag-antus sa lawas kag kalisud sa hunahuna. Apang ang iya mga pinamulong pinahayag upod sang labing kasanag kag gahum nga daw wala sia malingaw sa pagtoon. Iya nga gintudlo ang iya manugpalamati sa malawig nga kubay sang mga balaan nga mga tawo nga ginpanghimalaut bangud sang dili matarung nga mga hukum Sa kada kaliwatan may vara, nga, sang sila nagatinguha sa pagbayaw sang mga tawo sa ila panag-on. ginpakahuy-an kag ginsubol, apang sa olihi nga mga dag-on nakita nga takus sing pagdayaw. Si Kristo sa iya kaugalingon ginpanghimalaut subung nga isa ka makawat sa hukmanan sang mga malauton.AP 101.2

Sa iya una nga pagpanuad, si Jeronimo nagpati sang katarung sang paghukum nga naghimalaut sa kay Huss; sa karon nagapahayag sia sang iya pagnusol, kag magsaksi sa pagkainocente kag pagkabalaan sang Martir.” Akon sia nga nakilala sumugod sa pagkabata,” ang siling niya. “Sia amo ang labing maayo nga tawo, matarung, balaan; ginpanghimalaut sia, wala sapayan sang iya pagkainocente ... Ako man-ako handa sa pagpanginmatay; dili ako magisol sa mga pagsakit nga ginaaman sa akon sang akon mga kaaway kag mga butig nga mga saksi, nga sa isa ka adlaw magahatag sing husay sang ila pagkapintas sa atubangan sang labing daku nga Dios, nga wala sing isa nga makadaya.”^{*Bonneelhose, V. 2, p. 151.}AP 102.1

Sa kahuya niya sa iya kaugalingon nga ginpanghiwala niya ang kamatuuran, si Jeronimo nagpadayon: “Sa tanan nga mga sala nga akon nahimo sumugod sa akon pagkabata, wala sing nagbug-at sa akon painoino, kag nakaghatag sa akon sing labing mapait nga kasubu, nga magangay sang sa akon nahimo sa sining palatyan nga lugar, sang akon paghimaayo sa labing malaut nga sentensia batok sa kay Wicleff, kag batok sa balaan nga martir, Juan IIuss, nga akon agalon kag abyan. Hoo! akon nga ginapamatuud gikan sa akon tagiposoon, kag ginapamulong sa daku nga kahadluk, nga akon ginpakahuy-an sila sa kahadluk sang kamatayon, kag ginhimalaut ang ila mga pagtolon-an. Busa nagaampo ako ... Makagagahum nga Dios nga ikaw magkahanuklog sa pagpatawad sang akon mga sala, kag ilabi nagid ining isa. nga amo ang labing malaut sa tanan.” Iya gintudlo ang iya mga hukum kag magpadayon sa paghambal: “Ginhimalaut ninyo si Wicleef kag si Juan IIuss, dili kay ila nga gin-ayag ang pagtolon-an sang iglesia, kondi tungud lamang kay ila nga ginhimalaut kag ginsabdong nila ang mga eskandalo nga nagagolowa sa mga pangolo sang iglesia, —ang ila pagpahabok, ang ila bugal, kag ang tanan nga mga bisio sang mga obispo kag mga pari. Ang mga butang nga ila ginatindugan, kag dili mga mabais, ginahambal ko man kag ginahunahuna subung sa ila.”AP 102.2

Sa liwan ang bagyo sang kaakig nagsintak. kag si Jeronimo ginyodyod liwan sa bilanggoan. Apang may vara sa katiponan nga sa ila ang mga pulong niya nakahatag sing madalum nga balatiagon. kag nagahandum sa pagluwas sang iya kabuhi Ginduaw sia sang mga dungganon sa iglesia. kag piliton nga magpasunod lamang sia sa konsilyo. Ang labing masidlahou nga palaabuton ginapahayag sa atubangan niya nga mangin iya kon lamang iya isikway ang iya pagpamatok sa Roma. Apang kaangay sa iya Agalon, sang pagtanyag sa iya sang mga kahimayaan sang kalibutan, si Jeronimo nagpabilin nga wala mationg.AP 105.1

