Η Διαφώτιση στην Αγγλία και Σκωτία
Ενώ ο Λούθηρος παρουσίαζε ανοικτή τη Γραφή, που ήταν μέχρι τότε κλειστή για το Γερμανικό λαό, το Πνεύμα του Θεού παρακινούσε τον Τύνδαλο να κάνει το ίδιο για την Αγγλία. Ήταν ένας βαθυστόχαστος μελετητής των Γραφών και διακήρυττε άφοβα τις πεποιθήσεις του, συνιστώντας να συγκρίνεται η κάθε διδασκαλία με το Λόγο του Θεού. Ο ζήλος του δεν ήταν δυνατό να μην προκαλέσει την αντίδραση των παπιστών. Λίγο αργότερα ένας λόγιος Καθολικός ιεράρχης, κατά τη διάρκεια μιας θεολογικής διένεξης που είχε μαζί του, φώναξε: «Προτιμότερο είναι να απαλλαγούμε από τους νόμους του Θεού παρά από του πάπα». Σ’ αυτό ο Τύνδαλος απάντησε: «Αψηφώ τον πάπα και όλους τους νόμους του. Και αν ο Θεός μου χαρίσει τη ζωή, σε λίγα χρόνια θα κάνω ώστε και ένα χωριατόπαιδο ακόμη που σέρνει το αλέτρι να ξέρει τη Γραφή καλύτερα από σένα».ΙΑ 272.3
Το περιστατικό αυτό δικαίωσε τη μεγάλη του επιθυμία να εφοδιάσει το λαό του με τις Γραφές της Καινής Διαθήκης στη γλώσσα του, και ρίχτηκε αμέσως στη δουλειά. Ολόκληρη η Αγγλία φαινόταν απροσπέλαστη γι’ αυτόν και αποφάσισε να ζητήσει άσυλο στη Γερμανία. Εκεί άρχισε την εκτύπωση της Αγγλικής Καινής Διαθήκης. Σύντομα, τρεις χιλιάδες έντυπα είχαν ετοιμαστεί και μία νέα έκδοση ακολούθησε μέσα στον ίδιο χρόνο.ΙΑ 273.1
Τελικά, σφράγισε την πίστη του με μαρτυρικό θάνατο, τα όπλα όμως που ετοίμασε ικάνωσαν άλλους στρατιώτες να συνεχίσουν τον αγώνα στο διάβα των αιώνων φτάνοντας μέχρι και στην εποχή μας.ΙΑ 273.2
Στη Σκωτία το ευαγγέλιο συνάντησε έναν πρωταγωνιστή στο πρόσωπο του Ιωάννη Νοξ. Αυτός ο αφοσιωμένος Μεταρρυθμιστής δεν φοβήθηκε κανέναν άνθρωπο. Οι φλόγες των βασάνων που τις έβλεπε να λαμπαδιάζουν γύρω του συνέτειναν μόνο στο να προσθέτουν καινούργια ένταση στο ζήλο του. Με τον πελέκι του τυράννου να αιωρείται απειλητικά πάνω από το κεφάλι του, έμενε ακλόνητος στη θέση του, καταφέροντας καίρια πλήγματα δεξιά και αριστερά για την καταστολή της ειδωλολατρίας.ΙΑ 273.3
Ο Λάτιμερ επίσης υποστήριζε από τον άμβωνα ότι η Βίβλος πρέπει να διαβάζεται στη γλώσσα του λαού. Ο συγγραφέας της Αγίας Γραφής έλεγε, είναι ο ίδιος ο Θεός και η Γραφή αυτή έχει τα ισχυρά και αιώνια χαρακτηριστικά του συγγραφέα της. «Δεν υπάρχει βασιλιάς, αυτοκράτορας, δικαστής ή νομοθέτης που να μην είναι υποχρεωμένος να υπακούει στον άγιο Λόγο Του. Ας μην ακολουθούμε το δικό μας δρόμο, αλλά ας αφήσουμε να μας οδηγεί ο Λόγος του Θεού. Ας μην ακολουθούμε τα ίχνη των πατέρων μας ούτε και να μας νοιάζει τόσο πολύ το τι έκαναν αυτοί, όσο το τι έπρεπε να έχουν κάνει”.ΙΑ 273.4
Δύο πιστοί φίλοι του Τύνδαλου, ο Μπαρνς και ο Φριθ, παρουσιάστηκαν επίσης για να υπερασπιστούν την αλήθεια. Ακολούθησαν οι δύο Ράιντλι και ο Κράνμερ. Οι αρχηγοί αυτοί της Αγγλικής Μεταρρύθμισης ήταν άνθρωποι μορφωμένοι και οι περισσότεροι από αυτούς εκτιμούνταν πολύ από τη Ρωμαιοκαθολική κοινωνία για το ζήλο και την ευλάβειά τους. Εναντιώθηκαν στον παπισμό μόνο όταν αντιλήφθηκαν τις πλάνες της «Αγίας Έδρας”. Η γνώση τους για τα μυστήρια της Βαβυλώνας έδινε μεγαλύτερο κύρος στη μαρτυρία που έκαναν εναντίον της.ΙΑ 273.5
Η βασική αρχή που υποστήριζαν ο Τύνδαλος, ο Φριθ, ο Λάτιμερ και οι Ράιντλι ήταν η αλάθητη αυθεντία των Αγίων Γραφών σαν κανόνας της πίστης και των έργων. Δεν αναγνώριζαν το δικαίωμα των παπών, των Συνόδων, των Πατέρων και των βασιλέων να παραβιάζουν την ανθρώπινη συνείδηση σε ζητήματα που αφορούν τη θρησκεία. Για αυθεντία τους είχαν τη Γραφή και με βάση τη διδασκαλία της, δοκίμαζαν κάθε δόγμα και κάθε προβαλλόμενο ισχυρισμό. Η πίστη στον Θεό και στο Λόγο Του ενίσχυαν τους άγιους εκείνους ανθρώπους όταν παρέδιδαν τη ζωή τους πάνω στους μαρτυρικούς βωμούς.ΙΑ 274.1