Sa wala madugay ang sentensia sa paghimalaut ginhimo sa iya Gindala sia sa amo man nga duug nga gintapusan ni Huss sang iya kabuhi. Nagalakat sia nga nagakanta sa iya dalanon. ang iya nawong nagasilak sang kalipay kag hidaet. Ang iya panulok naunay sa kay Kristo, kag sa iya ang kamatayon nadulaan sang iya kabangis. Sang ang manugdabok. nga buut na sa pagtutod sang gatong, nag-alihid-sa likod niya. ang martir nagsiling. “Palapit sing may kaisug: solsoli sing kalayo ang akon guya. kon may kahadluk ako sina. wala ako unta diri.”AP 105.2

Ang iya katapusan nga mga pulong sang nagadabdab ang kalayo sa palibut niya, amo ang isa ka pangamuyo. “Ginoo, Makaako nga Amay.” ang siling niya. “kalooyi ako. kag patawara ako sang akon mga sala; kay Imo nahibaloan nga akon gihapon ginahigugma ang Imo kamatuuran.”^{*Bonneehose, Vol. 2 p. 108.} Ang tingug niya nadula. apang ang iya bibig nagapadayon sa pagkibot sa pangamuyo. Sang maugdaw 11a ang kalayo, ang abo sang martir. pati ang duta nga iya nahamtangan. gintipon, kag kaangay sa sadtong iya ni Huss, ila nga ginhaboy sa suba sang Rin.AP 105.3

Busa nagkalawala ang mga matutum nga mga manugdala sang kapawa sang Dios. Apang ang kapawa sang kamatuuran nga ila ginbantala, ang kapawa sang ila maisugon nga solonnga ila ginbantala. —ang kapawa sang ila maisugon nga solon dan. —dili mapaugdaw. Maayo pa nga tinguhaan sang tawo sa pagpabalik ang adlaw sa iya dalanon sang sa punggan niya ang pagpamanagbanag sinang kaagahon sang kamatuuran nga niyan nagabutlak sa kalibutan.AP 106.1

Ang kamatayon ni Huss nagpadabdab sang kaakig kag mga pangulba sa Bohemia. Binatyag sang bug-os nga nasion nga nahulog sia kaangay sa isa ka tulukbon sa kalautan sang mga pari kag pagkamadaya sang emperador. Gintawag sia nga matutum nga manunudlo sang kamatuuran, kag ang konsilyo nga nagsentensia sa iya sa kamatayon sinsumbong sa sala sa pagpatay. Ang iya mga pagtolon-an nakapatubu karon sing madamu nga pagtalupangud labi sang sa una. Bangud sa sugo sang papa ang mga sinulat ni Wicleff ginhimalaut nga pagsunogon. Apang yadtong nalikaw sa kalaglagan sa karon ginpagowa sa ila palanagoan, kag ginton-an sa kaangtanan sang Biblia, okon sang bahin nga makuha nila. kag madamu ang natuytuyan sa pagbaton sang among liniwan nga pagtoo.AP 106.2

Ang manugpatay sa kay Huss wala makatindug sing hipus kag magsaksi sa pagdaug sang iya buluhaton. Ang papa kag ang emperador nagtingub sa pagdugmok sang amo nga buluhaton, kag ang mga kasoldadosan ni Sigismundo ginpadala batok sa taga Bohemia.AP 106.3

Ang mga kagamu kag ang inaway nagsunod. Ang dumuloong nga mga kasoldadosan naggubat sa Bohemia, kag ang mga pagbinahinbahin sa banwa nagpadayon sa pagbulagbulag sang nasion. Yadtong mga nagbilin sa pagkatutum sa balita gintugyan sa madugoon nga pagpanghingabut.AP 106.4